Afdeling Radiotherapie
Inleiding U heeft van uw arts het advies gekregen om u te laten bestralen. U heeft dat advies opgevolgd en een afspraak gemaakt voor een persoonlijk gesprek met een bestralingsarts (de radiotherapeut) van HagaZiekenhuis, locatie Leyweg. Tijdens dat gesprek zal u de gang van zaken rond de behandeling worden uitgelegd. Deze informatie en nog veel meer zult u ook terug vinden in deze brochure. De bestralingsartsen van de afdeling Radiotherapie, locatie Leyweg worden geassisteerd door de radiotherapeutisch laboranten. De administratie wordt gevoerd door de secretaresses. Bij het lezen van deze brochure zullen er misschien nieuwe vragen bij u opkomen. U kunt deze vragen opschrijven en ze bij uw eerstvolgende bezoek stellen aan de arts of de laboranten. Het spreekt voor zich dat zij u graag nadere uitleg en toelichting geven.
Vervoer Komt u met eigen vervoer, rondom het ziekenhuis is tegen betaling voldoende parkeergelegenheid. Indien het voor u een bezwaar is om met eigen of openbaar vervoer te komen, bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van een taxi. Er bestaan bij diverse verzekeringen verschillende regelingen omtrent de vergoeding van een taxi. Om te weten te komen hoe dit bij uw verzekering geregeld is, kunt u het best contact opnemen met uw verzekeraar. De secretaresses van de afdeling Radiotherapie helpen u dan aan een zogenaamd 'taxibriefje'. Met dit taxibriefje kunt u een vergoeding krijgen van uw zorgverzekeraar. Afhankelijk van uw zorgverzekeraar kan er een eigen bijdrage gelden.
Interne Wegwijzer Als u de polikliniek binnenkomt gaat u rechtsaf. U volgt route 64. In die gang vindt u rechts het secretariaat van de afdeling Radiotherapie. Hier meldt u zich wanneer u voor de eerste keer komt.
BEGANE GROND POLIKLINIEK
Info Balie
trap liften
Parkeer automaat
Toilet Wacht Kamer poli RT
trap
Lift naar K1
64 Secretariaat Radiotherapie
Poli RT onderzoekkamers
Poliingang NoodIngang
NOODGEBOUW
Bestralingsruimten Om bij de bestralingsruimten te komen, volgt u route 179. U neemt aan het eind van deze gang de deur links naar het trappenhuis/liften. De bestralingsruimten bevinden zich anderhalve verdieping lager (kelder 1 = K1) aan de linkerkant. Gedurende de behandeling meldt u zich bij de balie van "uw" bestralingstoestel. Op uw afsprakenlijst staat of u op de Aqua (linker balie) of op de Terra (rechter balie) bestraald wordt. Op de afgebeelde plattegrond van de volgende pagina vindt u alle genoemde plaatsen gemakkelijk. Toch even de weg kwijt? Geen probleem, want de medewerkers van het HagaZiekenhuis wijzen u graag de weg.
Bestralingsafdeling (K1)
Balie
li Balie
re Wachtruimte nr 179
liften KELDER
trap
KELDER 1
Wat is radiotherapie De letterlijke betekenis van het woord radiotherapie is: "Een behandeling met behulp van stralen". Bestraling speelt een grote rol bij de behandeling van de groep aandoeningen, waarbij cellen ongecontroleerd vermenigvuldigen: de kwaadaardige tumoren of kanker. Het doel van de bestraling is de aandoening te genezen of het ziekteproces tot stilstand te brengen. Als gevolg van de bestraling zullen de zieke cellen óf niet verder groeien óf afsterven. De gezonde cellen in de omgeving kunnen door de bestraling enigszins beschadigd worden, maar zij kunnen zich herstellen in de rustperiode tussen de dagelijkse bestralingsfracties. Toch kan het zijn dat u van de bestraling klachten ondervindt. Of u deze klachten krijgt is moeilijk te voorspellen, want ieder mens is anders. Ook de reactie van het menselijk weefsel op de bestraling verschilt van mens tot mens. Een complete behandeling of 'bestralingsserie' bestaat uit een aantal 'fracties', die veelal eenmaal per dag wordt toegediend. De bestralingsserie die voor u van toepassing is, is afhankelijk van het type tumor en het doel van de bestraling.
De stralen zijn onzichtbaar en niet te voelen; een bestralingsbehandeling doet dus geen pijn. Na een behandeling bent u niet radioactief. Bestraling vindt mogelijk plaats in combinatie met een andere behandeling (bijv. chemotherapie) een operatie en/of medicatie.
