achtergrond
Windenergie, biogas, zonne-energie, aardwarmte. Overheid en bedrijfsleven pompen miljarden in het opwekken van duurzame energie. Want omschakelen naar minder fossiel en meer duurzaam moet nu gebeuren. Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Jeroen Poortvliet
16
FORUM #18/06.10.11
‘Stimuleren is gokken met de schatkist.’ Aldus Maxime Verhagen, minister van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (el&i), in Het Financieele Dagblad van 21 september. Maar bij de Stimuleringsregeling Duurzame Energie plus (sde+) gokt hij wel met een duidelijk doel: met zeshonderd projecten bijdragen aan de doelstellingen op het gebied van duurzame energie. In 2020 moet 14 procent van de energie duurzaam worden opgewekt. Maar zolang duurzame energie duurder is dan de ‘gewone’ wordt dat doel niet vanzelf gehaald. Op 1 juli ging het loket open voor de sde+-regeling (zie kader Wat is sde+?). Meer dan negenhonderd aanvragen waren in no time ingediend. De pot met 1,5 miljard euro was direct al overtekend. De eerste vierhonderd sde+-subsidies zijn inmiddels toegekend. Een groepje Zeeuwse akkerbouwers had met hun project Groene Poort de primeur. Als het aan hen ligt, staat over anderhalf jaar in Rilland een vergister die goed is voor 15 miljoen kubieke meter groen gas op jaarbasis, gewonnen uit mest en landbouwafval. De Zeeuwse agrariërs mogen nu gaan bouwen. Maar de aanvragers van de voorganger van de nieuwe subsidieregeling zijn al een heel eind verder. Hun installaties zijn zelfs al operationeel. Hoeveel duurzame energie hebben Suiker Unie, fujifilm en Van Geest International al opgewekt?
Wat is sde+? De sde+-regeling is evenals z’n voorganger zonder de toevoeging ‘ plus’ bedoeld om duurzame energieproductie te stimuleren. Subsidie is nodig, omdat het produceren van groen gas of groene stroom (nu nog) fors duurder is. In sommige opzichten lijkt de sde+-regeling op z’n voorganger. Zo is het uitgangspunt nog steeds dat de subsidie wordt verstrekt over een langere periode. De termijn van 15 jaar, zoals opgenomen in de sde+-regeling, moet bedrijven die geld steken in de productie van duurzame energie de zekerheid geven dat ze hun investering kunnen terugverdienen. Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Zo is bij de sde+-regeling één pot geld beschikbaar voor alle categorieën duurzame energieopwekking zoals zon, wind en groen gas. Dat moet de concurrentie tussen de verschillende technologieën stimuleren. De regeling is opgeknipt in vier fasen. In de eerste fase krijgen aanvragers een lagere vergoeding dan in de vierde fase. Dat zorgt
17
FORUM #18/06.10.11
ervoor dat ondernemers die voor hun energieproductie de minste kosten maken (en dus het minste subsidie nodig hebben) een flinke streep voor hebben. En dat was ook precies het idee van de nieuwe regeling: zoveel mogelijk duurzame energie opwekken met het beschikbare subsidiebedrag. Overigens biedt een zogenoemde vrije categorie ondernemers de kans alsnog goedkoper in te schrijven dan waar ze op papier recht op zouden hebben. De sde+-regeling wordt vanaf 2013 gefinancierd uit een opslag op de energierekening van burgers en bedrijven, die jaarlijks iets hoger wordt. Zo is er over twee jaar 100 miljoen euro beschikbaar voor sde+, in 2014 200 miljoen en in 2015 300 miljoen euro. Vanaf 2028 is het budget structureel 1,4 miljard euro. Al snel na openstelling van de SDE+-regeling was duidelijk dat groen gas deze keer de grote subsidietrekker is. Zoals het er nu voorstaat, gaat ruim twee derde van het beschikbare budget naar groengasprojecten.
