Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding voltijd. De Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding voltijd De Haagse Hogeschool

Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E [email protected]

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding voltijd CROHO nr. 34419 De Haagse Hogeschool

Hobéon® Certificering BV december 2009 Auditteam: W.G. van Raaijen L.J.M. Santegoeds I. Ingelaere M.J.I. Quint-Maagdenberg R. Sanders Secretaris: D.P.M. de Koning

INHOUDSOPGAVE 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.5.1. 1.5.2. 1.5.3. 1.5.4. 1.5.5.

INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 12 mei 2009

2.

BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Facet 1.2. Niveau Bachelor Facet 1.3. Oriëntatie HBO Onderwerp 2: Programma Facet 2.1. Eisen HBO Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Facet 2.3. Samenhang Programma Facet 2.4. Studielast Facet 2.5. Instroom Facet 2.6. Duur Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing Onderwerp 3: Inzet van Personeel Facet 3.1. Eisen HBO Facet 3.2. Kwantiteit Personeel Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen Facet 4.2. Studiebegeleiding Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Facet 5.1. Evaluatie Resultaten Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement

7 7 7 9 11 13 13 16 19 21 23 25 26 28 31 31 33 34 37 37 39 43 43 45 46 48 48 50

3. 3.1.

SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding Hogere Europese Beroepenopleiding (HEBO-3 en HEBO-4) Integraal oordeel/ advies aan NVAO

53

3.2.

Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 12 mei 2009 Bijlage III: Overzicht nieuw en oud HEBO-curriculum

1 1 1 1 3 3 3 5 5 6 6

53 54

1.

INLEIDING

1.1.

Functie van het rapport

Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding van De Haagse Hogeschool.

1.2.

Bereik van de beoordeling

De Haagse Hogeschool verzorgt een veertigtal hbo bacheloropleidingen binnen verschillende domeinen. Het onderhavige rapport heeft betrekking op:

Hogere Europese Beroepenopleiding, crohonummer: 34419

De opleiding kent twee varianten: de driejarige Engelstalige variant (HEBO-3) en de vierjarige Nederlandstalige variant (HEBO-4). Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over beide varianten in één rapport samengevat, omdat beide zijn gericht op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. In het rapport wordt, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van Hogere Europese Beroepenopleiding.

1.3.

Karakteristiek van de opleiding

De Hogere Europese Beroepenopleiding is in 1990 van start gegaan bij de Haagse Hogeschool. Bij het ontwikkelen van de opleiding zijn de volgende twee overwegingen ten aanzien van de arbeidsmarkt richtinggevend geweest: de verwachting dat de groeiende Europese integratie zou leiden tot een toename van internationale functies, met name gericht op de Europese landen; een behoefte aan afgestudeerden die breed inzetbaar, flexibel en veranderingsbereid zijn en die kunnen werken in teamverband, al dan niet projectmatig, in een arbeidsmarkt die voortdurend verandert onder invloed van technologische ontwikkelingen en mondialisering van het bedrijfsleven. In 2000 is er naast de vierjarige HEBO-opleiding een verkort driejarig programma gestart: HEBO-3. Deze opleidingsvariant wordt volledig in het Engels aangeboden. De instroom van HEBO-3 bestaat uit Nederlandse studenten met een vwo-diploma en buitenlandse studenten met een gelijkwaardig diploma. Hoewel de twee varianten zich richten op verschillende doelgroepen, wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke integratie, mede in verband met de wens te komen tot mutual adaptation, wat inhoudt dat Nederlandse en internationale studenten in situaties worden gebracht, waarin zij als gelijkwaardige partners zoveel mogelijk van elkaar leren. Het beroeps -en competentieprofiel is voor beide opleidingen identiek. In 2002 zijn ook aan de Noordelijke Hogeschool in Leeuwarden (NHL) en aan de Hogeschool Zuyd in Maastricht HEBO’s van start gegaan. Met deze opleidingen is regelmatig contact in het kader van het Landelijk Overleg. De HEBO heeft de volgende algemene doelstelling: De HEBO leidt via een breed programma, waarin Europa centraal staat, jonge mensen op tot startbekwame professionals die gekwalificeerd zijn voor functies met internationale en interculturele aspecten op het raakvlak van communicatie, economie en management, politie en recht, in internationaal opererende bedrijven en instellingen in binnen- en buitenland. De HEBO leidt jonge mensen op tot European Professionals en bereidt ze voor op een Europese/internationale carrière door hun internationaal onderwijs aan te bieden.

©Hobéon® Certificering⏐ Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding HEBO, de Haagse Hogeschool, 1.0 ⏐ 1

In verband met de voortschrijdende globalisering wil de HEBO jonge mensen de kwalificaties meegeven om professioneel te functioneren in Europees en internationaal verband. In het curriculum en de organisatie van het onderwijs geeft de HEBO uitvoering aan de overtuiging dat internationale ervaring aan de basis ligt van een internationale oriëntatie en houding van haar studenten en daarmee bijdraagt aan de ontwikkeling van internationaal carrièreperspectief na het afstuderen. De onderwijsvisie van de opleiding draagt bij aan deze doelstellingen. Deze visie komt tot uiting in de volgende vijf uitgangspunten: 1. internationale beroepssituaties; 2. activerend en uitdagend onderwijs in een interculturele omgeving; 3. talentontwikkeling; 4. zelfsturing; 5. docent als internationale professional. In september 2007 is de HEBO met een nieuw curriculum in het eerste leerjaar van beide opleidingsvarianten gestart op basis van een geactualiseerd competentieprofiel. In dit curriculum zijn de bestaande afstudeerspecialisaties Business Management (BM), Communicatie Management (CM) en Bestuur en Beleid (BB) verdwenen. Het curriculum richt zich niet langer op specifieke functies, maar is gebaseerd op de rollen en functies van een European Professional. Het richt zich verder op twee domeinen, de private en de publieke sector. De belangrijkste uitgangspunten voor het ontwikkelen van een nieuw programma waren: de noodzaak om te komen tot een actueler beroepsbeeld en de vraag van studenten naar meer diepgang in het programma; de wens om de internationale dimensie sterker aan te zetten in het HEBO-4-programma, onder andere door de integratie tussen HEBO-4- en HEBO-3- studenten te bevorderen; het gegeven dat het HEBO-programma moest voldoen aan de eisen van de op de Haagse Hogeschool ingevoerde major-minorstructuur. In de bijlage (bijlage III) is een overzicht opgenomen van de situatie van het programma ten tijde van de audit waarin eerste- en tweedejaars het nieuwe programma volgen en derde- en ouderejaarsstudenten het oude. De vierjarige Nederlandstalige HEBO, de driejarig Engelstalige HEBO en de opleiding Communicatie (voltijd, deeltijd en driejarige Engelstalige variant) vormen samen één onderwijsacademie binnen de Haagse Hogeschool: de academie voor European Studies & Communication Management (ES&CM). De opleiding HEBO is de grootste opleiding binnen de academie (67% is HEBO-student) en de grootste opleiding van De Haagse Hogeschool. Een groot aantal docenten van de academie werkt voor meerdere opleidingstrajecten, de docenten moderne vreemde talen (met uitzondering van Engels) zijn uitsluitend betrokken bij de HEBO. De academie wordt aangestuurd door een directeur, die samen met vijf teamleiders (drie teamleiders opleidingen, één teamleider Praktijk/Stages en één teamleider Academiebureau) het managementteam vormt. De managementondersteuning en overige onderwijsondersteuning worden geleverd door het Academiebureau. Aantal ingeschreven studenten (peildatum 11 maart 2008): HEBO-3: 634 / HEBO-4: 457 instroom (in absolute aantallen)

HEBO-4

HEBO-3

2005

182

158

2006

183

182

2007

198

162

aantal docenten

voltijd aantal

fte

fulltime

51

1

parttime

43

0,2 - 0,9

medewerkers tevens werkzaam in de beroepspraktijk

8

gastdocenten

1


De opleiding heeft bij Hobéon Certificering een aanvraag gedaan voor een bijzonder kenmerk Internationalisering voor de opleidingsvariant HEBO-3. Zij creëert in deze opleidingsvariant een omgeving, waarin studenten en docenten van andere nationaliteiten en culturele achtergronden binnen en buiten de colleges met elkaar in contact komen. Omdat zij samenwerken in heterogene groepen, leren studenten al op de opleiding te functioneren in een internationale omgeving. Het auditteam zal begin 2010 nader ingaan op de aanvraag voor een bijzonder kenmerk.

1.4.

Visitatierapport

De Hogere Europese Beroepen Opleiding (HEBO) van de Haagse Hogeschool is in oktober 2003 gevisiteerd. De bevindingen en aanbevelingen van de visitatiecommissie zijn beschreven in het rapport “Internationaal Dynamisch” – eindrapport van de visitatiecommissie Economie en Talen. Meer recent heeft een interne audit plaatsgevonden. Op 5 februari 2008 heeft een interne auditcommissie alle onderdelen van het beoordelingskader met een voldoende beoordeeld. Wel had de commissie enkele opmerkingen die o.a. te maken hadden met de betrokkenheid van het werkveld bij beoordeling en toetsing, de kwaliteitszorgcyclus, aspecten inzake de instroom en het structureren van relatienetwerken. Na de interne audit is een lijst van knel-, actie- en aandachtpunten opgesteld. In de management review heeft de opleiding aangegeven hoe deze aspecten zijn verbeterd. In het rapport verwijzen wij naar deze verbetermaatregelen.

1.5.

Aanpak

1.5.1. Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende voltijdse variant is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde “Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs”. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt dat de opleiding zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste heeft gebaseerd op het landelijke beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld (Zie onder facet 1.1.: “Domeinspecifieke Eisen”). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een HEBO-opleiding op hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door opleiding HEBO aangeleverde schriftelijke informatie: Management review; Studiegids; Onderwijs- en Examen Regeling – OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op: strategische keuzen en de positie in de markt, interne organisatie, de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, ontwikkelingen in het beroepenveld, beroeps- en opleidingsprofielen,


-

(validatie) eindkwalificaties, curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, werkvormen, toetsing en beoordeling, kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, internationalisering, instroombeleid, studiebegeleiding, onderwijsrendement.

Op basis van de door opleiding HEBO aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van beide opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve ‘controle’ door middel van een visitatie1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten drie externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Europese studies, één student, één lead auditor en één secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder ‘controle’ moet hier worden verstaan, dat het auditteam op de niveaus van management, coördinatie, examencommissie, docenten en studenten heeft getoetst of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door verscheidene malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van aanvullende documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De

aanvullende, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht van cv’s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de ‘beroepsproducten’ die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de ‘eindproducten’ van studenten.

Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding(-en) werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden.

1

De visitatie heeft op 12 mei 2009 plaatsgevonden.


Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd.

1.5.2. Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts ‘onvoldoende’ of ‘voldoende’ scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, ‘onvoldoende’, ‘voldoende’, ‘goed’ of ‘excellent’ scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort ‘voldoende’, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste ‘voldoende’ hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp ‘onvoldoende’ en de overige ten minste ‘voldoende’ hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score ‘onvoldoende’. B. Een onderwerp scoort ‘onvoldoende’, indien één facet van dat onderwerp ‘onvoldoende’ heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort ‘onvoldoende’, indien meer dan één facet van dat onderwerp ‘onvoldoende’ heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan ‘voldoende’ gerechtvaardigd is, wordt dat als ‘extra aantekening’ vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening ‘goed’, indien alle facetten van dat onderwerp ‘goed’ hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp ‘voldoende’ en de overige facetten ‘goed’ of ‘excellent’ hebben gescoord;2 een onderwerp krijgt de extra aantekening ‘excellent’, indien alle facetten van dat onderwerp ‘excellent’ hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp ‘goed’ en de overige facetten ‘excellent’ hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp ‘onvoldoende’ heeft gescoord.

1.5.3. Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden:

Secretaris:

2

Drs. W.G. (Willem) van Raaijen I. (Ignace) Ingelaere L.J.M. (Roland) Santegoeds Drs. M.J.I. (Monique) Quint-Maagdenberg R. (Robbert) Sanders D.P.M. (Daniëlle) de Koning MSc

Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 (“Programma”) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. ‘Duur’ is derhalve van een andere orde dan bijvoorbeeld- ‘Kwaliteit Personeel’ of ‘Onderwijsrendement’. Bij de beslissing of het onderwerp “Programma” een extra aantekening ‘goed’ dan wel ‘excellent’ verdient, wordt het facet ‘Duur’ dan ook buiten beschouwing gelaten.


Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding HEBO noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer W.G. van Raaijen is lead auditor en heeft inmiddels een groot aantal audits in het kader van accreditatie geleid binnen verschillende domeinen. De heren Ingelaere en Santegoeds en mevrouw Quint hebben zich in hun beoordeling, vanuit werkveld en vakgebied, met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. De heer Ingelaere is ingezet als panellid vanwege zijn ervaring met talenonderwijs, internationale organisaties en netwerken en studie en stage in het buitenland. Hij is dertig jaar docent moderne vreemde talen geweest en is actief geweest als international relations manager aan de Katholieke Hogeschool Leuven. De heer Santegoeds is ingezet als panellid vanwege zijn ervaring in de profit sector met (interculturele) communicatie en projectmanagement. Hij is DGA van een communicatieadviesbureau en is voorzitter van de Raad van Bestuur van Confrad International, het internationale netwerk van onafhankelijke communicatieadviesbureaus. Mevrouw Quint is ingezet als panellid vanwege haar Europese en bestuurlijke ervaring. Zij is lid van de Tweede Kamer geweest met onderwijs als portefeuille, is burgemeester van de gemeente Vaals geweest en is momenteel waarnemend burgemeester van Voerendaal. Zij vervult daarnaast diverse maatschappelijke nevenfuncties. Zij beschikt tevens over onderwijskundige evaring. Mevrouw Quint was jarenlang docente aan verschillende onderwijsinstellingen voor voortgezet en hoger onderwijs. De heer Sanders is student bij de Hogere Europese Beroepenopleiding aan de Hogeschool Zuyd. Hij is betrokken (geweest) bij de opleidingscommissie, de hogeschoolraad, de kwaliteitscommissie Minoren en de accreditatie van de eigen opleiding in 2007. Mevrouw De Koning heeft tijdens haar studie Internationaal Management veel internationale ervaring opgebouwd en kennis opgedaan van zowel business vakken als vreemde talen. Tijdens haar studie Cultuur, Organisatie en Management aan de VU heeft zij daarnaast ervaring opgedaan met bestuurlijke vraagstukken, organisatieverandering en strategisch management. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I.

1.5.4. Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding(en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II.

1.5.5. Programma visitatie 12 mei 2009 Zie Bijlage II.


2.

BEVINDINGEN EN BEOORDELING

Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO.

Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet ‘Domeinspecifieke Eisen’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Beroeps- en opleidingsprofiel De Hogere Europese Beroepenopleiding van De Haagse Hogeschool baseert zich op het gezamenlijk vastgestelde beroeps- en competentieprofiel: 'European Professional' (2005, LOO HEBO - Landelijk Opleidingen Overleg). Het beroepsprofiel wordt jaarlijks in het landelijk overleg besproken en bijgesteld op grond van nieuwe inzichten en ontwikkelingen. Het Landelijk Opleidingsoverleg beschrijft daarin welke rollen, functies en taken een beginnende beroepsbeoefenaar heeft. Van het beroepsprofiel zijn de beroepskwalificaties/competenties afgeleid voor de opleiding HEBO. De competenties zijn mede ontleend aan de competenties van het domein Communication (2005 van de HBO-raad). Het beroeps- en competentieprofiel van de HEBO van De Haagse Hogeschool staat beschreven in de studiegidsen van beide opleidingsvarianten (HEBO-4 en HEBO-3). De competenties zijn onderverdeeld in negen algemene competenties van het domein Communication. Elke afgestudeerde Bachelor uit het domein Communication bezit deze competenties. De opleiding heeft in haar competentieprofiel aangegeven welke basiscompetenties, uitingen en deskundigheidsgebieden op HEBO-afgestudeerden van toepassing zijn. Visie van de opleiding De opleidingsdocumenten beschrijven de European Professional als iemand die de geschiedenis, de cultuur, de politiek en de economie van Europa begrijpt en hierover kan communiceren in verschillende vreemde talen. De European Professional is breed opgeleid, multidisciplinair inzetbaar en kan integraal denken in een internationale omgeving. Hierdoor kan hij een veelheid van functies bekleden binnen internationaal opererende bedrijven en (overheids)instellingen. De HEBO bereidt studenten voor op een van de volgende inhoudelijke segmenten van de Europese arbeidsmarkt: Overheden en non-profit instellingen (publiek domein): internationaal beleidsmedewerkers bij bijvoorbeeld het Europees Parlement, ministeries of ambassades, nationale overheden en organisaties; Organisaties en bedrijven (privaat domein): commerciële medewerkers, zoals internationaal marketing- of exportmanager. Competentieprofiel Het competentieprofiel van de HEBO is opgezet aan de hand van twaalf rollen die de studenten in de werkpraktijk kunnen gaan vervullen. In alle toekomstige functies is de European Professional werkzaam als Europe Specialist en als Intercultural Communicator. Deze kernrollen (1 en 2) vormen daarom een rode draad door het hele curriculum. Daarnaast kunnen studenten verschillende managementrollen vervullen die voortkomen uit de specifieke functieomschrijving: 3) Team Builder, 4) Mentor, 5) Innovator, 6) Broker, 7) Figurehead, 8) Administrator, 9) Coördinator, 10) Advisor. Deze rollen komen in het curriculum zodanig aan de orde dat de student de basiskennis en –vaardigheden van deze rollen verwerft en naar eigen wens bepaalde rollen kan verbreden en verdiepen. Daarnaast heeft de opleiding twee rollen geïdentificeerd die de twee domeinen vertegenwoordigen waarin de studenten na de opleiding werkzaam zijn: 11) European Public Policy Professional en 12) International Marketing and Export Professional.


Het auditteam heeft vastgesteld dat de opleiding doelbewuste keuzes heeft gemaakt. Tevens ziet het auditteam dat de opleiding op zoek is naar de balans in de verdere afbakening van de profilering. Naar mening van het auditteam zou de opleiding de breedte van de profilering bijvoorbeeld iets kunnen beperken ten faveure van de diepgang. Als de opleiding een verdiepingsslag zou willen maken m.b.t. de visie op de European Professional, valt te overwegen om naast het programma van HEBO-3 ook het programma van HEBO-4 geheel Engelstalig aan te bieden. Het personeel is meer dan toereikend toegerust om deze verdiepingsslag te maken. Validering door het werkveld De opleiding kent één werkveldcommissie voor zowel HEBO-4 als HEBO-3. Deze bestaat uit vier vertegenwoordigers van het afnemende beroepenveld. De leden hebben ervaring met minstens twee rollen van de European Professional. In verband met het nieuwe HEBO-curriculum waarin meer aandacht is voor non gouvernementele organisaties, wordt er gezocht naar een vertegenwoordiger uit deze hoek als vijfde lid. De werkveldcommissie heeft de competenties behorend bij beroepsrollen van de European Professional gevalideerd. Daarnaast organiseert de opleiding themabijeenkomsten waarbij werkveldvertegenwoordigers input over een specifiek thema geven. De werkveldcommissie is nauw betrokken bij de voorbereiding van deze themadagen. Zij bespreken met de HEBO-medewerkers het thema, de benadering ervan en welke partijen uitgenodigd zouden moeten worden. De samenstelling van de werkveldcommissie acht het auditteam voor het moment adequaat. Wel dient deze samenstelling naar de mening van het auditteam expliciet en structureel blijvende aandacht te krijgen. De opleiding is zich hiervan bewust. Internationalisering Het auditteam heeft vastgesteld dat de opleiding de eigen eindkwalificaties vergelijkt met vergelijkbare opleidingen in het buitenland. Zo zijn de rollen van de European Professional afgestemd met buitenlandse partnerinstellingen van de HEBO. De opleiding heeft ook haar programma laten valideren door partnerinstellingen in het buitenland. Het nieuwe curriculum is bijvoorbeeld voorgelegd aan Sheffield Hallam University (UK). Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De missie sluit aan bij de domeinspecifieke eisen en het bachelorniveau. De opleiding heeft een eigen visie op het beroep. Het auditteam heeft kennis genomen van het landelijk profiel en de vertaling daarvan naar de competenties van de opleiding. Het auditteam stelt vast dat de eindkwalificaties van de HEBO corresponderen met de kerntaken van een beginnend beroepsbeoefenaar en aansluiten bij de eisen die vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een HEBO-opleiding. Via de werkveldcommissie heeft de opleiding een aantoonbare relatie met het werkveld. Het team constateert dat de opleiding de competenties heeft besproken met de commissie en deze door de commissie heeft laten valideren. Er is sprake van validering van de opleidingstandaarden bij buitenlandse partnerinstellingen. De opleiding toetst haar competenties en haar programma aan eisen die in het buitenland gesteld worden aan vakgenoten.


Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet ‘Niveau Bachelor’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau ‘bachelor’. Voor de verantwoording over het hbo-niveau heeft de opleiding aansluiting gezocht bij de Dublin Descriptoren. Het competentieprofiel van de HEBO is opgezet aan de hand van rollen die de studenten in de werkpraktijk kunnen gaan vervullen. Bij sommige rollen ligt de nadruk iets meer op verwerving; bij andere rollen op toepassing en reflectie. Adequaat kunnen communiceren en een oordeel kunnen vormen zijn bij de meeste rollen belangrijke aspecten. De opleiding heeft in een competentiematrix aangegeven welke Dublin Descriptoren bij welke competenties op de voorgrond staan. De rol van innovator bijvoorbeeld (nr. 5: engages in innovation and adaptation of the organisation and its services to internal and external developments on a national and international level, more specifically to current political, economic, social and cultural developments in Europe) dekt met name de Dublin Descriptoren ‘Toepassen van kennis en inzicht’ en ‘Oordeelsvorming’. De rol (nr. 7) van woordvoerder (die de organisatie zowel intern als extern vertegenwoordigt) verwijst bijvoorbeeld expliciet naar de Dublin Descriptor ‘Communicatie’. In het onderstaande lichten wij de relatie tussen de Dublin Descriptoren en de rollen aan de hand waarvan het competentieprofiel van de HEBO is opgezet nader toe. De rollen van European Issue Specialist (1) en Intercultural Communicator (2) staan centraal in de opleiding. Bij de eerste rol verwerft de student met name de aantoonbare kennis van het werkgebied van de European Issue Specialist. Het onderwijs is zo opgebouwd dat de studenten de verworven kennis binnen deze rol leren toepassen op praktijksituaties. Deze toepassing richt zich op de professionele benadering en oplossend vermogen. De Europese context brengt met zich mee dat studenten zich moeten kunnen uitdrukken in meerdere talen en met gevoel voor en bewustzijn van culturele verschillen. Bij alle rollen is interculturele communicatie aan de orde. Oordeelsvorming is in de interculturele context een belangrijke vaardigheid. Naast het verzamelen van relevante gegevens, interpreteren en afwegen, spelen in een interculturele context het kunnen omgaan met meerdere perspectieven en het bijstellen van de eigen overtuigingen een belangrijke rol. De rollen 3 tot en met 10 zijn de managementrollen die de studenten kunnen gaan vervullen in de praktijk. Binnen al deze rollen verwerven de studenten basiskennis, maar ligt vooral het accent op het oefenen in de toepassing ervan. De rol van administrator is in dit geheel een belangrijke rol, omdat hierin de strategische aspecten aan de orde komen. Ook voor deze rollen geldt dat communiceren en oordeelvorming integraal onderdeel zijn van de competentie en in de studieonderdelen aan de orde komen. De laatste twee functies European Public Policy Professional (11) en International Marketing and Export Professional (12) zijn in hoofdlijnen de twee domeinen waarin de studenten na de opleiding werkzaam zijn. De eerste rol vertegenwoordigt het non profit domein en de tweede rol het profit domein. Bij deze twee rollen zijn zowel de verwerving van kennis en inzicht als toepassing van kennis en inzicht, inclusief oordeelsvorming en communicatie aan de orde. De aandacht voor leervaardigheden is aan de orde bij diverse rollen. Studenten leren projectmatig en in teamverband werken en reflecteren daarbij op persoonlijke verbeterpunten. Bij de rollen mentor, coördinator, advisor en administrator wordt aandacht besteed aan vaardigheden voor verdere ontwikkeling, planning en inventariseren leerbehoeftes. In de studieloopbaanbegeleiding leren studenten in toenemende mate zelfsturing te geven aan hun opleidingstraject. Ze bepalen de eigen (inhoudelijke) accenten bij de keuze voor minoren, stage en afstuderen.


Communicatie Communicatieve vaardigheden vormen een belangrijk onderdeel van het curriculum. Het talenprogramma past in de visie van de opleiding om de studenten optimaal communication skills te laten ontwikkelen. Zowel in hun gekozen moderne vreemde talen als in het Nederlands dienen studenten in staat te zijn om doelen doelgroepgericht hun ideeën te presenteren. De opleiding gebruikt het Common European Framework of Reference (CEFR) als meetinstrument voor het taalniveau (zie ook facet 2.2). Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het panel stelt vast dat de nagestreefde eindkwalificaties aantoonbaar aansluiten bij de Dublin Descriptoren. Het hbo-niveau is duidelijk gedefinieerd naar het voorbeeld van de Dublin Descriptoren. Het Common European Framework of Reference (CEFR) wordt gebruikt als meetinstrument voor het taalniveau.


Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet ‘Oriëntatie HBO’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen “Oriëntatie HBO” kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds. Hoger Onderwijs De opleiding heeft in het competentieprofiel van de HEBO de Dublin Descriptoren verwerkt en sluit hiermee aan bij de beschrijving van het bachelorniveau. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De wijze waarop de opleiding de Dublin Descriptoren heeft uitgewerkt en in het programma heeft opgenomen, beoordeelde het auditteam reeds als goed (zie daarvoor facet 1.2). Beroepsonderwijs De eindkwalificaties van de HEBO zijn geformuleerd in termen van competenties die aantoonbaar (zie 1.1) in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het voor de European Professional relevante werkveld geborgd. De beginnende beroepsbeoefenaar De eindkwalificaties worden door de opleiding gezien als de omschrijving van het niveau dat door de student aan het eind van de opleiding moet zijn bereikt, zijnde het startniveau van de beginnende beroepsbeoefenaar. De HEBO-afgestudeerde beschikt over startbekwaamheden om op te treden als assistant manager (management rollen). Hij kan bijvoorbeeld aan de slag als: junior professional international marketing and export, junior advisor international public policy of junior professional communication management. De opleiding beschrijft in haar documenten enkele startfuncties voor een HEBO-afgestudeerde in de private en publieke sector. Voor de junior professional international marketing and export wordt bijvoorbeeld genoemd: (international) sales manager, (customer) relations manager, country (product) manager en branding specialist. Voor de junior advisor international public policy worden functies genoemd als political assistant, policy advisor European & International Affairs, Europees (internationaal) beleidsmedewerker en program manager (NGO). De junior professional communication management ten slotte kan functies vervullen als event organiser, intercultural liaison officer, press officer of adviseur externe communicatie. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: In facet 1.1 hebben wij reeds aangegeven welke eindkwalificaties de opleiding hanteert en hoe deze aansluiten op door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel. De opleidingscompetenties zijn geformuleerd in samenspraak met het afnemend werkveld en zijn door dit werkveld gevalideerd. De oriëntatie op het voor de European Professional relevante werkveld is geborgd. In facet 1.2 hebben wij reeds aangegeven dat het auditteam van oordeel is dat de opleidingscompetenties qua reikwijdte en complexiteit overeenkomen met de reikwijdte en complexiteit waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen. Op basis hiervan kan de opleiding worden gerekend tot het hoger onderwijs. De functies waartoe de opleiding opleidt, sluiten aan bij het niveau van starters op de logistieke arbeidsmarkt.


SAMENVATTEND OORDEEL “DOELSTELLINGEN OPLEIDING”: VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp ”Doelstellingen Opleiding” voor alle opleidingsvarianten als voldoende.

Alle facetten zijn met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp “Doelstelling Opleiding” is voor de Hogere Europese Beroepenopleiding derhalve voldoende.

Conform de “Beslisregels Accreditatie” zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan ‘voldoende’. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp “Doelstellingen Opleiding” als goed. Dit rechtvaardigt (zie ‘Beslisregels’ onder E) een kwalificatie ‘goed’ voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie ‘goed’ als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen.


Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing.

Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet ‘Eisen HBO’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Inleiding Met ingang van het collegejaar 2007-2008 heeft de HEBO een nieuw studieprogramma ingevoerd dat voor wat betreft de inhoud voor HEBO-3 en HEBO-4 nagenoeg gelijk is (zie ook bijlage III). Bij de vormgeving van dat programma is een aantal uitgangspunten richtinggevend geweest. In het document ‘Onderwijsvisie HEBO 2009’ worden die uitgangspunten uitgewerkt en toegelicht. De onderwijsvisie van het oude programma is beschreven in ‘Onderwijsvisie HEBO 2002’. Het nieuwe curriculum richt zich nog sterker dan voorheen op Europa, bijvoorbeeld via het eerstejaarsproject Focus on Europe Today. Gastsprekers van ambassades en internationale organisaties in en om Den Haag geven een blik op de internationaal georiënteerde werkomgeving. Zo heeft staatssecretaris Timmermans bij de opening van de Europaweek in november 2008 een interactieve presentatie gegeven aan alle eerstejaars HEBO-studenten over de rol van de Europese Unie in de wereld. Kennisontwikkeling via vakliteratuur en aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal Het auditteam heeft tijdens de audit het onderwijsmateriaal bestudeerd en concludeert dat de aangeboden literatuur voldoende breed, overwegend relevant en van het voor de opleiding relevante hbo-niveau is. Leermaterialen zijn voor HEBO-3-studenten, buiten het MVT-materiaal, volledig in het Engels. Het studiemateriaal voor HEBO-4-studenten is, buiten het MVT-materiaal, voor 75% in het Engels. Studenten beoordelen de inhoudelijke kwaliteit van het studiemateriaal en de aansluiting van het studiemateriaal op de beroepspraktijk beide met een 3,5 op een vijfpuntschaal (Reflector, studenttevredenheidsonderzoek HHS). Kennisontwikkeling via interactie met de beroepspraktijk Het auditteam stelt vast dat de interactie met de beroepspraktijk goed is geregeld. Het curriculum is zo opgezet dat de studenten tijdens hun hele studie in aanraking komen met de internationale beroepspraktijk. Hieronder noemen wij enkele voorbeelden: Externe professionals delen hun expertise met studenten in gastcolleges, leggen studenten een aan de beroepspraktijk gerelateerde casus voor in projecten, worden ingezet als externe beoordelaars bij projecten en zijn betrokken bij de invulling en beoordeling van de stage. In nauwe samenwerking met de Nederlands-Duitse Handelskamer en met de Duitse ambassade in Nederland is in 2006 het project Zukunft Deutschland (ZD) ontwikkeld. Het project richt de blik op de belangrijkste handelspartner van Nederland en laat studenten met Duits als tweede taal zien wat zij met deze taal en met Duitsland in het algemeen in de praktijk kunnen. ZD organiseert bedrijfsbezoeken aan Duitse ondernemingen in Nederland en Duitsland, presentaties over politiek-economische onderwerpen, culturele manifestaties en studiereizen. De laatste jaren heeft de HEBO voor Zukunft Deutschland een subsidie gekregen van de EVD. Met ingang van het huidige cursusjaar maken de buitenlandse tweedejaars HEBO-3-studenten die niet op uitwisseling gaan kennis met Nederlandse bedrijven en instellingen met het programmaonderdeel Introduction to Dutch Organisations and Companies (IDOC) om hen voor te bereiden op een eventuele Nederlandse werkomgeving.


In het project Europe Calling (nu Inside Europe) werken derdejaarsstudenten gedurende een periode van vier maanden – zowel Nederlandse als uitwisselingsstudenten uit het buitenland samen aan een opdracht. Het project doet een beroep op het vermogen van studenten met culturele verschillen om te gaan. De stage en uitwisselingsprogramma’s dragen eveneens bij tot de praktijkgerichtheid van het programma en tot het vergroten van de internationale en multiculturele bewustwording. De stageperiode is voor HEBO-4- en HEBO-3-studenten verschillend ingericht. Vanwege de manier waarop het HEBO-3-programma is gestructureerd, doen HEBO-3-studenten een combinatie van stage en scriptie. Het is echter niet verplicht de stage en scriptie voor één opdrachtgever uit te voeren. HEBO-4-studenten doen de stage en scriptie in aparte trajecten. De stageopdracht is een internationaal georiënteerde opdracht binnen een internationaal georiënteerde instelling en dient aan te sluiten op de HEBO-competenties. Een stage hoeft dus niet plaats te vinden in het buitenland. Toch loopt bijna de helft van de HEBO-4-studenten de vierdejaarsstage in het buitenland en meer dan de helft van de derdejaarsstudenten in HEBO-3.

Ontwikkeling van beroepsvaardigheden De eindkwalificaties van de opleiding zijn zo opgesteld dat daarin steeds via beroepsrollen de beroepscontext is meegenomen. Dit is reeds een eerste borging van de ontwikkeling van beroepskennis en –vaardigheden. Beroepsvaardigheden die in het programma aan bod komen betreffen het samenwerken in een (multidisciplinair) team, onderzoeksvaardigheden, presenteren en basisvaardigheden voor managementfuncties. Scriptie en stage zijn voorbeelden van studieonderdelen waar beroepsvaardigheden eveneens een cruciale rol spelen. Bij een HEBO-opleiding is interculturele communicatie een belangrijke beroepsvaardigheid. Studenten komen hiermee in aanraking in modules als Intercultural Communication, Samenwerking in Groepen (SIG) en The Cultural Dimension of Europe. Hier bestuderen en bediscussiëren zij de theorie om die zich eigen te maken. Bij SIG oefenen zij met rollenspelen in vergaderen, samenwerken en bespreken zij wat het betekent om in interculturele en internationale groepen te werken. Verbanden met actuele ontwikkelingen en met de actuele beroepspraktijk Door de praktijkcomponenten in het curriculum is er een hechte relatie met actuele ontwikkelingen in het vakgebied en de beroepspraktijk. De gebruikte vakliteratuur houdt de opleiding actueel. Vakgroepen stellen de literatuurlijst in onderling overleg samen. De teamleiders en de curriculumcommissie beoordelen de literatuurlijsten. Ook de lesinhoud wordt actueel gehouden. Een docent van de HEBO heeft bijvoorbeeld in samenwerking met Fenedex een lesmethode voor exportmanagement geschreven. Daarnaast is de module Networking and Lobbying i.s.m. het beroepenveld ontwikkeld. Ook de opdrachten voor het project Europe Calling komen direct uit het beroepenveld. De opleiding houdt het programma daarnaast actueel door het te bespreken met vertegenwoordigers van het werkveld. Behalve tijdens de vergaderingen met de werkveldcommissie bespreekt de opleiding twee keer per jaar op zgn. werkvelddagen het curriculum met andere vertegenwoordigers vanuit het werkveld. Ook stagebieders in binnen- en buitenland worden ingezet bij de evaluatie van het programma, doordat zij tijdens het bezoek van de stagebegeleider van de HEBO en na afloop van de stageperiode een aantal vragen krijgen voorgelegd. De opleiding heeft een structurele relatie met het werkveld. De HEBO heeft o.a. contacten met het Voorlichtingsbureau van het Europees Parlement, het Bureau van de Nederlandse Vertegenwoordiging van de Europese Commissie en met de afdelingen Internationale Zaken van de Ministeries van Justitie en VROM. Zij zijn nauw betrokken geweest bij de invulling van de Europaweek en werken met HEBO-docenten samen in de vormgeving van projecten, zoals het simulatiespel The Brussels game. Verder werkt de HEBO samen met het Bureau Internationale Zaken van de gemeente Den Haag. De HEBO wil de samenwerking en kennisuitwisseling met bovenstaande en soortelijke organisaties verder versterken. Voor het project Zukunft Deutschland onderhoudt de HEBO via de Regioregisseur contacten met bedrijven in het Westland, ook omdat zij op hun beurt contacten hebben met Duitsland als exportland.


Tevredenheid studenten Uit de Reflector 2008 (studenttevredenheidsonderzoek) blijkt dat studenten van mening zijn dat de opleiding in voldoende mate inspeelt op actuele ontwikkelingen binnen het beroepenveld. HEBO-4 studenten geven wel aan dat zij geen goed beeld hebben van de toekomstige beroepssituaties. Een van de redenen hiervoor is volgens de opleiding de breedte van het beroepenveld van de HEBO. In het begin van de studie is het beroepenveld door zijn breedte moeilijker te overzien voor de student. Dit verandert naarmate studenten verder in de opleiding komen en in toenemende mate in aanraking komen met de beroepspraktijk. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat kennisontwikkeling plaatsvindt aan de hand van aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en relevante vakliteratuur. De beroepsgerichtheid is duidelijk in het curriculum zichtbaar. De interactie studenten – beroepenveld vindt reeds in het eerste jaar plaats en kent – in de hoofdfase – meer buitenschoolse momenten dan alleen de stage en de afstudeerperiode. In elk studiejaar is ruimte gereserveerd voor het oefenen van beroepsvaardigheden. Hier is speciale aandacht voor interculturele communicatie. Er is sprake van een goede inbedding in de regio en een structurele samenwerking met internationale organisaties, o.a. in de regio Den Haag. Actuele ontwikkelingen worden via de werkveldcommissie, stageverlenende bedrijven en overige vertegenwoordigers in het werkveld ingebracht. Studenten zijn tevreden over de praktijkgerichtheid van het programma. Er wordt ruimschoots aandacht besteed aan actuele ontwikkelingen binnen het beroepenveld.


Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet ‘Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Adequate concretisering eindkwalificaties en vertaling eindkwalificaties - leerdoelen Het onderwijsprogramma is gebaseerd op het competentieprofiel. In het document Roles, Main Tasks and Competences wordt voor alle twaalf beroepsrollen die de opleiding hanteert aangegeven welke beroepstaken, –vaardigheden en –houding hieronder hangen. Vervolgens is er aangegeven aan welke modules en projecten de verschillende beroepsrollen zijn gekoppeld. De opleiding werkt met drie competentieniveaus. Gedurende de studie komen de competenties op een steeds hoger niveau aan de orde. Het auditteam heeft het overzicht gezien waarin de opleiding aangeeft waar in het programma en op welk niveau de verschillende competenties aan bod komen. Zij heeft vastgesteld dat het programma studenten de mogelijkheid biedt om alle geformuleerde competenties te behalen. Voor elk deel van het onderwijs is vastgesteld wat de leerdoelen zijn, welke onderwijsactiviteiten plaatsvinden, welke producten er worden opgeleverd en welke processen daarin moeten worden doorlopen. Dit wordt beschreven in de semesterhandboeken en modulehandleidingen. Ook de toetsvorm en de beoordelingscriteria zijn op moduleniveau beschreven. Mogelijkheid om geformuleerde eindkwalificaties te behalen De opleiding heeft haar competentieprofiel vertaald naar een onderwijsprogramma dat breed van opzet is met een internationale/Europese en interculturele gerichtheid en een grote aandacht heeft voor moderne vreemde talen. De grote lijn van het HEBO-4 curriculum is als volgt (zie ook bijlage III voor een schematische weergave). Er wordt in de opleiding gestart met het verwerven van de benodigde basiskennis. In het eerste jaar maken studenten kennis met het complexe begrip Europa en de bijbehorende politieke, culturele en economische dimensies en komen zij in aanraking met internationale managementvaardigheden in profit en non-profitorganisaties. Het tweede leerjaar is een verbreding en verdieping van de basis uit het eerste jaar. Het accent ligt in het eerste semester op beleidsadvisering en besluitvorming in profit- en nonprofitorganisaties. Het tweede semester heeft als thema Managing Diversity en draait om interculturele communicatie. Het derde jaar staat in het teken van communicatiemanagement en het project Europe Calling/Inside Europe. Ook studeren studenten gedurende één semester in het buitenland. Deze uitwisseling waarborgt een stijgende lijn in zelfsturing van de student, omdat de student een voorkeur uitspreekt voor uitwisselingsland, partnerinstelling en programma en omdat tijdens de uitwisseling een grote mate van zelfstandigheid verwacht wordt van de student. Het vierde jaar wordt ingevuld met de stage, de scriptie, de tweede MVT en de invulling van de minorruimte. De minoren zijn ten opzichte van het competentieprofiel van de opleiding verdiepend of verbredend. Voorbeelden van minoren die worden aangeboden, zijn: political communication in the 21st century; American trade; concepts of communication management en crossmedial communication. Daar waar in de voorgaande jaren sommige onderdelen nog in het Nederlands werden gegeven, wordt in jaar vier alles gedoceerd en getoetst in het Engels. Het programma van HEBO-3 heeft dezelfde uitgangspunten, beroepsrollen en eindcompetenties als het HEBO-4 programma. De precieze invulling verschilt, omdat het programma in drie jaar wordt aangeboden.


