Actualiteiten aansprakelijkheidsrecht •
ongevallenrecht: hoe ver strekt de zorg?
•
werkgeversaansprakelijkheid na 11-11-2011 • •
gevolgen voor art. 7:658? dekking op AVB?
•
werkgeversaansprakelijkheid ex 7:658 lid 4: wat is de reikwijdte?
•
regres en verjaring: welk regime is van toepassing?
art.
Ongevallenrecht Rb. Rotterdam NJF 2012, 128
•
bezoeker Bijenkorf; telefoon op hoofd
•
Bijenkorf aansprakelijk? voorzieningen treffen bij roltrappen? gevaarzetting Kelderluikfactoren feit van algemene bekendheid vrijwillige blootstelling aan gevaar kans op geraakt worden? wel degelijk maatregelen getroffen? kans verkleind
Ongevallenrecht Rb. Den Bosch JA 2011, 192 •
container aannemer in woonwijk; val meisje van 9; letsel
•
aannemer aansorakelijk? •
art. 6:173?
veiligheidseisen voorschriften/zorgvuldigheidsnormen normen?; ongeschikt? defect of intrinsiek gebrek? (te) gemakkelijk te beklimmen? •
klimmen onvoldoende verhinderd?
in feite art. 6:162; Kelderluikfactoren oordeel politie en Arbeidsinspectie nooit eerder dergelijk ongeval
Ongevallenrecht Hof Amsterdam JA 2012, 3 Benelli 250 •
race met klassieke racemotoren; vliegwiel raakt los; toeschouwer loopt letsel op
•
art. 6:173? ontbreken deksel of beugel goedkeuring Technische Commissie juist zonder deksel bij racemotoren? veiliger? rijden zonder deksel in strijd met reglementen?
Ongevallenrecht •
foutief handelen bezitter vereist? ongeacht oorzaak en ongeacht bekendheid met gebrek
•
gaat om veiligheidseisen veiligheidsnormen zorgvuldigheidsnormen voldoen aan normen in algemene zin?
•
afschermen vliegwiel voorgeschreven?
•
maakt ontbreken motor ongeschikt voor primaire functie?
•
intrinsiek of fysiek gebrek?
•
kern: ontbreken periodiek controleren
•
hoe groot is kans losraken?
voorziening/niet
Ongevallenrecht Rb. Den Bosch 8/5/2012, LJN:BW5476 •
hockeyster slaat bal tijdens training over ballenvanger; voetganger getroffen
•
hockeyster aansprakelijk? toevalstreffer; ‘osvo’ inherent aan training komt veel voor voorzienbaar druk gebruik voetpad
•
tijdens wedstrijd?
Ongevallenrecht Rb. Arnhem JA 2012, 17 Berg tot Berg •
mountainbikewedstrijd; getroffen
•
veroorzaker aansprakelijk?
toeschouwer
sport en spel; verhoogde drempel niet deelnemers onderling? wat kon toeschouwer verwachten? ging dit normale beoefening te buiten? •
organisator aansprakelijk? karakter wedstrijd? valpartijen voorzienbaar arts en EHBO-team waarschuwing toeschouwers? andere maatregelen?
Waar staan we met WGA? HR NJ 2011, 597 en 598 • ruime strekking zorgplicht ex art. 7:658 ongevallen op arbeidsplaats zeggenschap/instructiebevoegdheid evt. ook op andere plaatsen voor werk bijv. deelneming aan verkeer dan beperkte betekenis zorgplicht • ongeval buiten werkzaamheden maar wel samenhang arbeidsovereenkomst en ongevalssituatie; evt. art. 7:611 • evt. ook art. 7:611 voor gevallen binnen bereik van art. 7:658 bepaalde categorie van gevallen zorgen voor behoorlijke verzekering
Hoe ver gaat de zorg van een school? HR NJ 2012, 199 Sylvia Beganovic/Stichting ROC Twente •
studente neemt deel aan door school georganiseerde kartwedstrijd; Kart Plaza Action World; ernstig letsel ‘Sport op Maat’; studiepunten
•
onderwijsovereenkomst art. 13 OER ROC heeft afgesloten
ongevallenverzekering
verblijf op school en terrein en tijdens deelnemen aan activiteiten uitgaande van school verzekeraar weigert uitkering
Is school aansprakelijk? •
had school o.g.v. ovk voor verzekering met dekking voor risicovolle activiteiten als kartwedstrijd moeten zorgen althans moeten waarschuwen voor ontbreken dekking op lopende verzekering?
