Actieplan geluid 2013-2018 Gemeente Nijmegen
Ontwerp
Opgesteld door: W. Wigerink Bureau Geluid en Lucht (ML30) Gemeente Nijmegen Datum:
27 juni 2013
Inhoudsopgave 1
Samenvatting....................................................................................................................5
2
Inleiding ............................................................................................................................7
3
Beschrijving gemeente Nijmegen .....................................................................................9 3.1 Ontwikkelingen .........................................................................................................9
4
Wettelijk kader geluidhinderbestrijding ...........................................................................11 4.1 Richtlijn omgevingslawaai en Wet milieubeheer.....................................................11 4.2 Wet geluidhinder.....................................................................................................11 4.3 Regels voor geluid van bedrijven ...........................................................................12
5
Geluidkaarten en tabellen...............................................................................................13
6
Geluid en gezondheid.....................................................................................................15 6.1 Wegverkeersgeluid en kwaliteit leefomgeving........................................................15 6.2 Wegverkeersgeluid en gezondheid ........................................................................15
7
Plandrempels..................................................................................................................19
8
Hotspots .........................................................................................................................21
9
Mogelijkheden om de geluidsbelasting te verlagen........................................................23 9.1 Verminderen verkeersintensiteit .............................................................................23 9.2 Geluidsschermen....................................................................................................23 9.3 Stille wegdekken.....................................................................................................23 9.4 Stille banden...........................................................................................................24 9.5 Stillere voertuigen...................................................................................................24 9.6 Compenserende maatregelen………………………………………………………….24
10
Kosten en baten .............................................................................................................25
11
Geluidsreducerende maatregelen in Nijmegen ..............................................................27 11.1 Gerealiseerde maatregelen ....................................................................................27 11.2 Maatregelen Actieplan............................................................................................29 11.3 Financiën ................................................................................................................29
4
1
Samenvatting
Gemeente Nijmegen moet een actieplan opstellen voor de komende 5 jaar. Het actieplan is het vervolg op de geluidsbelastingkaarten die vorig jaar zijn vastgesteld. Uit de geluidkaarten blijkt dat wegverkeer voor de meeste geluidhinder zorgt. Dit past in het landelijke beeld van de afgelopen 20 jaar, waarin wegverkeer zorgt voor de meeste hinder, gevolgd door buren en vliegverkeer. Andere bronnen van geluidsoverlast zijn industrie en railverkeer. Het Actieplan geluid 2013-2018 beschrijft het beleid dat de gemeente Nijmegen voert om geluidsbelasting door de gemeentelijke wegen en de industrieterreinen te beheersen. Het actieplan geldt voor de periode 2013-2018. Te veel geluid is ongezond en kan leiden tot ernstige hinder en slaapproblemen. Deze effecten kunnen via stress leiden tot hoge bloeddruk en hart en vaatziekten. Hinder komt al bij lage geluidsbelastingen voor en neemt toe als de geluidsbelasting toeneemt. Op basis van de geluidkaarten is berekend dat in 2011 ca. 7000 personen ernstige hinder ondervonden van wegverkeer. Ongeveer 280 personen hadden ernstige hinder van het spoor en 14 personen ondervonden ernstige hinder van de industrieterreinen. Door de ruimtelijke ontwikkelingen, vooral in Nijmegen Centrum, het Waalfront en de ontwikkelingen in Nijmegen Noord neemt het aantal woningen met een hoge geluidsbelasting toe. Daarmee neemt ook het aantal potentieel (ernstig) gehinderden in Nijmegen ten opzichte van het peiljaar 2011 toe. Een kanttekening daarbij is dat de Richtlijn omgevingslawaai zich richt op de geluidsbelasting op de gevels van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen. Er wordt dus geen rekening gehouden met de geluidsisolatie en met de aanwezigheid van een geluidsluwe zijde ter compensatie van de hoge geluidsbelasting. Wij verwachten dat in werkelijkheid het percentage (ernstig) gehinderden in Nijmegen wat lager zal liggen. De afgelopen 20 jaar hebben wij namelijk geluidsisolatieprojecten uitgevoerd bij oudere woningen langs de drukken invalswegen van Nijmegen. Bij nieuwbouwprojecten vanaf halverwege de 80er jaren is bij de bouw al rekening gehouden met de hogere geluidsbelastingen. Vanwege het beperkte budget en de aanstaande bezuinigingen zijn onze ambities bescheiden. We richten ons vooral op maatregelen die weinig kosten en toch voor geluidsreductie zorgen. De eenvoudigste manier om dit te bereiken is om bij wegdekvervanging vanwege groot onderhoud, dicht asfaltbeton te vervangen door SMA 05. Dit leidt tot een geluidsreductie van ongeveer 1,5 dB en is niet duurder. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) heeft geld beschikbaar gesteld voor het maken van de geluidkaarten en het opstellen van het actieplan geluid. Na de definitieve vaststelling van het actieplan houden we ongeveer € 80.000 over. Met dit geld willen we nog een aantal geluidsreducerende maatregelen financieren. We zoeken hiervoor aansluiting bij lopende initiatieven, zoals het stimuleren van het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer. Ook willen we onze kennis op het gebied van geluidsisolatie koppelen aan projecten voor het verduurzamen van bestaande gebouwen. Waar mogelijk zullen we burgerinitiatieven voor het verminderen van geluidsoverlast steunen.