De uitwisseling (Nederlandse HEBO-3 studenten) of de keuze voor minoren (buitenlandse HEBO-3 studenten) is als gevolg hiervan gepositioneerd in jaar twee; de stage en het afstuderen in jaar drie. Het curriculum wordt volledig in het Engels gedoceerd en het instroomniveau van de studenten is hoger. Daardoor kunnen zij bepaalde onderdelen van het curriculum in een eerder stadium verwerken dan HEBO-4-studenten. In het hiernavolgende willen wij nog kort stilstaan bij de internationale/Europese en interculturele gerichtheid en de aandacht voor moderne vreemde talen. Het vreemde talenprogramma Het vreemde talenprogramma van de HEBO is stevig aangezet. De opleiding biedt een deels Nederlandstalig, deels Engelstalig curriculum en kiest voor brede bekendheid van de afgestudeerde met twee of drie vreemde talen. Naast Engels als eerste moderne vreemde taal kiezen HEBOstudenten uit Frans, Duits of Spaans als hun tweede moderne vreemde taal. Voor de derde taal kunnen studenten kiezen uit Frans, Spaans of Duits op hoog niveau (hetzelfde niveau als de tweede taal), Duits en Frans op middenniveau (voortbouwend op ongeveer havo-3-niveau) en Frans, Spaans, Italiaans of Russisch op beginnerniveau (geen voorkennis nodig). Om het talige profiel van de opleiding te versterken heeft de HEBO besloten om met ingang van studiejaar 2009-2010 de derde taal verplicht te stellen voor alle studenten. Dit geldt overigens niet voor buitenlandse studenten (HEBO-3) die op basis van hun onvoldoende vooropleiding een tweede taal op 0-niveau moeten starten. De derde taal sluit aan op het studieprogramma en richt zich op taalverwerving en cultuur. De opleiding gebruikt het Common European Framework of Reference (CEFR) als meetinstrument voor het taalniveau. De opleiding heeft het derdetaalonderwijs vereenvoudigd om te voorkomen dat studenten buiten de boot vallen. Het te behalen CEFR-niveau voor de talen op beginners- of 0niveau is nu teruggebracht van B1 naar A2.2 (dit geldt eveneens voor buitenlandse HEBO-3 studenten voor de tweede moderne vreemde taal). Dit is een onderbouwde keuze van de opleiding die het auditteam kan volgen. Het auditteam wil niettemin de opmerking maken dat, wanneer de opleiding – zoals zij zelf stelt – de diepgang in het programma wil vergroten, vooral om de uitdaging richting studenten te verhogen, de vraag rijst of de lat juist niet hoger in plaats van lager dient te worden gelegd. Internationale/Europese en interculturele gerichtheid Het curriculum kent een verplicht uitwisselingssemester voor Nederlandse studenten aan een van de 100 partnerinstellingen van de HEBO. Dat heeft ermee te maken dat de opleiding er vanuit gaat dat een verblijf in het buitenland een essentiële voorwaarde is voor het bereiken van een van de eindcompetenties: het kunnen functioneren als Intercultural Communicator in een internationale setting. Daarvoor is het volgens de opleiding nodig dat studenten aan den lijve ondervinden of ondervonden hebben wat het betekent op een dagelijkse basis om te moeten gaan met mensen die een andere taal spreken en een andere culturele achtergrond hebben. Alle derdejaarsstudenten van HEBO-4 doen een uitwisseling van 30 studiepunten. In het nieuwe programma wordt hiervoor een deel van de minorruimte gebruikt. Ook alle Nederlandse studenten van HEBO-3 doen in het tweede jaar verplicht een uitwisselingsprogramma van 30 studiepunten. Voor internationale studenten van HEBO-3 is de uitwisseling niet verplicht, omdat deze studenten in feite al op uitwisseling in Nederland zijn. Toch gaat de helft van de HEBO-3-studenten op uitwisseling naar wat voor hen een derde land is. Zo kiezen Aziatische studenten regelmatig voor een uitwisseling met een Europese of Noord-Amerikaanse partnerinstelling. Ook komen er gaststudenten uit het buitenland naar Den Haag om hier één of twee semesters te studeren. In het jaar 2008-2009 zijn dat er bijna 250. De totale stroom van studenten komt daardoor op 450-500 op jaarbasis. Andere voorbeelden van het internationale karakter van het curriculum zijn dat studenten zich in het kader van de studieloopbaanbegeleiding bezighouden met hun eigen invulling van het onderdeel Leven en Werken in Europa (zie ook facet 4.2), dat het derdejaarsproject Europe Calling is gebaseerd op opdrachten van voornamelijk buitenlandse opdrachtgevers – in de laatste versie


van Europe Calling kwam 50% van de opdrachten van buitenlandse ‘assignment providers’ – en dat stages bij voorkeur in het buitenland moeten worden gelopen, maar in ieder geval bij een internationaal georiënteerde organisatie. Ten slotte zijn de praktijkvoorbeelden in het curriculum, zowel bij de inhoudsmodules als de taalmodules, internationaal en niet op Nederland gericht. Studenten zijn van mening dat er voldoende aandacht is voor internationale ontwikkelingen en ook zijn zij tevreden over de mogelijkheid om buitenlandervaring op te doen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De eindkwalificaties zijn uitgewerkt in beroepsrollen met bijbehorende beroepsvaardigheden, – kennis en –attitudes. Vervolgens zijn ze geconcretiseerd in de leerdoelen van het onderwijsprogramma. De opleiding verschaft met behulp van een matrix een compleet beeld van de relatie tussen de competenties, de drie competentieniveaus die zij hanteert en de leerdoelen van de verschillende programmaonderdelen. De uitwerking van de doelstellingen in het programma komt tot stand doordat de student bij elk studieonderdeel werkt aan de competenties uit het competentieprofiel. Daarnaast is er ruimte om eigen leerdoelen te stellen en een eigen leertraject te kiezen (minor, stageopdracht, afstudeeropdracht). Het programma stelt studenten in staat zich te ontwikkelen tot een beginnend beroepsbeoefenaar in het beoogde werkveld. Naast Engels kiezen HEBO-studenten (m.u.v. buitenlandse studenten) twee vreemde talen. Het taalniveau van de derde vreemde taal heeft de opleiding verlaagd. Met het oog op de door de opleiding mogelijk gewenste diepgang en het belang dat de talencomponent heeft voor een European Professional wil het auditteam de opleiding meegeven dit te heroverwegen. De internationale/Europese en interculturele gerichtheid die inherent is aan het domein waarin de opleiding HEBO zich begeeft, heeft de opleiding vertaald naar een onderwijsprogramma waarin grote aandacht is voor de mogelijkheden voor studenten om competenties te verwerven in een internationale context. Dit komt o.a. tot uiting in het moderne vreemde taalonderwijs, het verplichte uitwisselingssemester en de internationale context in cases, projecten en lesinhoud.


Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet ‘Samenhang Programma’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen Inleiding Het oude programma van HEBO-3 was voornamelijk modulair van opbouw. Het oude HEBO-4programma was vanaf 2004 competentiegericht en geïntegreerd. Na een brede basis van zeven periodes (één en driekwart jaar), kozen studenten voor een van de drie specialisaties Communication Management (CM), Business management (BM) of Beleid en Bestuur (BB). De achtste periode stond in het teken van deze specialisatie en werd afgesloten met een specialisatieopdracht. Het derde en vierde jaar van het oude programma draaien op dit moment nog (zie bijlage III) en bouwen voort op de eerste twee jaar. In het derde jaar verdiepen studenten de competenties op het gebied van de specialisatie, zowel tijdens de uitwisseling als gedurende het semester op de HEBO (HEBO-3 tweede jaar). Studenten doen in het vierde studiejaar een stage van vijf maanden, waarin zij het geleerde in de beroepspraktijk van de specialisatie brengen. Uiteindelijk schrijven studenten in hun vierde jaar een scriptie over een onderwerp binnen hun specialisatie (HEBO-3 derde jaar). Bij de ontwikkeling van het nieuwe HEBO-curriculum is o.a. uitgegaan van de samenhang van het programma en de integratie tussen de verschillende studieonderdelen – waaronder de moderne vreemde talen en de vaardigheden – en de integratie tussen HEBO-4- en HEBO-3-studenten. De bestaande afstudeerspecialisaties zijn verdwenen. Verticale samenhang De verticale samenhang wordt gerealiseerd door de opbouw van de competenties in verschillende niveaus, te weten basic, intermediate en advanced level. Het basic level moet behaald zijn na de propedeuse, het intermediate level na de uitwisseling en het advanced level is het eindniveau. Deze oplopende complexiteit wordt verwezenlijkt door in de loop van de studie de opdrachten complexer en de leerstof moeilijker te maken. Er wordt in dit proces ook hoe langer hoe meer zelfstandigheid van de student gevraagd. Volgens het auditteam komen de opbouw in complexiteit en de competentieniveaus in het programma goed naar voren (zie ook facet 2.2). Horizontale samenhang Het programma kent een thematische opzet waarbij de semesters – in zowel het oude als het nieuwe programma – gekoppeld zijn aan een specifiek Europees of internationaal thema. Het onderwijs (inhoudsmodules, vaardigheidstrainingen en moderne vreemde talen) is gerelateerd aan het semesterthema. Sommige onderwijseenheden worden één semester aangeboden; andere slechts een periode. Er zijn ook onderwijseenheden die een volledig collegejaar worden aangeboden, zoals de MVT-trajecten. De horizontale samenhang wordt daarnaast gerealiseerd via de projecten. Het project is zodanig opgezet dat studenten kennis en vaardigheden moeten toepassen uit diverse vakgebieden en praktische studieonderdelen. Elk semester heeft een project waarin studenten de verworven competenties moeten gebruiken. Samenhang HEBO-3 en HEBO-4 Bij de ontwikkeling van het nieuwe HEBO-curriculum heeft de opleiding mede de verdere integratie tussen HEBO-4- en HEBO-3-studenten voor ogen gehad. In de projecten Sim City en Europe Calling (Inside Europe) werken studenten van HEBO-3 en HEBO-4 reeds samen. Er worden nu meer onderwijsactiviteiten dan voorheen georganiseerd voor de studenten van beide opleidingen samen, waardoor ook de Nederlandse studenten in HEBO-4 al in hun eerste jaar in aanraking komen met internationale studenten.


Voor HEBO-4 studenten staat het voordeel van verdere integratie tussen beide varianten vast. Studenten van HEBO-3 zijn daarentegen niet altijd positief gestemd over de verdere integratie tussen HEBO-3 en HEBO-4. Deze studenten beschikken bij aanvang van de studie vaak al over meer studievaardigheden en een hoger instroomniveau. Studenten HEBO-3 vragen zich af wat de toegevoegde waarde voor hen is en of samenwerking niet ten koste gaat van het niveau en de diepgang die zij kunnen behalen. Het is aan de opleiding om hier scherp op te letten. Tevredenheid studenten Studenten zijn in voldoende mate tevreden over de samenhang tussen de verschillende programmaonderdelen. Wel is – door startproblemen van het nieuwe programma – de samenhang in de afgelopen periode voor hen minder zichtbaar geweest. Dat werd in studiejaar 2007-2008 duidelijk uit de semesterevaluaties onder studenten en de geregelde vergaderingen met groepsvertegenwoordigers. Een bijeenkomst met docenten in december 2007 heeft eveneens uitgewezen dat over vakgroepoverstijgende modules meer overleg nodig is. De integratie tussen verschillende vakken vraagt om een cultuuromslag, die – zo heeft het auditteam ook kunnen vaststellen in de gesprekken tijdens de audit – inmiddels goed op gang komt. Vrijwel alle docenten worden belast met vakgroepoverstijgende werkzaamheden en er zijn meerdere overlegsituaties waarin docenten van verschillende vakgroepen met elkaar samenwerken. De inhoud van de MVT-practica is bijvoorbeeld geheel afgestemd op het semesterthema en is in samenwerking met de kennisvakken tot stand gekomen. Een jaarteam organiseert het onderwijs van een bepaald semester. Binnen het jaarteam is een integrator verantwoordelijk voor de praktische uitvoering van de integratie. Het jaarteam organiseert voor docenten een aparte startbijeenkomst om de samenhang in het semester te bespreken, zodat zij in hun colleges de verbanden met andere modules en het project kunnen aangeven. Met dit soort bijeenkomsten wordt ook bereikt dat docenten zich betrokken en gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor het semester als samenhangend geheel. Voor studenten begint elk semester inmiddels met een kick-off bijeenkomst, waarin de onderlinge samenhang tussen de verschillende onderdelen aandacht krijgt. In het semesterhandboek en in de modulehandleidingen wordt ook toegelicht hoe onderdelen samenhangen. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het programma is inhoudelijk samenhangend en actueel. De verticale samenhang komt tot stand door een programmaopbouw waar langzaam maar zeker de studenten worden ingevoerd in de diverse beroepsrollen, en dit op een steeds hoger competentieniveau, met een toenemende beheersing van de onderliggende beroepstaken, – vaardigheden en –kennis. Horizontale samenhang wordt geborgd, doordat elk semester een overkoepelend thema heeft. Het onderwijs (inhoudsmodules, vaardigheidstrainingen en moderne vreemde talen) is gerelateerd aan dit semesterthema. Horizontale samenhang wordt tevens bereikt doordat elk semester wordt afgesloten met een project waarin elders aangeboden theorie en vaardigheden samenkomen. Het vergroten van de samenhang tussen HEBO-3 en HEBO-4 stemt het auditteam positief. Het is evenwel zaak voor de opleiding om in de gaten te houden dat er voor beide varianten voordelen te halen zijn. Zowel de horizontale als de verticale samenhang van het programma wordt bewaakt door een goede afstemming tussen jaarteams, curriculumcommissie en inhoudelijke vakgroepen.


Facet 2.4. Studielast Criterium Het facet ‘Studielast’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het programma studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren, zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen Aantal contacturen Het aantal contacturen per week wordt in de handboeken van de semesters weergegeven. Het auditteam heeft de handboeken van semester 1 t/m 4 van jaar één bestudeerd. Hieruit blijkt dat de gemiddelde contacttijd 15 à 20 uur per week is. In het derde en vierde jaar neemt de contacttijd af. De opdrachten en de zelfwerkzaamheid is immers groter. Een gemiddelde HEBO-4student heeft in het derde jaar in het semester op de HEBO 12 contacturen per week en in het vierde jaar 7. HEBO-3 studenten hebben minder contacttijd nodig. Dit zijn vaak oudere studenten met een hoger instroomniveau en beschikken bij aanvang van de studie al over meer studievaardigheden. Zij kunnen tijdens colleges en practica meer stof verwerken, hebben minder uitleg nodig en kunnen grotere stappen nemen. Daardoor is er tijdens lectures en seminars meer tijd voor verdieping en discussies. Tijdens hun uitwisseling werken zij bijvoorbeeld door middel van een programma voor zelfstudie van 3 punten aan hun tweede taal. Spreiding studielast De opleiding heeft de studielast per programmaonderdeel vastgesteld in studiepunten (EC’s). De studiepuntenmatrices in de studiegidsen geven studenten een gedetailleerd overzicht van de studielast per programmaonderdeel. In de modulehandleidingen wordt daarnaast aangegeven hoe de 28 uren per studiepunt ingevuld worden met opdrachten, zelfstudie, contacttijd en het bestuderen of lezen van literatuur. Bij de berekening van de studielast wordt rekening gehouden met hoeveel stof per uur verwerkt kan worden. Dit is opgenomen in de Richtlijnen voor moduleontwikkelaars. De studiepunten zijn evenwichtig verdeeld over het jaar. Het studiejaar is verdeeld in twee semesters. Bij HEBO-4 heeft elk studiejaar een studielast van 60 studiepunten, waarbij elk semester een studielast heeft van ongeveer 30 studiepunten. In HEBO-3 omvat ieder studiejaar 70 studiepunten en ieder semester een studielast variërend van 34 tot 36 studiepunten. In het studiejaar 2007-2008 is gebleken dat, ondanks de evenwichtige verdeling van studiepunten over het jaar, studenten van mening waren dat de studielast niet goed was verdeeld. De scores in de Reflector zijn voor dit onderdeel matig tot onvoldoende. Mogelijke oorzaken voor deze score zijn gelegen in het feit dat het eerste semester krapper bemeten is in tijd dan het tweede semester. In verband met het grote aantal uitwisselingsstudenten uit het buitenland en de Nederlandse studenten die naar het buitenland vertrekken, wil de academie de collegeweken in het eerste semester hebben afgerond voor de kerstvakantie. Evaluatie studielast/studeerbaarheid De (formele) studielast van elk semester en van de daarin opgenomen onderwijseenheden wordt minimaal eenmaal per jaar geëvalueerd, waarbij ondermeer wordt nagegaan of de vastgestelde studielast structureel afwijkt van de werkelijke studielast. Afwijkingen leiden tot nadere analyse en zo nodig maatregelen. HEBO-4 studenten geven aan 29 uur per week aan de studie te besteden (incl. stage); HEBO-3 studenten 26 uur per week (Reflector 2008). Daarnaast geven HEBO-4 studenten aan 10 uur naast hun studie te werken en HEBO-3 studenten 8,5 uur. Vanwege de talencomponent in de opleiding zou bij HEBO-4 studenten een werkelijke studielast van 30 à 35 uur te verwachten zijn.


Dat HEBO-3-studenten minder tijd aan de studie besteden, past in het beeld dat de opleiding van hen heeft: HEBO-3-studenten gaan sneller en gemakkelijker door de stof. Het auditteam ontving van deze groep studenten signalen dat zij een hogere studielast aankonden en dat het programma wat hen betreft best zwaarder mocht zijn. Zoals we eerder hebben gesteld, is bij de ontwikkeling van het nieuwe curriculum o.a. uitgegaan van het vergroten van de diepgang van het programma, vooral om de uitdaging te verhogen. Het auditteam juicht deze ontwikkeling toe. Hiermee wordt naar de mening van het auditteam een stevigere studiebelasting in tijd bereikt voor HEBO-4 studenten en een stevigere studiebelasting als het gaat om de intellectuele uitdaging voor HEBO-3 studenten. De eerste effecten van de ingezette ontwikkeling zijn ten tijde van het schrijven van dit rapport reeds merkbaar. Uit evaluatieresultaten (Reflector 2009) blijkt dat HEBO-3 studenten nu bijna 30 uur per week aan de studie besteden. Voor veel niet-Nederlandse HEBO-3 studenten geldt overigens dat de studielast voor hen in het eerste jaar hoog is. Het gaat dan om studenten die geen onderwijs hebben genoten in het Frans, Duits of Spaans tijdens hun vooropleiding. Dit betekent dat zij het hoge niveau waarop de HEBO de tweede moderne vreemde taal aanbiedt, niet kunnen volgen. Deze studenten volgen dan ook een zeer intensief programma Spaans, Duits of Frans (met een dubbele studiebelasting) om het vastgestelde eindniveau te kunnen bereiken. Dit intensieve programma start op beginnerniveau. Zij volgen dan geen derde taal omdat dit niet in hun programma past. Studievoortgang De opleiding werkt aan het wegnemen van studiebelemmerende factoren door middel van verschillende studieloopbaaninstrumenten zoals tutoring en monitoring van de studievoortgang (zie facet 4.2.). Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De studielast is per semester en per programmaonderdeel vastgesteld in termen van studiepunten. Uit de opbouw van het programma en de roostering blijkt dat de studielast evenwichtig verdeeld is. Wel is de studielast in tijd hoger in het eerste semester. Hier ligt een weloverwogen keuze van de opleiding aan ten grondslag. De opleiding heeft de studeerbaarheid van het programma voldoende in beeld gebracht. In de studiegids en de modulehandleidingen is voor studenten inzichtelijk gemaakt wat de studielast is en wat van hen wordt verwacht. De studielast is voldoende, maar mag naar de mening van het auditteam verzwaard worden om bij HEBO-4 studenten een zwaardere studiebelasting in tijd te realiseren en om HEBO-3 studenten de intellectuele uitdaging te bieden die zij verlangen.


