Activiteiten Mijnmuseum Brunssum. Herdenking Mijnramp Staatsmijn Hendrik 1928 Op zondag 13 juli 2008 was het precies tachtig jaar geleden dat de eerste grote mijnramp in de geschiedenis van de Staatsmijnen plaatsvond. In breukpijler 436 van de Staatsmijn Hendrik maakte een mijngasontploffing een einde aan dertien levens. De ramp kostte 34 kinderen hun vader. Op initiatief van de Heemkundevereniging Brunssum werden op zondag 13 juli in een mis in de kerk St. Vincentius á Paulo te Rumpen de omgekomen mijnwerkers herdacht.
Aan nabestaanden (kleinkinderen) werd de gelegenheid geboden om zelf een kaars te ontsteken ter ere van de overledene. Van de kleinkinderen waren Heleen Hartman en Arend Lunenborg aanwezig. Het "Glück Auf" van het kerkkoor was indrukwekkend. Verder was de mis sober. Inleiding mis door Ed. van Gelder. Geen van ons hier aanwezig weet hoe zijn of haar leven eruit ziet vanmiddag om 20 minuten over twee. Stilletjes gaan we ervan uit dat we dan bezig zijn met dat we ons hebben voorgenomen. Nu, vandaag precies tachtig jaar geleden en op dit tijdstip, waren op de Staatsmijn Hendrik honderden mijnwerkers bezig met hun arbeid. En ook bij hen zal nagenoeg niemand de gedachte hebben gehad dat ze het einde van hun dienst niet zouden gaan halen. Hooguit alleen bij degenen die last hadden van bijgelovigheid. Het was immers vrijdag en vrijdag de dertiende ligt bij sommigen wat gevoelig. Om twintig over twee maakte een mijngasontploffing een einde aan het leven van 13 koempels. De ontploffing had een verwoestende uitwerking op haar omgeving.
Illustratief daarvoor is dat pas dertien dagen later reddingswerkers de plaats konden betreden waar de ontploffing was ontstaan. Daar konden zij twee koempels bergen. Weer een dag later kon uiteindelijk de laatste dode worden gelokaliseerd en geborgen. Naar de oorzaak van de ramp werd onderzoek gedaan, onder andere door het verhoren van allen die de gedode koempels die fatale dag het laatst hadden gesproken of gezien. Het waren vaak emotionele verhalen die konden worden opgetekend. Omdat alle rechtstreeks betrokkenen er niet meer waren, kreeg alle informatie een persoonlijke kleur. De directie van de Staatsmijnen, die leiding gaf aan het onderzoek, moest dan ook oppassen dat deze verhalen niet de vorm gingen aannemen die ook wel wordt beschreven als “ik heb het gezien van iemand die het gehoord heeft”. Maar uiteindelijk slaagde zij er toch in een aanvaardbare beschrijving van de ramp samen te stellen. Het eindrapport verscheen in oktober 1928. Het is door de Heemkundevereniging in bewerkte vorm gepubliceerd in deel 3 van de Brunssumse geschiedenissen en te koop bij de lokale boekhandels, de VVV en de sigarenzaak van Hermans. Vandaag herdenken we hier de eerste grote mijnramp uit de geschiedenis van de Staatsmijnen met het ontsteken van een kaars voor elk slachtoffer. Graag wil ik de koempels Cals, Jeurissen en Joosten bedanken voor hun bereidheid om deze taak uit te voeren. Op ons verzoek in de media aan familieleden om zich te melden voor het zelf komen ontsteken van een kaars zijn enkele reacties gekomen. Van een der omgekomenen wilde zijn dochter deze mis bijwonen. Helaas kan dat niet doorgaan omdat zij in het ziekenhuis moest worden opgenomen met een longontsteking. Vanaf deze plaats willen wij haar van harte een voorspoedig herstel toewensen. Verder wil ik het kerkbestuur en pastoor Ceriani bedanken voor hun bereidwilligheid om het de Heemkundevereniging mogelijk te maken een stukje geschiedenis van Brunssum onder uw aandacht te kunnen brengen. In de mis werden de namen van de omgekomenen door in mijnkleding gestoken koempels, de heren Cals, Jeurissen en Joosten voorgelezen. Wij herdenken: - Voorman-houwer L.J.H. Campers. Hij werd 32 jaar, was gehuwd en vader van zes kinderen waarvan de jongste pas twee maanden oud. - Houwer B. Hartman. Hij werd 28 jaar, was gehuwd en vader van vijf kinderen waarvan de jongste 9 maanden. Zijn kaars zal worden ontstoken door zijn kleindochter. - Hulphouwer H.J. Heldens. Hij werd 36 jaar, was gehuwd maar had geen kinderen. - Houwer R.W. Huisman. Hij werd 28 jaar, was gehuwd en vader van een 10 maanden oude baby. - Meester-houwer-dd hulpopzichter H. Jongen. Hij werd 31 jaar, was gehuwd en vader van vier kinderen. - Houwer A. Latawice uit Polen. Hij werd 39 jaar, was gehuwd en pas 11 maanden in dienst van de Hendrik. Onbekend is of hij kinderen had. - Tussenschacht-seingever G. Lentink. Hij werd 28 jaar, was gehuwd en vader van drie kinderen waarvan de jongste zes maanden. - Hulphouwer A. Lunenborg. Hij werd 31 jaar, was gehuwd en vader van vier kinderen waarvan de jongste 8 maanden. Zijn kaars zal worden ontstoken door zijn kleinzoon. - Houwer R. Rademakers. Hij werd 35 jaar, was gehuwd en vader van vier kinderen.
- Houwer J. Rautert uit Duitsland. Hij werd 32 jaar, was gehuwd en vader van vier kinderen. - Houwer W. Schmitz. Hij werd 30 jaar, was gehuwd en vader van een kind. - Houwer-reserve schietmeester A. Skovronski uit Oostenrijk Hij werd 47 jaar, was gehuwd en vader van vier kinderen. - Hulphouwer A. Strach uit Joego-Slavië. Hij werd 28 jaar en was ongehuwd. Met het ontsteken van de laatste kaars herdenken wij alle koempels die op welke wijze ook, zowel direct als ook indirect, hun leven hebben gegeven in dienst van de mijn. Door: Ed. van Gelder. De onthulling van het Mijnwerkersmonument, zaterdag 18 september 2010. Mede dankzij het mooie weer waren omstreeks 14.00 uur een groot aantal belangstellenden aanwezig op de locatie van het mijnwerkersmonument bij het schachtwiel aan de Akerstraat. Ceremoniemeester Karel van Knippenberg heette iedereen van harte welkom en kondigde vervolgens het programma aan. Na deze aankondiging volgde een eerste muzikale bijdrage van het Heerlense Schalmeienkorps “Glück Auf”. Vervolgens hield Ed van Gelder, bestuurslid van de Heemkundevereniging Brunssum, een bevlogen toespraak getiteld “Eindelijk”, die in zijn geheel te lezen is aan het einde van dit verslag.
Dhr. Ed. van Gelder houdt toespraak.
Gedurende het intermezzo werd door de zangvereniging De Bronsheimers een lied gezongen. Na de toespraak van Theo van de Wetering, bestuurlid van de Stichting Carboon, droeg Ed Joosten een dialectgedicht voor. Dit gedicht was geschreven door een van de kinderen van mijnwerker Aarts uit Echt, die omkwam bij het werk in de mijn. Hierna hield wethouder Richard de Boer een toespraak, waarna hij samen met gemeenteraadslid Hugo Janssen, het monument onthulde. Het prachtige monument is gemaakt en geleverd door dhr. Hein Wanders.
Direct na deze onthulling volgde de kranslegging. Wethouder Richard de Boer en gemeenteraadslid Hugo Janssen legden een krans namens de Gemeente Brunssum. De heren Ed van Gelder, Ed Joosten en Frans Cals legden een krans namens de Heemkundevereniging Brunssum. Tenslotte legde Mevr. Geurts uit Wittem een krans ter nagedachtenis aan haar vader, de houwer Johan Jozef Schmets uit Wittem, die in 1947 omkwam bij de ramp op de staatsmijn Hendrik.