5
6
2
Inleiding
Op 18 juli 2002 heeft het Europees Parlement de Richtlijn omgevingslawaai vastgesteld. Deze Europese richtlijn is opgenomen in hoofdstuk 11 van de Wet milieubeheer en is van toepassing op omgevingslawaai waaraan mensen worden blootgesteld. Doel van de richtlijn is het vaststellen, beheersen en zo nodig en gewenst verlagen van de geluidsniveaus in de leefomgeving. De richtlijn is alleen van toepassing op de geluidsbronnen: wegverkeer, railverkeer, luchtvaart en industrieterreinen. De Richtlijn omgevingslawaai kent de volgende instrumenten: • Een inventarisatie van het omgevingslawaai gepresenteerd in geluidbelastingkaarten; • Een actieplan met maatregelen vaststellen om overlast door omgevingslawaai te voorkomen of te beperken; • Burgers voorlichten over omgevingslawaai. De Richtlijn omgevingslawaai is geleidelijk ingevoerd. In eerste instantie waren alleen grote stedelijke agglomeraties verplicht om geluidkaarten en actieplannen op te stellen. Nu heeft ook de gemeente Nijmegen de plicht om geluidkaarten en een actieplan op te stellen. Deze geluidkaarten en het actieplan moeten iedere 5 jaar opnieuw worden gemaakt. In 2017 moeten de geluidkaarten worden herzien en in 2018 moet er een nieuw actieplan worden vastgesteld. Aan de 32 gemeenten, waaronder Nijmegen, die voor het eerst met de verplichtingen van de Richtlijn omgevingslawaai worden geconfronteerd, betaalt het ministerie een eenmalige bijdrage. De daaropvolgende 5 jaarlijkse actualisatie is dus voor rekening van de gemeente Nijmegen. Het actieplan is een beleidsdocument dat de beperking van de geluidsbelasting en de voorgenomen maatregelen voor de komende 5 jaar beschrijft. De geluidsbelastingkaarten dienen als uitgangspunt. Het actieplan is dus een beleidsstuk en een uitwerkingsplan. Om het actieplan op te kunnen stellen moeten de geluidskaarten worden geanalyseerd en plandrempels worden vastgesteld. Plandrempels worden alleen vastgesteld voor de geluidbronnen die door de gemeente worden beheerd. Voor Nijmegen zijn dat de gemeentelijke wegen en de gezoneerde industrieterreinen. Na vaststelling van de plandrempels kunnen de hotspots worden bepaald. Hotspots zijn gebieden waar veel geluidsgevoelige bestemmingen met een geluidsbelasting boven de plandrempel liggen. Tot slot moet worden nagegaan met welke maatregelen de geluidsbelasting bij de hotspots kan worden verlaagd.
7
8
3
Beschrijving gemeente Nijmegen
Nijmegen is de oudste stad van Nederland en heeft een kleine 170.000 Inwoners. Deze Gelderse stad aan de Waal ligt in het oosten van Nederland, vlak bij de Duitse grens.
De Stad wordt ontsloten via de rijkswegen A73, A15, A325 en de provinciale wegen N324, N325, N326 en de N844. Door de stad loopt de spoorlijn van Arnhem naar Den Bosch en de spoorlijn Nijmegen-Venlo. Nijmegen heeft 4 gezoneerde industrieterreinen: Nijmegen West-Weurt; Oosterhout; De Hamer: Winkelsteeg. Verder zijn er in Nijmegen nog een aantal grote bedrijfsterreinen die niet zijn gezoneerd. Dit zijn bedrijventerrein Bijsterhuizen en het spoorwegemplacement.
3.1
Ontwikkelingen
Ondanks de aanhoudende economische crisis wordt er in Nijmegen op dit moment nog flink gebouwd. De meest in het oog springende activiteit is de bouw van de Oversteek, de 2e oeververbinding voor langzaam en snelverkeer tussen Nijmegen noord en de bestaande stad. Deze Oversteek gaat onderdeel uitmaken van de Groene route, die er voor moet zorgen dat het verkeer beter door de stad stroomt. Een andere ontwikkeling die inmiddels internationale aandacht heeft getrokken is het project Ruimte voor de rivier. Dit gezamenlijk project van Rijkswaterstaat en gemeente Nijmegen leidt behalve tot meer ruimte voor de rivier ook tot een uniek rivierpark in het hart van Nijmegen met ruimte voor wonen, recreatie en cultuur, water en natuur.
9
Andere ontwikkelingen zijn: -
Woningbouw en voorzieningen in Nijmegen noord, de Nijmeegse Vinexlocatie; Woningbouw en detailhandel rond Plein 1944; Herontwikkeling centraal station Nijmegen (o.a. woningbouw en poppodium); Ontwikkeling Waalfront, waaronder Handelskade en Brugkwartier; Uitbreiding bedrijventerrein de Grift en realisatie windmolens; Realisatie knoop Lent, (verkeerskruising, definitief station Lent, aanleg Graaf Alardsingel, hotel); Aanleg Dorpensingel Oost (verbinding Prins Mauritssingel en Zandsestraat); Aanleg Westelijke parallelroute; Realisatie transferium Neerbosscheweg-Ijpenbroekweg; Realisatie station de Goffert en Novio Tech Campus; Aanleg snelfietsroutes; Hoogwaardig openbaar vervoer Stadsregio;
Door deze ruimtelijke ontwikkelingen neemt het aantal woningen met een hoge geluidsbelasting toe. Daarmee neemt ook het aantal (ernstig) gehinderden in Nijmegen ten opzichte van het peiljaar 2011 toe. Deze nieuwe woningen zullen echter voor het binnenniveau goed geluid geïsoleerd worden en hebben meestal een geluidsluwe zijde ter compensatie van de hoge geluidsbelasting op de buitengevel.