Tijden Spreekuur van de artsen De artsen F.M. Gescher, J.H. Franssen en P.C. Koper hebben ieder hun eigen spreekuur in het HagaZiekenhuis, locatie Leyweg. J.H. Franssen en P.C. Koper hebben ieder één dagdeel in de week spreekuur in het Lange Land Ziekenhuis in Zoetermeer. Om een afspraak te maken kunt u, als u behandeld wordt, het best contact opnemen met de laboranten; verder kunt u een afspraak maken via het secretariaat radiotherapie. Op dagen dat de polikliniek gesloten is, zoals op nationale feestdagen e.d., vervalt het spreekuur. Afspraken met betrekking tot de bestraling De artsen bepalen hoeveel bestralingen er voor u nodig zijn en hoe vaak in de week u daarvoor terug moet komen. De tijden waarop u behandeld wordt, kunnen verschillend uitvallen. U kunt, wanneer u voor de voorbereiding van de bestraling komt (de zgn. simulatie), ook eventuele afspraken met andere artsen doorgeven. Bij de eerste bestraling zal u dan een lijst met alle afspraken voor de bestralingsserie worden gegeven. Heeft u klachten of vragen die de bestraling aangaan, stel deze dan aan de laboranten. Als u tussentijds de radiotherapeut wilt spreken, kunt u dit aan de laboranten doorgeven. Er kan dan een plaats op het spreekuur voor u worden gereserveerd. Dit is niet altijd mogelijk bij uw "eigen" arts. Op feestdagen waarop de polikliniek gesloten is, worden de bestralingen soms voortgezet. Informatie hierover vindt u op het mededelingenbord in de wachtkamer en dit wordt ook aangegeven op uw persoonlijke afsprakenlijst. Op deze dagen kunt u de afdeling Radiotherapie bereiken via de Hoofdingang. U volgt dan weer route 179.
De verschillende stappen bij de afdeling Radiotherapie Stap 1: de kennismaking Allereerst heeft u een gesprek met de radiotherapeut. Hij zal met u het doel van de bestraling bespreken en de praktische uitvoering daarvan uitleggen. Heeft u vragen, stel ze dan gerust. Misschien is het handig deze van tevoren op
te schrijven, zodat u niets vergeet. Het is noodzakelijk om aan de arts te vertellen welke medicijnen u gebruikt. Na het gesprek vindt soms nog een lichamelijk onderzoek plaats. Daarna maken de secretaresses een afspraak voor het aftekenen van het bestralingsveld (=simulatie), of indien nodig voor het maken van een masker. De afspraak wordt u later doorgeven, hetzij telefonisch of per post. Stap 2: de simulatie Tijdens de simulatie of 'nabootsing' wordt het te bestralen gebied (het 'veld') aangetekend. Dit gebeurt met behulp van de simulator. De simulator is een doorlichtapparaat waarmee de bestraling wordt nagebootst. Dit gebeurt terwijl u op de simulatortafel ligt. Tijdens de simulatie wordt onder doorlichting het juiste bestralingsgebied bepaald. Dit gebied wordt op een röntgenfoto vastgelegd en door de laboranten met waterbestendige inkt op uw huid of op uw gezichtsmasker aangetekend. Deze inkt geeft af houdt dus rekening met uw kleding. Zo weten ze tijdens de hele bestralingsperiode heel precies dezelfde plaats terug te vinden. Let u er bij het wassen op dat de tekening er niet af gaat. Als de lijnen vervagen zal de laborant ze weer bijtekenen. Soms is het nodig voor de bestraling enige hulpstukken te vervaardigen. Vooral bij bestraling in het hoofd-halsgebied is een kunststof fixatiemasker nodig om de nauwkeurigheid van de behandeling te waarborgen en om u steun te geven bij het stilliggen. Tevens kunnen de bestralingsvelden op het masker getekend worden in plaats van op de huid. Ook de arts is aanwezig bij de simulatie. Heeft u nog vragen aan de arts dan kunt u deze het beste aan het begin van de simulatie stellen. Met de verkregen informatie tijdens de simulatie wordt een bestralingsplan gemaakt. Soms is een vervolgafspraak voor de simulator nodig om het definitieve bestralingsplan vast te leggen op röntgenfoto’s. Het kan ook voorkomen dat u tijdens de bestralingsserie terug moet komen voor een tweede simulatie. Dan wil men een controle uitvoeren of een 'veldverandering' aangeven.
