Inhoud Aan de slag met … ‘starten met studeren’
7
Wat kan je verwachten van dit werkboek?
7
Voor wie is het bedoeld?
8
Gebruiksaanwijzing
9
Deel 1. Wat? Studiekeuze
11
Deel 2. Hoe? Een stappenplan voor strategisch studeren
15
2.1
Algemene aandachtspunten
15
2.2
Waarom deze methode?
15
2.3
Start: ready, set, go!
16
2.3.1
Wat heb je nodig?
16
2.3.2
Colleges volgen en notities maken
17
2.4
Strategisch studeren
22
2.4.1
Fase 1: verwerken
23
A. Oriënteren
23
B. Globaal lezen
27
C. Intensief verwerken
28
D. Tot slot
59
2.4.2
Fase 2: memoriseren
62
2.4.3
Fase 3: herhalen
65
Deel 3. Wanneer? Timemanagement
67
3.1
Weekplanning
69
3.1.1
Tijdsinvestering op korte termijn
69
3.1.2
Aantal studie-uren per week
78
3.1.3
Kenmerken van een goede planning
80
3.1.4
Ontspanning
81
3.1.5
Weekplanning opstellen
83
3.1.6
Planning versus realisatie
86
3.2
Langetermijnplanning
89
3.2.1
Tijdsinvestering op lange termijn
89
3.2.2
Langetermijnplanning opstellen
92
3.2.3
Planning versus realisatie
95
3.3
Examenplanning
96
3.3.1
Tijdsinvestering examens
96
A. Tijdsinvestering memoriseren
96
B. Tijdsinvestering herhalen
98
3.3.2
Examenplanning
100
Deel 4. Waarom? Motivatie en concentratie
107
4.1
Motivatie
107
4.1.1
Soorten motivatie
107
4.1.2
Motivatie aanpakken
108
A. Aantrekkelijkheid
109
B. Succes
110
C. Tijd
113
Concentratie
115
4.2 4.2.1
Studieruimte
117
4.2.2
Dagindeling
118
4.2.3
Lichamelijke toestand
119
4.2.4
Psychische toestand
119
Deel 5. Waar toe? Examens!
121
5.1
Examenvormen
121
5.1.1
Multiple choice examen
121
5.1.2
Examen met oefening
123
5.1.3
Schriftelijk examen gesloten boek
124
5.1.4
Schriftelijk examen open boek
126
5.1.5
Mondeling examen
127
5.2
Examenstress
129
5.2.1
Stress: facts and figures
129
5.2.2
ABC: weg ermee?
130
A. Aanleiding wijzigen
132
B. Beleving wijzigen
134
C. Consequentie wijzigen
137
Tot slot
139
Nuttige websites
140
Referenties
141
Bijlagen
143
D E E L 2. HO E? E E N S tappe nplan voor strategisc h studere n Eenmaal je je studiekeuze hebt gemaakt, komt het er natuurlijk op aan om te starten met studeren. Maar hoe pak je dit aan? Denk terug aan de pizza. Begin je met de bodem of eerst de groenten? Wat doe je eerst en wat daarna? In dit hoofdstuk gaan we in op ‘hoe strategisch studeren’. We zoeken een antwoord op de volgende vragen: Hoe begin je aan een opleidingsonderdeel? Hoe onderscheid je hoofden bijzaken? Wat duid je aan? Ga je een samenvatting of schema maken? Hoe ga je het geheel ‘blokken’? We bespreken stap voor stap hoe je cursussen kan verwerken en instuderen als voorbereiding op de examens. Net zoals bij het maken van een pizza, kan een recept immers de nodige houvast bieden en is het nuttig deze stappen één voor één te volgen. We geven hierbij een aantal oefeningen die je zelf kan uitproberen. Dit lijkt in het begin misschien wat veel, maar je zal merken dat deze stappen vanzelf gaan, eens je ze onder de knie hebt.
2.1 A lgeme ne aa ndac htsp un te n Elke student studeert op zijn manier. Hoe en hoeveel je studeert, is eigenlijk niet zo belangrijk. Als je er maar in slaagt om je cursussen tijdig in te studeren en goede examens af te leggen. Indien je denkt dat je een efficiënte studiemethode hanteert, dan hoef je daar dus niets aan te veranderen. Heb je echter te weinig resultaat, dan kan het interessant zijn om je studiemethode onder de loep te nemen. Dit kan je doen door onderstaande stappen uit te proberen. Zo kan je zelf ondervinden wat werkt. Misschien vergen verschillende opleidingsonderdelen een verschillende studieaanpak. Niet iedere cursus is immers op dezelfde manier opgebouwd. Bovendien zullen sommige technieken je beter liggen dan andere. Oefenen is de boodschap!