10
4
Wettelijk kader geluidhinderbestrijding
In dit hoofdstuk komen de wettelijke en beleidsmatige kaders voor de aanpak van geluid van gemeentelijke wegen en inrichtingen aan de orde. Niet alleen de wettelijke basis van het actieplan zelf wordt beschreven, ook de regels en het beleid die rechtstreeks raken aan de aanpak van geluid van gemeentelijke wegen en inrichtingen komen kort aan bod.
4.1
Richtlijn omgevingslawaai en Wet milieubeheer
De wettelijke regels die van toepassing zijn op de geluidsoverlast van het verkeer op wegen zijn gebaseerd op de Richtlijn Omgevingslawaai, uitgevaardigd door de Europese Unie in 2002. In Nederland is deze richtlijn in eerste instantie vertaald in de Wet geluidhinder en sinds 2012 zijn de regels ondergebracht in hoofdstuk 11 van de Wet milieubeheer. De regels richten zich op het vaststellen, beheersen en waar nodig verlagen van geluidsniveaus in de leefomgeving, onder meer veroorzaakt door wegverkeer. Het gaat dan om omgevingslawaai waaraan mensen in ‘bestaande’ situaties zijn blootgesteld. In het geval van nieuwe ontwikkelingen die een wijziging in de geluidssituatie veroorzaken zijn er andere regels van toepassing (par. 2.2.). In de EU-Richtlijn Omgevingslawaai nemen de geluidsbelastingkaarten en actieplannen een centrale plaats in. De plannen en kaarten dienen te worden opgesteld voor zogenaamde agglomeraties (gebieden met een bepaald aantal inwoners) en voor belangrijke wegen, spoorwegen en luchthavens. De richtlijn heeft als doel “geluidsgevoelige objecten” te beschermen. Dit zijn woningen en andere geluidsgevoelige gebouwen en terreinen zoals scholen en ziekenhuizen. De richtlijn beoogt tot slot stille gebieden te beschermen en maakt een onderscheid tussen stille gebieden op het platteland en stille gebieden in een agglomeratie. Voor de beheersing van omgevingslawaai moet de gemeente Nijmegen als wegbeheerder volgens de Richtlijn Omgevingslawaai een ‘relevante grenswaarde’ opstellen en daar consequenties aan verbinden. In de Wet milieubeheer wordt dit de plandrempel genoemd. Op grond van overschrijding van deze plandrempel kunnen probleemsituaties of ‘hotspots’ worden bepaald. Daarop moeten maatregelen worden overwogen of genomen.
4.2
Wet geluidhinder
De Wet geluidhinder stelt grenzen aan de geluidsbelasting veroorzaakt door weg- en railverkeer en industrieterreinen. De geluidsnormen van de Wet geluidhinder zijn alleen van toepassing binnen de in deze wet vastgestelde geluidszones. Geluidszones zijn aandachtsgebieden langs een geluidsbron. Toetsing aan de geluidsnormen vindt alleen plaats als er een bestemmingsplan wordt gemaakt of gewijzigd, waarmee een nieuwe geluidsbron of een nieuwe geluidsgevoelige bestemming (wonen, onderwijs, zorg etc.) mogelijk wordt gemaakt. Een uitzondering op deze regel is de wijziging van een weg. Bij de wijziging van een weg moet worden onderzocht of deze wijziging leidt tot een toename van de geluidsbelasting bij geluidsgevoelige bestemmingen. In dat geval moet worden onderzocht of geluidsreducerende maatregelen kunnen worden getroffen. De Wet geluidhinder kent voorkeurswaarden voor de verschillende geluidsbronnen. Binnen een bepaald marge kunnen hogere geluidsbelastingen worden toegestaan. Deze hogere geluidsbelastingen worden vastgelegd in een hogere waardenbesluit. Gemeente Nijmegen
11
heeft in haar Beleidsregels Hogere Waarden Wet Geluidhinder 2013 vastgelegd in welke gevallen een hogere waarde kan worden verleend.
4.3
Regels voor geluid van bedrijven
Regels voor bedrijven zijn ondergebracht in de Wet geluidhinder en de Wet Milieubeheer. De Wet Geluidhinder ziet toe op de geluidsproductie van gezoneerde industrieterreinen, waarbij de geluidsproductie van alle op dat gezoneerde terrein aanwezige bedrijven wordt opgeteld en gemonitord. De Wet milieubeheer regelt de geluidsproductie per bedrijf door middel van voorschriften.