Facet 2.5. Instroom Criterium Het facet ‘Instroom’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluit het programma qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek? Bevindingen Toelatingseisen De opleiding gaat uit van de wettelijke instroomeisen. Zij hanteert de volgende toelatingseisen: HEBO-4: havo- of vwo-diploma met twee vreemde talen; HEBO-4: mbo-diploma (niveau 4) met twee vreemde talen; HEBO-3: vwo-diploma met twee vreemde talen of een buitenlands diploma dat vergelijkbaar is met het vwo-diploma. Alle studenten dienen daarnaast te voldoen aan de gestelde norm voor de internationaal erkende IELTS-test (6,0 overall score), voordat zij kunnen worden toegelaten tot HEBO-3. De best aansluitende vwo-profielen zijn E&M of C&M. Voor mbo'ers zijn Engels en een tweede moderne vreemde taal sterk aanbevolen. Mbo’ers die geen examen in een tweede moderne vreemde taal hebben gedaan, krijgen een zwaarder programma voor de tweede moderne vreemde taal. Mochten zij in aanmerking willen komen voor het reguliere programma, dan dienen zij een instaptoets te doen. Indien een vooropleiding niet aan deze eisen voldoet, wordt een aanvullend onderzoek gedaan naar inhoudelijk vergelijkbare eisen. Hetzelfde geldt voor personen van 21 jaar of ouder en voor studenten zonder tweede vreemde taal. Vrijstellingen Op grond van een eerder behaald diploma of een ander getuigschrift kan de student vrijstelling worden verleend voor het afleggen van één of meer toetsen. De bevoegdheid tot het toekennen van vrijstellingen berust bij de examencommissie. De examencommissie heeft de uitvoering van het verlenen van vrijstellingen gedelegeerd aan de teamleiders van de opleidingen. De procedure voor het aanvragen van vrijstellingen is gepubliceerd in de studiegidsen van de opleidingen en opgenomen op het formulier voor de aanvraag van een vrijstelling. HEBO-3 Bij HEBO-3 is 26% van de instroom Nederlands en komt de overige 74% uit een dertigtal verschillende landen. Deze jaarlijkse instroom van buitenlandse studenten in HEBO-3 bedraagt gemiddeld 100 studenten. China (20%) en Bulgarije (12%) waren in studiejaar 2007-2008 de grootste herkomstlanden. Om de aansluiting in Nederland te vergroten volgen de internationale studenten in het eerste jaar een speciale module Introduction to Dutch Culture and Society. Voor Europese studenten – die de Nederlandse taal sneller oppakken dan Aziatische studenten – is een ‘fast track’ ontwikkeld, waardoor ze in versneld tempo Nederlands leren. M.b.t. het niveau van de Engelse taalbeheersing constateert het auditteam enkele aansluitingsproblemen. Bij HEBO-3 geven studenten aan dat er duidelijk taalverschillen zijn tussen studenten uit Europese landen enerzijds en studenten uit Aziatische landen anderzijds. Vooral de Chinese studenten beheersen de Engelse taal op een lager niveau, waardoor samenwerking tussen studenten wordt bemoeilijkt. Dit werkt demotiverend voor alle studenten en bevordert de nodige uitval. De opleiding is zich hiervan bewust. In dit kader is in 2006 ook de prepschool (Preparatory school) bij ES&CM van start gegaan. Buitenlandse studenten die in Nederland willen studeren bij een Engelstalige bachelor- of masteropleiding moeten het Engels voldoende beheersen. Studenten die daaraan niet voldoen, moeten een verplichte cursus Engels volgen. Ook kunnen ze een half jaar of een heel jaar de prepschool doen om hen zo wel op het vereiste niveau Engels te krijgen.


In de algemene Medewerkers Vergadering (AMV) is met een aantal groepen gesproken over de vraag hoe het studiesucces kan worden verhoogd (d.d. 5 februari 2009). Docenten stellen o.a. dat voldoende beheersing van het Engels een noodzakelijke voorwaarde is om succesvol te studeren. Daarom wordt overwogen om de eisen aan het instapniveau Engels strenger te maken voor alle studenten. Studenten hebben dit ook zelf gesuggereerd, omdat ook zij merken dat, zeker op talige opleidingen, een hoger niveau Engels nodig is. De opleiding onderzoekt in hoeverre het optrekken van IELTS-score naar 6,5 of 7 opportuun is. Het auditteam heeft de opleiding ter overweging meegegeven om een keuze te maken voor een instroom uit enkel Europese of Engelstalige landen om meteen de diepte in te kunnen gaan. Door een gerichte wervingsinspanning streeft de opleiding reeds naar een toename van het aantal studenten uit (nieuwe) EU-landen. Voorlichting/verwachtingenmanagement Zowel de HEBO als de opleiding Communicatie zijn opleidingen waar studenten binnen komen, omdat ze veelal geen duidelijk afgebakend beroepsbeeld hebben en daarom veel twijfelaars trekken. De academie onderneemt dan ook een scala aan voorlichtingsactiviteiten. Voor de HEBO geldt dat in de afgelopen jaren is gebleken dat studenten het aandeel van de talen (Nederlands, Engels en de moderne vreemde talen) in het programma onderschatten. In de voorlichting benadrukt de opleiding dan ook het aandeel van de MVT in de HEBO-studie en het belang van goede examencijfers voor de talen. In de presentatie op open dagen wordt bijvoorbeeld een talendocent ingezet om de belangrijke rol van de talen in het HEBO-programma helder weer te geven. Oordeel:voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Bij toelating van studenten handelt de opleiding conform de daarvoor geldende wettelijke vereisten. De opleiding voorziet in een vrijstellingenbeleid. De aansluiting op de vooropleiding qua het niveau van Engelse taalbeheersing verschilt al naar gelang de achtergrond van de studenten. Deze diversiteit van het instroomniveau heeft de aandacht van de opleiding. Zij heeft voorzieningen om eventuele deficiënties weg te werken en studenten op het vereiste niveau te krijgen. Met betrekking tot het leren van Nederlands is er maatwerk voor excellente studenten. Zowel door de Academie als door de opleiding worden er diverse activiteiten ontplooid om ervoor te zorgen dat een student op de juiste plek terechtkomt. Een gerichte en heldere voorlichting speelt een belangrijke rol in dit proces.


Facet 2.6. Duur Criterium Het facet ‘Duur’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium:3 Voldoet de opleiding aan de formele eis (240 ECTS) m.b.t. de omvang van het curriculum van een HBO bachelor opleiding? Bevindingen Het HEBO-4-programma duurt vier jaar en heeft een omvang van 240 studiepunten. Deze zijn onderverdeeld in een majorprogramma van 195 studiepunten en een minorprogramma van in totaal 45 studiepunten. Het HEBO-3-programma wordt in 3 jaar aangeboden. HEBO-3 studenten volgen een programma van 210 studiepunten (70 punten per studiejaar) en komen in aanmerking voor 30 punten aan vrijstellingen. Door hun hogere instroomniveau (zie facet 2.5) kunnen HEBO-3 studenten het volledige programma in minder tijd voltooien dan HEBO-4 studenten en zijn ze in staat meer studielast per jaar op zich te nemen. De vrijstellingen van 30 EC zijn als volgt beargumenteerd: 7 EC Engels: door het geheel Engelstalige programma en de international classroom werken studenten automatisch aan meer Engelse taalverwerving; 11 EC stage: de praktijk wijst uit dat HEBO-3 studenten in vier maanden dezelfde competenties verwerven als HEBO-4-studenten in vijf maanden, omdat zij sneller nieuwe informatie oppakken en al tijdens hun gehele studie uitgedaagd worden om initiatief te nemen en zelfstandig te zijn; 11 EC moderne vreemde talen: ook hier geldt dat HEBO-3 studenten met minder onderwijs dezelfde eindcompetenties kunnen bereiken als HEBO-4 studenten; 1 EC studieloopbaanbegeleiding (SLB). De 30 punten aan vrijstellingen worden achteraf verleend op het moment dat een student de eindcompetenties heeft gehaald. Hoewel HEBO-3-studenten een programma van 210 studiepunten volgen in plaats van een van 240 studiepunten, verwerven ze dus dezelfde competenties op het vereiste niveau. Vaak scoren ze ook hoger. Oordeel: voldaan Het auditteam heeft geconstateerd dat alle varianten een omvang hebben van 240 ECTS. Aan het criterium bij het facet duur wordt derhalve volstaan met het oordeel ‘voldaan’.

3

In feite gaat het hier niet om een criterium, maar om een formele vereiste. Zie de voetnoot bij beslisregel E.


Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud Criteria Het facet ‘Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het didactisch concept in lijn met de doelstellingen? Sluiten de werkvormen aan bij het didactisch concept? Bevindingen Onderwijsvisie De opleiding wil dat studenten zich ontwikkelen tot zelfstandige en initiatiefrijke mensen, die kritisch en onafhankelijk denken. Het onderwijs is daarom activerend en laat de student de ruimte om eigen accenten te leggen. Zo zijn er eigen keuzes wat betreft de talencombinatie, keuzevakken in de hoofdfase, land/taal van uitwisseling, stageplaats, onderwerp van de scriptie en de invulling van de minor. Ook besteedt de opleiding aandacht aan analytisch denken en aan problemen benaderen vanuit verschillende perspectieven. Zij ziet dit als een geleidelijk proces, waarbij de student zich gedurende de opleiding in toenemende mate in deze richting ontwikkelt. Het didactisch concept wordt ingevuld door een competentiegericht curriculum dat is geënt op de beroepspraktijk. De opleiding stelt internationale beroepssituaties met de daarbij horende internationale rollen en contexten centraal aan de hand waarvan studenten die competenties (kennis, vaardigheden en attitudes) verwerven om professioneel te functioneren in Europees en internationaal verband. Werkvormen in relatie tot het didactisch concept De didactische werkvormen waar de opleiding voor kiest, sluiten aan bij de onderwijsvisie. Zij hanteert de volgende werkvormen: hoor- en werkcolleges (ook door gastsprekers uit het werkveld), vaardigheidscolleges/workshops, (MVT-)practica, computergestuurd taalonderwijs en projecten. De werkvormen zijn een mix van individuele en teamactiviteiten. Het verschil tussen HEBO-3 en HEBO-4 is dat het onderwijs in HEBO-3 meer zelfstandigheid van de student vraagt, grotere stappen kent en een hoger studietempo heeft. In werkvormen als seminars en MVTpractica is de docent in staat met de studenten dieper op de stof in te gaan, bijvoorbeeld door middel van discussie. Projecten zijn bedoeld voor het gedurende een lange tijd in gemengde groepen uitvoeren van een complexere opdracht, gerelateerd aan de beroepspraktijk. De praktijkopdrachten in de modules zijn gekoppeld aan de beroepsrollen en komen uit het private en publieke domein. Ze zijn voornamelijk gericht op het creëren van beroepsproducten. In ieder semester staan enkele beroepsrollen centraal. International classroom De HEBO streeft ernaar dat alle HEBO-studenten profiteren van de aanwezigheid van internationale studenten en dat de internationale studenten op hun beurt voordeel hebben van de Nederlandse studenten en studenten met andere nationaliteiten en achtergronden. Zo komen studenten van HEBO-3 en HEBO-4 elkaar tegen bij projecten als Focus on Europe Today, Sim City en Europe Calling/Inside Europe en tijdens de Europaweek. Tijdens deze projecten worden studenten geconfronteerd met cultuurverschillen, stereotypen, taalkwesties en samenwerkingsvormen. Ook worden opgedane internationale ervaringen van studenten (zowel inkomende als uitgaande) ingezet in het onderwijs door middel van presentaties en discussies om zo de theoretische leerstof tot leven te brengen. De modules Intercultural Communication en Managing Group Processes zijn hier voorbeelden van. Deze visie op internationaal onderwijs kan worden aangeduid met het streven naar mutual adaptation: beide partijen leren in een dialoog van en met elkaar wat het betekent om (later) in een internationale en interculturele omgeving te functioneren. Bij HEBO-3 zijn de groepen hoe dan ook internationaal samengesteld. Mutual adaptation wordt hier dan ook bereikt. Bij HEBO-4 is er vooral sprake van assimilation en integration, mede omdat er vanuit een Nederlands perspectief gewerkt wordt in het studieprogramma. In situaties buiten het collegelokaal is er wel meer sprake van mutual adaptation, bijvoorbeeld binnen het project Taalmaatjes waarbij studenten met een verschillende achtergrond kennismaken met elkaars taal en cultuur (zie ook facet 4.2).


MVT-didactiek Het talenonderwijs heeft als doel studenten uit te rusten met de business communication skills die zij in hun beroepspraktijk nodig hebben, zodat ze mondelinge en schriftelijke beroepsproducten kunnen produceren. Naast het verwerven van taalvaardigheid in meerdere moderne vreemde talen (MVT’s) is er ook aandacht voor de culturele en sociale context van het desbetreffende taalgebied en de manier waarop cultuurverschillen in een vreemde taal tot uitdrukking komen. In het taalverwervingsproces zijn de grammatica, het idioom en het gebruik van de juiste registers van belang. In de MVT-practica ligt de nadruk op de gespreksvaardigheid. In kleine groepen werken studenten onder leiding van een MVT-docent aan projectopdrachten en taken die gerelateerd zijn aan het semesterthema. Met het zelfstudieprogramma Question Mark Perception (QMP) kunnen studenten naast de colleges zelfstandig op de computer aan een taal en de kennis over een land werken. De HEBO heeft voor Engels een bewuste keuze gemaakt voor Content and Language Integrated Learning (CLIL): in een CLIL-omgeving wordt tegelijkertijd aandacht gegeven aan vakinhoud en taal. Het gaat hier zogezegd om leren via een vreemde taal in plaats van in een vreemde taal. Hier gaat het leren van de taal hand in hand met het opdoen van vakkennis en vaardigheden. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft een heldere visie op onderwijs. De keuze voor het didactisch concept van zelfstandig, actief en competentiegericht leren is goed beargumenteerd. Het auditteam is van oordeel dat de opleiding er op goede wijze zorg voor draagt dat het didactisch concept in lijn is met de doelstellingen. Het auditteam heeft een vertaling van dit concept terug kunnen vinden in de uitwerking van het onderwijsprogramma. Dit wordt weerspiegeld in de gerichtheid op professionele rollen, in de coherente aard van het curriculum (integratie van kennis, vaardigheden en attitudes) en in de keuze van didactische methoden. Met de internationale beroepspraktijk als uitgangspunt stelt de opleiding zich ten doel Nederlandse en internationale studenten al in een vroeg stadium te laten samenwerken, zodat zij ervaring opdoen die zij in deze beroepspraktijk nodig zullen hebben. Bij HEBO-3 is werkelijk sprake van mutual adaptation: buitenlandse en Nederlandse studenten profiteren wederzijds van elkaars inbreng en ervaringen. De MVT-didactiek draagt bij aan de verwerving van die competenties (kennis, vaardigheden en attitudes) die afgestudeerden nodig hebben om professioneel te functioneren in Europees en internationaal verband.


Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing Criterium Het facet ‘Beoordeling en Toetsing’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt door de beoordelingen, toetsingen en examens adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd? Bevindingen Toetsbeleid Vanwege de invoering van het nieuwe curriculum heeft de opleiding in januari 2008 haar toetsbeleid opnieuw geformuleerd (Toetsbeleid HEBO). Het toetsbeleid beschrijft de uitgangspunten voor de ontwikkeling, uitvoering en kwaliteitsbewaking van toetsen in het onderwijsprogramma van de opleiding. Het toetsbeleid is in overeenstemming met de regelingen voor toetsbeleid binnen De Haagse Hogeschool. Ook heeft het toetsbeleid een directe relatie met de kwaliteitszorg binnen de eigen academie. Uitvoering en verdere ontwikkeling van het toetsbeleid is gedelegeerd aan de toetscommissie van de academie. Het toetsbeleid heeft de volgende uitgangspunten: 1. toetsing is gericht op competentieontwikkeling en vindt zoveel mogelijk integraal plaats in een interculturele omgeving, aansluitend bij de interculturele leeromgeving; 2. toetsen is een continu proces, gericht op feedback en ontwikkeling en fungeert tevens als een meetpunt om vast te stellen dat voldaan wordt aan (minimale) competenties; 3. toetsen zijn uitdagend en stimulerend en zij toetsen naast teamprestaties ook individuele prestaties; 4. het internationale werkveld is zo veel mogelijk betrokken bij de toetsing; 5. de toetsen voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. Toetspraktijk Op basis van het didactisch concept hanteert de opleiding verschillende toetsingsvormen. Zij zijn gericht op kennis, houding en vaardigheden en worden (deels) geïntegreerd, individueel en groepsgewijs afgenomen. Gebruikte toetsvormen zijn o.a. casustoetsen, toetsen met open vragen, MC-toetsen, presentaties, beroepsproducten, (ontwikkelings)portfolio en reflectieopdrachten. Voor toetsing van vaardigheden in vreemde talen geldt het volgende: beoordelingsniveaus worden aangegeven via het CEFR; bij Engels en MVT-2 en MVT-3 worden de vaardigheden mondeling en schriftelijk beoordeeld via toetsing van beroepsproducten; continue toetsing is een integraal onderdeel van de modules Engels en MVT-2; zelfstudiecomponenten worden getest via het Question Mark Perception programma. Deze elektronische tests zijn diagnostisch van aard; studenten moeten een vastgesteld aantal tests voltooien. In het eerste jaar van het nieuwe programma werden in het studiejaar 2007-2008 semestertoetsen (summatief) aangeboden. Vanaf studiejaar 2008-2009 heeft de opleiding in het eerste jaar periodetoetsing ingevoerd Daardoor is het mogelijk de studievoortgang van eerstejaarsstudenten nauwlettender te volgen en zo de begeleiding te optimaliseren. In de hogere jaren gebruikt de Academie als regel semestertoetsing. Het auditteam stelt vast dat er een gevarieerd instrumentarium aan toetsvormen wordt toegepast en dat er een goede mix is tussen individuele en groepsbeoordelingen. Voor dit laatste geldt dat terwijl in de eerste jaren nog veel groepsbeoordelingen plaatsvinden, het accent later in de studie meer op individuele toetsing ligt. Informatievoorziening In de onderwijs- en examenregeling wordt het onderwijs en de organisatie daarvan op hoofdlijnen beschreven, zo ook de toetsprocedure. De belangrijkste onderwerpen die in de OER zijn beschreven, komen terug in de studiegidsen. De toetsings- en beoordelingscriteria zijn vastgelegd in de modulehandleidingen.