Foto: Kranslegging door Ed van Gelder, Ed Joosten en Frans Cals. Na deze kranslegging brachten het Schalmeienkorps Glück Auf en de zangvereniging De Bronsheimers het lied Glück Auf ten gehore. Na afloop van deze onthulling werd iedereen uitgenodigd op koffie en gebak in het gemeenschapshuis Concordia. Bijna iedereen liep achter het spelende Schalmeienkorps Glück Auf aan, richting Concordia, waar genoten werd van heerlijke koffie en vlaai. Toespraak door Ed van Gelder “Eindelijk” Eindelijk. Naar mijn bescheiden mening is dit, door mij zo met nadruk uitgesproken woord, vandaag en hier uitstekend op zijn plaats. Eindelijk hebben we in Brunssum een monument dat is opgericht voor de mijnarbeider, de koempel in de meest brede zin van zijn betekenis. Het woord eindelijk kan ook worden gebruikt wanneer we kijken naar de totstandkoming van dit monument. Na de oprichting van de Heemkundevereniging Brunssum op 2 juni 1999 werd gestart met een inventarisering van de lokale historie en wat er bewaard is gebleven aan objecten, geschriften en andere voor eenieder toegankelijke zaken. Dan kun je natuurlijk niet om de mijn Hendrik heen. Een klein stukje historie maakt dat duidelijk. (Het is nu 14.14 uur. Op dit tijdstip is het 43 jaar en 286 dagen geleden dat de laatste kolen van de Hendrik hier achter ons boven kwamen).
Tijdens die zojuist genoemde inventarisering kwam de conclusie boven dat er, middels beelden, geschriften, gebouwen en wijken de nodige verwijzingen bestaan naar het mijnverleden, maar dat de koempel, de mens die een fysiek zware arbeid moest verrichten ter verkrijging van meer welvaart, er in het openbare beeld maar bekaaid af kwam. Het in 1921 ingestelde rectoraat Rumpen vierde haar zilveren bestaan met een prachtig monument gemaakt door Charles Vos. Dat beeld, genaamd “Christus in de Mijnstreek” en nu staande in de Rumpenerstraat, kan worden opgevat als een eerste verwijzing in de Brunssumse openbare ruimte naar het bestaan van die koempel. Pas in 1986 kreeg Brunssum een wat realistischer beeld . Zo dadelijk, na afloop van deze onthulling, wanneer we ons begeven naar zaal Concordia, passeren we een door Sjef Drummen in brons gegoten koempel. Met de zo dadelijk plaats vindende onthulling krijgt Brunssum nu eindelijk ook een heel ander soort monument. Een monument dat blijk geeft van erkenning dat de mijnarbeid niet alleen een kwestie is geweest van bloed, zweet en tranen, maar ook van mensenlevens. En niet zo weinig ook. Want wanneer we van de 153 ondergronds omgekomen koempels de tweemaal dertien slachtoffers van de rampen van 1928 en 1947 aftrekken, dan resteren nog altijd 127 verongelukten. Dat is toch nog gemiddeld iets meer dan 2 doden per productiejaar. Naast diegenen die hun leven hebben gegeven voor een paar mud kolen is dit monument ook opgericht voor de talloos velen die hun gezondheid hebben ingeleverd. Niemand kent hun aantal, maar het zijn er vele. We zien in het Brunssums stadsbeeld nog met enige regelmaat mensen die hun leven moeten delen met een zuurstoffles, of die op andere wijze een blijvend ongemak hebben opgelopen als gevolg van hun arbeid aan het kolenfront. Ook zij worden, door middel van dit monument, naar wij mogen hopen, aan de vergetelheid onttrokken en daarmee blijvend geëerd. Het zo dadelijk te onthullen monument staat op een van historie doordrenkte grond. Nergens anders komt de verwevenheid van de nu niet meer bestaande Staatsmijn Hendrik en dit monument zo prominent tot uiting. Omringd door gebouwen die onverbrekelijk met de Staatsmijn Hendrik zijn verbonden en daarom ook tot monument zijn verheven. Absolute topper daarin is het pand Akerstraat 12, daar waar, zoals in de toenmalige geschriften werd vermeld “den Hoofdingenieur” woonde. Het is ons niet bekend wie de eerste bewoner is geweest. We weten alleen dat per 1 juli 1917 de aanstelling van Eduard Wintgens tot hoofdbedrijfsingenieur heeft plaats gevonden. En dat hij op nummer 12 heeft gewoond weten we ook. De gemeente Brunssum mag zich dan ook gelukkig prijzen met de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1982. Die heeft er voor gezorgd dat er nu een straat met zijn naam binnen onze gemeentegrenzen valt. Diezelfde herindeling heeft er ook voor gezorgd dat wij nu beschikken over een beschermd gezicht mijnkoloniën. Dus, goed beschouwd is er in het huidige Brunssum het nodige bewaard gebleven dat verwijst naar het mijnverleden. In de vorige week huis-aan-huis verspreide krant
ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Brunssumse HEMA kan een stukje worden gelezen van de hand van onze burgemeester. In dat geschrift zegt hij dat wij trots moeten zijn op ons mijnverleden. Daar kunnen wij ons volledig in vinden. Maar om trots te zijn op dat verleden dien je wel over de nodige feitenkennis te beschikken. De Heemkundevereniging hoopt dan ook van harte dat onze burgemeester het voor elkaar gaat krijgen dat ook binnen de Gemeentelijke burelen die trots gaat aanslaan, uiteraard gepaard gaande aan de bijbehorende feitenkennis. En we zouden helemaal trots zijn als de erkenning van de vele offers die de Staatsmijn Hendrik heeft geëist, er toe zou leiden dat er s-avonds een lampje bij dit monument gaat branden. En dat er een bankje komt waarop de koempels een beetje bijeen kunnen zitten om herinneringen op te halen. Dit zijn mijn laatste woorden en menigeen zal denken: eindelijk.
Foto: De zangvereniging De Bronsheimers en het Schalmeienkorps Glück Auf. Door: Marcel Senden. Barbaraviering Op zondag 4 december 2011 werd in verband met de feestdag van de H.Barbara in de Mijnwerkersinloop Brunssum een Barbaraviering gehouden. Dhr. Theo Jeurissen opende de viering met een inleidende toespraak waarin hij o.a. uitleg gaf over het Jeugd- / Schoolproject.
Foto: Dhr. Pierik introduceert de sprekers (Foto, M. Senden). Dhr. Frans Pierik introduceerde de sprekers (zie foto), waaronder dhr. Ed Joosten en dhr. Jan Theunissen (werkgroep dialect), die een voordracht in het dialect hielden. Aansluitend werd gezamenlijk het Bergmannslied gezongen. Vervolgens hebben de heren Frans Pierik, Cor van den Brand, Peter Hendriks, dhr. Zentveld en enkele gasten verhalen vertelt en gedichten voorgedragen. Op deze gezellig drukke middag waren ongeveer 85 bezoekers aanwezig. Introductie Kunstproject “Sjtub”. Op maandag 16 januari 2012 werd om 14.00 uur in de Mijnwerkersinloop Brunssum (Mijnmuseum) door dhr. Jan Vinger uitleg gegeven over het kunstproject “Sjtub”. "Sjtub" is een publiek kunstproject van de Zwitserse kunstenares Christine Munz, dat zich van 2009 tot 2013 in de Oostelijke Mijnstreek afspeelt. Zij werkt hiervoor samen met filosoof Frans Geraedts, componist Hardy Mertens en artistiek leider WMC Kerkrade Harrie Reumkens. Dit kunstproject zal op twee wegen proberen de mijnherinnering in leven te houden. - Ten eerste zijn in ieder voormalig mijnwerkersgezin wel voorwerpen bewaard die met een verhaal verbonden zijn. Deze voorwerpen, maar zeker ook de verhalen zullen samengebracht en gepresenteerd worden om zo de herinnering in leven te houden. - Ten tweede zal met muziek aan het mijnverleden herinnerd worden. Een speciale compositie, “Sjtub” zal in samenwerking met het Wereldmuziekconcours (WMC) in
Kerkrade en een gelegenheidsorkest op verschillende plaatsen ten gehore worden gebracht. Verder is het de bedoeling dat mensen belevenissen en ervaringen op papier zetten en, eventueel met vergezeld met mijnvoorwerpen (in bruikleen) aandragen. Uit deze verhalen wordt een selectie gemaakt, die verwerkt worden tot kunstvoorwerpen. Het verhaal is eigenlijk het belangrijkste. Er werden tijdens de bijeenkomst formulieren uitgedeeld waarmee iedereenl voorwerpen met het verhaal kon beschrijven teneinde die dan aan “Sjtub” te bezorgen. “Sjtub” heeft al ongeveer 100 voorwerpen. Het streven is dat het er 500 worden! De Mijnwerkersinloop Brunssum heeft verder geen bemoeienis met het Sjtubproject. De belangstelling voor deze bijeenkomst was groot. Er waren ongeveer 50 personen aanwezig. Opening Mijnlaminaat Op zaterdag 3 en zondag 4 maart werd de nieuwe zaak Mijnlaminaat / De Schacht, Haefland 3, Brunssum geopend. Om de opening compleet te maken, waren op zaterdag- en zondagmiddag enkele koempels van de Mijnwerkersinloop Brunssum in origineel tenue aanwezig om over hun mijnverleden te vertellen. In deze nieuwe zaak is voor kortere of langere tijd een ruimte ingericht met bijzondere attributen die verwijzen naar het mijnverleden. Deze mijnatributen, waaronder een door de Mijnwerkersinloop Brunssum geschonken stiel, zijn ook na het openingsweekend nog voor bepaalde tijd te bezichtigen.
