Adviesnota Raad Raadsvergadering d.d.
:
18 september 2013
Agendapunt
:
8
Onderwerp
:
Voorstel inzake samenwerking in Noord-Drenthe
Portefeuillehouder
:
burgemeester drs. H.F. van Oosterhout
Datum
:
20 augustus 2013
Onderwerp Samenwerking in Noord-Drenthe Voorgesteld besluit 1. Ambitie toekomstige samenwerking/schaalvergroting richten op het scenario “bestuurlijke samenwerking in het gebied Noord-Drenthe” vanuit zowel het traject van de decentralisaties in het sociaal domein als vanuit de verdergaande doorontwikkeling van de samenwerking bedrijfsvoering (STAAN) 2. Besluit 1. onder de voorwaarde dat de vier strategische partners maar minimaal de gemeenten Assen en Tynaarlo deze ambitie delen. 3. Het college op te dragen dit nader uit te werken in een gezamenlijke met de strategische partners op te stellen bestuursopdracht en projectplan.
Inleiding Diverse ontwikkelingen in bestuurlijk Nederland hebben tot gevolg dat het onderwerp “samenwerking” hoog op de bestuurlijke agenda is komen te staan. Nu starten we als gemeente Aa en Hunze ten aanzien van samenwerking niet met een blanco situatie. Op diverse beleidsterreinen nemen we deel in en voeren onze taken uit binnen verschillende samenwerkingsverbanden en is deze hernieuwde discussie vooral ingegeven door de actuele ontwikkelingen. Dit voorjaar heeft het kabinet aan de Tweede Kamer de nota “Bestuur in samenhang, de bestuurlijke organisatie in Nederland”, gepresenteerd. Hierin geeft het kabinet haar visie op de inrichting van het e openbaar bestuur. Ten aanzien van het lokaal bestuur wordt hierbij ingezet op twee sporen. Het 1 spoor is gericht op versterken van intergemeentelijke samenwerking vanwege de op korte termijn over e te hevelen taken in het sociaal domein. Het 2 spoor behelst gemeentelijke herindeling. Uitgangspunt voor het kabinet is daarbij dat gemeentelijke herindelingen niet van bovenaf worden opgelegd en uitgegaan wordt van initiatieven van onderop met een stimulerende en faciliterende rol voor het provinciaal bestuur. In een bestuurlijke conferentie hierover op 25 maart 2013 heeft de provincie Drenthe aangegeven vooralsnog geen actieve rol te willen spelen in discussies over de schaalgrootte van de gemeenten. Vervolgens spelen de ontwikkelingen in het sociale domein een grote rol. De aanstaande decentralisaties (Jeugdzorg, AWBZ, Participatie) die op de gemeente afkomen vormen daarbij argumenten voor het vergroten van de bestuurlijke, financiële en ambtelijke slagkracht. Overigens wordt er in Drenthe op verschillende beleidsterreinen reeds provinciebreed samengewerkt, o.a. ten aanzien van de Regionale Brandweer/Veiligheidsregio, de GGD, het Recreatieschap Drenthe en per 1 januari 2014 via de Regionale Uitvoeringsdienst op het terrein van de vergunningverlening en handhaving voor het milieu.
