Actuele beleidsthema’s en besluitvorming in de BVE sector Bijdrage aan de ECBO Leergang BVE Oegstgeest 1 april 2014 Dr. Olaf McDaniel
Connec&ng, Developing, Accelera&ng
Deel 1: Inleiding
• Opleiding
Kort CV
– 1977: pedagogische academie – 1983: onderwijskunde UvA – 1997: doctoraat UvA
• Werk – 1977 – 1985 Docent basisonderwijs (invaller) – 1979 – 1984 Universiteit van Amsterdam (universitair bestuur) – 1984 – 1997 Ministerie van OCW (o.a. projectleider WHW, projectleider WEB, NL voorziSerschap EU 1991, projectdirecteur naTonaal acTeprogramma een “leven lang leren”) – 1998 – heden CBE Group 13-04-2014
CBE Nederland 2014
Kort CV (2) – Greep uit de werkzaamheden CBE Group : • Werkzaam in Nederland o.a. ten behoeve van ROC´s; AOC´s; HBO instellingen; scholen voor VO; Kenniscentra (Landelijke organen); PO-Raad (projectleider oprichting), VO-Raad, MBO-Raad en HBO-Raad; Sociale Partners; Ministeries van OCW, Justitie, BiZa, SZW, VWS; diverse gemeenten; Enkele provincies; verschillende bedrijven • Werkzaam in het buitenland (beroepsonderwijs) via EU, ETF, Nuffic en wereldbank in o.a. Rusland, Slovenië, Malta, Syrië, Caraïbisch gebied, Macedonië, Egypte, Turkije, Indonesië (vesting CBE internationaal); Mozambique (vestiging CBE internationaal)
13-04-2014
CBE Nederland 2014
Naar een opTmaal leereffect
Daarom: • Vandaag gaan we het MBO systeem (her) ontwerpen vanaf de tekentafel en confronteren met de werkelijkheid…… • Een oefening van serious gaiming • Daarna kijken we welke dia’s we erbij kunnen vinden
Basisvraag • Wat heb je nodig voor beroepsonderwijs? • Wanneer is iets beroepsonderwijs. Hoe breed moet het zijn? Wat zijn de funcTes? • Wat zijn de voornaamste keuzes die je in het begin moet maken bij de ontwikkeling van een systeem van opleidingen voor het beroepsonderwijs
13-04-2014
Beperking van ontwerpvrijheid • Het moet aansluiten op het VO en (gedeeltelijk) doorstroming naar het HBO mogelijk maken (kortom: passen in het NL basissysteem) • Welke vragen zou je beantwoord willen hebben alvorens te kunnen ontwerpen?
13-04-2014
Deel 2: Feiten en cijfers
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Onder: Leerlingen prognose (Bron: begroting OCW 2014)
Vergelijking instroom MBO en HO
(Bron: begroting OCW 2014)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Basis gegevens (Bron: web site MBO-‐Raad)
Hoofdgeldstromen in het MBO 2014 e.v.
(Bron:OCW begroting 2014) 13-04-2014
(Bron:OCW begroting 2014) 13-04-2014
CBE Nederland 2013
Kostenopbouw MBO
13-04-2014
(Bron: Financiële Benchmark MBO-Raad november 2011)
Kostenopbouw MBO personeel
(Bron: Financiële Benchmark MBO-Raad november 2011) 13-04-2014
CBE Nederland 2013
Deel 3: Het belang van de sector
Belang van de sector (1) • Het MBO is essenTeel voor het adequaat bedienen en upgraden van 60% van onze arbeidsplaatsen. En in een kenniseconomie zullen veel van die funcTes op een hoger niveau moeten gaan werken • De volwasseneneducaTe moet erin slagen om: – ReparaTes te verrichten in de individuele leertrajecten – Iets te doen aan de taalachterstanden van allochtonen (taalachterstand is in een kenniseconomie gelijk aan beperkte ontwikkelingskansen) – De opmaat te vormen voor (hernieuwde) aansluiTng bij beroepsonderwijs