Foto: Koempels van de Mijnwerkersinloop Brunssum bij de opening van Mijnlaminaat. V.l.n.r.; dhr. Pierik, dhr. van den Brand, dhr. Hendriks, dhr. Jeurissen en dhr. Zentveld. Links op de voorgrond de door de Mijnwerkersinloop Brunssum geschonken stiel. (Foto: dhr. P. Graat).
Herdenking “65 jaar mijnramp Staatsmijn Hendrik van 24 maart 1947” Door: Jos Waltmans. Het is zondag 25 maart 2012. Om 10.30 uur begint het al aardig druk te worden bij de St. Vincentiuskerk in Rumpen. De zon schijnt heerlijk op deze bijzondere dag waarop men voor de 2e keer gaat herdenken, dat er op die “zwarte” dag van 24 maart 1947, dertien mijnwerkers omkwamen, bij een brand ondergronds. Een dag, die destijds grote verslagenheid had teweeg gebracht.
Foto: Mijnwerkers in werkkleding. Vl.n.r. de heren Th. Jeurissen, Fr. Cals, Fr. Pierik, E. Joosten en C. van den Brandt.. Foto: www.wimkoops.nl
De plechtige dienst, opgeluisterd door het kerkkoor St. Vincentius, begint om 11.00 uur. Op de treden van het altaar liggen mijnattributen zoals ’n mijnlamp, ’n pungel enz. Door het middenpad komen mijnwerkers in werkkleding, met brandende lamp, en nemen plaats vooraan in de kerk. Dat maakt het voor de talrijke aanwezigen nog makkelijker om zich te verplaatsen naar die bewuste dag. Want er zijn niet alleen exkoempels; ook vele nabestaanden en geïnteresseerden zijn in de kerk aanwezig. Je hoort mensen fluisteren: “waren er maar vaker zoveel mensen in deze kerk”.
Foto: Mevrouw Geurts. Foto: www.wimkoops.nl Mevrouw Geurts, waarvan de vader, destijds houwer op de Hendrik, bij die ramp omkwam, vindt het fijn dat men de slachtoffers van toen niet vergeten is en steekt bij het noemen van de namen van de omgekomen koempels, ’n kaarsje aan; dertien in totaal dus. Het oplezen van de namen gaat evenwel wat sneller dan het aansteken van de kaarsjes en ze stopt bij de laatste naam. Maar het lijkt wel of de omgekomen koempels vanuit hun graf meekijken tijdens de dienst en ze allemaal hun kaarsje willen; er blijkt een naam vergeten te zijn en dat wordt natuurlijk rechtgezet; Mevr. Geurts krijgt zo toch nog de gelegenheid alle kaarsjes op te steken, ter nagedachtenis aan hen die omkwamen op die dag. Daarna volgt de collecte door koempels in pak, met brandende lamp en hun helm doet nu dienst als collecteschaal. Na de dienst gaat het in optocht naar het mijnwerkersmonument, het schachtwiel van de Hendrik aan de Akerstraat. Voorop loopt de drumband van Scouting St. Vincentius, gevolgd door de ex-koempels en daarachter burgemeester Brocken en Wethouder Janssen en de rest van de stoet. Ook de pers, o.a. L1 en LOO, is aanwezig. Dit alles nog steeds onder een stralend zonnetje.
Foto: Optocht naar het mijnwerkersmonument. Foto: www.wimkoops.nl Aangekomen bij het schachtwiel heet Ed Joosten, die samen met Frans Cals deze herdenking organiseerde, iedereen welkom en kondigt het verdere programma aan. Dhr. Roeselers, van de werkgroep Dialect van de Heemkundevereniging Brunssum, leest een gedicht voor met als toepasselijke titel “De Koelman”. Daarna is het woord aan burgemeester Brocken, die wijst op het belang die de mijnen gehad hebben voor Brunssum en herdenkt vervolgens de overleden mijnwerkers. Na deze toespraak volgt de kranslegging: Burgemeester Brocken en Wethouder Janssen namens de gemeente Brunssum; de heren Joosten en Cals namens de koempels; en dhr. L’Espoir een bloemstuk namens de PAF-fractie. Mevr. Geurts uit Wittem legt een krans ter nagedachtenis aan haar omgekomen vader. Vervolgens zijn er nog andere aanwezigen die bloemen willen leggen bij het monument. Na deze kranslegging brengt het kerkkoor St. Vincentius het Limburgs volkslied ten gehore, dat keurig door iedereen wordt meegezongen. Hierna worden de aanwezigen door dhr. Joosten uitgenodigd voor een kop koffie en een stuk vlaai. Met de drumband voorop gaat men in optocht naar verenigingsgebouw Concordia. Daar is ook nog een optreden van Theater & Zanggroep SAS (Stichting Amateurtheater Swentibold) met hun programma “Euver Koele, Koempels en Koale” met liederen, in het dialect, over het leven en het werk van de mijnwerkers en hun gezinnen in ZuidLimburg. Alles bij elkaar een prachtige en waardige herdenking die zeker voor herhaling vatbaar is.
