Actuele ontwikkelingen in de (internationale) veiligheid Prof. Dr. Rob de Wijk Directeur HCSS Voorzitter Denktank Nationale Veiligheid
Zekerheden • • • • • •
De wereldorde verandert Conflicten nemen toe; crises worden complexer Demografische verandering Extreme weerscondities door klimaatverandering Hoge energie- en grondstoffenprijzen Aantasting van politieke en sociale instabiliteit door draconische besparingen • Financiële crisis als aanjager geopolitieke verandering
Natuurrampen
Jonge bevolkingen…..
Falende staten…..
Corruptie
Democratie-index Economist intelligence unit
Strategie Nationale Veiligheid Nationale veiligheid in het geding als vitale belangen in het geding zijn en ontwrichting dreigt. Vitale belangen zijn: • • • • • •
Territoriale veiligheid Economische veiligheid Ecologische veiligheid Fysieke veiligheid Sociale en politieke stabiliteit (veiligheid cultureel erfgoed) Rampenbestrijding, crisisbeheersing, terrorismebestrijding en (expeditionaire) militaire operaties zijn geëigende instrumenten
Veranderde aard van de dreiging: rampen en terrorisme • Effecten grootschaliger, mogelijk grensoverschrijdend • Samenleving complexer en kwetsbaarder • Multidisciplinaire aanpak is vereist
Rampen na W.O. II op NL Grondgebied Datum
Incident
Doden
7-10-1946
Vliegtuigcrash in HBS school, Apeldoorn
23
14-11-1946
Vliegtuigcrash KLM PH-TBW, Schiphol
26
17-1-1947
Explosie kruitfabriek, Muiden
17
24-3-1947
Mijnramp Staatsmijn Hendrik, Brunssum
13
12-2-1950
Scheepsramp Noordzee, Den Helder
11
Datum
Incident 25-8-1972
Ketting botsing A16, Prinsenbeek
13
7-11-1975
Explosie DSM, Geleen
14
4-5-1976
Treinramp, Schiedam
24
9-5-1977
Brand hotel Polen, Amsterdam
33
3-1-1980
Woningbrand, Rotterdam
11
Vliegtuigcrash NLM PH-CHI, Moerdijk
28
Brand Casa Rosso, Amsterdam
13
Ketting botsing A16, Breda
10
Explosie Cindu, Uithoorn
3
16-9-1992
Brand in sociaal pension de Vogel, Den Haag
11
4-10-1992
Bijlmerramp, Amsterdam
43
15-7-1996
Hercules ramp, Eindhoven
34
25-9-1996
Dakota ramp PH-DDA, Waddenzee, Den Helder
32
28-2-1999
Legionella besmetting Westfriese flora, Bovenkarspel
32
13-5-2000
Explosie vuurwerkfabriek, Enschede
23
1-1-2001
Cafébrand, Volendam
14
1-4-2003
Explosie DSM, Geleen
3
Elektriciteitscentrale, Geertruidenberg
5
Brand cellencomplex Schiphol-Oost
11
6-10-1981 16-12-1983
1-2-1953
Watersnoodramp, Zeeland, Zuid Holland
1836 6-11-1990
23-8-1954
Vliegtuigcrash, Noordzee, west van Bergen
21
29-9-1954
Autobus ongeluk, Valkenburg
19
Treinramp, Harmelen
93
15-6-1965
Scheepsbrand Ronastar, Botlek
16
25-6-1967
Tornado, Chaam / Tricht
7
20-1-1968
Explosie olietank Shell, Pernis
2
12-12-1968
Explosie olietanker Diana, Amsterdam
13
24-10-1970
Brand in psychiatrische inrichting, Wagenborgen
12
8-1-1962
2-2-1971 28-9-1971
Doden
Brand in verpleeghuis, Rolde
13
Hotelbrand 't Silveren Seepaerd, Eindhoven
11
8-7-1992
28-9-2003 26-10-2006
Nationale risicobeoordeling
Pandemiescenario volgens Nationale Risicobeoordeling • • • • • • •
Grieppandemie 30 % van de wereldbevolking wordt ziek In Nederland 5 miljoen zieken Ernstige scenario: 80.000 overlijden Milde scenario: 5.000 Tussen de 14.000 en 32.000 hospilisaties Het duurt zes tot acht maanden na bekendmaking door WHO van pandemisch virus voordat vaccin op grote schaal beschikbaar is. • Economische gevolgen: teruggang BBP met 5.3 • Sociaal-psychologische gevolgen: paniek, dalend vertrouwen