• Voor 2013-‐2014 : 679 opleidingen in een zeer breed spectrum
13-04-2014
Doorstroom binnen de beroepskolom VMBO MBO
Gediplomeerd
30% Niveau 1-2 51%
Ongediplomeerd 55% HBO Niveau 3-4 HAVO
4%
Gediplomeerd Ongediplomeerd
Diploma niveau 4
55%
Propedeuse
80% 29%
Uit: Kerncijfers OCW 2003-‐2007 p. 92
Deel 4: De instellingen
Drie soorten instellingen • • • •
ROC’s (Regionale Opleidingencentra): 43 AOC’s (Agrarische Opleidingencentra): 11 Vakscholen en overige instellingen: 12 Overige: 1 (Kentalis)
13-04-2014
Kentalis
13-04-2014
Ontwikkelingen instellingen • Nieuwe namen in de mode: ROC van Eindhoven werd Summa College, AOC Friesland werd Nordwin College • Splitsing van AmaranTs in drie nieuwe instellingen: – Top College (Amsterdam) – MBO Amersfoort – MBO Utrecht • Mogelijk nieuw vormgeving beide ROC’s in RoSerdam (Albeda en Zadkine) 13-04-2014
Ontwikkelingen instellingen 2 • Maar de MBO instellingen zijn het resultaat van intensieve fusies (grootste golf rond 1996), laatste fusie ROZ Zeeland en ROC Westerschelde (2011-‐2012)
13-04-2014
Fusieproces ROC Midden Nederland 150 scholen verzameld: Laatste stap fusie ROC Utrecht – ROC de Amerlanden (1)
13-04-2014
13-04-2014
Fusieproces ROC Midden Nederland 150 scholen verzameld: Laatste stap fusie ROC Utrecht – ROC de Amerlanden (3)
13-04-2014
CBE Nederland 2013
Ontwikkeling Agrarische Opleidingencent ra (1)
13-04-2014
Ontwikkeling Agrarische Opleidingencent ra (2)
13-04-2014
Ontwikkeling Agrarische Opleidingencent ra (3)
13-04-2014
Deel 5: De opbouw van de sector
De opbouw van de sector (1) • Een goed ontwikkeld stelsel van voorzieningen • Doordachte checks and balances • Behoorlijke aansluiTng onderwijs – arbeidsmarkt (poldermodel) • Transparant systeem / stelsel • PoliTek sterk in aanzien gestegen • Veel buitenlanden kijken jaloers toe op met name onze transparante kwalificaTestructuur en de wijze waarop deze tot stand komt…..
13-04-2014
Het basismodel sinds 1996 Niveau 5
Niveau 4
Middenkaderopleiding en specialistenopleiding
Vakopleiding Niveau 3
Niveau 2
Niveau 1 13-04-2014
Basisberoepsopleiding
Assistentopleiding
Niveau 5
Mogelijkheden tot doorstroming en stapeling
Niveau 1 13-04-2014
Niveau 4
Niveau 3
Niveau 4
Niveau 2
Niveau 3
Niveau 4
Niveau 2
Niveau 3
Niveau 4
Twee leerroutes Beroepsopleidende leerweg
Beroepsbegeleidende leerweg
(Afgekort BOL)
(Afgekort BBL)
Kwalificatie
Minimum 40 % theorie Kwalificatie Minimum 20, maximum 60 % praktijk
Kwalificatie
Minimum 20 % theorie
Kwalificatie Minimum 60, Maximum 80 % Praktijk als werk
Deel 6: Relatie met de arbeidsmarkt
Het bedienen van de arbeidsmarkt; weinig is zo moeilijk te plannen
In een bewegend maatschappelijk kader… Groeiberoepen in 1899 (Lezing de Grip 2005): • Rijwielsteller en radermakers • Blikslager en moertappers • Spanningregelaars • Assuradeurs en busbodes • Builenvullers en siccareurs (tabaksindustrie) maar ook: • Onderwijzers • Verplegers • Wie zal het weten voor de toekomst?