Stap 3: de behandeling De afdeling Radiotherapie, locatie Leyweg heeft twee toestellen voor uitwendige bestraling. Deze toestellen zijn identiek aan elkaar. Het bestralingsapparaat waarmee u behandeld gaat worden, is een zogenaamde lineaire versneller. Op uw afsprakenkaart staat aangegeven bij welk toestel u zich kunt melden. Het komt weleens voor dat u van toestel moet wisselen in verband met bijvoorbeeld onderhoud. Er worden röntgenstralen (voor diepe bestraling) of elektronenstralen (voor oppervlakkige bestraling) opgewekt. Afhankelijk van het bestralingsplan kunnen één of beide soorten stralen bij u worden toegepast. De radiotherapeutisch laboranten voeren de eigenlijke bestraling uit. U komt in dezelfde houding als bij de voorbereiding op de behandeltafel te liggen. Aan de hand van de tekening op de huid of het masker en de gegevens van het bestralingsplan stellen de laboranten het bestralingsveld in. Na het instellen van de apparatuur verlaten de laboranten de kamer en wordt de behandeling gestart. Tijdens de bestraling bent u even alleen, de laboranten houden u voortdurend in de gaten via een gesloten TV-systeem en kunnen u horen via een intercom. Mocht u plotseling bewegen tijdens de bestraling, omdat u bijvoorbeeld last heeft van een hoestbui, dan kunnen de laboranten de bestraling tijdelijk onderbreken. Als de bestraling afgelopen is, komen de laboranten de behandelkamer weer binnen om het volgende veld bij u in te stellen of om aan te geven dat de behandeling klaar is. De tijd dat u bestraald wordt kan variëren van ongeveer een halve minuut tot twee minuten. Ook is er een apparaat voor inwendige bestraling (brachytherapie). Indien u voor brachytherapie in aanmerking komt, wordt dat met u besproken.
Onderzoeken Voor, tijdens en na de bestralingsserie kan de arts het nodig vinden dat er extra onderzoeken plaatsvinden. De meest voorkomende onderzoeken zijn: 1. Bloedonderzoek De bestraling kan mogelijk uw bloedbeeld veranderen. Om bloed te laten afnemen volgt u route 117 naar de Poliklinische Bloedafname op de eerste etage. 2. Röntgenfoto’s Hiervoor moet u naar de afdeling Radiologie op de 2e etage route 163. 3. Voor een onderzoek op de afdeling Nucleaire Geneeskunde volgt u route 183 naar de kelder. 4. Gewichtscontrole; wanneer dit nodig is, gebeurt dit op onze afdeling.
Huidverzorging Huidreactie Het is mogelijk dat tijdens de bestralingsserie de huid, die zich in het bestraalde gebied bevindt, een reactie zal vertonen. Afhankelijk van de dosis en de plaats waarop u bestraald wordt kan u huid in meer of mindere mate rood, droog, schilferig worden en soms stuk gaan. Van groot belang is een goede huidverzorging gedurende de bestralingsserie. Om klachten van de huid te voorkomen of te verminderen, kunt u de huid vanaf het begin van de bestraling poederen met babypoeder of ongeparfumeerd talkpoeder. Tevens beperkt het gebruik van poeder het afgeven van de inkt op de kleding. Het is niet verstandig om zonder overleg met de laboranten of de radiotherapeut iets anders dan babypoeder of talkpoeder op de bestraalde huid te gebruiken. Sommige producten kunnen de reactie van uw huid op de bestraling verergeren. Mochten er toch problemen ontstaan, meldt dat dan aan de laboranten. Zij maken dan een afspraak met de radiotherapeut of de wondverpleegkundige. Aandachtspunten • Was de gemarkeerde huid niet met zeep. • De bestraalde huid 2 tot 3 maal per dag poederen met ongeparfumeerde talkpoeder of babypoeder. • Was de aangebrachte markering niet van uw huid en dep uw huid droog met een handdoek. • Draag geen stugge, schurende of synthetische kleding op het bestraalde gebied. • Plak geen pleisters op de bestraalde huid. • Probeer niet te krabben als het op bestraalde plaatsen jeukt.