Foto: Burgemeester C. Brocken houdt toespraak bij het mijnmonument. Foto: www.wimkoops.nl
De jeugd gaat “ondergronds” Door: Jos Waltmans. Het is maandag 23 april en het “Inloop Mijnmuseum” begint al aardig vol te lopen. Vanavond gaat Theo Jeurissen een dia-presentatie geven voor ’n groep jongeren van Scouting St. Vincentius. Ook vele ouders en natuurlijk enkele Scoutingbegeleiders zijn komen opdagen. Om 19.00 uur is het voormalige leslokaal propvol en moeten van elders stoelen aangesleept worden. Op de tafel staan de gebruikelijke mijnattributen en natuurlijk een grote klomp steenkool want daarom draaide het vroeger allemaal. Vol enthousiasme doet Theo zijn verhaal over het ontstaan en ontginnen van “het zwarte goud” dat Brunssum groot heeft gemaakt, waaraan het zijn naam dankt van “Parel der Mijnstreek”. Na de dia’s volgt nog een film die de woorden van Theo nog verder met beelden ondersteunen. Na afloop is er voor de helft van de groep een vragenlijst, ’n soort proefwerk, om te controleren of ze goed hebben opgelet. Degenen die voldoende scoren krijgen een klein certificaat. De andere helft van de groep gaat naar de miniatuurpijler, die door Frans Pierik gebouwd is. Hier kan de groep, met verlichte helmpjes op, het loodzware werk ervaren in de krappe ruimte van een pijler. Ze moeten de onderdelen van deze pijler gedeeltelijk in elkaar zetten; vervolgens moeten ze de “mijnwagentjes”, middels een nagemaakte schutgoot, vol laden met “steenkool”. Dat alles onder begeleiding van “mijnvader Cor” (van den Brandt), zoals dat vroeger ook gebeurde nadat de OVS-ers voor het eerst ondergronds gingen. Als
deze groep klaar is, gaan zij de controlevragen maken en komt de andere groep naar de “pijler”. Het was een zeer geslaagde avond waarbij ook pers aanwezig was. Men kan deze avond zien als een goede voorbereiding op lessen aan scholen; want dat is wat de ex-koempels willen; de jeugd laten zien wat er vroeger in hun woonplaats plaats vond; ’n stuk geschiedenis doorgeven; ze laten beseffen hoe Brunssum is kunnen uitgroeien tot dat wat het nu is. Terug naar de “basis” (school). Door: Jos Waltmans. Dinsdag 12 juni is het zover; met vier man (Cor van den Brandt, Theo Jeurissen, Frans Pierik en ondergetekende, Jos Waltmans) zijn we uitgenodigd door de Basisschool Langeberg om een dia-presentatie te komen geven over de voormalige Staatsmijn Hendrik. Op die manier wil de school de hoogste groepen voorbereiden op de parade die dit jaar als thema heeft “Digging and Dancing”. Om 10.15 uur zijn we er, met mijnlampen, ’n afbouwhamer, wat kolen en Cor, Theo en Frans in mijnpak. Om 10.30 uur begin ik in mijn klas en vertel de kinderen o.a. dat Brunssum veel, zo niet alles, te danken heeft aan Staatsmijn Hendrik. De Langeberg, Schuttersveld, de Egge, de Haansberg enz. zouden er niet geweest zijn zonder die “Hendrik”. Het ontstaan van steenkool wordt uitgelegd en aan de hand van dia’s de ontginning ervan. Dan komen de vragen los en blijkt dat veel kinderen een opa hebben (of gehad hebben) die er gewerkt heeft. De interesse is dan ook erg groot; een “dankbaar publiek” heet dat. Als om 11.45 uur de presentatie afgelopen is wordt er geklapt en is de voldoening groot. Dit is dè manier om een deel van de geschiedenis van Brunssum levendig te houden. Dat gevoel van voldoening was er ook bij de andere collega’s tijdens de evaluatie in de koffiekamer van de school. Hopelijk dienen zich nog meerdere scholen aan. “Digging and Dancing” met onze koempels. Door: Jos Waltmans. De parade, die deze keer als thema had “Digging and Dancing”, is voorbij en dus is het weer tijd voor een korte terugblik; hoe het tot zo’n groot succes is kunnen komen voor de koempels en Brunssum trots kan zijn op zijn naam als “Parel van de Mijnstreek”. Door de organisatie van de parade een paviljoen in het vijverpark ter beschikking was gesteld. In dit paviljoen werd door “Mijnwerkersinloop Brunssum” een tentoonstelling ingericht met foto’s, films en voorwerpen uit het mijnverleden. Maar, niets gaat vanzelf; er is een hoop werk aan voorafgegaan. Al maanden ervoor was Frans Pierik bezig met zagen en knutselen om houten “muziekbalken” te maken met 4/4 en 3/4 sleutel. De bedoeling was om daar oude foto’s aan op te hangen voor de tentoonstelling in het paviljoen; dus een beetje de “muziek van weleer”.
Via een advertentie werd een oproep gedaan om mijnspullen ter beschikking te stellen. Theo Jeurissen heeft vervolgens, samen met andere koempels, allerlei mijnspullen opgehaald bij mensen thuis, om in het paviljoen te plaatsen. Een aantal van deze voorwerpen krijgen later een plaats in de “Mijnwerkersinloop Brunssum”. Cor van den Brand wist nog een kolenwagentje in de tuin van een mevrouw te staan; dat is men met toestemming gaan ophalen met de aanhanger (met liertje) van Ton Huynen. In Valkenburg stond ook nog een mijnfiets in het depot van de de miniatuurmijn; ophalen dus deze fiets. Deze spullen zouden dan bij het paviljoen kunnen staan en later op het schoolplein voor de “Mijnwerkersinloop Brunssum”. Het Continium (in Kerkrade) werd benaderd en men kreeg toestemming om spullen mee te nemen uit hun depot om in vitrines te plaatsen in het paviljoen. Ook Simon Santing heeft een ruimte in een van de vitrines, om daar wat mooie fossielen uit te stallen, die hij gevonden heeft bij de steenberg van de Hendrik. Verder werden er in allerlei winkels etalageruimte gebruikt om er mijnattributen in uit te stallen en zo reclame te maken voor de parade en het “ Mijnwerkersinloop Brunssum”.
Foto: Voorbeeld van een etalage met mijnattributen. (Foto. Jos Waltmans). Vermeldenswaard is het feit dat door een misverstand (ontbrekende vergunning) de Mammouthkraan (speciaal uit Duitsland gekomen) met diesellocomotiefjes en wagonnetjes onverrichter zake rechtsomkeer moest maken. Uiteindelijk is het toch nog goed gekomen en 2 dagen later konden alsnog locomotiefjes en wagonnetjes geplaatst worden.
Bij het paviljoen was de nieuwsgierigheid inmiddels zo groot dat de zaak op donderdagavond al vast open ging voor het publiek. Iedere reclame en voorlichting is toch mooi meegenomen!
Foto: Gezellige drukte om en nabij het paviljoen. Ook de pers was ruim aanwezig. (Foto. Jos Waltmans). De belangstelling is daarna al die dagen overweldigend geweest en het publiek genoot van oude DSM-films (met name die van “de mannen van de 546 “) en van al het moois dat het paviljoen had te bieden. En iedere dag liepen er genoeg exkoempels rond om tekst en uitleg te geven Zo houd je het mijnverleden in stand en kweek je ook historisch besef aan bij de jeugd. En, met name, oudere mensen konden zo menige herinneringen ophalen en hoorde je mompelen “joa, ut woar mich get in dée tied”; ze hubbe toch hel motte schoefte” en gooide vervolgens iets in de emmer voor “vrije gave”.
Foto: De oude DSM-films trokken veel belangstelling. (Foto. Jos Waltmans). De Heemkundevereniging Brunssum en Mijnwerkersinloop Brunssum hadden een hoekje in het paviljoen, waar de bezoekers door middel van folders geïnformeerd werden over de activiteiten van De Heemkundevereniging Brunssum en Mijnwerkersinloop Brunssum. Voor de koempels was dat een emotionele ervaring en gaf ze zo ook een gevoel van erkenning voor het zware werk dat ze gedaan hadden om deze streek op de kaart te zetten. De heilige Barbara heeft zich ook, in ieder geval voor wat het weer betreft, over de koempels ontfermd; want dat weer was bar en boos, maar liet zich tijdens de optocht gelukkig van de goede, zonnige, kant zien. Daarna was er een muzikale groet in het gerenoveerde openluchttheater en overdracht van herinneringsvaandels. Na 17.30 uur was de afsluiting en verbroedering. Een en ander was op die dag prima georganiseerd door de mijnwerkersvereniging “De Limburgse Koempels”. De mijnwerkersparade op zaterdag 7 juli was eveneens een groot succes. Groepen koempels en muziekgezelschappen (uit diverse landen (o.a. Italië, Oostenrijk, Duitsland, België) waren aanwezig en trokken in mijnwerkerspak en brandende mijnlamp, door het centrum, onder luid applaus van het publiek. Voor de koempels was dat een emotionele ervaring en gaf ze zo ook een gevoel van erkenning voor het zware werk dat ze gedaan hadden om deze streek op de kaart te zetten. De heilige Barbara heeft zich ook, in ieder geval voor wat het weer betreft, over de koempels ontfermd; want dat weer was bar en boos, maar liet zich tijdens de optocht gelukkig van de goede, zonnige, kant zien. Daarna was er een muzikale groet in het gerenoveerde openluchttheater en overdracht van herinneringsvaandels.