Betrokkenheid werkveld Een van de uitgangspunten is dat het (internationale) werkveld zo veel mogelijk is betrokken bij toetsing. Dat gebeurt in projecten als Europe Calling/Inside Europe waar het werkveld bijvoorbeeld optreedt als jurylid. Deze internationale professionals die in de meeste gevallen werkzaam zijn buiten Nederland leveren in veel gevallen ook de opdrachten aan. Tijdens de stage is de externe stagementor medebeoordelaar. De afstudeeropdracht in het nieuwe programma wordt eveneens mede beoordeeld door externe opdrachtgevers. Daarnaast wordt jaarlijks een aantal afstudeeropdrachten aan vertegenwoordigers uit het werkveld voorgelegd om vast te stellen of de producten aan de criteria vanuit het beroepenveld voldoen. Kwaliteitsborging rondom toetsing en beoordeling De opleiding besteedt systematisch aandacht aan de kwaliteitsbewaking van toetsen. Zo bekijkt de toetscommissie steekproefsgewijs toetsen en richt zich daarbij vooral op nieuwe modules en bijbehorende toetsen en toetsen waarover de commissie in een eerder stadium nog niet tevreden was. De commissie bekijkt ook modulehandleidingen om te controleren of de toetsen overeenstemmen met de leerdoelen in de handleidingen. De handleidingen worden ook naast het examenreglement gelegd. De toetscommissie bespreekt haar bevindingen vervolgens met de vakgroepen. In 2008 heeft de commissie scholing gevolgd om de kwaliteit van toetsen te kunnen beoordelen. Bij het maken van toetsen wordt gewerkt met het ‘vier ogen principe’: toetsen worden altijd door een tweede docent uit dezelfde vakgroep gecontroleerd aan de hand van een formulier met criteria die door de toetscommissie zijn vastgesteld. Ten slotte besteedt de opleiding in haar scholingsplannen nadrukkelijk aandacht aan de verdere (bij)scholing van docenten. Zo hebben alle docenten in 2008 een tweedaagse toetstraining gevolgd. Als vervolg op deze training volgen de vakgroepen aparte scholing, gericht op toetsing in hun vakgebied. Tevredenheid studenten Het algemene oordeel van studenten over de toetsing en beoordeling ligt rond het rapportcijfer 6 (op een tienpunt schaal). Studenten zijn minder positief over (de bruikbaarheid van) de feedback die docenten geven over hun beoordeling en de tijdsspanne waarin de studieresultaten beschikbaar zijn. De academie wil de tijdige teruggave van resultaten verbeteren en heeft een speerpunt gemaakt van het binnen de vastgestelde tijd bekendmaken van de resultaten van een toets. De academie is van mening dat hierin al een behoorlijke verbetering is opgetreden. Om de feedback beter te organiseren, stellen docenten nu, waar mogelijk, antwoordmodellen van toetsen beschikbaar via Blackboard.


Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam heeft het toetsbeleid van de HEBO ingezien en stelt vast dat het een gedegen onderbouwing is van de wijze waarop de opleiding haar toetspraktijk heeft ingericht. De toetsvormen zijn in overeenstemming met de onderwijsvisie, de te verwerven competenties van het opleidingsprofiel en de gehanteerde onderwijsvormen. De opleiding maakt gebruik van de mogelijkheden die het Common European Framework of Reference biedt om het niveau van de te ontwikkelen taalcompetenties te beschrijven. De verhouding groepsbeoordeling / individuele toetsing verandert in de loop van de studie geleidelijk naar een wijze van beoordelen waarin de competentiebeoordeling van de individuele student centraal staat. Het is bij aanvang van een onderwijsonderdeel voor de studenten helder hoe de toetsing is georganiseerd en wat de eisen zijn. In diverse documenten zijn de criteria van toetsing vastgelegd. Het werkveld is actief betrokken bij de beoordeling van externe projecten, stage- en afstudeeropdrachten. De kwaliteit van toetsen wordt gecontroleerd. Zo heeft de opleiding via de toetscommissie een adequaat mechanisme om de technische kwaliteit (validiteit, betrouwbaarheid, objectiviteit, transparantie) van toetsen te borgen. Daarnaast is er sprake van intercollegiale samenwerking bij de ontwikkeling van toetsen. Naar mening van het auditteam besteedt de opleiding systematisch aandacht aan de optimalisering van de kwaliteit van de toetsing. Studenten zijn over het algemeen redelijk tevreden over de toetsing en beoordeling. Aandachtspunten zijn de tijdige teruggave van cijfers en het geven van bruikbare inhoudelijke feedback richting studenten naar aanleiding van hun beoordeling.

SAMENVATTEND OORDEEL “PROGRAMMA”: VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp “Programma” voor alle varianten als voldoende.

Alle facetten zijn positief beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp “Programma’ is voor de Hogere Europese Beroepenopleiding derhalve voldoende.


Onderwerp 3: Inzet van Personeel Dit onderwerp kent drie facetten: 1. eisen hbo; 2. kwantiteit personeel; 3. kwaliteit personeel.

Facet 3.1. Eisen HBO Criterium Het facet ‘Eisen HBO’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt het onderwijs voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk? Bevindingen Bij het vervullen van nieuwe vacatures wordt gericht gezocht naar docenten die veel internationale ervaring hebben. Alle nieuwe docenten moeten in staat en bereid zijn na een jaar of twee zonder problemen zowel in het Engels als het Nederlands te functioneren. Het auditteam heeft de CV's van de docenten bestudeerd. Daaruit blijkt dat het docentencorps internationaal georiënteerd is: 26% van de docenten is uit het buitenland afkomstig, 45% heeft minstens een van zijn opleidingen in het buitenland gevolgd en 26% heeft internationale werkervaring. Zo is een docent bijvoorbeeld een halfjaar als gastdocent aan een Japanse universiteit verbonden geweest. Ook hebben verschillende docenten college gegeven over de (ontwikkeling van de) EU of meer specifiek over de positie van Nederland in de EU in landen als Tsjechië (Olomouc), Hongarije (Budapest Business School) en Zweden (Sundvall). Twee andere docenten hebben college gegeven over resp. Political Communication in Malaga en Strategic Management in Zuid-Afrika (Bloemfonteyn). Een klein aantal docenten (8 personen) van de opleiding heeft op dit moment een andere baan naast het doceren aan de HEBO. Dat blijkt volgens de opleiding in de praktijk alleen mogelijk voor docenten met een kleine deeltijdbaan. Bij verdere ontwikkeling van de opleiding zou naar de mening van het auditteam versterking in het docentencorps met personen die relevante praktijkervaring hebben – d.w.z. internationale werkervaring of werkervaring in de rollen van de European Professional – inzet kunnen zijn van het aannamebeleid. De academie stimuleert de deelname van docenten aan kenniskringen. Op dit moment zijn zeven docenten aan een dergelijke kenniskring verbonden. Twaalf andere docenten hebben er in het recente verleden deel van uitgemaakt. De opleiding is van mening dat inhoudelijke expertise verkregen door de deelname nog niet in voldoende mate zijn weg vindt naar de opleiding. Wel heeft deelname geleid tot initiatieven waarbij ook studenten betrokken zijn. Als voorbeeld kan de Europadag genoemd worden. De docenten onderhouden een uitgebreid relatienetwerk op hun eigen vak- of expertisegebied dat ingezet wordt bij de ontwikkeling en uitvoering van het onderwijs. Het externe netwerk van docenten is tot nu toe voor de opleiding bijzonder bruikbaar geweest, vooral voor het uitnodigen van gastdocenten en het verkrijgen van opdrachten en/of casussen. Een gedegen systeem van relatiebeheer ontbreekt hierin echter. Op dit moment hebben alle docenten hun eigen contacten, maar is er nog weinig inzicht in het totaal aan contacten waar de opleiding/academie over beschikt. Het auditteam heeft geconstateerd dat er wel reeds stappen zijn genomen in het vastleggen van het netwerk: de infrastructuur van het stageprojectbureau wordt o.a. gebruikt om de relaties in kaart te brengen. Het merendeel van de docenten heeft daarnaast regelmatig en structureel contact met de beroepspraktijk in de vorm van stagebegeleiding en de begeleiding van (afstudeer)projecten. De opleiding wil bevorderen dat docenten in contact staan met het werkveld. Zij heeft vorig studiejaar de mogelijkheden onderzocht van een docentstage en stimuleert momenteel het volgen van docentstages bij docenten. De opleiding maakt daarnaast veelvuldig gebruik van gastsprekers en brengt daarmee de actuele ontwikkelingen in het werkveld en de praktijk binnen de opleiding.


Studenten zijn, zo blijkt uit evaluaties, tevreden over de deskundigheid van hun docenten. In de gesprekken met het auditteam tonen de studenten zich positief over de mate waarin docenten op de hoogte zijn van de beroepspraktijk en van actuele kennis op hun eigen vakgebied. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam heeft vastgesteld dat bij de werving van docenten gericht aandacht wordt gegeven aan de internationale ervaring die kandidaten hebben. Een groot deel van de docenten heeft hetzij een internationale achtergrond, hetzij internationale ervaring. Inzet van het aannamebeleid zou bij verdere ontwikkeling van de opleiding verhoging van het aantal docenten met werkervaring in het voor de European Professional relevante werkveld kunnen zijn. Er is een verbinding met kenniskringen. De opleiding geeft aan dat de doorwerking van nieuwe inzichten in het onderwijs nog versterkt kan worden. Docenten onderhouden een professioneel relatienetwerk binnen het voor de opleiding relevante beroepenveld. Dit netwerk wordt ingezet ten behoeve van bijvoorbeeld programma-uitvoering (inzet van gastdocenten). Op het gebied van relatiebeheer is nog ruimte voor verbetering. De opleiding is zich hiervan bewust en heeft hierin reeds stappen gezet. Docenten onderhouden daarnaast contacten met het werkveld door contacten tijdens de stage en het afstuderen. De opleiding stimuleert in het kader van scholing dat docenten de verbinding leggen met de beroepspraktijk, bijvoorbeeld door de deelname aan docentstages te bevorderen. Studenten zijn tevreden over de beroepsgerichtheid van docenten en over de actualiteit van hun werkveldkennis.


Facet 3.2. Kwantiteit Personeel Criterium Het facet ‘Kwantiteit Personeel’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt er voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen? Bevindingen De opleiding heeft 51 fulltime docenten in dienst en 43 parttime docenten (met een aanstelling van 0,2 t/m 0,8 fte). De gemiddelde leeftijd is ongeveer 45 jaar. De HEBO heeft een gunstig Pbekostigingsprofiel. Deze gunstige uitgangspositie gekoppeld aan de hoge jaarlijkse instroom betekent dat de academie zich bij de HEBO een lagere student-docentratio (20 : 1) kan veroorloven dan anders het geval zou zijn geweest. Bij een opleiding die opereert in een internationale context ligt voor de hand dat voor de organisatie van de internationaliseringsactiviteiten een redelijk omvangrijk apparaat nodig is. Er is een hoofd internationalisering, die operationeel een coördinator uitgaande studenten en een coördinator inkomende studenten aanstuurt (1,0 fte). Daarnaast zet de opleiding 0,5 fte in voor marketing & recruitment en 1,5 fte voor de groep landmentoren. Aan specifiek op de buitenlandse studenten gericht onderwijs (Dutch & Dutch culture) wordt 1,5 fte besteed en aan de administratieve ondersteuning 1,0 fte. Daarnaast is er nog 1,0 fte beschikbaar voor diverse andere taken die met internationalisering te maken. Het totaal komt daarmee op 6,5 fte. Bij een jaarlijkse instroom van ongeveer 120-130 studenten bij HEBO-3 en 210 bij HEBO-4, kan de benodigde personeelsomvang voor de HEBO op het huidige peil blijven. Daar wordt in de meerjarenbegroting van uitgegaan. Prognoses en personeelsontwikkeling staan uitgebreid beschreven in het Strategisch personeelsbeleidsplan De Haagse Hogeschool onderzoekt periodiek de beleving van het werk, de werkomstandigheden en de werkdruk onder alle personeelsleden. Alhoewel de werkdruk hoog is, heeft het auditteam in de gesprekken tijdens de audit vast kunnen stellen dat docenten hier niet onder lijden. Zij zijn van mening dat de opleiding de taakbelasting goed in de gaten houdt. Het auditteam heeft tijdens de auditdag geconcludeerd dat de opleiding wordt uitgevoerd door bevlogen en enthousiaste mensen. De formatie is toereikend voor de uitvoering van het reguliere onderwijsproces en voor onderwijsontwikkeling. De opleiding heeft de continuïteit goed in de peiling. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De huidige omvang van de formatie stelt de opleiding zeer wel in staat het om het opleidingsprogramma uit te voeren. Gelet op de thans aanwezige deskundigheid van de docenten (zie onder facet 3.1 en 3.3) is de opleiding bovendien in staat de gewenste kwaliteit te leveren. De opleiding heeft voldoende formatie die wordt ingezet ten behoeve van de internationaliseringsactiviteiten die zij ontplooit. De opleiding heeft aandacht voor capaciteitsbewaking, zowel op het punt van de te verwachten uitstroom van docenten in verband met leeftijd als op het punt van werkdruk.


Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Criterium Het facet ‘Kwaliteit Personeel’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het personeel gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma? Bevindingen Het personeelsbeleid van de academie staat beschreven in het Strategisch personeelsbeleidsplan. De academie sluit met haar beleid aan bij de missie en de kaders die De Haagse Hogeschool op dit gebied heeft vastgesteld. Binnen de academie is in het collegejaar 2006-2007 een inventarisatie gedaan naar de aanwezige (onderwijskundige, inhoudelijke en organisatorische) competenties van de docenten. Allereerst zijn er competentiegerichte functioneringsgesprekken ingevoerd. Vervolgens zijn ook de overige vaardigheden, netwerken en competenties geïnventariseerd d.m.v. zogenaamde medewerkerprofielen. In deze profielen geven docenten een overzicht van hun opleiding, kennis en vaardigheden, hun relevante werkervaring, relatienetwerken, publicaties, lidmaatschappen van beroepsverenigingen en hun huidige kernactiviteiten. Opleiding HEBO De onderwijskundige competenties van het personeel zijn in orde; verreweg de meeste docenten beschikken over een mastertitel of een vergelijkbaar opleidingsniveau (90 %). Dit percentage ligt ver boven het hogeschoolpercentage van 65%. Van de HEBO-docenten heeft 20% gepubliceerd. Het internationale karakter van de HEBO heeft consequenties voor de eisen die aan docenten gesteld worden. Zij moeten ervaring en/of affiniteit hebben met internationalisering en zich zeer bewust openstellen voor docenten en studenten met een andere culturele achtergrond. Zo moeten talendocenten behalve de taal ook de cultuur van een land en/of taalgebeid kunnen overdragen. Nieuwe medewerkers Met ingang van collegejaar 2007-2008 werkt de academie met een systeem van coaching van nieuw personeel. Alle nieuwe personeelsleden krijgen de handleiding algemene didactiek en een Gids voor nieuwe medewerkers. Verder worden op hogeschoolniveau introductiebijeenkomsten voor nieuwe medewerkers georganiseerd. Nieuwe docenten die geen onderwijsbevoegdheid hebben, volgen verplicht de PDV-cursus (Pedagogische Didactische Vorming) van De Haagse Hogeschool, meestal na een jaar dienstverband. Ook de vakgroepen spelen bij de begeleiding een essentiële rol. Nieuwe medewerkers krijgen in het eerste jaar binnen de vakgroep een mentor die een aantal lessen bijwoont en feedback geeft. Nieuwe docenten kunnen eventueel extra coaching krijgen. Daarnaast worden er een aantal sociale activiteiten georganiseerd voor de nieuwe collega’s. Scholing/deskundigheidsbevordering De studenten oordelen voldoende tot zeer positief over de kwaliteit van de docenten. Het valt op dat HEBO-3-studenten de didactische vaardigheden van docenten minder sterk waarderen dan de HEBO-4-studenten. Dit kan te maken hebben met het niveau Engels van sommige Nederlandse docenten. De academie verwacht van medewerkers een behoorlijk niveau van Engelse taalvaardigheid (B2-CEF). Het Engels is immers op de HEBO naast het Nederlands een normale werktaal. De praktijk wijst uit dat het voor Nederlandse docenten beslist niet eenvoudig is om in het Engels les te geven. Daarom heeft de opleiding sterk ingezet op de screening (door een extern instituut) van het niveau Engels van alle docenten en training voor degenen die onder B2 CEF zitten. Degenen die (nog) niet aan het gewenste niveau van B2 voldoen, ontvangen aanvullende scholing op dit gebied. Docenten die het Engels (nog) onvoldoende beheersen om vlot les te kunnen geven, worden niet aan internationale groepen gekoppeld. Het internationale karakter van de academie en de aanwezigheid van vele buitenlandse studenten, vraagt daarnaast een andere didactiek van docenten. Zij moeten zich o.a. bewust zijn van de culturele verschillen tussen studenten.


Om didactische vaardigheden op dat vlak te bewerkstellingen en te behouden is het van belang medewerkers te trainen in het werken in een dergelijke leeromgeving. Scholing wordt daarom o.a. gericht op de omgang met diversiteit in de international classroom. Een groep studieloopbaanbegeleiders heeft in studiejaar 2007-2008 al een korte cursus op het vlak van diversiteit gevolgd. Onderzoek De Haagse Hogeschool heeft per 1 januari 2009 vijftien lectoraten bestaande uit een lector en een kenniskring. De academie ES&CM heeft als streefdoel geformuleerd dat alle docenten die daarvoor geschikt zijn en die dat willen: verbonden zijn aan een kenniskring (5 HEBO-docenten) en/of; lesgeven bij een masteropleiding (dat zijn 7 docenten); binnen de academie betrokken zijn bij toegepast onderzoek. De academie stimuleert de deelname van docenten aan kenniskringen. Op dit moment zijn zeven docenten aan een dergelijke kenniskring verbonden, bijvoorbeeld aan de kenniskringen Internationale Samenwerking, Public Management en Ondernemen & Innoveren. Twaalf andere docenten hebben er in het recente verleden deel van uitgemaakt. De academie heeft daarnaast een eigen onderzoeksgroep: RESCU (Research on European Studies and Communication Unit). Binnen deze onderzoeksgroep is ruimte voor onderzoek in verschillende disciplines. Voorbeelden zijn onderzoeken naar het leren van een Europese taal, het zich verdiepen in een specifiek Europees thema of aanverwante thema’s. Voorwaarde is dat het onderwerp van onderzoek of de scholing een direct verband heeft met het onderwijs. Zo kan een taaldocent zich verdiepen in politieke ontwikkelingen in een bepaald land. Het systematische onderzoek binnen de academie staat nog in de kinderschoenen. Functionerings- en beoordelingsgesprekken De functioneringsgesprekken vinden plaats op basis van de opgestelde competentieprofielen en de daaraan gekoppelde systematiek. Er zijn verslagen van functioneringsgesprekken met docenten. Met de vaste moduledocenten worden de functionerings- en beoordelingsgesprekken structureel gevoerd. Met de externe docenten gebeurt dit niet. De opleiding bewaakt hun functioneren door studentevaluaties en informele overleggen. In de functioneringsgesprekken maken medewerker en teamleiders op grond van het Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) afspraken over de te volgen scholing. Daarnaast moeten de scholingswensen van individuele medewerkers goed gecombineerd worden met de eisen die de academie stelt. Het auditteam heeft inzage gehad in diverse scholingsplannen en geconcludeerd dat er afspraken zijn vastgelegd m.b.t. de verdere ontwikkeling van noodzakelijke kennis en competenties. Medewerkers zijn van mening dat zij binnen de academie en binnen De Haagse Hogeschool voldoende gelegenheid krijgen om zichzelf te ontwikkelen. Zij geven aan actief kennis en ervaring uit te wisselen met collega’s. Er is ruimte voor verbetering op het punt van concrete ondersteuning van de leidinggevende bij de persoonlijke ontwikkeling.


Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam is van oordeel dat de opleiding beschikt over personeel dat inhoudelijk, onderwijskundig en organisatorisch geschikt en in staat is om het onderwijsprogramma te realiseren. Uit de CV’s van docenten blijkt dat zij hoog geschoold zijn om op hbo-niveau hun discipline te verzorgen. Alle nieuwe docenten van De Haagse Hogeschool volgen de cursus Pedagogische Didactische Vorming, als zij nog geen eerstegraads onderwijsbevoegdheid hebben. Ook worden beginnende docenten begeleid door ervaren docenten. Het auditteam heeft in de gesprekken met docenten en uit de onderliggende documenten kunnen vaststellen dat scholing een vast onderdeel is van het personeelsbeleid. De opleiding heeft aandacht voor het onderzoeksniveau van docenten. Periodiek voert de opleiding functioneringsgesprekken met docenten waarvan de afspraken schriftelijk worden vastgelegd, ook met betrekking tot de verdere ontwikkeling van de voor hun taakuitvoering noodzakelijke kennis en competenties. Studenten zijn tevreden over de didactische kwaliteit van docenten. Wel kan het niveau Engels van sommige Nederlandse docenten volgens hen verbeterd worden. Hier zet de opleiding gerichte acties op in.

SAMENVATTEND OORDEEL “INZET VAN PERSONEEL”: VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp ”Inzet van personeel” voor alle opleidingsvarianten als voldoende.

Alle facetten zijn positief beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp “Inzet van personeel” is voor de Hogere Europese Beroepenopleiding derhalve voldoende.