Als laatste ontwikkeling wordt genoemd de samenwerking onder de titel STAAN. De vier gemeenten in Noord-Drenthe hebben de intentie om op het gebied van bedrijfsvoering te gaan samenwerken. De bovengenoemde ontwikkelingen laten zien dat er al veel wordt samengewerkt. Echter het tijdperk van ongedwongen samenwerking tussen gemeenten lijkt voorbij en het (hernieuwd) bepalen van een koers ten aanzien van samenwerking in de context van de veranderende gemeentelijke taken is gewenst. In februari zijn we in de “Breeland-bijeenkomst” hierover met u in gesprek geweest waarbij een viertal scenario’s de revue zijn gepasseerd van ‘kieknwattwordt’ via samenwerken en ambtelijke fusies tot herindelen. Op 8 mei jl. is dit vervolgd met een openbare thema-avond gemeentelijke samenwerking. In deze bijeenkomst zijn diverse aspecten die van belang zijn voor de visievorming nader uiteengezet en met elkaar gedeeld en hebben we de vier scenario’s in een afzonderlijke werkvorm besproken. In de informerende bijeenkomst van 5 juni jongstleden over de stand van zaken decentralisaties is aangegeven dat uw raad de wijze van bestuurlijke betrokkenheid in het presidium bespreekt. In bijgevoegde notitie worden diverse aspecten met betrekking tot het onderwerp bestuurlijke samenwerking belicht. In deze vergadering stellen wij u voor een koers in het kader van toekomstige samenwerking te bepalen en in het verlengde daarvan een besluit te nemen over onze positie en de gewenste betrokkenheid bij de voorbereiding van het ten aanzien van de decentralisaties in het sociaal domein. Beoogd effect Koers voor samenwerking in Noord-Drenthe vaststellen. Argumenten Ambitie toekomstige samenwerking/schaalvergroting richten op het scenario “bestuurlijke samenwerking in het gebied Noord-Drenthe” vanuit zowel het traject van de decentralisaties in het sociaal domein als vanuit de verdergaande doorontwikkeling van de samenwerking bedrijfsvoering (STAAN) onder de voorwaarde dat de vier strategische partners maar minimaal de gemeenten Assen en Tynaarlo deze ambitie delen. De bijeenkomst van 8 mei geeft ons als leidraad een afwegingskader in relatie tot kwaliteit, kosten en kwetsbaarheid en ook democratische legitimatie. Uit deze bespreking is een voorkeur af te leiden voor de optie van strategische versterking van de ambtelijke samenwerking. In de eerder dit jaar gevoerde discussies zijn vier scenario’s aan de orde gekomen die wij als basis voor de beraadslaging aan u voorleggen: 1. “Kieknwattwordt”: Dit scenario, afwachten wat over ons komt of ons overkomt, en dus niet proactief zijn past niet bij de visie van onze gemeente en vloeit ook niet voort uit de actuele ontwikkelingen. In de informerende bijeenkomst van 8 mei is dit beeld door uw raad bevestigd. Bovendien past het zondermeer niet in het rijksbeleid. Voorgesteld wordt dan ook om dit scenario niet te volgen. 2. Samenwerken: De opgaven waarvoor de individuele gemeenten komen te staan overschrijden de mogelijkheden van de huidige schaal. De lokale beleidsvrijheid voor gemeenten is vrij beperkt. Er is veel regelgeving die maakt dat je als gemeente weinig speelruimte hebt. Voor de beleidsgebieden waar dat geldt bevordert het de kwaliteit, de regionale samenhang in beleid en is het efficiënt om de beleidsvoorbereiding gezamenlijk op te pakken en de samenwerking in bedrijfsvoeringsaspecten te onderzoeken. Door in te zetten op schaalvoordeel in de uitvoering kunnen we processen efficiënter inrichten. Met deze ontwikkeling kunnen we onze kwetsbaarheid verkleinen, met kennisverbreding en kennisverdieping de kwaliteit borgen en o.a. door gezamenlijke aanbestedingen inkoopvoordelen halen en daarmee de kosten verlagen. Leidraad bij de nadere uitwerking hierbij is lokaal waar het kan, regionaal waar het beter kan en provinciaal waar het moet. In een klimaat met nog te verwachten bezuinigingen is het scherp inspelen op grote vraagstukken van essentieel belang. Door ook in de algemene bedrijfsvoering samen te werken kan schaalvoordeel worden gerealiseerd door processen efficiënter in te richten, de kwetsbaarheid worden verkleind en kwaliteit worden geborgd.