• • • • • •
•
De bestraalde huid niet nat maar elektrisch scheren. Gebruik geen deodorant, aftershave of parfum op bestraalde plaatsen. U kunt de bestraalde huid beter niet aan de zon of zonnebank blootstellen (dit geldt ook voor na de behandeling. Overleg met uw arts wanneer u weer mag zonnen met de bestraalde huid). Het is tijdens de bestraling belangrijk om dagelijks voldoende vocht te drinken. Bij bestraling op uw hoofd de haren zo min mogelijk, liefst niet, wassen. Als u de haren wast gebruik dan de milde babyshampoo. Als de huid toch stuk mocht gaan zal de laborant met de arts overleggen en eventueel maatregelen nemen. Stop in ieder geval met poederen als de huid kapot en nattig is. De poeder zal in dat geval alleen maar gaan klonteren. Mocht de huid na het einde van de behandeling toch nog stuk gaan, neemt u dan eerder dan is afgesproken, contact op met uw bestralingsarts.
Deze punten gelden tot een aantal weken na de bestraling.
Geestelijke verzorging Het kan zijn dat u gedurende de serie bestralingsbehandelingen behoefte krijgt om met iemand te praten over dingen die u sterk bezig houden. Dat kan bijvoorbeeld met een geestelijk raadsman, afkomstig uit de sfeer van uw eigen levensbeschouwing of geloof. In het HagaZiekenhuis werkt de heer H.W. Hoefman. Hij is Rooms Katholiek pastor en dagelijks bereikbaar op (070) 210 2521 Desgevraagd wordt door hem bemiddeld bij het leggen van contact met een vertegenwoordiger van uw eigen geloofs- of levensovertuiging. Zie ook de folder “Dienst Geestelijke Verzorging”.
Wat moet u doen, als u zich niet in staat voelt om naar het ziekenhuis te komen Allereerst neemt u contact op met de afdeling Radiotherapie om te horen of de behandeling toch door moet gaan. Eventueel kunt u ook contact opnemen met uw huisarts.
Klachten Wij staan altijd open voor opmerkingen en zullen, voor zover dat mogelijk is, daarop inspelen. Heeft u klachten of problemen, bespreek u die dan eerst met de betrokkene(n), of met degene die verantwoordelijk is, bijv. de arts die u behandelt. Als dit niet lukt of als uw voorkeur ernaar uitgaat derden in te schakelen, dan kunt u zich wenden tot de patiëntencontactpersoon. Deze is bereikbaar op maandag, woensdag, donderdag en vrijdag tussen 09.00 en 17.00 via telefoonnummer (070) 210 2547. Overweegt u uw klacht ter behandeling voor te leggen aan de klachtencommissie, dan verzoeken wij u uw klacht op schrift te stellen. Zie ook de folder “Klachtenregeling”.
Wat gebeurt er na de laatste bestraling Een afspraak bij de radiotherapeut vindt meestal in de laatste week van de bestralingsserie plaats en is terug te vinden op uw afsprakenlijst. Over de aard en het verloop van de behandeling wordt een nauwkeurig verslag gemaakt. Dit verslag wordt naar uw huisarts en naar de specialisten door wie u eerder werd onderzocht of behandeld, gestuurd. Na de bestraling kunt u zich nog enige tijd moe en vervelend voelen. Praat met de radiotherapeut over de mogelijkheden van gehele of gedeeltelijke werkhervatting en bespreek met hem eventuele vakantieafspraken. U blijft onder controle van de specialist. Enerzijds om te zien of het door de artsen beoogde resultaat is bereikt, anderzijds om eventuele problemen tijdig te onderkennen, te behandelen en om u te adviseren. De eerste controle na de behandeling wordt meestal zes weken na de behandeling afgesproken. Daarna vinden de controles drie à vier keer per jaar plaats. Later wordt deze frequentie één à twee keer per jaar. Het is wel de bedoeling dat u lang onder controle blijft. Indien er onverwacht problemen zijn vóór dit controlebezoek, neem dan eerder contact op met de afdeling radiotherapie of overleg met uw huisarts.
Belangrijke telefoonnummers HagaZiekenhuis, locatie Leyweg: (070) 210 0000 Voor overige informatie en afspraken betreffende de radiotherapie: (070) 210 2730 en 210 2659 Voor informatie en afspraken tijdens de behandeling kunt u het nummer dat op uw afsprakenlijst staat bellen.
De radiotherapeuten op locatie Leyweg • • •
F.M. Gescher J.H. Franssen P.C. Koper
Ten slotte Wij hopen dat deze folder u voldoende informatie heeft gegeven. Eventueel kunt u suggesties voor verbetering aan ons doorgeven.
HagaZiekenhuis Locatie Leyweg, Leyweg 275, 2545 CH Den Haag L99.-056-09