Conform de “Beslisregels Accreditatie” zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan ‘voldoende’. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp “Inzet van personeel” als goed. Dit rechtvaardigt (zie ‘Beslisregels’ onder E) een kwalificatie ‘goed’ voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie ‘goed’ als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen.


Onderwerp 4: Voorzieningen Dit onderwerp kent twee facetten: 1. materiële voorzieningen; 2. studiebegeleiding.

Facet 4.1. Materiële Voorzieningen Criterium Het facet ‘Materiële Voorzieningen’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de huisvesting en de materiële voorzieningen toereikend om het programma te realiseren? Bevindingen Het auditteam heeft tijdens het bezoek de voorzieningen in ogenschouw genomen en heeft kunnen vaststellen dat de voorzieningen toereikend zijn. De opleiding heeft binnen het hogeschoolgebouw haar eigen sectie, waar studenten gebruik kunnen maken van computerfaciliteiten, bibliotheek en mediatheek. Bibliotheekvoorzieningen De hogeschool heeft een centrale bibliotheek in de vestiging Laakhaven en dependances in de vestiging aan de Laan van Poot en in de vestiging Zoetermeer. De bibliotheek beschikt over een actuele boekencollectie, een ruim aanbod van tijdschriftabonnementen, afstudeerscripties van vrijwel alle opleidingen, educatieve video’s en elektronische informatiebronnen, verzameld in de zogenoemde digitale bibliotheek. De digitale bibliotheek bestaat uit databanken, digitale tijdschriften en e-books. De digitale bibliotheek is voor alle studenten en medewerkers beschikbaar op locatie en thuis. Toegang is te verkrijgen via het studentennet en via Blackboard. Naast de directe weg naar de diverse databanken en digitale informatiebronnen biedt Aquabrowser toegang tot het integrale digitale aanbod. De centrale bibliotheek heeft 440 studieplaatsen, waarvan circa 60 zijn uitgerust met pc’s en 3 met videoafspeelapparatuur. Er is een zogenoemde ‘stille ruimte’ waar men individueel en in alle rust kan studeren. Op de eerste etage is een instructieruimte waar trainingen verzorgd worden. De bibliotheek is vrij toegankelijk voor studenten en medewerkers van de hogeschool. De meeste materialen worden uitgeleend. Uitlening geschiedt op vertoon van collegekaart of lenerspas en is gratis. Verlengen van de uitleentermijn is mogelijk aan de balie, via de telefoon en via het studentennet. ICT-voorzieningen De academie beschikt over ICT-voorzieningen voor studenten en docenten: er zijn zeven computerlokalen, die zich alle op de derde verdieping bevinden (16, 20 of 22 computers). Het computernetwerk is grotendeels via internet toegankelijk. Studenten maken overigens steeds vaker gebruik van een eigen laptop en het draadloze netwerk in het gebouw van de hogeschool. Voor de elektronische leeromgeving maakt de opleiding gebruik van Blackboard. De opleiding beschikt daarnaast over diverse onderwijsruimtes zoals collegezalen, instructielokalen, groepswerkruimtes en computerlokalen. Tevens is er een talenpracticum met audiovoorzieningen en een studio met opnameapparatuur. Tevredenheid studenten De opleiding heeft door evaluaties en de Reflector zicht op de wensen en eisen van studenten. Volgens de relevante onderzoeken (Reflector, Keuzegids Hoger Onderwijs) zijn huisvesting en materiële voorzieningen naar het oordeel van de student toereikend voor de uitvoering van het onderwijs. Dat neemt niet weg dat er van de kant van de academie ES&CM met zorg wordt gekeken naar het aantal beschikbare collegeruimten. Vooral in het eerste semester is dat nauwelijks toereikend. Dat geldt niet voor colleges na 16.30 uur of op vrijdagmiddag, maar de opleiding probeert te komen tot een voor studenten zo prettig mogelijk rooster en dat betekent het voorkomen van veel zogenaamde tussenuren en het voorkomen van collegedagen die laat starten en doorlopen tot in de avond.


Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam heeft tijdens de audit kunnen waarnemen dat de academie en de opleiding de beschikking hebben over een goed geoutilleerde onderwijsomgeving inclusief mediatheek en studielandschap en een draadloos netwerk. Er zijn, naar oordeel van het auditteam, voldoende onderwijsruimten (projectruimtes, collegezalen) voor de uitvoering van het onderwijs. De inrichting is functioneel, waarbij rekening gehouden is met de diversiteit aan werkvormen (zelfstudie, groepswerk, hoor- en werkcolleges, practica, studieloopbaanbegeleiding e.d.). De materiële voorzieningen (ICT, mediatheek e.d.) zijn up-to-date. Studenten zijn over het algemeen tevreden over de voorzieningen.


Facet 4.2. Studiebegeleiding Criteria Het facet ‘Studiebegeleiding’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten adequaat met het oog op de studievoortgang? Sluiten de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten aan bij de behoefte van de studenten? Bevindingen Algemeen Het systeem is erop gericht alle studenten te begeleiden bij hun studie en niet alleen studenten met problemen. In dat kader vinden intake-, voortgang- en eindgesprekken plaats tussen studenten en hun studieloopbaanbegeleider. Er is een speciale coördinator studieloopbaanbegeleiding die de slb’ ers aanstuurt. De opleiding werkt verder nauw samen met een onafhankelijke decaan. Binnen de academie is een coördinator voor studieloopbaanbegeleiding aangesteld. Deze coördinator ontwikkelt het programma en draagt zorg voor de correcte uitvoering. De coördinator SLB is verantwoordelijk voor een jaarlijks evaluatieverslag SLB, waarin ook de plannen ter verbetering van het programma worden geformuleerd. Begeleiding en studieloopbaanprogramma Het volledige programma SLB is beschreven in de handleidingen. SLB bestaat uit twee aspecten: de competentieontwikkeling van de student en de aandacht voor de studievoortgang, de motivatie en het welbevinden van de student op de opleiding. Het eerste jaar begint met drie kennismakingsdagen en een introductieweek. In deze week maken studenten kennis met de opleiding, hun groep en de studieloopbaanbegeleider. In de introductieweek hebben zij met hun studieloopbaanbegeleider een intakegesprek om de motivatie te bespreken en eventuele persoonlijke problemen of functiebeperkingen aan de orde te stellen. Vervolgens hebben zij in december en mei SLB-gesprekken over hun professionele ontwikkeling. In die gesprekken komt ook de studievoortgang aan de orde. In het SLB-programma in jaar 1 en 2 wordt veel aandacht besteed aan de studievoortgang en het bindend studieadvies dat studenten in het eerste jaar van inschrijving krijgen. Studenten houden gedurende hun HEBO-opleiding dezelfde studieloopbaanbegeleider. Hieronder geven we een korte toelichting op een belangrijk onderdeel in het traject van SLB: Leven en Werken in Europa (LWE). Leven en Werken in Europa is een belangrijk projecten binnen SLB in het eerste en tweede jaar. LWE biedt hiermee studenten de gelegenheid om vroeg in hun studie ervaringen op te doen die verband houden met de HEBO-competenties. De activiteiten mogen zij vrij kiezen, maar moeten extra-curriculair zijn en een Europees, internationaal, intercultureel of talig karakter hebben. Enkele voorbeelden van LWE-activiteiten in het afgelopen jaar zijn: een ministage lopen bij Shell, leerlingen van de IMC weekendschool coachen, meewerken in de Taskforce Stage voor Marokkaanse studenten, een studiereis naar Dubai en Polen organiseren. Ook de HEBO en De Haagse Hogeschool bieden projecten die passen binnen LWE, zoals Zukunft Deutschland, Taalmaatjes en tutoring (zie hieronder). Portfolio Studenten houden in het kader van SLB een digitaal portfolio bij, waarin zij reflectieverslagen en beroepsoriënterende opdrachten verzamelen. Met het portfolio bereiden studenten het gesprek met de studieloopbaanbegeleider voor. Aan het eind van het eerste jaar presenteren studenten in hun eigen groep hun portfolio en beantwoorden zij de vraag in hoeverre zij zich willen ontwikkelen tot een European Professional. Andere opdrachten zijn gericht op studiekeuzes, zoals de uitwisseling, of reflecteren op het eigen functioneren tijdens een project. De Academie wil – als maatregelen in het kader van studiesucces – bij de studieloopbaanbegeleiding afstappen van de portfolio’s in de huidige vorm. Het is een onderdeel dat zowel voor docenten als studenten te weinig motiverend is.


HEBO-3 De HEBO onderneemt specifieke activiteiten binnen de studieloopbaanbegeleiding om ervoor te zorgen dat internationale studenten zich goed thuis voelen op de opleiding en succesvol kunnen studeren, te weten: • studieloopbaanbegeleiders in HEBO-3 zijn zoveel mogelijk van buitenlandse afkomst of hebben buitenlandervaring, zodat zij de specifieke situatie van buitenlandse studenten herkennen en begrijpen; • de HEBO onderkent dat studieloopbaanbegeleiders om moeten kunnen gaan met diversiteit. Daartoe hebben studieloopbaanbegeleiders in een cursus diversiteit gevolgd. In SLBgesprekken in HEBO-3 komt altijd aan de orde of men zich thuis voelt en de weg op de HEBO heeft gevonden; • ook tegenover studenten wil de HEBO de meerwaarde van diversiteit benadrukken in plaats van dit fenomeen te zien als een probleem. Alle eerstejaarsstudenten doen daarom in de introductieweek onder leiding van hun studieloopbaanbegeleiders een workshop diversiteit, zodat meteen bij de aanvang van de studie onderlinge verschillen en onverwachte overeenkomsten bespreekbaar worden en ook de manier waarop studenten daarmee om willen gaan; • voor de internationale studenten in HEBO-3 wordt elk jaar in november een bijeenkomst georganiseerd: Feeling at home at HEBO. In een informele setting spreken studenten en begeleiders over wat het betekent om in Nederland te zijn en aan de HEBO te studeren; • ook voor de gaststudenten die van buitenlandse universiteiten komen om hier een semester aan de HEBO te studeren, is er tijdens hun studie aan de HEBO een begeleidingssysteem. De HEBO heeft een uitgebreid oriëntatieprogramma en ondersteunt hen bij het aanvragen van visa, een pick-upservice en huisvesting. Taalmaatjes en tutoring Het Taalmaatjesprogramma verbindt studenten die een bepaalde moderne vreemde taal leren met studenten die komen uit de landen waar de desbetreffende taal wordt gesproken. De Academie ES&CM stimuleert op deze wijze een actieve manier van talen leren en het kweken van internationaal begrip en bewustzijn. Buitenlandse studenten uit HEBO-3 worden ter ondersteuning bij de module Introduction to Dutch Culture and Society (IDCS) aan een Nederlandse Taalmaatje gekoppeld. Studenten kunnen aan Taalmaatjes meedoen in het kader van Leven en Werken in Europa. Elke eerstejaarsgroep heeft een ouderejaars klassentutor. Deze begeleidt de groep tijdens de introductieweek en het eerste semester door samen met de studieloopbaanbegeleider een introductieles te geven, spreekuren te houden en een groepsactiviteit te organiseren. Daarnaast is er voor eerstejaarsstudenten de mogelijkheid om individueel een tutor te hebben. Tweedejaarsstudenten kunnen hen – na een korte training – als coach vakinhoudelijke hulp geven, bijvoorbeeld bij een moderne vreemde taal, maar ook algemene studieondersteuning. Uit voorgaande jaren is gebleken dat studenten veel baat hebben bij een goede tutor met wie zij één op één aan een vak kunnen werken of hun studieplanning kunnen bespreken. Er zijn momenteel 29 tutoren die medestudenten coachen. Informatievoorziening Het systeem van studiebegeleiding en de manier waarop de studievoortgang door de opleiding wordt gevolgd staat uitgelegd in de studiegids. De opleiding maakt de informatie altijd bekend via het studentennet en Blackboard. Studentennet wordt voor algemene informatie gebruikt. De portal is de centrale toegang tot informatie die studenten van De Haagse Hogeschool nodig hebben voor hun studie. Studenten vinden er o.a. berichten, de studentenstatuten, cijfers, roosters en de Wieis-wie. Ook staat er informatie van en over de voorzieningen binnen de hogeschool en biedt de portal toegang tot e-mail en Blackboard. De portal is uitsluitend toegankelijk met een persoonlijk inlogcode. Blackboard wordt gebruikt voor de onderwijsonderdelen. Zo vinden studenten modulebeschrijvingen van elk vak op Blackboard. In deze modulewijzers zijn de einddoelen per module gedefinieerd, staat de leerstof en bijbehorende literatuur per bijeenkomst aangegeven. De communicatie van de opleiding of docenten met studenten verloopt op de volgende wijzen: via Blackboard, d.m.v. een announcement of informatie onder ‘ course information’;


via e-mail. Alle studenten hebben hun eigen e-mailadres; via de postvakken bij de receptie. Iedere groep heeft een eigen postvak.

De studievoortgang wordt door de medewerkers van de cijferadministratie geregistreerd in het OSIRIS-systeem. Studenten kunnen via het studentennet op elk moment hun resultaten bekijken. Ook studieloopbaanbegeleiders gebruiken OSIRIS om de studievoortgang te zien, notities van de gesprekken te archiveren en de invulling en beoordeling van Leven en Werken in Europa in te voeren. Tevredenheid Voor de evaluatie van SLB worden gegevens gebruikt uit: vergaderingen met groepsvertegenwoordigers van eerste klassen (2x per jaar); resultaten van de Reflector; vragen over SLB in semesterevaluaties via Questback; de klankbordgroep SLB, waarin eerstejaarsstudenten met de coördinator SLB een tevredenheidsonderzoek SLB doen door middel van een enquête en interviews; vergaderingen van studieloopbaanbegeleiders onderling. Hieruit is o.a. duidelijk geworden dat studenten veel prijs stellen op het persoonlijke contact met de studieloopbaanbegeleider, terwijl de overgrote meerderheid weinig waardering kan opbrengen voor de SLB-opdrachten en het digitaal portfolio. Daarom zijn de opdrachten voor het digitaal portfolio opnieuw tegen het licht gehouden. Het aantal opdrachten is verminderd en de opdrachten sluiten nauwer aan op het studieprogramma en geven de studenten tegelijkertijd meer ruimte voor eigen invulling. Uit de interviews en enquêtes van de klankbordgroep SLB blijkt dat de manier waarop de studieloopbaanbegeleider SLB invult, zeer bepalend is voor het succes ervan. Daarom begint elk cursusjaar met een uitgebreide informatiebijeenkomst voor de studieloopbaanbegeleiders van eerstejaarsstudenten. Alle studieloopbaanbegeleiders doorlopen de SLB-cursus van De Haagse Hogeschool. Zij krijgen een docentenhandleiding SLB. Daarnaast zijn er intervisiebijeenkomsten voor studieloopbaanbegeleiders. Tot slot heeft de coördinator SLB het management gevraagd om tijdens de functioneringsgesprekken met studieloopbaanbegeleiders uitdrukkelijk aandacht te besteden aan deze rol. Met deze maatregelen kan bevorderd worden dat alle studieloopbaanbegeleiders hun taak optimaal uitvoeren en de doelstellingen van SLB duidelijk op hun studenten overbrengen. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: Het beleid met betrekking tot de begeleiding van studenten is adequaat vastgelegd. De begeleiding is goed afgestemd op de specifieke doelgroep. Zo heeft de opleiding speciale voorzieningen voor uitwisselingsstudenten (studenten van buitenlandse hoger onderwijsinstellingen) en buitenlandse studenten van HEBO-3. In het eerste en tweede jaar is binnen SLB de component “Leven en Werken in Europa” zeer belangrijk: studenten ondernemen activiteiten om hun Europese, internationale, interculturele of talige competenties te versterken. Het project Taalmaatjes daagt studenten uit om interculturele ervaring op te doen. Naast studiebegeleiding door slb-docenten maakt de opleiding gebruik van het inzetten van ouderejaarsstudenten bij de begeleiding van eerstejaars (tutoring). De interne communicatie (inclusief de informatievoorziening richting studenten) is efficiënt geregeld. De informatievoorziening gebeurt enerzijds via digitale kanalen, maar ook via postvakjes en schriftelijke informatie. Het auditteam concludeert dat de studieloopbaanbegeleiding adequaat is ingericht. Het digitale portfolio moet nog wat beter gevuld gaan worden, maar lijkt een goede manier om studenten te volgen in hun competentieontwikkeling en –verwerving tijdens hun studie.


SAMENVATTEND OORDEEL “VOORZIENINGEN”: VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert het Onderwerp “Voorzieningen” voor alle opleidingsvarianten als voldoende.

Alle facetten zijn positief beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp “Voorzieningen” is voor de Hogere Europese Beroepenopleiding” derhalve voldoende.

Conform de “Beslisregels Accreditatie” zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan ‘voldoende’. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp “Voorzieningen” als goed. Dit rechtvaardigt (zie ‘Beslisregels’ onder E) een kwalificatie ‘goed’ voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie ‘goed’ als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen.


Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Dit onderwerp kent drie facetten: 1. evaluatie resultaten; 2. maatregelen tot verbetering; 3. betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld.

Facet 5.1. Evaluatie Resultaten Criterium Het facet ‘Evaluatie Resultaten’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt de opleiding periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen? Bevindingen Toetsbare streefdoelen De doelen die de academie zich stelt – en die deels afgeleid zijn van hogeschooldoelstellingen, zoals verwoord in het Hogeschoolontwikkelingsplan (HOP) – worden beschreven in het beleidsjaarplan van de academie. Hierin zijn academiebrede doelen opgenomen en doelen voor de verschillende opleidingen van de academie. In het managementcontract van de academiedirecteur worden eveneens doelen beschreven die de academie en de opleidingen zich stellen. In de beleidsevaluatie worden de resultaten afgezet tegen de gestelde doelen. De doelen zijn toetsbaar gemaakt via indicatoren en deadlines vastgelegd. Ter illustratie: in het beleidsplan voor 2009 wordt genoemd dat de staartstudenten (studenten die langer dan 4,5 jaar over de studie doen) bij HEBO-4 een groot probleem vormen. ‘De academie zal in november/december 2008 besluiten over het inzetten van speciale trajecten om de staartproblematiek bij HEBO-4 stevig aan te pakken en zal ook andere procedures gaan invoeren om te voorkomen dat er nieuwe staartstudenten bij komen. De academie verricht in 2009 extra inspanningen om het aantal staartstudenten met 20% terug te dringen.’ De directeur van de academie legt per kwartaal in een managementsrapportage verantwoording af over de stand van zaken in de beide opleidingen van de academie en de ontwikkelingen die in gang zijn gezet. Evaluatiecyclus De opleiding wordt periodiek geëvalueerd. De academie ES&CM heeft een kwaliteitszorghandboek opgesteld, waarin alle procedures en verantwoordelijkheden m.b.t. de kwaliteitszorg van de opleiding beschreven. Per accreditatiefacet is een tabel opgenomen waarin staat aangegeven welke evaluatiemiddelen en welke bronnen binnen de academie momenteel gebruikt worden om de geformuleerde doelstellingen te bereiken. Daarnaast staat aangegeven wie verantwoordelijk is, wanneer evaluatie plaatsvindt en wat de globale procedure daarbij is. Waar nodig is per accreditatiefacet beschreven wat de toekomstplannen zijn en welke concrete verbeteracties er gepland staan. De opleiding maakt allereerst gebruik van hogeschoolbrede standaardonderzoeken als Reflector en Kompas. Ook maakt zij gebruik van alle onderzoeken onder aspirant-studenten (n.a.v. open dagen, proefstudeerdagen), TKMST-monitor, van alle onderzoeken onder zittende en stoppende studenten, zoals Stakers- en switchersonderzoek en van de HBO-monitor. De input van studenten komt daarnaast via de Opleidingscommissie die hen representeert. De uitkomsten van deze standaardonderzoeken, maar ook en vooral de resultaten van de semesterevaluaties door studenten en docenten vormen een wezenlijke bijdrage tot het definiëren en uitvoeren van concrete verbetermaatregelen. Het curriculum van de opleiding wordt jaarlijks met het team van kerndocenten besproken. Ook de curriculumcommissie buigt zich op grond van evaluaties en nieuwe inzichten jaarlijks over het curriculum. Het beleidsplan van de academie maakt deel uit van de jaarlijkse begrotingscyclus en uiteraard maken de plannen voor de HEBO een belangrijk deel uit van het beleidsplan. In de beleidscyclus wordt beschreven welke onderdelen van de organisatie en het onderwijs op welk moment geëvalueerd dienen te worden.