12
5
Geluidkaarten en tabellen
Het adviesbureau Goudappel Coffeng heeft in opdracht van de gemeente Nijmegen geluidsbelastingkaarten opgesteld in het kader van de Europese richtlijn omgevingslawaai. De 24 kaarten zijn opgesteld voor het peiljaar 2011. Het betreft de: Geluidscontouren en geluidsbelaste panden wegverkeer etmaal- en nachtperiode; Stille gebieden wegverkeer etmaal- en nachtperiode; Geluidscontouren en geluidsbelaste panden railverkeer etmaal- en nachtperiode; Stille gebieden railverkeer etmaal- en nachtperiode; Geluidsbelasting industrielawaai etmaal- en nachtperiode. Verder zijn in het kader van de Europese richtlijn omgevingslawaai de volgende tabellen opgesteld voor het peiljaar 2011: Het aantal woningen dat is blootgesteld aan de geluidsbelasting binnen de in de handreiking Omgevingslawaai aangegeven klassen. Het geschatte aantal mensen dat in deze woningen woont. Het aantal (ernstig) gehinderde en slaapgestoorde mensen welke in deze woningen wonen. Het aantal geluidsgevoelige gebouwen dat is blootgesteld aan een geluidsbelasting in de bovenbedoelde klassen. De geluidkaarten en het bijbehorende rapport met de tabellen zijn in juni 2012 gepubliceerd op de gemeentelijke website en zijn vervolgens aan het ministerie van I&M verzonden. Naar aanleiding van de publicatie zijn geen opmerkingen of vragen binnengekomen bij de gemeente Nijmegen. Uit de kaarten valt op te maken dat de meeste geluidhinder wordt veroorzaakt door het wegverkeer op de hoofdontsluitingswegen door Nijmegen. In de onderstaande tabel staan de getallen voor wegverkeer per wijk. Wegverkeerslawaai (etmaalperiode, geluidsbelasting 55 dB of hoger) Wijknaam
Dukenburg Lindenholt Centrum Midden Nieuw-West Noord Oost Oud-West Zuid Totaal
woningen
bewoners
3.585 1.136 2.865 3.051 3.211 810 5.274 2.322 2.505 24.759
8.246 2.613 6.590 7.017 7.385 1.863 12.130 5.341 5.762 56.946
Aantal gehinderden 1.979 622 2.104 2.065 2.194 464 3.393 1.683 1.603 16.108
Ernstig gehinderden 799 250 948 904 965 190 1.460 760 688 6.966
Kanttekening bij deze hindercijfers: De Europese richtlijn omgevingslawaai richt zich op de geluidsbelasting op de gevels van geluidsgevoelige bestemmingen. Het aantal gehinderen, ernstig gehinderden en slaapverstoorden is vastgesteld aan de hand van een gemiddeld aantal bewoners per woning. Deze methode houdt geen rekening met factoren die de ervaren geluidhinder kunnen beïnvloeden. De belangrijkste zijn de geluidsisolatie van de woning, de aanwezigheid van een geluidsluwe zijde, waardoor bewoners zich aan het lawaai kunnen onttrekken. Hoewel de exacte invloed 13
van deze factoren op de hinderbeleving niet wetenschappelijk is onderbouwd, is onze ervaring dat deze wel degelijk invloed hebben. In de afgelopen 30 jaar hebben we in Nijmegen op kosten van het Rijk ruim 800 oudere woningen voorzien van extra geluidswerende voorzieningen. Deze woningen liggen aan de drukke ontsluitingswegen van Nijmegen. Het gaat bijvoorbeeld om woningen langs de Graafseweg, de Sint Annastraat, de Bloemerstraat en delen van de Marialaan, de Canissiussingel, de Oranjesingel. Verder hebben bewoners ook zelf geïnvesteerd in hun woningen en de geluidswering verbeterd. Sinds 1982 wordt er in Nederland bij nieuwbouw rekening gehouden met het verkeerslawaai. Overigens zijn ook niet akoestische factoren, zoals het vertrouwen van burgers in de lokale overheid en de aanwezigheid van groen in de buurt een rol bij de hinderbeleving.
14
6
Geluid en gezondheid
De leefomgeving waarin mensen wonen, werken en leven heeft invloed op hun gezondheid. Deze invloed kan direct zijn, bijvoorbeeld door de kwaliteit van lucht, een drukke weg met een hoog risico op verkeersongevallen of slechte fietsmogelijkheden in een buurt. Maar de omgeving kan ook indirect van invloed zijn op de gezondheid, bijvoorbeeld door stress van geluidhinder of ontevredenheid over de buurt. Vaak wordt aandacht besteed aan bovenstaande ‘negatieve’ omgevingsfactoren, terwijl de omgeving ook een positieve invloed kan hebben op de gezondheid of gezondheidsbevorderend kan werken. Zo is er de laatste jaren aandacht voor de gezondheidsbevorderende functie van groen in de directe woonomgeving en het optimaliseren van de akoestische kwaliteit van bepaalde plekken in een stad.
6.1
Wegverkeergeluid en kwaliteit leefomgeving
Van alle milieufactoren bepaalt wegverkeerslawaai voor het belangrijkste deel de tevredenheid van mensen over hun woonomgeving. Behalve de hoogte van de geluidsbelasting zijn ook andere factoren van belang voor de beleving. Het gaat bijvoorbeeld om de vermijdbaarheid, de tijdsduur en om de omgeving waarin zich het geluid voordoet. De aanwezigheid van geluidluwe plekken in en om de woning leidt er toe dat mensen bij eenzelfde geluidsbelasting minder hinder ondervinden van verkeerslawaai. Uit Zweeds onderzoek blijkt dat bewoners van woningen met een hoge geluidsbelasting door verkeerslawaai minder hinder in en rond de woning ervaren als er stille plekken in de buurt zijn. Bij woningen met een hoge geluidsbelasting vermindert het aantal gehinderden als de woning een tuin of balkon heeft aan de geluidsluwe zijde.