Na 17.30 uur was de afsluiting en verbroedering. Een en ander was op die dag prima georganiseerd door de mijnwerkersvereniging “De Limburgse Koempels”.
Foto: Groep uit Mijnwerkersdéfilé. (Foto. Jos Waltmans).
“Koempels op de set” Door: Jos Waltmans. Op een maandagmiddag in mei is er iets bijzonders aan de hand in de “Mijnwerkersinloop Brunssum”. Documentairemaakster Frederieke Jochems, die thans in Amsterdam woont, heeft haar “roots” in Brunssum. Ze heeft indertijd naast dokter Mey gewoond, in dat grote, markante pand met rieten dak, tegenover het militaire ziekenhuis aan de Prins Hendriklaan. Dat pand is een aantal jaren geleden afgebrand en dokter Mey (voormalig mijnarts) is bij die brand omgekomen.
Foto: Huis dr. Meij. Frederieke Jochems maakt nu voor L1-televisie een grote documentaire over de plek waar voorheen mijnwerkers aan het werk waren en nu militairen (AFCENT); dus, zeg maar, iets over “van mijnwerker tot soldaat”. In het kader van deze documentaire doen op deze maandagmiddag diverse mijnwerkers hun verhaal over vroeger, o.a. het feit dat silicose lange tijd ontkend werd (Peter Hendriks haalt nu weer zijn longfoto tevoorschijn, waarop je kunt zien dat 60 % van zijn longen aangetast zijn); over opzichters op de Emma en de Maurits, die er niet zo best vanaf komen (maar…..”je hebt overal goede en slechte bazen” en “die op de Hendrik waren vaak de kwaadste niet”). Ook de gevolgen van de mijnsluiting komen ter sprake en de impact die deze hadden op de gezinnen, of de problemen die men ondervond met de omscholing. Maar het is niet alles kommer en kwel, want gezelligheid en kameraadschap heeft ook altijd een grote rol gespeeld. Zo ook nu, want Cor van de Brand pakt zijn accordeon en samen met Frans Pierik worden er enige mijnwerkersliederen gespeeld, die door allen enthousiast worden meegezongen. Aan het einde van de sessie heeft Frederieke Jochems een grote verrassing in petto. Tot ieders stomme verbazing kondigt zij aan dat ze van de baas van Afcent toestemming heeft gekregen om de voormalige leermijn op de “Hendrik” te bezoeken; samen met de koempels, in mijnwerkerspak, wil ze in die leermijn ook opnames maken. Nou, die mededeling slaat in als een bom (om in militaire termen te spreken); want wie had zich dat ooit kunnen voorstellen, om nog eens terug te kunnen keren naar de plek waar men als “kleen menke” zijn opleiding heeft gehad.
Foto: Voor vertrek, samen op de foto. (Foto. Jos Waltmans). Op 19 juni is het dan zover en staat men om 10.00 uur bij de ingang van AFCENT, aan de Rimburgerweg. De namen, die van te voren waren doorgegeven, worden gecheckt en in ruil voor het paspoort krijgt men een naamplaatje, dat op het mijnwerkerspak moet komen. Samen met de cameraploeg gaat men richting kantine voor een kop koffie, onderweg kijkend naar een aantal gebouwen, die men nog van vroeger kende. Men maakt kennis met een jonge kapitein, die ons verder zal begeleiden en vertrekt richting leermijn. Men loopt wat gangen door en staat dan voor een soort metalen loket / deur. Daar moet men doorheen kruipen, wat nog niet zo gemakkelijk is, zeker niet als er nog een buik in de weg zit.
Foto: Door “het loket”, een duik naar het verleden. (Foto. Jos Waltmans). Er is een trap naar beneden, maar dat is na 40 jaar geen trap meer, maar lijkt meer op wat door elkaar liggend, vermolmd hout.
Foto: De vermolmde trap omlaag. (Foto. Jos Waltmans). Onder in de gang staat ergens een totaal verroeste werkbank, aan de muur een totaal verroeste schakelkast voor de vroegere verlichting, en op sommige plekken een stut tegen het plafond om het tegen instorting te behoeden. Het heeft iets spookachtigs, iets uit een spannend jongensboek, zo’n oude, donkere gang, met alleen de lichtjes van de ex-koempels en het licht van de cameraploeg.
Foto: Cameraman richt lens op Frans Pierik. (Foto. Jos Waltmans). Ondertussen worden er natuurlijk allerlei herinneringen opgehaald, die dan opgenomen worden. Heel bijzonder is een grote muurschildering van een soort pijler, mooi in perspectief geschilderd, met treinrails die ergens ver weg in het donker verdwijnen, met twee koempels die een geel bord vasthouden waarop staat: “Doe het veilig, doe het goed”. (Het woord aids moest toen nog uitgevonden worden.) Iemand zegt dat Charles Eyck dat geschilderd heeft, maar of dat zo is mag Joost weten.
Foto: Gedeelte van de muurschildering. (Foto. Jos Waltmans). Na een tijdje gelopen te hebben en de camera en microfoon zijn werk gedaan heeft, moeten we terug, want de gang wordt steeds slechter, omdat, zo zegt men, de vloer omhoog komt; dus het gevaar niet van boven, maar van beneden. Men klautert weer die vermolmde trap omhoog en hop, weer via dat “loket” de gang op. Zo te zien is men toch behoorlijk onder de indruk en parelen er zweetdruppeltjes op sommige voorhoofden. (inspanning? emotie?). Terug in de kantine biedt Frederieke Jochems (namens L1) iedereen een warme maaltijd aan. Daarna gaat men weer zijn paspoort ophalen en kan men weer bijkomen van deze emotionele duik in het verleden.
Foto: Verhalen over vroeger. (Foto. Jos Waltmans).
Heropening Mijnwerkersinloop Door: Jos Waltmans. Al een paar maanden voor de officiële heropening van de “Mijnwerkersinloop” is men druk in de weer geweest met verhuizen, van boven naar beneden, en de inrichting van het nieuwe lokaal. Daar op de begane grond is het beter toeven; het lokaal is groter, waardoor de leerpijler voor de jeugd een plek kan krijgen en er diverse vitrines kunnen staan, waarin allerlei voorwerpen (stenen, lampen enz.) uitgestald kunnen worden. En niet te vergeten, een betere toegankelijkheid voor de oudere mens, voor wie de trap een grote hindernis was. En jawel, ook de Heemkunde heeft er een nieuwe stek, de directiekamer, pal naast de “Mijnwerkersinloop”. Alles onder één dak; dus dat pakt ook goed uit! Op vrijdag 3 mei is het dan zover. De burgemeester van Brunssum, dhr. Luc Winants zal de opening verrichten. Inmiddels is het druk geworden op de voormalige speelplaats. De uitnodigingen, de affiches en de persberichten hebben hun werk gedaan. Ook Duitse koempels geven “acte de présence”. Het mooie weer doet de rest. De voorzitter van de Heemkundevereniging Brunssum, Jos Knubben, heet iedereen welkom en in het bijzonder dhr. Winants, burgemeester van Brunssum.
Foto: Voorzitter Jos Knubben heet iedereen welkom. (Foto: Peter Gommans). Al vorens deze het woord neemt zingen de koempels, onder begeleiding van twee accordeons, het “Gluck Auf”.
Foto: Koempels zingen het “Gluck Auf”. (Foto: Anja Timmers).
In zijn toespraak refereert de burgervader aan het feit dat er na de mijnsluiting een streep door het verleden is gezet; en dat helemaal ten onrechte! De koempels hebben de streek op de kaart gezet en ervan gemaakt wat het nu is. Zij hebben hier hard voor gewerkt en sommigen zelfs het leven gelaten. Daarom is het ook zo bijzonder wat hier nu is gemaakt, een plek om met elkaar te praten, een plek om herinneringen op te halen. Daar kunnen we trots op zijn! Prachtige woorden; je hoort dat de dhr. Winants grote affiniteit heeft met het mijngebeuren. Trouwens, woonde hij vroeger niet tegenover de Staatsmijn Emma, bij zijn ouders, die een kantoorboekhandel hadden op de Akerstraat? Hij heeft dus een hoop van dichtbij kunnen meemaken.