Het toezien op de uitvoering van de beleidscyclus is de verantwoordelijkheid van het managementteam van de academie. De academie vindt dat het bewaken van de beleidscyclus meer gestructureerd en gedisciplineerd plaats moet vinden. De bekende PDCA-cyclus wordt nu nog niet altijd in praktijk gebracht (zie facet 5.2). Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft toetsbare streefdoelen geformuleerd en jaarlijks wordt gemeten en geëvalueerd of de gestelde doelen zijn gehaald. De opleiding hanteert hiertoe een goed, door de hogeschool ontwikkeld, kwaliteitszorgsysteem. De opleiding maakt periodiek gebruik van hogeschoolbrede standaardonderzoeken naar de tevredenheid van studenten, docenten en niet-onderwijzend personeel. Deze instrumenten uit de hogeschoolbrede evaluatiesystematiek, aangevuld met opleidingsspecifieke evaluatie-instrumenten, vormen een goede basis voor gegevensverzameling.


Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering Criterium Het facet ‘Maatregelen tot Verbetering’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Vormen de uitkomsten van periodieke evaluaties van de opleiding de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen? Bevindingen De uitkomsten van de evaluaties vormen een belangrijke bijdrage tot het definiëren en uitvoeren van concrete verbetermaatregelen. De verbetermaatregelen worden geformuleerd in toetsbare streefdoelen die zijn vastgelegd in het managementcontract (zie ook facet 5.1). De opleiding heeft verbetermaatregelen geformuleerd, bijvoorbeeld naar aanleiding van de Reflectoranalyse 2008. Deze maatregelen concentreren zich rondom de inhoud van de opleiding, in het specifiek op het geven van een beter beeld van beroepssituaties; toetsing; studieloopbaanbegeleiding; de bereikbaarheid van docenten en de informatievoorziening. Wij verwijzen voor concrete voorbeelden van verbetermaatregelen naar de informatie per facet. Voorbeelden van verbeteringen die na evaluatie van de stages zijn doorgevoerd, zijn o.a.: een wijziging in de combinatie stage/scriptie bij HEBO-3: studenten zijn niet meer verplicht om beide onderdelen bij dezelfde opdrachtgever af te ronden; een verbetering van de stagevoorbereiding: het beroepenveld verzorgt gastcolleges en sollicitatietrainingen in het stagevoorbereidingstraject bij HEBO-4; nieuwe stagebiedende instellingen worden waar mogelijk bezocht; de opleiding toetst de stagebiedende instellingen strenger dan voorheen aan de eisen die gesteld worden aan de instelling. Samenvattend constateert het auditteam dat de opleiding voldoende evaluatieve gegevens bezit om gericht te werken aan de verbetering van de kwaliteit van de opleiding. Uit de documentatie en de gesprekken tijdens de audit ontstaat het beeld dat de opleiding zich bewust is van de aandachtspunten en deze ook adequaat adresseert. In het hanteren van de PDCA-cyclus is volgens de opleiding nog ruimte voor verbetering. In dit kader wil het auditteam de opleiding meegeven dat het van belang is om te meten of verbeteracties ook daadwerkelijk tot verbeteringen leiden. Indien de genomen maatregelen te weinig effect zouden blijken te hebben, kan er dan nog tijdig bijgestuurd worden. M.a.w. de monitoring van de resultaten van verbetermaatregelen is essentieel. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Het auditteam heeft kennisgenomen van de uitkomsten van diverse evaluaties en heeft vastgesteld dat op basis hiervan aantoonbare verbeteringen worden doorgevoerd in het programma. De opleiding heeft goed zicht op die aspecten binnen de opleiding die verbetering behoeven. Van belang is wel dat deze maatregelen daadwerkelijk uitgevoerd worden en dat, indien noodzakelijk, tijdig bijgestuurd wordt. Ofwel: het consistent bewaken of de ingevoerde verbetermaatregelen ook daadwerkelijk tot verbeteringen leiden.


Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld Criterium Het facet ‘Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn -en zo ja op welke wijze- medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding? Bevindingen Uit de bevindingen met betrekking tot facet 5.1. blijkt dat studenten, medewerkers en het beroepenveld (via de beroepenveldcommissie, via de vertegenwoordigers uit de organisaties waar de studenten werken en via de ‘externe opdrachtgevers’) bij de evaluatie van de opleiding betrokken zijn. De betrokkenheid van studenten en medewerkers betreft niet alleen de programmatische aspecten (en dan tot microniveau) en de daarbij behorende voorzieningen, maar ook alle uitvoeringsaspecten. Studenten zijn bij de (jaarlijkse) evaluatie betrokken via hun Opleidingscommissie. Voorts zijn zij betrokken bij de semesterevaluaties die telkens na afloop van elk semester plaatsvindt. Ook projecten worden steeds geëvalueerd. Er is sprake van een digitale vragenlijst die via Questback aan de studenten wordt toegestuurd. Het academiebureau zorgt voor het uitzetten van de enquêtes, het verzamelen van de verwerkte gegevens en het doorgeven aan betrokken docenten. De betrokkenheid van het beroepenveld is geconcentreerd op (doelstelling en hoofdlijnen van) het programma. Uit de verslagen van de bijeenkomsten met de beroepenveldcommissie, blijkt dat de opleiding op systematische wijze gebruik maakt van vertegenwoordigers uit het werkveld. De HEBO heeft ook een traject opgezet dat in het collegejaar 2009-2010 van start gaat en waarin de buitenlandse partnerinstellingen betrokken worden bij de evaluatie van het onderwijs. In dit kader heeft de HEBO met Sheffield Hallam University een plan ontwikkeld voor een samenwerkingsverband. Er is een Alumnibeleid HEBO Alumni 2008. Dit document omvat richtlijnen voor het beleid van de alumnivereniging, maar niet voor de manier waarop de opleiding alumni betrekt bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. In het Jaarverslag HEBO Alumni Vereniging 2008 staat meer: “de functie van de alumnivereniging ten opzichte van de HEBO is het fungeren als een onafhankelijke schakel tussen de opleiding (docent, management en student) en afgestudeerden als zijnde een klankbord tussen beiden”. De opleiding kan ook putten uit de expertise en laagdrempeligheid van de alumnivereniging. Dit doet zij in de vorm van aanvragen voor hulp bij projecten zoals Europe Calling, stageplaatsen en/of lezingen. Dit is beleid vanuit de vereniging geformuleerd; niet zozeer vanuit de opleiding. Daarnaast is er een aantal medezeggenschapsorganen: de hogeschoolraad (HR): overlegt met het College van Bestuur en adviseert hem bij het nemen van beslissingen. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij het vaststellen van de begroting, ouderenbeleid en studentenbeleid heeft de Hogeschoolraad zelfs instemmingsrecht. academieraden (AR): elke academie op De Haagse Hogeschool kent een eigen medezeggenschapsraad. de opleidingscommissie (OC): de opleidingscommissie is er met name om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en om de kleine kwaliteit, bijv. roosters en evaluatie, te bewaken. Tevens heeft de Opleidingscommissie een adviserende rol naar de Medezeggenschapsraad. De score bij studenten m.b.t. hun tevredenheid over de mate waarin zij betrokken worden bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding, is laag, evenals binnen andere academies van de hogeschool. Studenten ervaren dat zij weinig invloed hebben op beleid en de verbetering van de opleiding. De opleiding zal de Academieraad vragen hiervoor een verbeterplan op te stellen, waarin wordt beschreven hoe studenten meer betrokken kunnen worden bij medezeggenschap.


De opleiding geeft aan dat persoonlijk contact tussen studenten en bijvoorbeeld een studieloopbaanbegeleider in dit kader studenten meer het gevoel geeft dat zij betrokken worden bij de interne kwaliteitszorg dan enquêtes met een gesloten vraagsystematiek. Een bijkomend effect is dat deze benaderingswijze naar alle waarschijnlijkheid ook tot meer en bijna zeker ook meer betrouwbare informatie leidt en dat het bovendien de binding tussen student en opleiding kan verhogen. Dit wordt door zowel de studenten als de docenten beseft. Het onderwijs wordt voldoende geëvalueerd door de opleiding, hoewel studenten tot nu toe te weinig structureel op de hoogte worden gesteld van de uitkomsten en de plannen. De jaarteams informeren studenten nu na de semesterevaluatie over de uitkomsten en verbeterplannen. De verbeterplannen naar aanleiding van de Reflector worden gepubliceerd in de opleidingsberichten voor studenten. De verwachting is dat de respons op enquêtes beter wordt als studenten merken dat er iets met hun mening wordt gedaan. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding betrekt zowel studenten als docenten bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. Hiervoor hanteert zij o.a. de hogeschoolbrede evaluatiesystematiek. Ook zorgt de opleiding er in voldoende mate voor dat met alumni en het professionele werkveld contact is over de organisatie en de inhoud van de opleiding. Een goed punt acht het auditteam dat de opleiding ook buitenlandse partnerinstellingen betrekt bij de evaluatie van haar onderwijs. Er is nog ruimte in verbetering m.b.t. het bereik dat de opleiding kan behalen in het betrekken van studenten bij de interne kwaliteitszorg. De opleiding is zich hiervan bewust en heeft reeds stappen gezet om het bereik te vergroten, o.a. door studenten op meer informele wijze te benaderen via studieloopbaanbegeleiding. Ook op het punt van systematische feedback naar alle stakeholders naar aanleiding van evaluaties is nog winst te behalen. Op dit punt heeft de opleiding eveneens reeds acties ondernomen.

SAMENVATTEND OORDEEL “INTERNE KWALITEITSZORG”: VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert het Onderwerp “Interne Kwaliteitszorg” voor alle opleidingsvarianten als voldoende.

Alle facetten zijn positief beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp “Interne kwaliteitszorg” is voor de Hogere Europese Beroepenopleiding” derhalve voldoende.


Onderwerp 6: Resultaten Dit onderwerp kent twee facetten: 1. gerealiseerd niveau; 2. onderwijsrendement.

Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Criterium Het facet ‘Gerealiseerd Niveau’ is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de gerealiseerde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties? Bevindingen Afstudeerfase Afgestudeerden moeten laten zien dat zij de rol van de European Professional kunnen vervullen en dat zij kunnen functioneren in de publieke (European Public Policy) en/of de private sector (International Marketing and Export). De huidige afstudeerders lopen stage en schrijven een scriptie. Het onderwerp voor de scriptie moet vooraf door de scriptiecoördinator per specialisatie zijn goedgekeurd. Een Europese/internationale focus is voorwaarde voor goedkeuring van een onderzoeksvoorstel. Ook wordt beoordeeld of het onderwerp zich leent voor het toepassen van de theorie en onderzoeksvaardigheden, of er een specialisatievraag in aan bod komt en of het onderwerp 15 studiepunten (420 uur) waard is. De eisen aan de scriptie zijn beschreven in de scriptiehandleiding (Guide for Dissertations 2008-2009). Daarin worden de inhoudelijke criteria genoemd die het hboniveau van de scriptie moeten garanderen. Scripties en afstudeeropdrachten worden geschreven in een moderne vreemde taal. De afsluiting van de scriptie of afstudeeropdracht bestaat uit een presentatie van dertig minuten in de moderne vreemde taal waarin het document is geschreven en een presentatie van vijftien minuten in de andere vreemde taal waarin onderwijs is gevolgd. Beoordeling Naast de beoordeling van de scriptiebegeleider en de tweede lezer vindt ook beoordeling plaats door een docent van de taal waarin de scriptie is geschreven. In een presentatie verdedigt de student gedurende een half uur de scriptie voor de begeleider en een MVT-docent. Beiden bespreken de inhoud, het niveau en de presentatie. De MVT-docent beoordeelt het niveau van de taal met een cijfer. De scriptiebegeleider en de tweede beoordelaar beoordelen aan de hand van een beoordelingsformulier de scriptie. De scriptiebegeleider geeft een cijfer, de tweede beoordelaar een voldoende/onvoldoende. Eigen waarneming Het panel heeft een tiental scripties ingezien en beoordeeld aan de hand van de Dublin Descriptoren en onderzoeksvaardigheden, gebruik van literatuur, de relevantie en diepgang van de vraagstelling, de conclusies en aanbevelingen. Het auditteam stelt vast dat de scripties voldoende niveau hebben. De scripties behandelen relevante theoretische concepten en er wordt een link gelegd met de praktijk. De probleemstellingen zijn overwegend helder en in ieder geval van voldoende niveau. Wel zijn de probleemstellingen in veel gevallen breed geformuleerd. Daarmee zijn de conclusies van de scripties eveneens op een abstract niveau geformuleerd. De gebruikte literatuur is actueel en van voldoende niveau. In de scripties wordt gebruik gemaakt van één onderzoeksmethode: de literatuurstudie. Het bachelorniveau wordt gehaald. Het auditteam heeft evenwel een aantal opmerkingen: De opleiding stelt dat een onderzoeksvoorstel pas goedgekeurd wordt als het voorstel een Europese/internationale focus heeft. Er is nog ruimte voor verbetering inzake de bewaking van de criteria inzake de onderwerpkeuze. Zo heeft het auditteam enkele afstudeeropdrachten gezien waar de focus niet direct een Europese/internationale was. Het auditteam heeft vastgesteld dat de door de opleiding geformuleerde criteria voor de afstudeerscripties op een goede manier gehanteerd werden bij de beoordeling. De scripties zijn naar mening van het auditteam adequaat beoordeeld. Aanvullend hierop wil het auditteam de opleiding meegeven om de bewaking van de cesuur tot onderwerp van voortdurend gesprek en monitoring te maken.


De opleiding geeft in de Guide for Dissertations aan ook op het uiterlijk van de scriptie te letten. Hieronder schaart zij o.a. een goede bronverwijzing, een goed gebruik van illustraties (tabellen en figuren) en citaten en het typografisch goed leesbaar zijn van een scriptie. Het auditteam wil de opleiding op het hart drukken om meer aandacht te besteden aan deze factoren.

Evaluatie en verbetermaatregelen De opleiding is van mening dat het beter bij competentiegericht onderwijs past als studenten met een afstudeeropdracht bewijzen dat ze over de gevraagde competenties beschikken in plaats van met een scriptie. Een afstudeeropdracht beslaat een breed scala van competenties, ook al omdat de opdracht nauw contact met de opdrachtgever vraagt. De setting van de toets is daarmee volgens de opleiding representatiever voor de beroepspraktijk dan die van de scriptie. Aan de concrete invulling van de afstudeeropdracht wordt momenteel gewerkt, zodat deze in het cursusjaar 2009-2010 ingevoerd kan worden voor HEBO-3 en in 2010-2011 voor HEBO-4. Studenten kunnen in het nieuwe programma overigens nog steeds kiezen voor de scriptie, bijvoorbeeld wanneer zij na de HEBO verder willen studeren en zij zich met de scriptie juist willen voorbereiden op een meer theoretische, academische omgeving. In de beoordeling van de afstudeeropdracht zal ook de feedback van de externe opdrachtgever worden meegenomen. Met ingang van studiejaar 2009-2010 wordt een aantal scripties aan onafhankelijke beoordelaars uit het werkveld voorgelegd om te bekijken in hoeverre de producten aansluiten bij het de eisen vanuit het werkveld en of ze het gevraagde niveau hebben. Waarneming van externe bronnen De opleiding meet de kwaliteit van het eindniveau af aan de tevredenheid van het werkveld, de alumni en de mate waarin de afgestudeerden de HEBO-competenties hebben behaald. Uit onderzoek onder het werkveld, stageverleners en alumni blijkt dat deze tevreden zijn over het behaalde eindniveau. Uit onderzoek blijkt dat 15% van de Nederlandse HEBO-alumni buiten Nederland werkt en bijna de helft bij een internationaal georiënteerd bedrijf in Nederland. Bijna 40% van de afgestudeerden heeft contact met vestigingen in het buitenland. Ook blijkt dat een deel van de afgestudeerden een vervolgstudie volgt op masterniveau. Daaruit leidt de opleiding af dat de ontwikkeling van de studenten richting het eindniveau op koers ligt. Om vast te stellen of afstudeerproducten op hbo-niveau liggen, legt de opleiding daarnaast vanaf 2009-2010 verder jaarlijks een aantal scripties/afstudeeropdrachten voor aan partnerinstellingen in het buitenland. Docenten van SHU gaan jaarlijks een aantal HEBO-scripties beoordelen en jureren in HEBO-projecten; HEBO-docenten doen hetzelfde op SHU. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleidingen als voldoende. De opleiding heeft richtlijnen opgesteld voor het afstuderen en beoordelingscriteria voor de scriptie geformuleerd. Deze beoordelingscriteria worden adequaat gehanteerd bij de beoordeling. Om het gerealiseerd niveau te beoordelen heeft het auditteam afstudeerscripties bekeken. Het oordeel van het auditteam is hierover dat de scripties voldoen aan het bachelorniveau. De opleiding kan nog winst behalen in de bewaking van de criteria voor de onderwerpkeuze en de handhaving van de cesuurbepaling. Ook de ‘hygiënefactoren’ (correcte bronvermelding e.d.) behoeven meer aandacht. Uit onderzoek onder het werkveld, stageverleners en alumni blijkt dat deze tevreden zijn over het behaalde eindniveau. Het initiatief van de opleiding om scripties voor te leggen aan een buitenlandse vakgenoot juicht het auditteam van harte toe.


Facet 6.2. Onderwijsrendement Criteria Het facet ‘Onderwijsrendement’ is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn er, al dan niet in samenspraak met verwante opleidingen, streefcijfers geformuleerd in vergelijking met andere relevante opleidingen? Voldoet het onderwijsrendement aan deze streefcijfers? Bevindingen Rendementsbeleid Voor het rendement in de vorm van studiesucces zijn resultaten per opleiding bepaald, uitgesplitst naar leerroute en naar propedeuse en hoofdfase. Deze dragen bij aan de ambities zoals geformuleerd in het HOP (Hogeschoolschool Ontwikkelingsplan). De HOP-ambitie is als volgt: het gemiddelde rendement van de propedeuse bedraagt 70% na twee jaar; het gemiddelde rendement van de hoofdfase van het propedeuserendement bedraagt 90% na 4,5 jaar. Rendementscijfers HEBO Het propedeuserendement (na twee jaar) van de HEBO is in de afgelopen jaren iets gedaald (van 66% in 2002 naar 61% in 2005). Deze rendementen komen niet overeen met de door de Haagse Hogeschool vastgestelde streefrendementen van 70%. De academie erkent dat het propedeuserendement lager is dan het streefpercentage dat hogeschoolbreed wordt gehanteerd. Zij gaat ervan uit dat het hogeschoolstreefcijfer van 70% voor het propedeuserendement na twee jaar op termijn haalbaar moet zijn en zet met haar beleid ten aanzien van het verhogen van het studiesucces dan ook in op jaar één; hier is de uitval het hoogst en valt volgens de opleiding de meeste winst te behalen. Evaluatie en verbetermaatregelen De afgelopen jaren zijn de volgende maatregelen genomen om studiesucces te vergroten in het eerste jaar: Voor eerstejaarsstudenten begint de studie met een introductieweek. Daarin maken zij kennis met de groep, de studieloopbaanbegeleider en de klassentutor. Zij krijgen informatie over het studieprogramma en de organisatie van de academie. Zij krijgen de Survivalguide uitgereikt. Om elkaar te leren kennen en om studenten zich meteen bewust te laten zijn van hun onderlinge verschillen en overeenkomsten, krijgen zij een workshop Diversiteit. Ze hebben een individueel intakegesprek met de studieloopbaanbegeleider. Tijdens een paneldiscussie kunnen zij vragen stellen aan ouderejaars en alumni. Het aantal contactmomenten met de studieloopbaanbegeleider is uitgebreid. In januari krijgen de studenten van hun studieloopbaanbegeleider een workshop timemanagement over het organiseren van de studie. De opleiding heeft geïnvesteerd in het opzetten van een systeem van tutoring: ouderejaarsstudenten coachen eerstejaars op weg naar hun propedeuse. Het aantal tutoren en eerstejaarsstudenten is vooral in 2008-2009 enorm toegenomen. De opleiding stimuleert voorts dat studenten elkaar helpen met het project Taalmaatjes: Nederlandse studenten begeleiden internationale studenten bij het vak Dutch en Introduction to Dutch Culture and Society. Buitenlandse native speakers helpen andere HEBO-studenten hun taal te leren. Ook na het eerste jaar is er een uitgebreid systeem van studieloopbaanbegeleiding. Studenten hebben elk semester dat ze ‘in huis’ zijn een SLB-gesprek en kunnen daarbuiten ook bij de studieloopbaanbegeleider terecht. Binnen de opleidingworden tevens acties ondernomen ten aanzien van specifieke groepen studenten. Zo wordt momenteel bijvoorbeeld bekeken op welke manier we de Aziatische studenten beter kunnen begeleiden zodat zij betere prestaties kunnen leveren. De opleiding heeft daarnaast een speciaal begeleidingstraject voor studenten die te lang doen over hun studie (de zgn. staartstudenten). De HEBO heeft relatief veel staartstudenten, doordat het uitwisselingsprogramma in het buitenland en eventueel een stage in het buitenland tot studievertraging kunnen leiden.