2
Vanuit bestuurlijk perspectief zien wij voor de toekomstige samenwerking de volgende scenario’s: a. Doorontwikkeling van de decentralisaties met bestuurlijke voorkeur voor vormgeving in een gemeenschappelijke regeling. Hiermee blijft de democratische en bestuurlijke legitimiteit gewaarborgd. In het kader van de decentralisaties in het sociaal domein trekken we voor de Participatiewet gezamenlijk op vanuit de huidige samenwerkingsverbanden van Alescon en de Intergemeentelijke Sociale Dienst en voor de Jeugdzorg en AWBZ met de gemeenten in de regio Noord- en Midden Drenthe. Hierbij moet de kanttekening worden gemaakt dat dit gelet op het kabinetsbeleid voor de taken in de jeugdzorg en de Participatiewet niet geheel willekeurig en vrijwillig is. Bovendien kan er op dit moment nog geen duidelijkheid worden verkregen over de inrichting van de werkpleinen en werkbedrijven binnen de Participatiewet. b. Doorgaan met de voorbereidingen gericht op samenwerking op het terrein van de bedrijfsvoering; In december hebben wij de intentie uitgesproken om voor de bedrijfsvoering samenwerking te onderzoeken met de gemeenten Assen, Noordenveld en Tynaarlo. De intentie richt zich om concreet op de volgende taken te gaan samenwerken: belastingen, inkoop, personeels- en salarisadministratie, materieel/openbare werken, mobiliteit, repro, juridisch, ICT en Basisadministratie Grootschalige Topografie. Het is de bedoeling om voor deze taken voordelen te behalen ten aanzien van de 5 K’s (klant, kwetsbaarheid, kwaliteit, kennisdelen en kosten). Belangrijk is dat primair prioriteit wordt gegeven aan het realiseren van deze voordelen. In het verlengde daarvan zal mede in het licht van de taakstellende bezuinigingen en de actuele ontwikkelingen nader bezien worden of en in hoeverre het gewenst of noodzakelijk is hier andere taken aan toe te voegen. Uit de toekomstvisie van onze gemeente blijkt dat de gemeente een hoge ambitie heeft en graag wil samenwerken met andere overheden. Zoals eerder aangegeven nemen wij momenteel deel in diverse samenwerkingsverbanden, waarvan een aantal vanuit historisch perspectief en bestuurlijk vastgelegd zijn in een gemeenschappelijke regeling en andere op basis van bestuurlijke afspraken. Uitgangspunt hierbij is dat als eerste de inhoud van het beleid of de uit te voeren taak wordt beoordeeld en daarna een keuze voor de vorm aan de orde is. Dit argument sluit aan het standpunt van de VDG en past in de toekomstvisie van onze gemeente. Uit deze visie blijkt dat de gemeente regisseur wil zijn en dat samenwerking met overheden belangrijk is. Met het scenario “bestuurlijke samenwerking” kan onze gemeente netwerkregisseur en aanspreekpunt zijn voor haar inwoners en bedrijven en stelt hiervoor kaders, is proactief, faciliteert en regisseert. Daarnaast kan onze gemeente door samenwerking op sociaal, ruimtelijk en economisch beleid een blijvende belangrijke sterke stem in de regio vervullen. Van belang is ook of er een verband is tussen de identiteit en ambities van onze gemeente, en het verkennen van samenwerkingsmogelijkheden met andere gemeenten. Wat is de relatie tussen ons ‘zijn’ c.q. ‘willen zijn’ en de manier waarop we de dingen organiseren (het ‘hoe’).