Afwijking groei percentage t.o.v. landelijk gemiddelde
Uit: CWI prognose 2008 - 2011
Zeer actuele stageplaatsenbarometer is van COLO (www.colo.nl)
December
(december 2008)
CBE Nederland 2013
Nieuwe Tjden nieuwe banen…
Economische behoenekomende jaren ① Het belang van de BVE sector ② Opbouw van de sector ③ De complexiteit van de sector ④ Grootste uitdaging: HRM ⑤ Oefening
Alle opleidingen opgenomen in het CREBO (Centraal REgister Beroeps Opleidingen Voor 2013-2014: • totaal 679 opleidingen waarvan: • 29 Niveau 1 • 166 Niveau 2 • 217 Niveau 3 • 265 Niveau 4 • 2 onbepaald
13-04-2014
CREBO (voorbeeld)
Voorbeelden van opleidingen (1): economische richTngen • • • • • • • • • • • •
Secretaresse / recpeToniste Juridisch / medisch secretaresse Financieel medewerker, salarisadministrateur Medewerker evenementenorganisaTe Commercieel medewerker binnen-‐ buitendienst Medewerker bank-‐ en verzekeringswezen ApplicaTeontwikkelaar (ICT) ICT beheerder / netwerkbeheerder ParTculier digitaal onderzoeker Bibliotheek medewerker Beveiliger Coördinator beveiliging
Voorbeelden van opleidingen (2)
Voorbeelden van opleidingen (3)
Voorbeelden van opleidingen (4)
Voorbeelden van opleidingen (4a)
Voorbeelden van opleidingen (5) Zorg en welzijn • Helpende • Apothekers-‐ dokters-‐ tandartsassistent • Sociaal cultureel werker • Onderwijsassistent • Verpleegkundige • Sociaal pedagogisch werker • Sport en bewegingscoördinator
Voorbeelden van opleidingen (6)
Voorbeelden van opleidingen (7) uit de “kleine beroepen”
Deel 7: De educatie
De aansturing van de educaTe • BudgeSen lopen via de gemeente (berekeningswijze aantal inwoners, scholingsniveau en aantal allochtonen) • Tot 2004: verplichte winkelnering bij ROC’s • Vanaf 2005 inburgering bij ministerie van VROM, budget daar naar toe, vrije aanbesteding • Vanaf 2010: parTcipaTebudget (alle gemeentelijke middelen voor geleiding naar werk, scholing, inburgering en re-‐integraTe) vrij aanbesteedbaar
13-04-2014
De 5 hoofdthema’s van de educaTe Breed maatschappelijk functioneren
Sociale redzaamheid
Inburgering
NT-2 VAVO
13-04-2014
SamenvaSend: opleidingsstructuur BVE BVE
MBO Type opleidingen
Educatie Opleidingsvormen
Assistentopleiding BOL Basisberoepsopleiding
Type opleidingen
Breed maatschappelijk functioneren Sociale redzaamheid
BBL Vakopleiding Middenkaderopleiding Specialistenopleiding
NT-2 Deeltijd Inburgering VAVO (VMBO TL HAVO,VWO)
Deel 8: De complexiteit van de sector
December 2009
HR Trends 2012 (Intermediair, 20-12-2011)
Met een groot aantal betrokken actoren
Met een reeks actoren: • Diverse ministeries • Sociale Partners en branche organisaTes • Alle gemeenten • Onderwijsinstellingen, bekosTgd en niet bekosTgd • OnderwijsinspecTe, accountantsdienst OCW • DirecTes Ministerie van OCW (en andere ministeries), CFI, IBG • Europa • Deelnemers, ouders, opdrachtgevers • Nog even: de kenniscentra beroepsonderwijs (voormalige landelijke organen)
13-04-2014
Voedsel en leefomgeving
Mobiliteit
Afbouw, Onderhoud, presentatie communicatie
Gezondheid, welzijn, sport
Economie, ICT, veiligheid
Bouw en infra
Grafimedia
Proces- milieu- en labtechniek, fotonica
De 17 kenniscentra voor het MBO, ze gaan (helaas) op de schop!
