Afdeling Radiotherapie, locatie AZU
Radiotherapie bij borstkanker
Deze folder bevat specifieke informatie over de bijwerkingen van bestraling van patiënten met borstkanker. Deze informatie is een aanvulling op de algemene informatie uit hoofdstuk 2 van het Patiënt Informatie Dossier (PID) radiotherapie. Reden voor bestraling Bestraling bij borstkanker wordt geadviseerd in de volgende situaties - Na een operatie als onderdeel van een borstsparende behandeling. - Na het operatief verwijderen van de gehele borst; - als het gezwel niet ruim genoeg verwijderd is of; - bij uitzaaiingen in meer dan drie oksellymfeklieren. De radiotherapeut bepaalt het behandelplan en legt dit aan u voor tijdens het eerste gesprek. Het te bestralen gebied kan bestaan uit - De borst. - De borstwand. - De lymfekliergebieden van de borst: in de oksel, rond het sleutelbeen en naast en achter het borstbeen. Het aantal bestralingen varieert van 25 tot 35. Voorbereiding Indien mogelijk wordt na het gesprek met de radiotherapeut een CT scan gemaakt in bestralingshouding. Op basis hiervan worden de bestralingsvelden gekozen en wordt de dosis verdeling optimaal gemaakt. Als het om technische redenen niet mogelijk is om een CT scan te maken worden tijdens uw tweede bezoek de bestralingsvelden op de huid aangetekend op de lokalisator. De bestralingsvelden worden op de huid aangetekend en de belangrijkste punten worden Radiotherapie bij borstkanker
getatoeëerd (deze tatoeages zijn blijvend). De afmetingen van de bestralingsvelden worden genoteerd en de vorm van de borst of borstwand wordt ook vastgelegd. Dit laatste is nodig om een optimale dosisverdeling uit te kunnen rekenen. Dit alles doen de radio therapeutisch laboranten in samenwerking met de radiotherapeut. Tijdens het aftekenen vragen wij u goed stil te liggen met uw arm(en) opzij of omhoog. Als alleen de borst of de borstwand bestraald worden duurt de voorbereiding op de lokalisator een half uur. Als óók de lymfkliergebieden bestraald worden, duurt deze voorbereiding meer dan een uur. Na afloop krijgt u een afsprakenlijst mee. Behandeling De bestralingsserie start ongeveer een week tot anderhalve week na de CT scan of het aftekenen. In de tussentijd worden de berekeningen gemaakt en andere voorbereidingen getroffen. De radiotherapeutisch laboranten voeren de bestralingen uit. Per keer duurt een bestraling met aan- en uitkleden, in de juiste houding ‘op tafel’ liggen, instellen van de bundels en het bestralen zelf maximaal een kwartier tot een half uur. Eens per week spreekt u uw behandelend arts tijdens een ‘therapiecontrole’.
Bijwerkingen en behandeling daarvan Naast de algemene bijwerkingen zoals vermeld in hoofdstuk 2 van het PID radiotherapie, kunnen ook plaatselijke bijwerkingen optreden. De aard van deze bijwerkingen hangt af van het gebied dat bestraald wordt. Ook heeft de een meer last van bijwerkingen dan de ander. Het kan ook zijn dat u geen last krijgt van de bijwerkingen die hieronder beschreven staan. Uw behandelend arts heeft u verteld welke bijwerkingen u in uw situatie kunt verwachten.
Radiotherapie bij borstkanker
Huidbijwerkingen Van de plaatselijke bijwerkingen is irritatie van de huid de voornaamste. De huid wordt tijdelijk rood en soms droog. Ook kunt u last van jeuk krijgen. In een enkel geval kan de huid tijdelijk stuk gaan. Deze ‘natte vervelling’ van de huid treedt meestal pas op tegen het einde van de bestralingsserie of zelfs pas ná de laatste bestraling. In dat geval kunt u telefonisch een afspraak maken voor wondcontrole en hulp bij het verbinden. In de meeste gevallen is de huid enkele weken na de radiotherapie weer genezen. Als de oksel (mee)bestraald wordt, treedt daar ter plaatse haaruitval op en neemt de zweetproductie af. Dit is vaak blijvend. Huidverzorging tijdens de bestralingsperiode Vermoedelijk is de huid het best bestand tegen de radiotherapie als de huid goed droog is en zo min mogelijke geïrriteerd wordt. Daarom geven wij u hieronder een aantal adviezen voor de huid verzorging. De adviezen gelden voor de bestralingsperiode en tot enkele weken daarna. Algemeen - Bij wassen, douchen en baden kunt u zonder probleem zeep gebruiken, ook op de bestraalde huid. Daarna de huid goed droog deppen. - Geen deodorant gebruiken op de bestraalde huid. - U kunt de bestraalde huid 2 tot 4 keer per dag met ongeparfumeerde talkpoeder poederen om de huid droog te houden en de jeuk te verlichten. - In plaats van talkpoeder kunt u ook crème of lotion gebruiken, overleg dit dan eerst met uw arts. - Plak geen pleisters op de bestraalde huid. - Een beetje zon kan geen kwaad, vermijdt echter zonnebrand van Radiotherapie bij borstkanker
de bestraalde huid. - Zwemmen kan, maar als de huid open gaat raden wij u, om hygiënische redenen, zwemmen af. - Als de huid stuk gaat (‘nattende vervelling’), dan kunt u met uw behandelend arts overleggen over de wondverzorging. - Draag kleding die niet knelt of schuurt op de bestraalde huid. - Houd er rekening mee dat bij uitzondering, bij de lokalisatie huidinkt wordt gebruikt. Deze kan afgeven op uw kleding. Als u nog vragen heeft, dan kunt u terecht bij uw behandelend arts. Slikklachten Bij behandeling van de lymfkliergebieden bij het borstbeen wordt de slokdarm gedeeltelijk mee bestraald. Dit veroorzaakt eventueel gevoeligheid bij slikken. Deze klachten treden na ongeveer twee weken bestralen op. Daarna nemen ze meestal later in de bestralingsserie weer af door de overschakeling op een andere bestralingstechniek. Als u slikklachten heeft, raden wij u af om heel koude, heel hete en sterk gekruide voedingsmiddelen te gebruiken. Bij ernstige slikklachten kan de diëtiste u adviseren en kan de behandelend radiotherapeut medicijnen voorschrijven. Longklachten Het is niet te vermijden dat enig longweefsel wordt mee bestraald. Dit geeft slechts zeer zelden klachten. De klachten zijn tijdelijk en treden meestal pas na afloop van de bestralingsserie op. Soms is dan een behandeling met medicijnen nodig.
Radiotherapie bij borstkanker
Meer informatie Voor meer informatie kunt u terecht bij uw radiotherapeut tijdens de ‘therapiecontroles’ gedurende de behandelingsperiode. Op de afdeling radiotherapie zijn diverse folders over borstkanker verkrijgbaar, van het koningin Wilhelmina Fonds/de Nederlandse Kankerbestrijding.
Radiotherapie bij borstkanker
Ruimte voor aantekeningen
Radiotherapie bij borstkanker
Tel 030 250 91 11, Heidelberglaan 100, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht www.umcutrecht.nl
juni 2007, DRRN.03.013
Divisie Radiologie, Radiotherapie en Nucleaire Geneeskunde Afdeling Radiotherapie, locatie AZU