Voordat ze op uitwisseling kunnen gaan, moeten de studenten voldoen aan bepaalde eisen ten aanzien van de studievoortgang om latere vertraging te voorkomen. Deze eisen zijn in dit collegejaar verscherpt: studenten mogen pas op uitwisseling als zij minstens 40 studiepunten uit het tweede jaar hebben gehaald, voor alle MVT’s een voldoende hebben en voor alle onderdelen minstens het cijfer 4,0; studenten mogen pas op stage wanneer zij 90 van de 180 studiepunten uit de hoofdfase hebben gehaald. Deze handelwijze kan op zich leiden tot vertraging vóór de uitwisseling (en dat was ook een van de bezwaren van de visitatiecommissie in 2003), maar de opleiding geeft aan eerdere vertraging de voorkeur boven latere. Een aantal docenten is speciaal belast met de begeleiding van de staartstudenten door middel van individuele trajecten en scriptiebegeleiding, zodat deze studenten, zij het dan verlaat, succesvol kunnen afstuderen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Op hogeschool- en academieniveau zijn streefcijfers geformuleerd. Het onderwijsrendement voldoet niet aan deze streefcijfers. Dit wordt door de opleiding onderkent. Zij evalueert de oorzaken hiervan en zet gerichte verbetermaatregelen in, zoals het intensiveren van SLB, het leggen van drempels tijdens de studie en het starten van maatwerktrajecten voor langstudeerders. Het auditteam heeft gezien welke maatregelen de opleiding inmiddels heeft genomen en gaat nemen. Op basis daarvan heeft het auditteam er vertrouwen in dat de rendementscijfers zullen verbeteren en in lijn zullen komen met de vastgestelde streefwaarden.

SAMENVATTEND OORDEEL “RESULTATEN”: VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert het Onderwerp “Resultaten” voor alle opleidingsvarianten als voldoende.

Alle facetten zijn positief beoordeeld. De oordelen op het onderwerp “Resultaten” zijn voor de Hogere Europese Beroepenopleiding derhalve voldoende.



3.

SAMENVATTEND OORDEEL

3.1.

Oordeelschema HBO bachelor opleiding Hogere Europese Beroepenopleiding (HEBO-3 en HEBO-4)

HBO BACHELOR OPLEIDING HOGERE EUROPESE BEROEPENOPLEIDING (HEBO-3 EN HEBO-4)

Onderwerp

/

Facet

Oordeel

1. Doelstellingen Opleiding 1.1. Domeinspecifieke Eisen 1.2. Niveau Bachelor 1.3. Oriëntatie HBO

G G G

2. Programma 2.1. Eisen HBO 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 2.3. Samenhang Programma 2.4. Studielast 2.5. Instroom 2.6. Duur 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 2.8. Beoordeling en Toetsing

G V G V V V G V

3. Inzet van Personeel 3.1. Eisen HBO 3.2. Kwantiteit Personeel 3.3. Kwaliteit Personeel 4. Voorzieningen 4.1. Materiële Voorzieningen 4.2. Studiebegeleiding 5. Interne Kwaliteitszorg 5.1. Evaluatie Resultaten 5.2. Maatregelen tot Verbetering 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 6. Resultaten 6.1. Gerealiseerd Niveau 6.2. Onderwijsrendement Samenvattend oordeel

4 5 6

V

4

V

V5 G G G V6 G G V G V V

V V V V

Extra aantekening: goed Extra aantekening: goed Extra aantekening: goed


3.2.

Integraal oordeel/ advies aan NVAO

Op basis van zijn bevindingen met betrekking tot alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde onderwerpen en facetten, concludeert het auditteam dat de door De Haagse Hogeschool in casu academie voor European Studies & Communication Management, verzorgde vierjarige Nederlandstalige en driejarige Engelstalige hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding in aanmerking komt voor accreditatie door de NVAO. Extra aantekening Op basis van de oordelen zoals deze in dit rapport zijn genoemd, heeft het auditteam voor zowel HEBO-3 als HEBO4 de kwalificatie goed toegevoegd aan de onderwerpen: 1. “Doelstelling opleiding” 3. “Inzet Personeel” 4. “Voorzieningen”


BIJLAGE I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaring auditoren Drs. W.G. (Willem) van Raaijen Willem van Raaijen was jarenlang verbonden aan het Luzac College waar hij als rector actief was. Hij was daar voorzitter van de landelijke examencommissie, lid van de commissie voorbereiding Tweede Fase en voorzitter van de vakgroep Nederlands. Verder bekleedde Van Raaijen een staffunctie als Manager Opleidingen & Trainingen bij Unique International, de holding waaronder het Luzac College destijds als een van de werkmaatschappijen viel, en werkte hij als consultant public search voor de Interlace Group. Voor deze organisatie was hij werkzaam binnen de onderwijswereld, ministeries en gemeentes en bij organisaties die opereren op het snijvlak tussen publiek en privaat zoals bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen en omroepen. Bij Hobéon houdt Van Raaijen zich bezig met organisatievraagstukken, marktonderzoek, accreditatie in het hoger (kunst) onderwijs en certificering van ondermeer openbare bibliotheken en kunsteducatieve instellingen. Van Raaijen is partner van de Hobéon Groep en eerste aanspreekpunt voor Hobéon SKO, het bedrijf dat persoonscertificering in uiteenlopende beroepsgroepen uitvoert. L.J.M. (Roland) Santegoeds De heer Santegoeds studeerde Communicatie aan de HEAO en volgde diverse in-company cursussen en externe seminars op o.a. het gebied van time management en projectmanagement. Santegoeds is werkzaam geweest als Account Supervisor en Account Director bij het reclame adviesbureau Schulte & Partners en als DGA bij het reclameadviesbureau Santegoeds&Timmerhuis BV, waarbij hij o.a. verantwoordelijk was voor de reclame en marketingcommunicatie voor klanten. Sinds 2003 is Santegoeds DGA van het communicatieadviesbureau Sablebonne Communications BV waarbinnen hij zich o.a. richt op strategie-conceptontwikkeling voor klanten als Remeha, KEMA, IMK Intermediair en AC Hotels en werkt hij samen met veel externe partijen. Daarnaast is Santegoeds o.a. chairman van de Board of Directors Confrad International Ltd, een netwerk van onafhankelijke communicatieadviesbureaus. Dhr. I. (Ignace) Ingelaere De heer Ingelaere is 30 jaar docent vreemde talen geweest met specialisatie Engels en Duits. Hij is gespecialiseerd in Computer Assisted Language Learning (CALL). Hij is 20 jaar werkzaam geweest als International Relations Manager van het Business en Management Department van de Katholieke Hogeschool Leuven en is 15 jaar diensthoofd geweest van het Internationaal Bureau van de Hogeschool. Hij is medestichter en gedurende 14 jaar Secretary General geweest van het Europees netwerk ‘Businet’, een netwerk van hogescholen en universiteiten met business en management opleidingen. Momenteel wordt hij als expert geraadpleegd in de Vlaams-Nederlandse selectiecommissie Intensive Programmes binnen het Europese LLP Erasmus programma en is hij extern expert management en kwaliteitsbewaking in een LLP Erasmus Multilateral Project: Entrepreneurial Spirit Improving European Welfare 2008-2010. Drs. M.J.I. (Monique) Quint-Maagdenberg Mevrouw Quint was van 1969-1987 docente geschiedenis en staatsinrichting aan verschillende onderwijsinstellingen voor voortgezet en hoger onderwijs. Van 1987-1989 was zij lid van Provinciale Staten van Limburg en van 1989-1994 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA. Ze sprak in de Tweede Kamer behalve over onderwijs ook geregeld over ontwikkelingssamenwerking. In 1996 werd zij benoemd tot burgemeester van de gemeente Vaals. Vanaf mei 2008 is ze waarnemend burgemeester van Voerendaal. Mevrouw Quint vervult en vervulde langdurig diverse maatschappelijke nevenfuncties, die deels in het verlengde liggen/lagen van haar functie als burgemeester van Vaals. Zij heeft als voorzitter van het dagelijks bestuur en aansluitend als plaatsvervangend portefeuillehouder een bestuurlijke voortrekkersrol vervuld in de totstandkoming van de organisatie Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) Zuid-Limburg (2000-heden). Daarnaast is zij momenteel onder andere lid van het Algemeen Veiligheidsbestuur (2004-heden) en lid van het dagelijks bestuur van de VLG (2001-heden), ambassadeur van Slagen voor Veiligheid, regio Limburg (2002-heden), lid van de raad van toezicht van het Arcus-college (2001-heden) en bestuurslid van het Deutsch Niederländische Gesellschaft (1998-heden).


R. (Robbert) Sanders De heer Sanders heeft Commerciële Economie gestudeerd aan Avans Hogeschool te Den Bosch, vervolgens heeft hij in 2006 ervoor gekozen om over te stappen naar de Hogere Europese Beroepenopleiding van Hogeschool Zuyd. Hij is sinds 2006 lid van de opleidingscommissie. Daarnaast is hij betrokken bij de Hogeschoolraad: sinds 2007 als lid en sinds 2008 als vicevoorzitter van het dagelijks bestuur. Ook is hij lid geweest van de kwaliteitscommissie Minoren van Hogeschool Zuyd en van de accreditatiecommissie van de eigen opleiding in 2007. Mevr. D.P.M. (Daniëlle) de Koning MSc Mevrouw De Koning heeft haar propedeuse behaald in de Franse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden, vervolgens heeft zij ervoor gekozen om over te stappen naar de studie Commerciële Economie (richting Internationaal Management) aan de Haarlem Business School. Tijdens deze studie heeft mevrouw De Koning tien maanden in Frankrijk gewoond, waar zij stage heeft gelopen en gestudeerd heeft aan de ESSCA (Ecole Supérieure des Sciences Commerciales d’Angers). In 2003 studeerde zij af en is zij de studie Cultuur, Organisatie en Management gaan volgen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, welke zij in 2006 heeft afgerond. Haar werkterreinen binnen Hobéon zijn organisatieadvies, marktonderzoek en certificering.








BIJLAGE II: Programma Visitatie Programma Accreditatie-audit Hogere Europese Beroepenopleiding (HEBO) - 12 mei 2009 Vierjarig Nederlandstalig (HEBO-4) / driejarig Engelstalig (HEBO-3)

Tijd + ruimte 08.15 – 08.30 08.30 – 09.00

Gesprekspartners

Auditoren

09.00 – 09.15

Managementteam (AMT) - A. Minkman, academiedirecteur - A. Broekhoven, teamleider HEBO-4 - C. Bulnes-Sanchez, teamleider HEBO-3 - W. van Leeuwen, teamleider Praktijk/Stages - J. Weitenberg, academiesecretaris

Auditteam

-

09.15 – 10.00

Managementteam (zie hierboven)

Auditteam

Academiebreed + focus HEBO - Strategisch beleid, visie, missie (MVS) - Bijzonder kenmerk internationalisering: benchmark/marktpositie - Instroom / Toelating - Innovatie - Kwaliteitszorg - Relatie beroepenveld - Personeelsbeleid / Scholing - Resultaten / Onderwijsrendement - Alumnibeleid

Auditteam**

Onderwerpen Inloop door en ontvangst van auditteam Voorbespreking auditteam

Kennismaking Definitieve vaststelling programma

Tijd + ruimte 10.00 – 11.00

Gesprekspartners Internationalisering Zoals afgesproken: wij willen hier die mensen spreken die nader in kunnen gaan op het aspect internationalisering en hoe dit is ingebed in de opleiding. -

Coördinatoren Vertegenwoordiging curriculumcommissie / ontwerpteam / jaarteams / vakgroepcoördinatoren / coördinator SLB e.d. Meerdere rollen zijn vaak in één persoon verenigd, dus combineren is handig. -

Onderwerpen Bijzonder kenmerk internationalisering: concretisering + benchmark - Doelstellingen - Contacten in/met het internationale werkveld - Programmatische doorwerking / inbedding van internationalisering in het programma (vreemde talen onderwijs) - Instromende studenten / PREP-school - Buitenschools curriculum: stage en afstuderen / uitwisselingsprogramma - Personeel - Voorzieningenniveau (+ studiebegeleiding)

Auditteam

Interne terugkoppeling, verificatie

Auditteam

Inhoudelijk opleidingskader en curriculum - Curriculumontwikkeling, -evaluatie en – bijstelling - Oude vs. nieuwe programma (va. sept. ‘07) - Borging actualiteit programma - Samenhang programma (ook aansluiting instroom – propedeuse / aansluiting propedeuse – postpropedeuse) - Internationalisering - Toetsbeleid - Stages / werkveld - Minoren - Programma studieloopbaanbegeleiding / Studeerbaarheid, studielast

R. Rawal, Hoofd Internationalisering Claudia Bulnes, teamleider HEBO-3 L. Tunderman, voorzitter Leerplancommissie Moderne Vreemde Talen (LPC-MVT) en coördinator MVT en ZD G. Lord, coördinator uitwisseling (study abroad)/landmentor E. de Louw, coördinator gaststudenten/landmentor P. Nixon, stagecoördinator HEBO-3/landmentor/Europe Calling W. Dijkstra, Coördinator Taalmaatjes W. van Leeuwen, teamleider praktijk

11.00 – 11.15 11.15 – 12.00

Auditoren

E. de Louw, voorzitter ontwerpteam, coördinator uitwisseling B. Kuijpers, vakgroep BM, lid ontwerpteam, jaarteam 2 M. van den Haspel, vakgroepcoördinator / lid curriculumcommissie / coördinator BB-specialisatie D. van Ginhoven, jaarteam 2 J. Weitenberg, coördinator SLB S. Segeren, stagecoördinator HEBO-4 L. Tunderman, coördinator MVT Raj Rawal, coördinator Internationalisering, lid ontwerpteam A. Nieuweboer, toetsbeleid, lid curriculumcommissie

Tijd + ruimte 12.00 – 12.30

Gesprekspartners Kwaliteitszorg - C. Bulnes, teamleider HEBO-3 - A. Broekhoven, teamleider HEBO-4 - W. van Leeuwen, teamleider praktijk - J. Weitenberg, academiesecretaris

Auditoren Auditteam I: De Koning Quint Santegoeds

Onderwerpen - Evaluatie van resultaten - Maatregelen tot verbetering - Betrekken van medewerkers, studenten,alumni, werkveld

12.00 – 12.30 (parallel)

Examencommissie - W. de Haan, voorzitter examencommissie - E. Nieuweboer, lid examencommissie / scriptiebegeleider

Auditteam II: Van Raaijen Ingelaere Sanders

- Toetsen en beoordelen - Bezwaar en beroep - Vrijstellingen / EVC - Onderwijsontwikkeling - Studeerbaarheid, studielast - Gerealiseerd niveau Lunch, interne terugkoppeling, verificatie

12.30 – 13.15 13.15 – 13.45

Auditteam Rondleiding voorzieningen Rondleiding bibliotheek door Peter Entzinger, Documentair Informatie Specialist

13.15 – 13.45 (parallel) 13.45 – 14.45

14.45 – 15.00

Docenten (HEBO-4 en HEBO-3) - E. de Louw, Engels, (zie ook boven) - M. van den Haspel, Beleid en bestuur, (zie ook boven) - B. Kuijpers, Business management, kenniskring (zie ook boven) - L. Tunderman, Duits, (zie ook boven) - K. Triest, Beleid en bestuur - G. Lord, Engels - E. van Driesum, Italiaans - D. van Ginhoven, Engels - A. Diaz, Spaans

(Deel) auditteam

Verificatie algemene en opleidingsspecifieke voorzieningen

De Koning Van Raaijen?

Verificatie documenten / terugkoppeling

Auditteam

Studieprogramma en onderwijsleerproces - Relatie beroepenveld - Ontwikkelingen beroepsdomein - Onderwijsontwikkeling - Eindkwalificaties - Samenhang programma - Toetsen en beoordelen - Internationalisering - Deskundigheidsbevordering

Auditteam

Interne terugkoppeling, verificatie

Tijd + ruimte 15.00 – 15.45

Gesprekspartners Studenten HEBO-4 - Marscha Bakker, vierdejaars - Esli Konink, derdejaars, deelneemster Zukunft Deutschland - Ayoub Ali, tweedejaars en tutor - Lilit Airapetian, tweedejaars en opleidingscommissie - Sherwin Gentle, eerstejaars - Max Timmerman, eerstejaars

Auditoren Auditteam I: De Koning Quint Santegoeds

15.00 – 15.45 (parallel)

Studenten HEBO-3 + exchange - Anita Bharos, derdejaars - Hanna Lohmann, tweedejaars - Marta Twardowska, tweedejaars - Mira Mascke, eerstejaars - Camelia Avram, eerstejaars - Irina Bedicova, exchange student - Diego Mayo Martinez, exchange student - Liga Kurpa, exchange student Verificatie documenten

Auditteam II: Van Raaijen Ingelaere Sanders

15.45 – 16.15

16.15 – 16.30

Nader te bepalen gesprekspartners (iedereen beschikbaar)

16.30 – 17.15 17.15 – 17.45

Auditteam

Auditteam Auditteam

Alle gesprekspartners & genodigden

Auditteam

** Auditteam: Voorzitter Leden

Secretaris

Dhr. W.G. (Willem) van Raaijen Dhr. I. (Ignace) Ingelaere – vakdeskundige Mw. M.J.I. (Monique) Quint-Maagdenberg – vak- en werkvelddeskundige Dhr. L.J.M. (Roland) Santegoeds – werkvelddeskundige Dhr. R. (Robbert) Sanders – studentlid Mw. D.P.M. (Daniëlle) de Koning

Onderwerpen - Informatievoorziening - Aansluiting vooropleiding / toelating - Toetsen en beoordelen - Studiebegeleiding (incl. buitenschoolse component / stages) - Studeerbaarheid / studielast - Materiële voorzieningen - Praktijkcomponent - Afstuderen - zie hierboven

Verificatie documenten Interne terugkoppeling / bepaling pending issues Pending issues -

Intern overleg en bepaling voorlopige beoordeling Terugkoppeling voorlopige beoordeling

BIJLAGE III: Overzicht nieuw en oud HEBO-curriculum

Overzicht nieuw en oud HEBO-curriculum curriculum

Studiejaar

Propedeusecohort

oud curriculum:

Jaar 4

2005-2006

afstuderen semester thuis

specialisaties:

stage

1. Communication Management 2. Business Management

Jaar 3

2006-2007

semester thuis

stage en afstuderen

Europe Calling

3. Beleid en Bestuur

uitwisseling

semester thuis Europe Calling

nieuw curriculum:

Jaar 2

2007-2008

semester 4

Uitwisseling of twee minors en MVT-2

Managing Diversity European Professional

semester 3

semester 3

Decision Making in a European Framework

Decision Making in a European Framework modules jaar 3 HEBO-4

Jaar 1

2008-2009

semester 2

semester 2

Management and Organisations

Management and Organisations modules jaar 2 HEBO-4

semester 1

semester 1

Unity or Diversity

Unity or Diversity modules jaar 2 HEBO-4

HEBO-4

HEBO-3

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Hogere Europese Beroepenopleiding voltijd. De Haagse Hogeschool

Recommend Documents