Foto: Boekhandel Winants (links) aan de Akerstraat in Hoensbroek. Daarna haalt hij symbolisch “het kruis” weg van een pijler voor de ingang van de voormalige Mariaschool en met een brandende mijnlamp gaat hij naar binnen, waarbij hij langs een mooie, oude fotoreportage komt, samengesteld door Jo Chiaradia van de Heemkundevereniging Brunssum.
Foto: Burgemeester Winants (her)opent de Mijnwerkersinloop. (Foto: Peter Gommans).
Foto: Fotoreportage samengesteld door Jo Chiaradia. (Foto: Peter Gommans). Eenmaal binnen volgt er een voordracht door de dialectgroep van de Heemkundevereniging Brunssum en kan men de tentoongestelde objecten over de
mijnen nader bekijken. Het is er druk en gezellig. En er is koffie en taart! De dames hebben ’s ochtends bij Erkens 8 plateaus met ieder 21 stukken taart gehaald. Kennelijk heeft daarna de mooie reportage in het dagblad De Limburger zijn werk goed gedaan, want de Open Dagen op zaterdag en zondag werden heel goed bezocht. Dus de Heemkundevereniging Brunssum heeft weer een aardig visitekaartje kunnen afgeven. En dat is mooi meegenomen, En nu verder met het bezoek aan scholen, om de jeugd nader te laten kennis maken met het mijnverleden van onze “Parel der Mijnstreek”; want dat is wat de koempels voor ogen staat. Vorig jaar de Langebergschool, onlangs de Opstap, de Trampoline en de Meander. Wat volgt nog verder? De reis van de Heilige Barbara. Het is zondag 15 juni 2013 en in de Heilige Familiekerk vindt de laatste plechtige mis plaats; de kerk zal voortaan aan de eredienst onttrokken worden, zoals dat zo mooi genoemd wordt. Wat er verder met deze kerk gaat gebeuren is nog niet duidelijk. Wel duidelijk is dat het toch wel een bijzondere kerk is, gebouwd door de bekende Limburgse architect Alphons Boosten, die veel samenwerkte met Charles Eyck en beeldhouwer Charles Vos; het is een kruiskerk met een driebeukig schip en geknikt zadeldak. Andere bekende kerken, die Alphons Boosten ontwierp zijn o.a. de koepelkerk in Maastricht, de kerk van Genhout en dichterbij huis de kerk op de Heksenberg.
Op 15 april 1951 werd de eerste steen gelegd en op 13 mei 1952 wordt de kerk ingezegend. De bestuurders van de Katholieke Mijnwerkersbond hebben indertijd
geld ingezameld om Charles Vos een beeld te laten maken van de Heilige Barbara. Dit beeld werd op 4 december 1952, feestdag van de Heilige Barbara, aan het kerkbestuur van de nieuwe parochie aangeboden en na de Hoogmis plechtig ingezegend. Wie was nu Barbara? Nou, zij zou in de derde eeuw gewoond hebben in Nicomedie in Klein-Azie. Haar vader, ’n heiden, sloot haar op in een toren om haar zo af te schermen tegen al die begerige blikken van jonge mannen die graag met haar wilden trouwen. Oorspronkelijk zouden er twee ramen in de toren komen, maar op haar verzoek werden het er drie, symbool van de drie-eenheid. Ze had zich namelijk stiekem bekeerd tot het katholieke geloof. Toen haar vader daar achter kwam hakte hij “gewoon” haar hoofd af. Helaas voor hem wil God nog wel eens onmiddellijk straffen en werd hij dodelijk getroffen door de bliksem. Zo kwam het dat Barbara naderhand beschouwd werd als beschermheilige tegen een plotse dood en van gevaarlijke beroepen, waar de mijnwerker ook deel van uit maakt. Bij ons beeld van Charles Vos (geheel uit eikenhout), houdt de Heilige Barbara in de rechterarm een toren vast; rechts van haar is een geknielde mijnwerker die rechts een lamp draagt. Opvallend is dat, zowel Barbara als de biddende mijnwerker, recht voor zich uit kijken; dus zonder verder contact. We gaan weer terug naar de plechtige dienst van 15 juni. De kerk is drukbezet; ook de koempels zijn in grote getale aanwezig. Oud-pastoor Cordewener doet de mis in het dialect, samen met pastoor McMahon en kapelaan Kuss. In de preek stipt hij aan dat Joop den Uyl de mokerslag toebracht; koellui waren niets meer waard; waren afgeschreven, terwijl er in de oorlog nog zo hard gewerkt was. Maar, er gloort ook hoop! Hij heeft het over het geheim van de dood (n.a.v. de slachtoffers in de mijn); liefde heeft ons tot leven gebracht en de liefde tilt ons ook weer over de dood heen. Er worden 13 kaarsen aangestoken en de namen van de omgekomen Hendrikmensen worden opgenoemd. De dikke kaars ernaast is voor alle omgekomen mijnwerkers op andere mijnen. Na de dienst wordt het Barbarabeeld van de sokkel getild en liefdevol op een aanhangwagen gezet, geflankeerd door twee koempels. In optocht gaat het naar de Sint Vincentius kerk, voorafgegaan door de fanfare Sint Barbara. In de kerk wordt het beeld gezegend en vervolgens krijgt het een mooie plaats in de Mijnwerkersinloop. Voortaan kan men deze prachtige creatie van Charles Vos daar bewonderen. “Mijnmuseum” en de “Promesse d’un voyage” Door: Jos Waltmans. Op zaterdag 21 en zondag 22 september vond op een aantal plaatsen van de Prins Hendriklaan van 11.00 uur tot 18.00 uur een “kunstboulevard”plaats. Deze werd georganiseerd door de Stichting “Promesse d’un voyage”. Hiermee wilde men de droom van de in 2009 overleden kunstenaar Rinus van Leunen die zich altijd voor zo’n kunstboulevard heeft ingezet, gestalte geven. Het atelier van Rinus bevond zich aan de Prins Hendriklaan 388 en Rinus was met name bekend om kleurrijke glasobjecten en schilderijen; vandaar deze kunstmanifestatie op locaties aan de Prins Hendriklaan. De manifestatie werd in Concordia geopend door loco-burgemeester Geraerds. Vervolgens konden er diverse exposties van kunstenaars bezocht worden: Ger
Peters ( Prins Hendriklaan 424), Raymond (Boerderij Arthouse Limburg, Heugerstraat 20) en Ton Haselaar in de Mariaschool op de Prins Hendriklaan. Ook de Oudheidkamer aan de Schoolstraat 4 had de deuren open. Verder hield het Rumpens Mannenkoor op zaterdagmiddag openbare repetities en het Harmonie Orkest Brunssum op zondag; beide in Gemeenschapshuis Concordia. Verder toonden ook andere Brunsumse kunstenaars hun werk langs de route. Nou, dit was ook een uitstekende aanleiding voor de Heemkunde-vereniging Brunssum en de koempels van het “Mijnmuseum” om ook hun deuren voor het publiek wagenwijd open te zetten. De manifestatie lag immers op hun route (de voormalige Mariaschool). Bij de Heemkundevereniging Brunssum waren leden aanwezig om het publiek te vertellen over hun verzameling boeken en voorwerpen. De koempels van het “Mijnmuseum” hadden een expositie ingericht met “De hobby’s van de mijnwerker” als thema. Je moet hier dan denken aan duiven, voetballen, tuinieren, gymnastiek, figuurzagen enz. Er waren “statafels” ingericht om een kopje koffie te nuttigen en verder werden de bezoekers rondgeleid door oud-mijnwerkers.