Werkwijze NV overheidsbreed
Capaciteiten analyse volgens Nationale Risicobeoordeling • Preventie: leveren van bijdrage aan de WHO • Preparatie: monitoring en alertering (WHO, FAO, IEO), voorlichting en risicocommunicatie, zelfredzaamheid, kennisontwikkeling, advisering aan overheden, inzet op bedrijfscontinuïteit • Respons: draaiboeken, heldere besluitvormingsstructuur, informatie-uitwisseling, crisiscommunicatie, verstrekken van virusremmers
Actuele ontwikkelingen en de gevolgen voor de nationale veiligheid • Financiële crisis gaat impact hebben op de nationale veiligheid en het crisisbeheersingsbeleid. Risico’s nemen toe door onderinvestering en maatschappelijke verandering. • Financiële crisis versterkt ook maatschappelijke trend: de boze, ontevreden ‘hufterige’ burger is in opkomst. • Positief: structuurdiscussie versnelt door ‘Moerdijk’ en LOS. Idem Grip 5 / 6. • Positief: verminderde dreiging terrorisme en radicalisering.
Financiële crisis: grootste zorg • Versneller van internationale veranderingen die leiden tot aanhoudende twijfel over de toekomst • Onderinvesteringen in vitale infrastructuur • Aantasting veiligheidsbeleving burger • Ondermijnen van de economische veiligheid met als tweede orde effect ondermijning van de sociale en politieke stabiliteit
1 2 3 4 5 6 10 7 8 9 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
Scenarios NRB juni 2009 Klimaatverandering: Scenario westelijke kust (EDO) Scenario dijkring 14 (EDO) Scenario Rijn-IJssel (EDO) Extreme droogte-hitte 2050 Extreme droogte-hitte Grieppandemie mild Grieppandemie ernstig Zware sneeuwstorm Zeer zware storm IJzel Energievoorzieningszekerheid Moedwillige verstoring elektriciteit Oliescenario geopolitiek Moedwillige verstoring gaslevering Verstoring IP-netwerk Moedwillige verstoring ICT van vitale sector Langdurige verstoring elektriciteit Landelijke blackout elektriciteit Polarisatie en radicalisering Dierenactivisten – vreedzaam massaal protest Dierenrechtenextremisme Enclavevorming Onrust in probleemwijken Politiek salafisme Extreemrechts – grootschalige rel op lokaal niveau Extreemlinks – grootschalige rellen Moslimextremisten – ernstige rellen Massapolarisatie Confrontaties Politiek salafisme met geweld Verwevenheid onder- en bovenwereld Criminele inmenging in vitale bedrijven Beïnvloeding aandelenmarkt Beïnvloeding openbaar bestuur Grote ongevallen Chemisch scenario Nucleair scenario Natuurbrandscenario
Effect Fin-econ crisis: Versterkend Dempend Gelijk x x x x x x x x x x
Driver Onderinvesteringen Vitale Infra Onderinvesteringen Vitale Infra Onderinvesteringen Vitale Infra
? x x x x x x
Onderinvesteringen Vitale Infra
x x x x x x x x x x
Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie Polarisatie
x x
Politieke stabiliteit Politieke stabiliteit x x x x
Conclusie • Door financiële crisis dreigen onderinvesteringen in vitale infrastructuur en verandert de aard van de maatschappij (verder). Maatschappelijke stabiliteit kan worden aangetast. • Crisis biedt ook kans: rationalisatie van rampenbestrijding en crisisbeheersing. Grip 5, mogelijk Grip 6, versimpeling van complex bouwwerk waardoor operationele effectiviteit verbetert.