6.2
Wegverkeergeluid en gezondheid
Geluid behoort tot één van de drie belangrijkste omgevingsfactoren die een nadelig effect hebben op de gezondheid van mensen. De belangrijkste gezondheidseffecten zijn (ernstige) hinder en slaapverstoring. Deze effecten kunnen via stressprocessen leiden tot andere aandoeningen zoals verhoging van de bloedsuikerspiegel, de bloeddruk en het ontwikkelen van hart en vaatziekten. Hinder komt al bij lage geluidsbelastingen voor en neemt toe als de geluidsbelasting toeneemt. Van de milieufactoren veroorzaakt geluid na ‘fijnstof’ de meeste gezondheidsproblemen in de fysieke leefomgeving. Aan de effecten van verkeerslawaai op de gezondheid worden volgens GGD jaarlijks tientallen tot honderden doden toegeschreven. GGD Nederland heeft op basis van diverse gezondheidsonderzoeken een gezondheidseffectscreening (GES) gemaakt. GES is een beleidsinstrument waarmee beleidsvoornemens kunnen worden gescreend op gezondheidseffecten. Deze effecten worden onder andere vertaald in milieugezondheidskwalificaties. Deze zijn gebaseerd op de laatste stand van de beleidsmatige normering en recente wetenschappelijke dosisrespons relaties. De kwalificaties zijn in consensus vastgesteld door een begeleidingscommissie, waarin vertegenwoordigers van het Ministeries van I&M en VWS, GGD Nederland, RIVM, de Provincies en het IPO zitting hebben. GES is dus geen strikt wetenschappelijke methode, maar een model waarin een afweging is gemaakt tussen maatschappelijke aanvaardbaarheid, praktische realiteit en bestuurlijke bruikbaarheid.
15
De onderstaande tabellen zijn overgenomen uit de GES versie 1.6 van juni 2012. Deze tabellen geven het percentage ernstig gehinderden en ernstig slaapgestoorden weer bij een bepaalde geluidsbelasting op de gevels van woningen. Dus van alle woningen met een geluidsbelasting tussen de 53 t/m 62 dB wegverkeerslawaai, ondervindt 9 tot 14 % van de bewoners ernstige hinder en wordt 5 tot 7 % van de bewoners ernstig gestoord in hun slaap. De geluidsbelastingen waarbij een causaal verband bestaat met het ontstaan van hart en vaatziekten krijgen de kwalificatie onvoldoende voor milieugezondheid. Deze relatie is vooral aangetoond voor wegverkeerslawaai, voor industrielawaai is deze minder duidelijk. Zolang hierover niet meer informatie beschikbaar is, hanteren we dezelfde milieugezondheidskwalificatie als voor wegverkeer. De publicatie Gezondheidseffectscreening, gezondheid en milieu in ruimtelijk planvorming staat op de website www.ggdkennisnet.nl Wegverkeer Geluidsbelasting Ernstig Ernstig op de gevel gehinderden slaapverstoorden Milieugezondheidskwalificatie in % in % Lden in dB <43 0 <2 Zeer goed 43-47 0-3 2 Goed 48-52 3-5 2-3 Redelijk 53-57 5-9 3-5 Matig 58-62 9-14 5-7 Zeer matig 63-67 14-21 7-11 Onvoldoende 68-72 21-31 11-14 Ruim onvoldoende > 73 > 31 > 14 Zeer onvoldoende
Industrieterreinen Geluidsbelasting Ernstig Ernstig op de gevel gehinderden slaapverstoorden Milieugezondheidskwalificatie in % in % Lden in dB <43 <2 <2 Zeer goed 43-47 2-4 2-3 Goed 48-52 4-7 3-4 Vrij matig 53-62 7-18 4-9 Zeer matig 63-67 18-25 9-13 Onvoldoende > 68 > 25 > 13 Zeer onvoldoende
16
In de onderstaande figuur staat een uitsnede van de kaart van Nijmegen die is ingekleurd volgens de GES methode. De overige grijze gebouwen zijn woningen met een geluidsbelasting onder de 48 dB (groen volgens de GES methode) of ze zijn niet geluidsgevoelig (bedrijfspanden).
17
18
7
Plandrempels
Gemeenten kunnen zelf bepalen bij welke geluidsbelasting zij het nodig vinden om beleid te ontwikkelen. Dit doen ze door een plandrempel vast te stellen voor de geluidbronnen die ze beheren. Voor de gemeente Nijmegen zijn dat de gemeentelijke wegen en de gezoneerde industrieterreinen. Deze plandrempels worden uitgedrukt in geluidsniveaus (dB’s) en kunnen afgeleid zijn van de normen uit de Wgh, maar dat hoeft niet. De plandrempel is dus geen nieuwe norm, maar geeft aan vanaf welke geluidsbelasting wij het wenselijk achten om deze te verlagen. Gemeente Nijmegen kiest ervoor om de plandrempel te koppelen aan gezondheidsrisico’s. De plandrempel heeft vooral een signalerende functie. Uit het rapport Geluidsbelastingkaarten EU-richtlijn Omgevingslawaai van Goudappel Coffeng blijkt dat in 2011 wegverkeerslawaai de grootste hinderbron in Nijmegen is. Op basis van de gezondheidseffecten stellen we de plandrempel voor wegverkeerslawaai op 63 dB. Bij deze plandrempel is er sprake van 9 tot 14 procent ernstig gehinderden en 5 tot 7 procent ernstig slaapgestoorden. Deze drempel komt overeen met de plandrempel die de provincie Gelderland hanteert voor de provinciale wegen. Rijkswaterstaat heeft de plandrempel voor rijkswegen vastgesteld op 65 dB. Prorail is beheerder van de sporen door Nijmegen heeft de plandrempel gelegd op 70 dB, de hoogste geluidsbelasting die de Wet geluidhinder toestaat. Gemeente Nijmegen is geen bronbeheerder en stelt daarom geen plandrempel vast voor railverkeer. Gemeente Nijmegen legt de plandrempel voor industrielawaai bij het wettelijke maximum van 55 dB(A) etmaalwaarde, wat overeenkomt met 53 dB Lden in de GES-tabel. In Nijmegen ondervinden 54 woningen een geluidsbelasting boven deze plandrempel. Overzicht plandrempels Geluidbron