•
is onderwijsinstelling zonder meer gehouden te zorgen voor adequate dekking bij risicovolle activiteiten althans te waarschuwen voor ontbreken ervan? ‘zo ver gaande zorgplicht kan in haar algemeenheid niet worden aanvaard’
•
waarom niet over boeg gevaarzetting? riskant; zonder noodzaak eigentijdse activiteiten; belevingswereld signaal; prijskaartje?
Recente zaak Hof Amsterdam JA 2012, 30 X/Klimmuur BV en Mondriaan College •
leerling valt van klimmuur
aansprakelijkheid exploitant? aansprakelijkheid school? •
school gehouden verzekering af te sluiten? HR NJ 2012, 199 Beganovic/ROC van Twente
Werkgeversaansprakelijkheid
Rb. Den Haag JA 2012, 65 X/Manpower en CBS • ingeleende werkneemster verlaten van kantoor
• wie spreekt zij aan en welke grondslagen komen in beeld? art. 7:658? art. 7:658 lid 4? art. 7:611? art. 6:174 jo. 6:181?
valt
bij
Waar staan we met WGA? HR NJ 2011, 597 en 598 • ruime strekking zorgplicht ex art. 7:658 ongevallen op arbeidsplaats zeggenschap/instructiebevoegdheid evt. ook op andere plaatsen voor werk bijv. deelneming aan verkeer dan beperkte betekenis zorgplicht • ongeval buiten werkzaamheden maar wel samenhang arbeidsovereenkomst en ongevalssituatie; evt. art. 7:611 • evt. ook art. 7:611 voor gevallen binnen bereik van art. 7:658 bepaalde categorie van gevallen zorgen voor behoorlijke verzekering
Art. 7:611? HR NJ 2011, 597 en 598 •
beperking verzekeringsplicht tot bestaande categorie rechtszekerheid; hanteerbaarheid anders aantasting wettelijk stelsel grens met andere ongevallen zonder verzekeringsplicht?
• art. 7:658 voorop; terug naar de basis herwaardering HR NJ 1990, 572 De Kok/Jansen • duidelijk signaal omtrent betekenis art. 7:658 in deze concrete zaken • betere bescherming werknemers?; buiten rechtsvormende taak • wetgever en politiek aan zet
Andere tijden •
‘terughoudendheid’ ligt achter ons HR NJ 2004, 175 Broodmes
•
spoor van art. 7:611 loopt dood
•
nieuwe aandacht voor art. 7:658
•
rekenen op wetgever en politiek?
•
effecten op verzekeringsmarkt? • •
specifieke verkeersproducten algemene producten
stagnatie?
Werkgeversaansprakelijkheid Rb. Amsterdam 30/3/2012, LJN:BW3642 X/H+B Thuiszorg Haaglanden BV •
verpleegkundige raakt betrokken bij ernstig verkeersongeval 25% afgewikkeld met Connexxion
•
werkgever aansprakelijk voor rest? behoorlijke verzekering ontbreekt 2 adressen dubbele boeking op adres 1 terug naar huis woon/werkverkeer geen bijzondere omstandigheden bekend met ernstig, specifiek gevaar?
Werkgeversaansprakelijkheid Rb. Den Haag JA 2012, 65 X/Manpower en CBS
• ongeval op ‘werkplek’?
• evt. toch art. 7:658
•
in de uitoefening werkzaamheden?
van
de
Art. 6:174 jo. 6:181 dan?
• gebrekkige opstal?
• aansprakelijkheid bedrijfsmatig gebruiker ontbreekt indien schade niet met uitoefening van bedrijf in verband staat
loslaten verlijmde kiezelstenen in enig causaal verband bedrijfsuitoefening door CBS?
met
Toch nog één keer art. 7:611
Hof Den Haag JA 2007, 79 •
eenzijdig verkeersongeval werknemer Goos; werkgever OLM aangesproken
•
art. 7:658 en 7:611
geen woon/werkverkeer
adequate voorziening ontbreekt
Verzekeringsaspecten •
heeft OLM nu dekking op zijn AVB?