Foto: Bezoekers in gesprek met leden van de Heemkundevereniging Brunssum. Maar, zoals al vaker aangestipt in deze rubriek, de jeugd is meer dan van harte welkom. Die heeft de mijnen niet meegemaakt en het mijnverleden moet gekoesterd en doorgegeven worden aan de jeugd. De kinderen moesten bij de smid een penning ophalen (zoals koempels vroeger bij het afdalen in de schacht om naar hun pijler te gaan) en samen met die penning moesten ze diverse mijngerelateerde opdrachten vervullen b.v. wat is de betekenis van de naam koempel, waarvoor werd de penning gebruikt, wat was de functie van een schacht en waarom had die twee wielen, waarvoor was de benzinelamp enz. Ook moesten ze een naam zoeken met 5 letters op 5 verschillende locaties (Concordia, Arthouse Limburg enz.) Deze naam was dus Rinus. Als ze de vragen goed hadden ingevuld en het antwoordformulier, samen met
de penning weer inleverden, kregen ze een herinnering in de vorm van een mijnwerker. En de penning mochten ze ook houden.
Foto: Kinderen krijgen penning en herinnering na het vervullen van de opdrachten. Kortom, na afloop van deze twee dagen kon men, dankzij de inzet van een groot aantal vrijwilligers van de Heemkunde Brunssum en de koempels van het “Mijnmuseum”, weer terugkijken op twee geslaagde dagen en is een en ander weer verder op de kaart gezet. Barbaraviering met de oud-koempels. Door: Jos Waltmans. Foto’s: Jos Waltmans. Dit jaar vond er op zaterdagavond 7 december een Barbaraviering plaats in de St. Vincentiuskerk. Het beeld van de H. Barbara werd op een, speciaal voor dit doel door Dhr. Heesbeen gemaakte sokkel op wieltjes, om het gemakkelijk en schadevrij te kunnen vervoeren, naar de St. Vincentiuskerk gebracht. Van achter in de kerk ging het beeld, op wieltjes dus, in stoet met oud-koempels en geestelijken, met begeleidende zang van het kerkkoor, richting altaar.
Pastoor Cordewener wenste iedereen van harte welkom en zei dat de koempels hebben aangegeven om van deze Barbaraviering een traditie te willen maken. Dat vond hij een uitstekend idee want, zei hij, ze hebben het beeld van de Langeberg naar het `Mijnmuseum` gebracht en als `Langeberger` kan ik zo´n initiatief alleen maar toejuichen. Dhr. Theunissen droeg een gedicht voor met als strekking, hoe kan het ook anders, dat dankzij het geloof in de Heilige Barbara, de mijnwerkers het er nog relatief goed van afgebracht hebben. Opmerkelijk is ook dat daarna de preek niet gedaan werd door pastoor Cordewener, maar wederom door Dhr. Theunissen en wel in het dialect. Hij had het uiteraard over de geschiedenis van de Heilige Barbara maar laat haar, weer volgens een andere overlevering, in 4e eeuw concurreren met de Heilige Catherina, een concurrentiestrijd die natuurlijk met `stip` gewonnen werd door de Heilige Barbara. Verder heeft hij het over de bloei van de mijnen na de oorlog en de sluiting erna. En de verplichting die men heeft om overleden koempels te eren. Aan het slot van de dienst werd het `Gluck auf` gezongen en ging men weer met het beeld terug naar het ´Mijnmuseum`. In het `Mijnmuseum` was er inmiddels lekkere koffie met koek. (met dank aan de dames) Een entertainer, Dhr. Wiel Sijstermans, brengt de stemming er goed in. Ook pastoor Cordewener, die inmiddels was aangeschoven, genoot zichtbaar. Daarna kwamen er nog hapjes en frisdrank en werd er gezongen onder begeleiding van Dhr. Pierik met zijn accordeon. Tegen 22.00 uur ging men goedgemutst huiswaarts. Een nieuwe traditie is geboren!
“Koelpiet” op ware grootte. Door: Jos Waltmans. Foto’s: Wim Jetten. Sinds enige weken beschikt het “Mijnmuseum” over een beeld van een mijnwerker op ware grootte. Ook zijn gewicht mag er wezen; ruwe schatting ……..100 kilo? Johan Heesbeen werd getipt dat er in Merkelbeek, bij iemand achterom, een groot beeld van een mijnwerker stond dat hij wel wilde afstaan. Johan vertelt dat aan Toon Buchmeyer en die komt toevallig in Brunssum de heer Boonmann tegen en Toon zegt tegen hem: “Nu weet ik wie ik moet hebben”! En zo is er vervolgens een afspraak gemaakt om het beeld bij hem op te halen. Met een man of vijf belden we aan en via een smal gangetje, met enkele obstakels, werden we naar de achtertuin geleid, waar het beeld stond. Prachtig! Maar hoe moet je zoiets door dat smalle gangetje krijgen; zo’n gevaarte van zeker honderd kilo. Dat til je niet zomaar even op. We hebben een klein karretje met wieltjes tot onze beschikking, maar zo gemakkelijk is het ook weer niet om hem daar in
balans op te leggen; de koelpungel op zijn rug zit eigenlijk een beetje in de weg. Afijn, na veel passen en meten, tillen en zweten, krijgen we hem uiteindelijk aan de straatkant, waar we hem zolang met een ketting “vastleggen” aan het huis. ’s Middags kunnen we onze, inmiddels onmisbare, Ton Huynen bellen die een aanhangwagen met trekkabel heeft en ons verder “uit de brand” kan helpen. Uiteindelijk, na veel gedoe, lukt het om de “koelpiet” in het “Mijnmuseum” te krijgen. Met dank aan Ton Huynen en de koempels; en natuurlijk aan dhr. Boonmann, die het beeld geschonken heeft; ’n beeld, gemaakt door zijn schoonvader dhr. van Gestel en dat nog ooit ergens op de Doorvaartstraat in een voortuin gestaan heeft.
Foto: Het “Koelpiet”- transportteam, v.l.n.r. de heren T. Buchmeyer, P. Hendriks, …., H. Jacobs, J. Heesbeen en T. Huynen.
De koempels op nieuwjaarsreceptie. Door: Jos Waltmans. Foto’s: Hans van der Haijden. De koempels van het “Mijnmuseum” hebben afgesproken om met z’n allen in mijnwerkerspak naar de nieuwjaarsreceptie te gaan, die op 1 januari gehouden wordt in de “Brikke Oave”. De burgemeester, Dhr. Luc Winants, spreekt in zijn toespraak de wens uit “ dat 2014 het jaar mag worden, waarin wij elkaar succesvol maken”. De koempels zingen daarna uit volle borst, mede gestimuleerd natuurlijk door het aangeboden drankje, het “koempellied”. Nou, onze burgervader heeft er al eerder blijk van gegeven, tijdens de heropening van het “Mijnmuseum”, dat hij de mijnwerkers een warm hart toedraagt en vraagt of ze nog een liedje kennen. Dat is niet tegen dovemansoren gezegd, zelfs niet tegen die van Johan Heesbeen, en ze
beginnen met “Der Steiger Kommt”; onze burgervader zingt vervolgens gewoon enthousiast mee. Na nog een drankje genuttigd te hebben verlaten onze koempels, natuurlijk als laatste, welgemoed de “Brikke Oave”, geheel volgens de ongeschreven regel dat: “een echte mijnwerker komt als eerste op de post en verlaat hem ook als laatste”.
Foto: Burgemeester Luc. Winants, houdt een toespraak. (Copyright LOO-tv | Hans van der Haijden).
Foto: De koempels van het Mijnmuseum Brunssum in mijnwerkerspak op de nieuwjaarsreceptie. (Copyright LOO-tv | Hans van der Haijden).