Rijkswaterstaat
Wegverkeer Railverkeer Industrielawaai
65 dB Lden -
Provincie Gelderland 63 dB Lden -
19
ProRail 70 dB Lden -
Gemeente Nijmegen 63 dB Lden 53 dB Lden
20
8
Hotspots
Op basis van de geluidkaarten 2011 en de plandrempels kunnen hotspots worden vastgesteld. Hotspots zijn gebieden waar relatief veel woningen met een geluidsbelasting boven de plandrempel liggen. De woningen direct langs de rood gemarkeerde wegvakken hebben een geluidsbelasting van 63 dB of meer. Wegvakken met hotspots
21
Uitsnede kaart met hotspots De rode panden hebben een geluidsbelasting van 63 dB of meer
22
9
Mogelijkheden om de geluidsbelasting te verlagen
Er zijn verschillende maatregelen mogelijk om de geluidsbelasting bij de hotspots te verlagen. De meest voor de hand liggende staan in de onderstaande tabellen met een inschatting van de te behalen geluidsreductie. Maatregel Verminderen verkeersintensiteit Geluidschermen Stil wegdek Stille banden Stillere voertuigen Compenserende maatregelen
9.1
Geschatte geluidsreductie Halvering verkeersintensiteit = 3 dB tot 15 dB In stedelijk gebied 1 tot 4 dB 2 á 3 dB, als alle voertuigen op stille banden rijden onbekend onbekend
Verminderen verkeersintensiteit
Minder gemotoriseerd verkeer leidt tot minder geluidsoverlast. In de afgelopen jaren zijn in Nijmegen al veel 30 km gebieden ingericht met als doel om de snelheid te verlagen en daarmee de verkeersveiligheid te verhogen en geluidsoverlast te verminderen. Een andere manier om de verkeersintensiteiten terug te dringen is het stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en de fiets.
9.2
Geluidsschermen
Alle hotspots voor wegverkeer liggen in stedelijk gebied. Om esthetische redenen en vanwege verkeersveiligheid zijn geluidsschermen of geluidswallen in stedelijk gebied niet gewenst. Wellicht zijn er enkele locaties waarbij schermen toch kunnen worden ingepast, maar op dit moment hebben we dat niet verder onderzocht.
9.3
Stille wegdekken
De geluidsreductie van een wegdek wordt bepaald ten opzichte van dicht asfaltbeton (DAB). Gewone klinkers maken juist meer lawaai dan dicht asfalt en andere asfalttypen zijn vergelijkbaar of stiller. Het nadeel van stiller asfalt is dat het sneller slijt en minder geschikt is op wegvakken waar veel wordt geremd of opgetrokken en op kruisingen. Op dit moment geldt dat hoe hoger de geluidsreductie, des te sneller is het wegdek aan vervanging toe. Enkel- en dubbellaags zeer open asfaltbeton (ZOAB) zijn vanwege hun open structuur en geringe weerstand tegen wringing niet geschikt in stedelijk gebied. We hebben in Nijmegen al flink wat ervaring opgedaan met stille wegdekken. Zo hebben we in de periode van 2002 -2004 met 4 wegvakken meegedaan aan een gesubsidieerde pilot, waarbij we dunne deklagen hebben toegepast en de duurzaamheid en de geluidsreductie periodiek hebben gemonitord. Dunne deklagen zijn asfaltmengsels met een dunne toplaag van 10 tot 30 mm en een fijne oppervlaktetextuur. De meeste dunne deklagen hebben ongeveer 10 tot 15% holle ruimten.
23
Hoe groter het percentage holle ruimten, hoe hoger de geluidsreductie (ca. 4 dB bij 50 km/uur). Dit gaat echter wel ten koste van de levensduur. Tegenwoordig is er ook steen mastiek asfalt (SMA) te krijgen met geluidsreducties tot ca. 2 dB bij 50 km/uur. Het voordeel van sma is dat de levensduur vergelijkbaar is met dab en dat het (meestal) geschikt is om op kruisingen toe te passen.
9.4
Stille banden
Stille banden zijn in alle soorten en maten te krijgen. Vanaf 1 oktober 2012 zijn de veiligheids- en geluidsproductienormen voor autobanden aangescherpt. Bandenfabrikanten zijn verplicht om een label toe te kennen aan hun banden. De meetmethode en classificatie voor deze labelling worden vastgelegd. Hiermee kunnen consumenten bij de aanschaf van een band direct zien of deze goed presteert voor geluid. Nieuwe auto’s moeten uiteraard worden geleverd met banden die voldoen aan de meest recente eis.
9.5
Stillere voertuigen
Vooral het vrachtverkeer is de laatste jaren stiller geworden door de aanscherping van emissie-eisen. Elektrische of hybride voertuigen worden langzaam populairder en zorgen voor minder verkeerslawaai, zeker in stedelijk gebied bij snelheden tot 50 km/uur. Daarna beginnen banden- en windgeruis het geluidniveau te overheersen. Hoewel ze niet zijn opgenomen in de verkeersmodellen en de geluidskaarten, vormen scooters volgens de stadsmonitor een steeds terugkerende bron van ergernis bij de burgers in Nijmegen. Elektrische scooters zijn veel stiller en stootten veel minder schadelijk stoffen uit.