achtergrond
naam Jef Verboven bedrijf fujifilm Manufacturing Europe locatie Tilburg techniek windenergie
‘Windparken zijn niet onze core business’ ot 140 meter hoog zijn ze als je mast en blad bij elkaar optelt. De vijf windturbines op het eind september geopende windpark van fujifilm in Tilburg ogen indrukwekkend. Ook de hoeveelheid energie die ze opleveren, mag er zijn. Als alle stroom naar het openbare net zou gaan, zouden zesduizend huishoudens er mee vooruit kunnen. ‘We hebben het windturbineproject opgezet omdat we meer duurzame energie willen gaan gebruiken voor de productie’, vertelt Jef Verboven, energietechnoloog bij fujifilm. ‘Uit energiescans bleek dat windenergie voor ons de meest kansrijke techniek was. Maar de ontwikkeling van windturbineparken is niet onze core business en bovendien kostbaar. Dus hebben we een tender uitgeschreven voor bedrijven die deze klus voor ons zouden kunnen klaren. Idee was dat wij vervolgens de elektriciteit van hen zouden afnemen.’ Het is niet de eerste keer dat fujifilm koos voor uitbesteding. ‘We hebben het eerder zo gedaan met een warmtekracht-
18
centrale, koudwaterinstallaties en stoomketels. In tegenstelling tot de windturbines zijn deze installaties wél ons eigendom, maar worden ze beheerd door een derde partij.’ Eneco Wind won de competitie. Dat bedrijf had het meest interessante aanbod: het zag mogelijkheden om op het bedrijfsterrein vijf windturbines te plaatsen, waar fujifilm er niet meer dan drie dacht kwijt te kunnen. In 2008 besloot fujifilm verder te gaan met Eneco. ‘We hebben gekozen voor een aanpak waarbij de energieprijs die ons bedrijf betaalt, is gekoppeld aan de sdesubsidie die Eneco als eigenaar van het windpark krijgt. Eneco weet zo dat het krijgt wat nodig is om het project rendabel te maken. En fujifilm is er van verzekerd dat nooit meer wordt betaald dan op de markt voor grijze stroom.’ Maar Eneco heeft een aantal voordelen: het bedrijf kan alle stroom rechtstreeks leveren aan de fabriek. En het hoeft niet te betalen voor het gebruik van de grond waar de turbines op staan. Die voordelen zijn in de prijs verdisconteerd.
FORUM #18/06.10.11
Het windpark was dan wel gepland op een bedrijfsterrein, maar dat betekende nog niet dat de komst ook vanzelfsprekend was. Dus koos fujifilm ervoor van tevoren al flink met belanghebbenden als gemeente en provincie te overleggen. Daarnaast organiseerde het bedrijf samen met het Bedrijven Overleg Regio Tilburg (bort) voorlichtingavonden voor onder meer omwonenden en vertegenwoordigers van Natuurmonumenten. Alles om problemen bij de vergunningverlening voor te zijn. ‘In eerste instantie is iedereen wat sceptisch. Je hebt overtuigingskracht nodig om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. Maar uiteindelijk is het ons gelukt om alle vergunningen zonder bezwaren binnen te krijgen en konden we aan de slag. Nadat vergunning en sde-beschikking binnen waren, was de klus in minder dan een jaar geklaard.’
‘Ik had er de ruimte voor’ p z’n computer tovert hij een aantal overzichtjes tevoorschijn. Het staafdiagram dat de energieopwekking van de zonnepanelen op het dak van zijn bedrijf in beeld brengt, piekt behoorlijk. ‘Afgelopen week was een goede week. Dat hadden we te danken aan het prachtige weer.’ En de energieopwekking in eigen huis heeft nog een prettig neveneffect. ‘In een jaar tijd hebben we 80.000 kilo co2 bespaard.’ Een jaar of tien geleden had Rien van Geest sr, directeur van Van Geest International in De Lier, al eens een paar zonnepanelen aangeschaft voor op z’n woonhuis. ‘Ik had er de ruimte voor.’ De besparing op z’n energiekosten sprak hem aan. Maar het was vooral een subsidie die hem over de streep trok. De installatie van de panelen deed hij zelf. Nog geen twee jaar geleden deed hij het kunstje over binnen zijn bedrijf. En ook nu weer was een subsidieregeling voor
hem de directe aanleiding. ‘Ik heb toen gezegd; gelijk aanvragen!’ Van Geest International is actief in de import en export van groenten en fruit. Het bedrijf is een grootverbruiker van energie vanwege koeling van de opgeslagen producten. Maar ook voor binnenverlichting. Het bedrijfspand op handelscentrum Westerlee leent zich prima voor de plaatsing van zonnepanelen: het dak is groot (rond 11.000 vierkante meter) en ligt gunstig voor de zon. De uitvoering heeft Van Geest deze keer wel uitbesteed aan een specialist: Solarnrg. Een deel van het dak is nu voorzien van panelen. In totaal staan er 825 stuks, goed voor 100 kW piekvermogen. Het bedrijf dekt er ongeveer 10 procent van de eigen energiebehoefte mee. ‘We hebben onze piek in het verbruik overdag. Er is dan veel bedrijvigheid, wat onder meer betekent dat de koelcellen regelmatig open en dicht gaan. Het
komt mooi uit dat de zonnepanelen dan hun werk het beste doen.’ Het dak van het bedrijfspand van Van Geest International biedt nog genoeg plek om een fors aantal zonnepanelen bij te plaatsen. Voldoende om de helft van de eigen energiebehoefte te dekken. Maar zonder subsidie is dit ook nu nog niet haalbaar. ‘Zelfs met subsidie doen we er nog een jaar of zeven, acht over om onze investering terug te verdienen. Vandaar dat we ook kijken naar andere manieren om onze energiebehoefte te verkleinen. We denken er nu bijvoorbeeld serieus over om over te schakelen op led-verlichting. En ook op andere fronten is nog winst te halen.’