Filmavonden. De filmavond is een nieuw initiatief van de koempels van het mijnmuseum. Het is de bedoeling dat elke eerste woensdag van de maand een filmavond, die begint om 19.00 uur, te houden. Op woensdag 5 februari 2014 werd in het mijnmuseum de eerste filmavond gehouden. Na een voorfilm (gemaakt door dhr. R. Potma), werd de hoofdfilm “Militairen in de Mijnstreek”, gemaakt door Frederique Jochems, vertoond. Deze eerste filmavond werd goed bezocht. Zeer verheugend was de aanwezigheid van enkele jeugdige bezoekers. De tweede filmavond, op woensdag 5 maart, had als thema “Carnaval”. Op deze avond werden tientallen foto’s, gemaakt door de koempels (in mijnwerkerspak) tijdens de Brunssumse carnavalsoptocht, vertoond. Er werden ook foto’s vertoond, gemaakt door dhr. Peter Gommans. Lezingen - Op vrijdag 21 februari 2014 werd door dhr. Theo Jeurissen een lezing gehouden op de afdeling Maretak van het zorgcentrum Op den Toren in Nuth. De lezing die om 14.00 uur begon, had als onderwerp het mijnverleden. Koempel op de Trampoline Door: Jos Waltmans. Een Pabo-studente, die stage loopt op de Trampoline, wilde voor haar afstuderen enkele lessen geven over de geschiedenis van Brunssum. Uiteraard valt daar ook de mijnbouw onder. Via E-mail informeerde ze naar de mogelijkheden die de Heemkundevereniging Brunssum biedt. Ik heb haar toen het voorstel gedaan om een oud-koempel (in mijnkleren), aan de hand van oude foto’s via een beamer een presentatie te laten doen. Dat vond ze een uitstekend idee en zo heb ik dhr. Theo Jeurissen benaderd om die lezing te verzorgen. De Trampoline is een Jena-planschool, waarbij de klassen s’ochtends afzonderlijk les hebben en s’middags gezamenlijk bij elkaar zijn. Het betrof hier de groepen 6, 7 en 8.
Foto: Theo Jeurissen in actie. Hij heeft de volledige aandacht van de leerlingen. (Foto: Jos Waltmans). Op dinsdag 3 juni komt Theo Jeurissen dus in mijnkleren opdraven met een koffertje waarin allemaal mijngerelateerde spullen zitten zoals mijnlamp, stofmasker, zelfredder, pungelbenodigheden enz. Jos Waltmans komt met een tas met turf / veen, bruinkool, steenkool, mergel, fossielen (van planten en zee-egels) en klomp pyriet. Dhr. Waltmans geeft dan een korte inleiding over het ontstaan van steenkool en dhr. Jeurissen gaat dan verder over de winning van steenkool en alles wat daarmee te maken heeft. Dhr. Jeurissen heeft een grote groep geïnteresseerde kinderen voor zich waarvan nog diverse opa’s op de “Hendrik” gewerkt hebben en waarbij zelfs één opa bij een brand is omgekomen. Dat muizen “vriendjes” waren van de mijnwerkers omdat die ruiken wanneer er onraad is en dus daarom zeker niet gedood werden, vonden ze wel grappig. Ook de W.C. (de “kiebel” dus) vonden ze erg interessant. En het feit dat dhr. Jeurissen een paar onderdelen van zijn vingers mist en hoe dat gekomen is bleef niet onbesproken. Kortom, ze hebben tussen 13.15 uur en 14.45 uur weer heel wat opgestoken en de kinderen hebben thuis weer een aardig gespreksonderwerp. De voormalige “Hendrik” is weer bij een nieuwe generatie op de kaart gezet. Aardig was ook dat de kinderen in voorgaande lessen techniek een schacht, pijler enz. gebouwd hadden Ze waren dus al een beetje voorbereid en zo beklijft alles nog beter.
Koempels spreken Duits. Door: Jos Waltmans. Op dinsdag 3 juni bezochten een groepje leerlingen uit het zuiden van Duitsland het Mijnmuseum. Een docent van de Afnorth-school had contact opgenomen met dhr. Cals. Hij had in het kader van een uitwisseling een groepje leerlingen uit het zuiden van Duitsland op bezoek, die graag een rondleiding zouden krijgen in het “Mijnmuseum” en dan graag met de uitleg in het Duits. De heren Cals, Jeurissen, Theunissen, Pierik en Heesbeen (allen in mijnpak met mijnlamp) nemen elk een klein groepje leerlingen voor hun rekening en een ieder vertelt zo zijn eigen verhaal bij de diverse mijnattributen. De leerlingen waren zeer geïnteresseerd. Na een groepsfoto gingen de leerlingen, weer een leerzame ervaring rijker, terug naar de Afnorth-school.
Foto: Koempels met de Duitse leerlingen. (Foto: Jos Waltmans). Filmavonden. - Op woensdag 2 april was het thema van de filmavond “Gastarbeiders”. Na de voorfilm, werd de Duits/Nederlandse hoofdfilm “Kohle im Blut” met daarin o.a. interviews met twee gastarbeiders vertoond. Vervolgens werd een film vertoond met interviews met drie oud-mijnwerkers. Deze film is door Frederieke Jochems opgenomen in het Pompgebouw. De avond werd bezocht door een dertigtal geïnteresseerden.
- Op woensdag 7 mei werd een film vertoond die was samengesteld uit een aantal films o.a. uit de film “Wandeling door Brunssum” gemaakt door de filmclub van het Schuttershof, uit de film met oude filmfragmenten over Brunssum in de jaren 1948– 1960 en uit de film over het themapark Nature Wonder World. Deze compilatiefilm met als thema “Verleden, heden en toekomst van Brunssum”, werd van begeleidend commentaar voorzien door wethouder E. Geurts. Dat door de compilatie de drie afzonderlijke films minder tot hun recht komen, is helaas niet te voorkomen. De op de filmavond aanwezige heren E. Geurts, C. de Rijck en S. L’Espoir kregen een door dhr. Fr. Pierik geschreven gedicht over het Clemenskerkje. - Op woensdag 4 juni was het is het thema van de filmavond “De bodem van Brunssum en Schinveld geeft haar geheimen prijs”. Bij de ruim twee uur durende presentatie, die verzorgd werd door dhr. Sjaak Giezenaar waren meer dan 30 personen aanwezig. Na een korte inleiding, werd een film vertoond over de opgraving van de oudste parochiekerk (uit 1140) van Brunssum (bij het voormalige Unitas). Vervolgens gaf dhr. Giezenaar een uitgebreide diapresentatie over het middeleeuwse Brunssumse (en Schinveldse) aardewerk. Ten slotte vertoonde hij een aantal dia’s over de recente opgravingen (o.a. in het kader van de aanleg buitenring). Bij deze opgravingen o.a. bij het Amstenrader veld en op de Kling zijn een groot aantal prehistorische en Romeinse artefacten gevonden.
Foto: Sjaak Giezenaar in actie. (Foto: Peter Gommans).
Foto: Een gedeelte van de aanwezigen bij de presentatie van dhr. Giezenaar (Foto: Peter Gommans). Lezingen - Op donderdag 1 mei 2014 werd door dhr. Th. Jeurissen een lezing gehouden op de afdeling Linde van het Zorgcentrum De Schuttershof in Brunssum. De lezing had als onderwerp het mijnverleden. De dia lezing en de film werden bijgewoond door een tiental zeer geïnteresseerde bewoners.
Rommelmarkt / fancy-fair op zaterdag 28 juni 2014. Tekst: Marcel Senden. Foto’s: Marco Arets en Peter Gommans. Op zaterdag 28 juni werd van 10 tot 17 uur op het schoolplein van de voormalige Basisschool Rumpernerhof, Prins Hendriklaan 382, een rommelmarkt / fancy-fair gehouden.
Op het schoolplein stonden een tiental stands waar een groot aantal voorwerpen te koop aangeboden werden. Veel stands werden bemand door de mensen van het Mijnmuseum Brunssum, bijna allen in mijnwerkerspak.
In de voormalige gymnastiekzaal was gelegenheid om even uit te rusten onder genot van een kopje koffie/thee met een lekker stukje gebak. senteerde op een vijftal panelen een groot aantal oude foto’s, met als thema; “Oud Brunssum”, “Het Lindeplein”, “Brunssumse verenigingen” en “Brunssum vroeger en nu”. De foto’s genoten de hele dag veel aandacht.
In deze ruimte waren ook een aantal stands aanwezig. Zo was er een stand waar boeken over de regionale geschiedenis (Limburgensia) en boeken over het mijnverleden te koop aangeboden werden. Deze boeken waren afkomstig uit het archief van de Heemkundevereniging Brunssum / Mijnmuseum Brunssum.
Dhr. Cor van den Brand was verantwoordelijk voor de loterij-afdeling. Bij hem kon men loten kopen, waarmee mooie prijzen te winnen waren. Ook kon men bij hem een mooie grote fruitmand winnen door het gewicht van een grote brok steenkool te raden