3
3. Ambtelijke fusie In een ambtelijke fusie wordt het ambtelijk apparaat van meer gemeenten samengevoegd tot één organisatie. Dit scenario heeft verstrekkende gevolgen, zowel ambtelijk als bestuurlijk. In de provincie Drenthe (met uitzondering van de gemeenten Hoogeveen en de Wolden) is hiervoor geen belangstelling. Een optie is dat onze gemeente met de STAAN gemeenten een ambtelijke fusie op de bestuurlijke agenda plaatst. In verband met de verstrekkende gevolgen zijn we hiervan geen voorstander. Ook ervaringen elders in het land laten zien dat een ambtelijke fusie zeker op korte termijn niet altijd efficiënt en effectief is. Nu we kunnen constateren dat onze gemeente over een goede bestuurskracht beschikt en tegen relatief lage kosten in staat is tot een goede dienstverlening aan onze inwoner (zie recent onderzoek “waar staat je gemeente”) bestaat er ons inziens geen reden dit scenario nader te onderzoeken. 4
Herindeling: In de inleiding hebben wij de nota van het kabinet aan de Tweede Kamer gememoreerd. Hierin geeft het kabinet haar visie op de inrichting van het openbaar bestuur. Ten aanzien van e het lokaal bestuur wordt hierbij ingezet op twee sporen. Het 1 spoor is gericht op het versterken van de intergemeentelijke samenwerking vanwege de op korte termijn op de e gemeenten af komende belangrijke taakwijzigingen. Het 2 spoor behelst de mogelijkheid van gemeentelijke herindeling. In de provincie Drenthe heeft zoals bekend per 1 januari 1998 een gemeentelijke herindeling plaatsgevonden. Voor een hernieuwde bestuurlijke opschaling is een langlopend en zorgvuldig traject noodzakelijk. In het reguliere overleg met de colleges van onze buurgemeenten en de provinciale conferenties is gebleken dat er op dit moment geen draagvlak is voor een herindeling. En gelet op de reacties vanuit onder andere de Eerste Kamer op de nota “bestuur in samenhang” komt herindeling pas in beeld bij de landelijke discussie over de bestuurlijke organisatie in Nederland. Verwacht wordt dat dan ook de provinciegrenzen tussen Groningen en Drenthe ter discussie komen te staan en dat in een breder perspectief een bestuurlijke discussie kan plaats vinden over schaalvergroting en eventuele mogelijke grenscorrecties. Het scenario herindeling is daarmee in de huidige context ons inziens geen reële optie.
Conclusie argumenten Geconcludeerd kan worden dat scenario’s 1, 3 en 4 voor onze gemeente op dit moment geen reële opties zijn, zodat scenario 2 (samenwerken) overblijft. Scenario 2 vloeit voort uit de toekomstvisie en sluit aan op de actuele ontwikkelingen van onze gemeente. Wij zijn er vanuit overtuigd dat we de komende jaren met dit scenario voordelen kunnen halen op het gebied van de 3 K’s. Het voorgestelde scenario 2 biedt ons inziens de komende jaren prima kansen om aan alle uitdagingen tegemoet te komen. Op dit moment is er wat ons betreft geen enkele reden te opteren voor een herindelingsvariant.