9.6
Compenserende maatregelen
Er zijn ook maatregelen die de geluidsbelasting op de gevel niet verlagen. Deze maatregelen vallen strikt genomen niet onder de Richtlijn omgevingslawaai, maar dragen wel bij aan de vermindering van geluidhinder en slaapverstoring. Door de gevels van woningen voldoende geluidwerend uit te voeren kan de hinderbeleving worden verbeterd. Bij nieuwbouw gebeurt dit meestal automatisch omdat het Bouwbesluit hieraan eisen stelt. Bij bestaande woningen kan het geluidsniveau in de woning worden verlaagd door geluidswerende voorzieningen aan te brengen. Verder kan bij het woningontwerp rekening worden gehouden met het aanwezige verkeerslawaai. Met een goed ontwerp kunnen relatief stille tuinen en achtergevels worden gecreëerd. Door de slaapkamers aan de stille achtergevels te leggen neemt de kans op slaapverstoring af.
24
10
Kosten en baten
In dit hoofdstuk gaan we in op de kosten en de baten van maatregelen om de geluidsbelasting te verlagen. Het ministerie van I&M stelt dat een goede kostenbatenanalyse nodig is om prioriteiten te kunnen stellen. De beschikbare middelen moeten immers daar worden ingezet waar ze het meest opleveren. Deze redenering klopt, maar we willen wel een aantal kanttekeningen plaatsen: 1.
2.
3.
In het vorige hoofdstuk hebben we de meest voor de hand liggende geluidsreducerende maatregelen besproken. Met deze maatregelen kunnen aardige reducties worden bereikt, maar het is met de huidige stand van de techniek volstrekt onmogelijk om de geluidsbelasting op alle hotspots in Nijmegen te verlagen tot onder de plandrempel van 63 dB; Gemeente Nijmegen heeft te maken met forse bezuinigingen op de gemeentelijke begroting en dalende inkomsten uit ontwikkelingsprojecten. Dit houdt in dat de gemeente Nijmegen nog kritischer moet kijken naar haar uitgaven en waar mogelijk de uitgaven beperkt; De kosten voor een uitgebreide analyse staan niet in verhouding tot het direct beschikbare maatregelenbudget voor 2014 en 2015 (ca.€ 80.000,-);
Met het bovenstaande in het achterhoofd hebben we kosten van de meest kansrijke geluidsreducerende maatregelen uitgewerkt. Het gaat om maatregelen die wij als gemeente kunnen toepassen en die direct gevolgen hebben voor de geluidsbelasting. Daarna hebben we uitgewerkt wat de maatregelen kosten per 100 strekkende meter. Maatregel Geluidschermen Stil wegdek, meerkosten gecombineerd met regulier onderhoud SMA 08 en SMA 05 Dunne deklaag
Geschatte Kosten excl. BTW € 500,- per m2
Afschrijvings termijn 30 jaar
Meerkosten over 30 jaar € 500,- per m2
€0 € 35,- per m2
15 jaar 10 jaar
€0 € 105,- per m2
Geluidsschermen Een geluidsscherm van 100 m lang en 2 m hoog kost 100 x 2 x 500= € 100.000 excl. BTW. SMA 08 en SMA 05 In combinatie met het reguliere wegonderhoud kost deze maatregel niets extra. Dunne deklaag Als we uitgaan van een wegbreedte van 7m en een lengte van 100m dan bedragen de meerkosten voor aanleg en vervanging tov dicht asfaltbeton 7 x 100 x 105= € 73.500,De jaarlijkse extra kosten bedragen dan 73.500:30= € 2.450 excl. BTW per 100 strekkende meter. Op basis van deze zeer eenvoudige analyse kunnen we stellen dat we met de toepassing van SMA 05 zonder extra kosten een bescheiden winst van ca. 1,5 dB kunnen halen. Verder moeten we concluderen dat we met het beschikbare budget weinig extra fysieke geluidmaatregelen kunnen nemen.
25
26
11
Geluidsreducerende maatregelen in Nijmegen
In dit hoofdstuk beschrijven we de geluidsreducerende maatregelen die de afgelopen jaren zijn getroffen en de maatregelen die we de komende jaren willen treffen.