2.2 Waarom de ze methode? De methode die we hier voorstellen, blijkt te werken voor de gemiddelde student omdat deze methode: • leidt tot inzicht in de leerstof; • helpt om de leerstof langer te onthouden; • afwisseling biedt om geconcentreerd en gemotiveerd te blijven tijdens het studeren; • leidt tot geleidelijke leerstofverwerking, wat een buffer is tegen onverwachte gebeurtenissen in de blok- en/of examenperiode. Als je veel herhaalt, is het immers niet zo erg als er een herhalingsbeurt wegvalt.
15
Star ten me t studeren
2.3 STA R T: R EADY, SE T, GO! 2.3.1 WAT HEB JE NODIG? LISA Lisa schrijft zich in het begin van de zomer in voor de bachelor biologie. Ze hebben haar bij de inschrijvingen verteld dat de colleges doorgaan op Campus Groenenborger en dat de docenten alles zullen uitleggen in verband met het aanschaffen van cursussen. De eerste dagen heeft ze toch even moeten zoeken om de juiste lokalen te vinden. Het is ook zo’n wirwar met al die gangen en laboratoria. In hun eerste college hebben de meeste docenten inderdaad uitgelegd waar je hun cursus kan kopen, maar het is toch moeilijk om een overzicht te krijgen. Sommige docenten geven immers slides, een handboek én een cursus. En dan moet je je eigen notities er nog bij rekenen, pfff! Gelukkig heeft ze al wat slides teruggevonden op de elektronische leeromgeving en kan ze de colleges zo wat beter volgen. In het begin van het academiejaar kan het verwarrend zijn om de juiste lokalen te vinden en het juiste materiaal te verzamelen. Het is echter belangrijk dat je een overzicht hebt van wat er per opleidingsonderdeel voorhanden is. Vaak zul je reeds veel materiaal vinden bij de cursusdienst van je campus, maar soms is het ook nodig om handboeken te bestellen, slides te printen en eigen notities te nemen. Alvorens je je cursussen kan verwerken, is het dus belangrijk alle materiaal te verzamelen.
✎
Vu l i n o n d e r s t a a n d e t a b e l v o o r e l k o p l e i d i n g s o n d e r d e e l a a n w e l k m a teriaal voorhanden is.
Opleidingsonderdeel
16
Gedrukte cursus
Slides
Notities
Handboek
Andere
Deel 2. Hoe? Een stappen pl an voor s tr ategi s ch s tu d er en
2.3.2 COLLEGES VOLGEN EN NOTITIES MAKEN Aïsha Aïsha zit in haar 3e bachelor wijsbegeerte en weet niet zo goed hoe ze de hoorcolleges van een bepaald opleidingsonderdeel moet aanpakken. Ze heeft al geprobeerd om alles wat de docent vertelt, neer te pennen, maar dat houdt ze niet vol. Daarna heeft ze getracht haar slides aan te vullen met wat de docent vertelt. Dit lukt haar, maar het is slordig. Wanneer ze thuiskomt, merkt ze bovendien vaak dat het genoteerde reeds in haar boek staat. Ze vraagt zich dan ook af of het nuttig is om deze colleges te volgen. Zou ze niet beter op het moment van de hoorcolleges thuis haar boek lezen en de cursus verwerken?
Wat denk jij dat Aïsha zou moeten doen? Vind je deze situatie herkenbaar?
Vaak stellen studenten zich de vraag of ze colleges moeten volgen. Hieronder geven we enkele redenen om het toch te doen: • De docent geeft tijdens de colleges vaak mee wat hij belangrijk vindt. Iedere docent heeft een eigen manier van lesgeven en legt eigen accenten. Het kan interessant zijn om te ontdekken waar je op moet letten tijdens het studeren. • Je komt te weten hoe je bepaalde opgaven kan aanpakken. • De docent vermeldt tijdens de colleges vaak wat er van jou wordt verwacht in verband met zijn opleidingsonderdeel. • Door het college te volgen krijg je vaak al inzicht in de structuur van de cursus. • Je leert er medestudenten kennen waarbij je ook terecht kan voor vragen, … 17
Deel 2. Hoe? Een stappen pl an voor s tr ategi s ch s tu d er en
Voor we starten: Ga eens bij jezelf na hoe jij aan een cursus zou beginnen? Wat doe je eerst en wat erna? Hoe pak je het aan?