•
Rb. en Hof Den Haag: ontkennend dekking: personen- en zaakschade i.c. personenschade of zuivere vermogensschade? mislopen uitkering door schending verzekeringsplicht; dát is gevolg vertrouwen OLM? redelijke uitleg
Toch dekking? HR RvdW 2012, 496 OLM/NN •
uitgangspunt verplicht tot behoorlijke verzekering aansprakelijk voor missen uitkering
•
weliswaar vermogensschade, maar daarmee nog niet buiten dekking ruime formulering art. 19 polis
•
redelijke uitleg AVB-polis dekking letselschade werknemers die in deelnemen aan wegverkeer ook dekking voor 7:611aasprakelijkheid wegens nalaten behoorlijke verzekering te sluiten
Hoge Raad casseert •
ruime dekkingsomvang gerechtvaardigd functie AVB in maatschappelijk verkeer; redelijke verwachtingen verzekerden
•
strekking: dekking voor gevolgen aansprakelijkheid voor schade werknemers door ongevallen weliswaar strikt genomen geen letselschade, maar rechtsgrond zelfde als bij evt. art. 7:658 bescherming tegen gevaren wegverkeer bij naleven verzekeringsplicht zou deze ongevalsschade zijn vergoed schade werkgever indirect veroorzaakt door letsel
Waardering •
polis is toch duidelijk?
•
vergaand ingrijpen Hoge Raad? redelijke uitleg functie in maatschappelijk verkeer redelijke verwachtingen verzekerden A-G Spier
•
functie in maatschappelijk verkeer; redelijke verwachtingen!?
•
bezorgdheid Wansink in AV&S ‘zwarte dag voor verzekeraars’ sluitstuk ‘social engineering’ buiten-wettelijke verzekeringsplicht niet-naleving: dekking op AVB
Art. 7:658 lid 4 • in- en uitleen ‘codificatie’ rechtspraak Hoge Raad materiële en formele werkgever ex art. 7:658 aansprakelijk • verwante contractuele relaties ‘materiële’ werkgever aansprakelijk zorg niet ontlopen door uitbesteding stageovereenkomst opdracht en aanneming van werk vrijwilligers Ktr. Heerenveen JA 2011, 166 X/Stichting Talant
Reikwijdte? Hof Arnhem NJF 2010, 354 Davelaar/Allspan Barneveld BV • reparatie van vezelverwerkingsmachine t.b.v. Allspan; in machine terechtgekomen; ernstig letsel • Allspan aansprakelijk ex art. 7:658 lid 4? tekst vs. strekking bepaling? werknemers van (onder)aannemer? kleine zelfstandige? wisselend beeld in rechtspraak • analyse Parl.Gesch driehoeksverhouding met werknemer codificatie 7.10: werknemers, niet zelfstandigen • in de uitoefening bedrijf Allspan? regulier onderhoud vs. reparatie/revisie
Reikwijdte?
Nieuwbouwproject in Oosterhout. Ongeluk met kraantje. K. getroffen door kalkzandsteenelement. Betrokken zijn: BAM als hoofdaannemer Wibo als aannemer MKB als onderaannemer D. als lijmer K. is weer door D. ingeschakeld. Vraag
Wie kan K. aanspreken ex art. 7:658 lid 4?
Antwoord in eerste instantie Ktr. Utrecht JA 2009, 76 •
bescherming art. 7:658 lid 4 niet beperkt tot uitzendkrachten stageovereenkomst vrijwilliger evt. ook ZZP-er
•
maar K. verrichtte arbeid toch in kader eenmansbedrijf?
•
ratio art. 7:658 lid 4 aansprakelijkheid niet te ontlopen door arbeid via tussenschakels te laten verrichten
•
en dus?
Art. 7:658 lid 4 Hof Amsterdam 22 februari 2011, LJN:BP6445 K./BAM • zelfde kernoverwegingen als in Allspan • vallen verrichte werkzaamheden onder normale bedrijfsuitoefening BAM? BAM besteedt dit altijd uit eigen mensen doen dit niet gespecialiseerd vak groot aannemersbedrijf dat bouwprojecten in geheel aanneemt? behoren alle met bouw werkzaamheden tot bedrijfsuitoefening? verband te ver verwijderd 3 tussenschakels
verwante normale
Art. 7:658 lid 4 Hof Amsterdam JA 2011, 124 K./Wibo Lochem • zelfde kernoverwegingen als in Allspan • vallen verrichte werkzaamheden onder normale bedrijfsuitoefening Wibo? metselbedrijf lijmen kalksteenblokken uitbesteed zelf geen lijmers in dienst te makkelijk ontlopen aansprakelijkheid? uittreksel Handelsregister? lijmwerkzaamheden niet genoemd algemeen aannemersbedrijf alle verwante werkzaamheden normale bedrijfsuitoefening?
tot
maar Wibo heeft zich toch jegens BAM tot lijmwerkzaamheden verplicht?