Resumerend geven wij u in overweging te kiezen voor een koers gericht op versterken van de strategische samenwerking voor de inhoudelijke beleidsthema’s en voortzetten van de ambtelijke samenwerking met betrekking tot de bedrijfsvoering in het gebied Noord-Drenthe. Kanttekeningen Wij zijn ons ervan bewust dat voor het realiseren van de koers tot versterking van de strategische samenwerking bestuurlijk draagvlak is vereist van alle partners in het gebied Noord-Drenthe. In die context is het van belang dat er bij enkele betrokken buurgemeenten op dit moment geen sprake is van bestuurlijke stabiliteit en dat de gemeente Noordenveld vooralsnog de mogelijkheden tot samenwerking met het gebied Noord-Drenthe als het naastgelegen Groningse gebied (Westerkwartier) openhoudt. Onze voorkeur gaat er naar uit om in gezamenlijkheid en op gelijke voet met alle vier gemeenten in Noord-Drenthe de strategische samenwerking te versterken. Om op een verantwoorde en realistische manier tot de gewenste resultaten te komen is samenwerking met Assen en Tynaarlo wat ons betreft een minimum-variant. De bestuurlijke discussie in de maand september a.s. in de verschillende gemeenteraden zal hierover de gewenste duidelijkheid moeten verschaffen.” Samenwerking kan spanning opleveren ten aanzien van de democratische legitimatie van onze gemeente. Dit realiseren wij ons. Belangrijk is dat ook uw raad betrokken wordt bij relevante bestuurlijke besluitvorming op dit gebied. Niet alleen zal uw raad periodiek worden geïnformeerd aan
4
de hand van onze reguliere planning- en controlcyclus, maar in voorkomende gevallen zullen kaderstellende voorstellen ter besluitvorming aan u worden voorgelegd. In de notitie is de democratische legitimatie verder uitgewerkt en in de bestuursopdracht en projectplan zullen we dit meenemen. Het VDG bestuur heeft in de brief aan minister Plasterk aangegeven er voor te kiezen om vanuit de drie regionale samenwerkingsverbanden en de arbeidsmarktbenadering met elkaar de best passende samenwerkingsvormen te ontwikkelen. Hierbij in aanmerking nemend de historie in bestuurlijk Drenthe en aanpalende gemeenten buiten de provincie, is het VDG er van overtuigd dat opschaling in Drenthe niet de juiste keuze is, maar dat er met samenwerking een goede invulling kan worden gegeven aan de ambitie van het kabinet. Dit vraagt nog wel een nadere studie naar de mogelijke knelpunten qua congruentie Financiën Eén van de bezuinigingsvoorstellen is om efficiencyvoordelen te behalen door samenwerking met andere gemeenten. Hiervoor is een taakstelling van € 150.000 opgelegd met de intentie om de taakstelling te realiseren door samenwerking op het gebied van inkoop, belastingen en overige bedrijfsvoeringstaken. Zoals bekend gaan kosten vaak voor de baat uit en daarom is in het Beleidsplan 2013 een incidenteel budget van € 250.000,- gevraagd voor frictiekosten c.a. .Bij de behandeling van het Beleidsplan is afgesproken dat er nog geen uitgaven mogen plaatsvinden in afwachting van de bestuurlijke discussie in uw raad omtrent samenwerking. De incidentele kosten betreffen o.a. specialistische adviezen voor het opzetten van de samenwerking en het uniformeren en implementeren van systemen, processen en procedures. Voor de belangrijkste taken waarvoor samenwerking onderzocht wordt zullen zogenaamde business cases worden gemaakt waarin onder andere de incidentele kosten en de structurele baten zullen worden opgenomen. Uitvoering Besluitvorming uitwerken in een bestuursopdracht en projectplan. Zoals eerder gesteld zullen we uw raad hierbij nadrukkelijk betrekken. Samenvatting voor publicatie Schakel (max. 5 regels) Diverse ontwikkelingen in bestuurlijk Nederland hebben tot gevolg dat het onderwerp “samenwerking” hoog op de bestuurlijke agenda is komen te staan. Voor de gemeente Aa en Hunze is het gewenst om een koers te bepalen ten aanzien van samenwerking in de context van de veranderende gemeentelijke taken. In deze vergadering zullen diverse scenario’s worden besproken, waarbij het college voorstelt te kiezen voor versterken van de strategische samenwerking in Noord-Drenthe. Bijlagen – meegezonden 1. Notitie Samenwerking Noord-Drenthe 2. Kamerbrief 19 februari 2013 3. Kamerbrief 15 maart 2013 4. Verslag groepsdiscussie informerende bijeenkomst samenwerking 8 mei 2013 5. Publicatie “de raad in stelling” 6. http://www.vng.nl/producten-diensten/nieuwsbrieven/raadsledennieuwsbrief
5
Bijlagen – ter inzage Geen
Het college van de gemeente Aa en Hunze,
de heer mr. F. Snoep secretaris
de heer drs. H.F. van Oosterhout burgemeester
6