11.1
Gerealiseerde maatregelen
Wegdekken Gemeente heeft geen specifiek beleid voor het aanbrengen van stil wegdek of geluidsschermen. Wel zijn er in het verleden afspraken gemaakt over de geluidsproductie van de nieuwe wegen in Nijmegen Noord. Voor de Prins Mauritsingel is een wegdek met een geluidsreductie van ten minste 3 dB t.o.v dicht asfaltbeton afgesproken en gerealiseerd. Voor de andere nieuwe wegen is een geluidsreductie van ten minste 1,5 dB afgesproken en inmiddels deels gerealiseerd (Turennesingel, Vrouw Udasingel). Gemeente Nijmegen heeft met 4 wegvakken in de bestaande stad meegedaan met een pilot om ervaring op te doen met stille wegdekken. Deze dunne deklagen zijn inmiddels aan vervanging toe en zullen worden vervangen door wegdektypen met een vergelijkbare geluidsreductie. Het gaat om de Groesbeekseweg, Berg en Dalseweg, een deel van de Sint Annastraat en een deel van de Neerbosscheweg. De wegen waarop stille wegdekken zijn aangebracht zijn met rood aangegeven op pagina 26. In 2007 heeft gemeente Nijmegen ruim 2 miljoen euro geïnvesteerd in de vervroegde vervanging van het wegdek op de A73 door dubbellaags Zoab. Beleid Hogere waarden Wet geluidhinder Boven een in de wet bepaalde geluidsbelasting zijn nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen alleen toegestaan als het college van B&W een besluit hogere waarden heeft genomen. De wet geeft overigens ook de maximale geluidsbelasting aan. Sinds 2007 heeft gemeente Nijmegen beleidsregels waarin staat onder welke voorwaarden hogere geluidsbelastingen worden toegestaan. We stellen deze eisen om de nadelen van een hoge geluidsbelasting op een woning te compenseren en daarmee de leefbaarheid voor de bewoners te waarborgen. Een woning die aan onze beleidsregels voldoet heeft naast de vereiste geluidsisolatie op grond van het Bouwbesluit ook een geluidsluwe zijde. In tuinen en op balkons die aan de geluidsluwe zijde van een woning liggen is de geluidsbelasting acceptabel. Er zijn diverse mogelijkheden om geluidgedempt te ventileren, maar de ervaring leert dat mensen graag een raam open zetten. Door slaapkamers aan de geluidsluwe zijde te leggen behouden we deze mogelijkheid, zonder dat dit leidt tot slaapverstoring. Andere maatregelen Er zijn de afgelopen jaren ook initiatieven ontplooid die niet direct gericht waren op het verminderen van de geluidsbelasting, maar hierbij wel helpen. Denk hierbij aan het stimuleren van het gebruik van elektrische scooters, het aanmoedigen van het fietsgebruik door goede (snel)fietspaden en het uitbreiden van de stallingmogelijkheden. Verder is het vrachtverkeer in het centrum verminderd door het stimuleren van slimme en schonere distributie in de stad door o.a. de inzet van fietskoeriers. Gevelisolatie Geluidsisolatie van de gevels van woningen draagt bij aan de vermindering van de (ernstige) hinder en slaapverstoring. Gemeente Nijmegen heeft in de afgelopen 20 jaar honderden woningen voorzien van extra geluidsisolatie. Deze woningen liggen vooral langs de drukke hoofdwegen in Nijmegen, zoals de Graafseweg en de Sint Annastraat. Deze inspanning zie
27
28
je echter niet terug in de geluidsbelastingkaarten, omdat deze uitsluitend de geluidsbelasting op de gevels van geluidsgevoelige panden weergeven. In 2013 en 2014 gaat Nijmegen nog 105 woningen saneren. Deze sanering wordt gefinancierd uit het ISV 3. Daarna hebben we nog 160 woningen die voor sanering in aanmerking komen. Het is op dit moment niet duidelijk hoe de financiering hiervoor na 2014 is geregeld. Onder saneren verstaan we het aanbieden en aanbrengen van geluidsisolerende maatregelen bij woningen op de gemeentelijke saneringslijst. De eigenaar van de woning moet hier uiteraard mee instemmen. Bij woningen die al voldoende geïsoleerd zijn worden geen maatregelen getroffen.
11.2
Maatregelen Actieplan
Het verkeer op de gemeentelijke wegen vormt met afstand de grootste hinderbron in Nijmegen. We stellen hiervoor een plandrempel vast van 63 dB. Daarmee geven we aan dat geluidsbelastingen boven deze waarde om gezondheidsredenen ongewenst zijn. De gemeente reduceert bij overschrijding van de plandrempel de geluidsbelasting waar dat technisch en financieel mogelijk is, of als ze dat wettelijke verplicht is. Daarbij moeten we meteen constateren dat het in bestaand stedelijk gebied vrijwel onmogelijk is om aanzienlijke geluidsreducties van meer dan 3 à 4 dB te realiseren. Om een idee te geven: het halveren van de verkeersintensiteit op een weg levert een reductie op van 3 dB. De plandrempel verplicht de burger noch de gemeente tot het treffen van maatregelen, maar geeft wel de ambitie die we, ondanks de huidige beperkte middelen, op langere termijn hebben. Vanwege het huidige beperkte budget en de aanstaande bezuinigingen zijn onze ambities bescheiden. We richten ons op maatregelen die weinig kosten en toch voor geluidsreductie zorgen. De eenvoudigste manier om dit te bereiken is om bij wegdekvervanging bij groot onderhoud het standaard dichte asfaltbeton te vervangen door een stiller type. Dit leidt tot een geluidsreductie van ongeveer 1,5 dB en het is niet duurder dan standaard dicht asfaltbeton. Op pagina 28 zijn de wegvakken weergegeven die in de onderhoudsplanning 2013-2017 zijn opgenomen. De onderhoudsplanning is leidend voor het aanbrengen van stillere wegdekken. Uiteraard volgen we de ontwikkelingen op dit gebied en zullen we nieuwe stillere alternatieven toepassen als dat technisch en financieel mogelijk is. Verder zoeken we aansluiting bij lopende initiatieven zoals het stimuleren van het gebruik van de fiets, openbaar vervoer en stillere (elektrische) voertuigen. We willen onze kennis op het gebied van geluidsisolatie koppelen aan projecten voor het verduurzamen van bestaande gebouwen. Waar mogelijk zullen we burgerinitiatieven voor het verminderen van geluidsoverlast steunen. Als de Wet geluidhinder het voorschrijft zullen wij uiteraard maatregelen (laten) nemen om de geluidsbelasting te verlagen. Zolang het ministerie geld beschikbaar stelt voor de geluidsisolatie van bestaande woningen, blijven wij deze projecten uitvoeren in Nijmegen.
11.3
Financiën
Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) heeft eenmalig € 323.088,90 beschikbaar gesteld voor het maken van de geluidkaarten en het opstellen van het actieplan geluid. Na de definitieve vaststelling van het actieplan verwachten wij hiervan nog € 80.000 over te houden. Dit geld willen we gebruiken om een aantal geluidsreducerende maatregelen mee te financieren.
29
30