Art. 7:658 lid 4 Hof Amsterdam JA 2011, 91 D./K. • zelfde kernoverwegingen als in Allspan • vallen verrichte werkzaamheden onder normale bedrijfsuitoefening D.? beide lijmers; elkaars werk kunnen doen D. kon klus alleen niet aan •
zeggenschap over werkzaamheden K.? • D. had klus alleen aangenomen • stelde materiaal en gereedschap beschikbaar • declareerde alleen en betaalde K. vervolgens • werkzaamheden die ook door ondergeschikten D. konden worden verricht
Schept Hoge Raad duidelijkheid? HR RvdW 2012, 447 Davelaar/Allspan •
Davelaar geen ‘persoon’ in zin van art. 7:658 lid 4? arbeid door zelfstandig ondernemer o.g.v. ovk van aanneming van werk? laat Hof in midden HR gaat ‘volledigheidshalve’ toch op vraag in
•
wanneer werkzaamheden ‘in uitoefening van zijn beroep of bedrijf’?
Analyse wetsgeschiedenis •
niet beperkt tot gevallen waarin werknemer door werkgever bij derde is tewerkgesteld
•
welke verhoudingen nog meer? vrijheid uit te besteden geen invloed op rechtspositie van gene die werk verricht aansprakelijkheid op gelijke voet als jegens werknemers bedoeling bescherming te bieden aan personen die zich wat betreft zorgverplichtingen werkgever in met werknemer vergelijkbare positie voor zorg veiligheid (mede) afhankelijk van gene voor wie hij werkzaamheden verricht?
Vervolg •
afhankelijk omstandigheden geval feitelijke verhouding betrokkenen aard verrichte werkzaamheden mate waarin ‘werkgever’ – al dan niet d.m.v. hulppersonen – invloed heeft op werkomstandigheden en veiligheidsrisico’s
•
in uitoefening beroep of bedrijf? ‘werkzaamheden die ander ook door eigen werknemers had kunnen laten verrichten’ core business of in verlengde ervan? beschermingskarakter behoren verrichte werkzaamheden gelet op wijze waarop opdrachtgever aan beroep of bedrijf invulling pleegt te geven feitelijk tot zijn beroeps- of bedrijfsuitoefening?
In concreto? •
werkzaamheden in algemeen niet in verlengde van verwerking resthout? niet uitgesloten dat het i.c. feitelijk wel tot haar bedrijfsuitoefeing behoorde
•
stellingen in appèl omtrent feitelijke activiteiten buiten vezelverwerking
•
technische kennis ook bij Allspan aanwezig
•
voldoende voor conclusie dat werkzaamheden Davelaar hebben plaatsgevonden in uitoefening bedrijf Allspan
•
Hoge Raad casseert
Waardering •
arrest haalt de media
•
feitelijk; omstandigheden van geval vergelijkbare positie? bedrijfsuitoefening?
•
•
verzekeringsaspecten •
vaststelling premie: hoeveel werknemers?
•
‘beveiligingsniveau’ ingeleende figuur niet bekend bij verzekeraar
•
schadeomvang bij zzp’ers gemiddeld hoger dan bij ‘gewone’ wn in loondienst
zegt dit arrest nu iets over ‘stapeling’?
Nogmaals Nieuwbouwproject in Oosterhout. Ongeluk met kraantje. K. getroffen door kalkzandsteenelement. Betrokken zijn: BAM als hoofdaannemer Wibo als aannemer MKB als onderaannemer D. als lijmer K. is weer door D. ingeschakeld. Vraag
Wie kan K. aanspreken ex art. 7:658 lid 4?
Reikwijdte? Ktr. Assen 31/1/2012 LJN:BV7396 •
ZZP-er zakt door dak; netten ontbreken hoofdaannemer Bouwbedrijf Y onderaannemer Pontmeyer W. Montage
•
zelfstandige evt. onder 7:658 lid 4 vgl. positie als eigen werknemers normale bedrijfsuitoefening enige zeggenschap Pontmeyer zou voor netten zorgen? B. Veiligheidsnetten BV en de verantwoordelijkheid van W.?
•
en in casu?