Techniek
Horeca, bakkerij, reizen, recreatie facilitair
Uiterlijke verzorging
Transport en logistiek
Uniek vakmanschap
Foodsector
Taken Kenniscentra • Vroeger genoemd: Landelijke organen voor het Beroepsonderwijs • Ontwikkeling kwalificaTe structuur (op basis van beroepsverkenningen, beroepsprofielen het opstellen van kwalificaTes) • Het verzorgen van BPV-‐plaatsen (BeroepsprakTjkvormingsplaatsen)
13-04-2014
KwalificaTes Kenniscentra Aantal kwalificaties per Kenniscentrum (% van het geheel)
SVO 2% KOC 1%
Combinatie van KC's 4% VTL 6%
Aequor 10%
SH&M 4% VOC 2% Fundeon 10%
13-04-2014
Calibris PMLF 3% 4%
Fundeon ECABO 6% 6%
Savantis 9% Innovam 4%
Kenteq SVGB 12% GOC 7% Kenwerk 5% 6%
Maar …… per 1-‐1-‐2015
Deel 9 De Wet educatie en beroepsonderwijs
De bedoeling van de WEB • Minister Ritzen wilde een WHW-‐achTge wetgeving voor de MBO sector • Zo starSe in oktober 1992 de beleidsontwikkeling van de WEB met 18 operaTonele doelstellingen in vier hoofdgroepen: – Aanpassing van de structuur van het stelsel – Onderwijskundige vernieuwing – Versterking van de prestaTes van het bestel – Zelfstandige ontwikkelingsmogelijkheden van de onderwijsinstellingen
Pieces of the puzzle (9 van de 17 doelen) Voor de historici Nieuwe kwalificatie structuur (3e generatie Eindtermen)
Versterking positie onderwijsdeelnemer
Zelfstandigheid onderwijsinstellingen
Kwaliteitzorgsysteem
4 MBO niveaus, 2 leerwegen
ROC vorming
Herziening bekostiging beroepsow
Versterking BPV
Herijking taakverdeling ROC’s kenniscentra
En verder…. • • • • • • • •
(10) Gelijkschakeling bekosTgd en nieuwe bekosTgd onderwijs (11) Gelijkschakelen van alle kwalificaTes (12) Versterking van de prakTjkcomponent (13) Oplossing aantal BBL problemen (o.a. LOK lozen) (14) Nieuw bekosTgingsarrangement bekosTging educaTe (15) Nieuw sturingsarrangement educaTe (16) DecentralisaTe arbeidsvoorwaarden (17) DecentralisaTe huisvesTng
Prestatiesl
Performance
Vier hoofdgroepen doelstellingen
Versterking van de prestaties van het systeem
Zelfstandige ontwikkelingsmogelijkheden instellingen
Onderwijskundige vernieuwing
Aanpassing structuur elementen van het MBO bestel
Innovatief vermogen Development
Prestatiesl
Performance
Uitdaging
Goed
Versterking van de prestaties van het systeem
Zelfstandige ontwikkelingsmogelijkheden instellingen
Onderwijskundige vernieuwing
Aanpassing structuur elementen van het MBO bestel
Resultaat op hoofdlijnen
Redelijk
Innovatief vermogen Development
Gedeel-‐ telijk
Deel 10 Kernprobleem: Productiviteit
Stelsel is te duur, met een laag service niveau • Rond de 75 % van de middelen gaat naar personeel • Van elke euro in het personeel gaat 41,3 % naar contacrjd onderwijs • Feitelijk nog bijna overal 60 vakanTedagen; 6 feestdagen (ondanks 30 vakanTedagen volgens de CAO) • Tussen de 30 en 35 weken onderwijsaanbod. ConTnuïteit (dus weinig onderbrekingen) draagt voor een hoog percentage bij aan het voorkomen van uitval! • 10% scholingsTjd: 50% niet invulbaar door werkgever • Mythe van 42 uur in de week werken • Uurtarieven docenten zijn hoog door beperkte inzetbaarheid
13-04-2014
Uurprijzen docenten
ProducWviteitsontwikkeling
Onderwijs is begin deze eeuw zo maar 11,5% duurder geworden (en daarna niet goedkoper!)
“Declarabiliteit” van een docent MBO is 49% (VO=43%). We hebben het geld niet gestopt in uitvoering
Dalende productiviteit
Bron: Martin Sommer, Volkskrant 2011
CAO voorziet in 10% scholing (=jaarlijks 166 uur) *
*) In het MBO 88 uur per FTE gegarandeerd, 78 uur per FTE te verdelen door het team (omgerekend 166 uur per docent)
De spanning tussen vakantie genoegens en service niveau
13-04-2014
Deel 11 Discours, de (eeuwige) intrinsieke spanningen in het systeem CBE Nederland 2013
Toekomst van het onderwijs?
Discours
Discours
Discours
Discours
Discours