naam bedrijf locatie techniek
19
FORUM #18/06.10.11
Rien van Geest Van Geest International De Lier zonne-energie
achtergrond
‘Ik heb wel een paar nachten slecht geslapen’ uiker Unie was al bezig met experimenten gericht op de vergisting van restproducten. Maar zonder de sde-regeling was de vergistingsinstallatie bij de fabriek in het Brabantse Dinteloord er niet gekomen. ‘Zonder subsidie komt het bedrijfseconomisch gezien niet uit. Zo eenvoudig ligt het’, stelt Ad Backx, manager health, safety & environment bij Suiker Unie. Suiker Unie diende subsidieaanvragen in voor vier projecten, waaronder de vergister in Dinteloord. Twee jaar geleden kreeg het bedrijf groen licht voor de bouw. Nog dit najaar moet de installatie – een fabriek op zich – operationeel zijn. Dat betekent dat een einde komt aan een periode waarin ‘voor de baat uit’ geld werd uitgegeven. Zonder dat het zeker was dat de installatie er zou komen, investeerde het bedrijf tonnen. ‘Bij sde hing het van een loting af of je subsidie kreeg. Toen bleek dat we slecht hadden geloot, heb ik wel een paar nachten slecht geslapen. Uiteindelijk kregen we de subsidie gelukkig alsnog.’
Eenmaal in bedrijf gaat de installatie het hele jaar door draaien. De bietencampagne, een belangrijke voedingsbron voor de installatie, is in de loop van de tijd opgerekt van honderd naar 150 dagen. Op de momenten dat de suikerfabriek niet draait, komt de input uit een opslagsilo naast de installatie of van andere bedrijven. De vergister gaat jaarlijks ongeveer 100.000 ton biomassa, grotendeels uit de eigen suikerproductie, verwerken tot biogas. Via een opwerkingsproces wordt dat biogas omgezet in groen gas dat geschikt is voor verspreiding via het openbare gasnet. ‘We produceren hier straks 9 miljoen kubieke meter, voldoende voor zesduizend huishoudens. Samen met de andere vergister op het terrein zelfs voor negenduizend huishoudens.’ Inmiddels is Suiker Unie bezig met de ontwikkeling van een 50 hectare groot duurzaam bedrijventerrein, pal naast de suikerfabriek. Het is bestemd voor bedrijven in de agrosector. Daarnaast is ruimte gereserveerd voor 200
hectare glastuinbouw. ‘We zien volop mogelijkheden. De tuinbouwbedrijven hebben reststoffen die in onze vergister kunnen. Zij hebben warmte nodig; die kunnen ze weer van ons krijgen. Hetzelfde geldt voor de co2 die bij het vergistingsproces vrijkomt. Nu stoken ze nog aardgas om co2 te produceren voor de groei van de planten.’ Suiker Unie wil de bedrijven op het bedrijventerrein straks ook rechtstreeks van groen gas voorzien. ‘Voordeel is dat het gas niet eerst het openbare net op hoeft. Dat scheelt fors in de kosten, bijvoorbeeld voor de aansluiting. En je voorkomt dat er energie verloren gaat.’ Het bedrijf denkt nu al na over uitbreiding van de vergistingscapaciteit. Dat kan betekenen dat extra kosten moeten worden gemaakt om het groen gas kwijt te kunnen op het hoofdnet. ‘Het zou goed zijn als die kosten dan niet voor het bedrijf zijn dat duurzaam gas produceert, maar als maatschappelijke kosten worden opgenomen in de aardgasprijs.’
naam bedrijf locatie techniek
20
FORUM #18/06.10.11
Ad Backx Suiker Unie Dinteloord vergisting