Reikwijdte? Hof Amsterdam JA 2012, 39 •
uitzendkracht Randstad uitgeleend aan transportbedrijf; vervoer t.b.v. UPS letsel tijdens lossen in loods UPS
•
kantonrechter UPS aansprakelijk ex art. 7:658 lid 4 Randstad en inlener: geen zorgplicht ex art. 7:658 lid 1 geschonden; geen invloed
•
Hof ingeleend van Randstad en uitgeleend aan UPS transportbedrijf aansprakelijk ex art. 7:658 lid 4 jo. 6:76
Casus
Ingeleende werknemer overkomt arbeidsongeval op 13 juni 1996. Formele werkgever vergoedt de schade volledig op 21 januari 2003. Vervolgens zoekt hij ex art. 6:10 regres op de inlener. Deze beroept zich op verjaring.
Vragen •
welke termijn is van toepassing?
•
wanneer begint deze te lopen?
Welke termijn is van toepassing? •
art. 3:310 of 3:306?
•
zelfstandig regresrecht HR NJ 2004, 161 Bijlsma/ABP HR NJ 2006, 377 St.Lucas/ZAO regime van art. 3:310 dader mag geen nadeel ondervinden
•
en bij hoofdelijkheidsregres? Rb. Arnhem JA 2006, 61 Tecpool en AXA/X art. 3:310 HR NJ 2006, 323 Camerling/Heerlen regresrecht borg ruime strekking art. 3:310 voorkomen ongerechtvaardigde verrijking
Maar wanneer begint termijn te lopen? Rb. Arnhem JA 2006, 61 Tecpool en AXA/X
•
niet op moment ontstaan vordering slachtoffer (datum ongeval)
•
opeisbaar worden regresvordering moment voldoening (PG) betaling op 21 januari 2003
•
regresnemer invloed op verjaring?
Schept Hoge Raad duidelijkheid? HR RvdW 2012, 534 Melis en ASR/Achmea (Schellekens) • ongeval met paard; 50% eigendom ongeval 26/10/1990 Schellekens aangesproken 8/9/1995 verklaring 15/6/2001 Achmea betaalt in 2005 en 2007 brief Achmea aan Van Aart 7/8/2001 ASR verzekeraar van Van Aart • Van Aart (ASR) gehouden tot vergoeding 50% aan Achmea? subrogatie in regresvordering • Van Aart (ASR) doen beroep op verjaring
Is sprake van verjaring? • Hof veronderstellenderwijs: art. 3:310 ontstaan vordering kan in midden blijven aard vordering ook opschortende voorwaarde toekomstige vordering steeds opeisbaar worden (vgl. art. 3:313) daadwerkelijk in staat zijn opeisbaarheid als ondergrens • in cassatie niet steeds opeisbaarheid bekendheid/daadwerkelijk in staat zijn omstandigheden van geval opvatting Smeehuijzen i.c. sept. 1995/feb. 1996 al bekend met schade en aansprakelijke persoon
Vervolg • wat toen te doen? voorwaardelijke veroordeling art. 6:105 verklaring voor recht in vrijwaring oproepen stuitingsbriefje • Hoge Raad stelt voorop: ook voor art. 6:10 gaat het om art. 3:310 ruime strekking art. 3:310 voorkomen ongerechtvaardigde verrijking HR NJ 2006, 323 Camerling/Heerlen • op welk moment ontstaat vordering? tekst art. 6:10 en 6:11/PG voldoening van schuld voor meer dan hem aangaat
Hoe werkt dat nu bij art. 3:310? • bekendheid met schade en aansprakelijke persoon daadwerkelijk in staat zijn rechtsvordering in te stellen • termijn loopt niet reeds voordat vordering opeisbaar is geworden ligt besloten in eis van bekendheid en in eis van daadwerkelijk in staat zijn strijd met rechtskarakter: tenietgaan vanwege niet geldend maken gedurende enige tijd opeisbaarheid nodig; vgl. art. 3:313 pas bij opeisbaarheid: ook al is eerder bekend dat schade geleden zal worden • opeisbare regresvordering bij voldoening
Vervolg • art. 6:8 jo. 6:2 niet op hoogte stellen ander brengt niet mee dat termijn nog niet ontstane regresvordering is gaan lopen • in geval van niet verjaarde regresvordering evt. wel: instellen rechtsvordering i.s.m. 6:2 lid 2 rechtsverwerking feiten vóór ontstaan regresvordering ondanks bekendheid met evt. ontstaan regresvordering onaanvaardbare veronachtzaming belangen ander • waar valt aan te denken? bewijspositie verzekeringsdekking