2.4.1 FASE 1: VERWERKEN
1) VERWERKEN — 2 ) MEMORISEREN — 3) HERHALEN START Onder verwerken verstaan we alle activiteiten die ervoor zorgen dat je cursus overzichtelijk en duidelijk is, zodat hij gemakkelijk kan opgeslagen worden in je geheugen. Het verwerken van je cursus heeft een aantal voordelen: • Je bent verplicht je aandacht bij de tekst te houden. • Je vraagt je automatisch af wat hoofd- en bijzaken zijn. • Je moet door deze methode nagaan hoe de tekst is opgebouwd, welke logische redeneringen worden gezet, enz. A. Oriënteren
Een eerste en bijzonder belangrijke stap is het oriënteren. Veel studenten gaan meteen naar de eerste pagina en beginnen ijverig te onderlijnen of te fluoresceren. Vooraleer je begint met aanduiden of samenvatten, mag je het oriënteren echter niet vergeten. Oriënteren doe je om een overzicht te krijgen van de leerstof van een bepaald opleidingsonderdeel enerzijds en om je voorkennis te activeren en gemakkelijker verbanden te leggen anderzijds. We bespreken hieronder wat oriënteren allemaal kan inhouden. Meestal heb je voor één opleidingsonderdeel verschillende materialen die je kan gebruiken. Belangrijk is dat je eerst alle materiaal verzamelt. Je hebt reeds voor ieder opleidingsonderdeel een overzicht gemaakt van alle materialen die je nodig hebt (zie ‘2.3.1 Wat heb je nodig?’, p. 16). Heb je alles?
23
Star ten me t studeren
JOS Jos heeft al haar materiaal verzameld. Ze heeft via de elektronische leeromgeving de slides afgedrukt. Ze is op de cursusdienst de cursus gaan halen. Ook het handboek dat de docent aanraadt, heeft ze gekocht. Ze heeft ondertussen al enkele colleges gekregen en is van plan om deze middag te starten met het verwerken van de eerste twee hoofdstukken. Maar hoe begint ze hier nu aan? Want ze heeft bovendien ook nog notities gemaakt tijdens de colleges. Eens je over deze verschillende materialen (handboek, notities, cursus, slides, …) beschikt, moet je jezelf de vraag stellen hoe je deze gaat combineren en/of integreren. Sommige studenten studeren eerst hun notities, daarna leren ze de slides, vervolgens een samenvatting om ten slotte het handboek te studeren. Het combineren van het verschillend studiemateriaal kan uiteraard heel goed werken. Het is echter ook handig om verschillende materialen te integreren tot één geheel. Bijvoorbeeld: sommige studenten vertrekken vanuit de slides omdat dit beknopt weergeeft wat er belangrijk is. Ze vullen deze dan aan met info uit de cursus en hun eigen notities. Ze zullen vooral hun slides memoriseren bij de voorbereiding van het examen. Anderen gebruiken dan weer liever het handboek als basis omdat hier alles in volzinnen staat beschreven. Ze onderlijnen wat belangrijk is aan de hand van de slides en noteren voorbeelden uit de les in de kantlijn. Ze zullen vooral hun handboek blokken. Anderen vinden dat hun eigen notities de ideale basis zijn om de cursus te verwerken en vullen deze her en der aan met extra informatie uit andere materialen, ...
Sta daarom even stil bij de volgende vragen.
Begrijp ik alles als ik enkel mijn slides bekijk?
Wat is de structuur van het handboek/mijn notities/de cursus/de slides? Komt deze overeen?
24
Deel 2. Hoe? Een stappen pl an voor s tr ategi s ch s tu d er en
Wat geeft voor mij het best de inhoud van het opleidingsonderdeel weer? Waar ga ik van vertrekken?
• Het integreren van materialen kan helpen om het overzicht te bewaren. • Je docent geeft vaak op de slides weer wat hij belangrijk vindt. Je kan deze als kapstok gebruiken. • Indien mogelijk, kan je je slides tijdens het college aanvullen. Hierdoor staan je notities meteen bij de juiste slides. • Het is belangrijk te weten wat je wel/niet moet kennen. De docent geeft soms aanwijzingen in het college wanneer je bepaalde hoofdstukken zeer goed of net niet moet kennen. Zo vergeet je geen belangrijke zaken maar verwerk je ook geen overbodige delen.
Naast het kiezen van de materialen die je gaat gebruiken om het opleidingsonderdeel te verwerken, is het belangrijk jezelf een aantal vragen te stellen vooraleer je voor het eerst de cursus induikt. Je oriënteert jezelf dus aan het begin van een opleidingsonderdeel. • Waarover denk ik dat deze cursus gaat? Heb ik informatie over de docent/auteur? In welk onderzoeksgebied werkt die? Vanuit welk gedachtegoed vertrekt die? • Wat is de hoeveelheid van deze cursus? Hoeveel hoofdstukken telt mijn cursus? Hoeveel pagina’s is dit in het totaal? • Hoe is deze cursus opgebouwd? Welke structuur zit erin? Zijn dit allemaal aparte hoofdstukken of zit er een lijn in het geheel? • Is er een inhoudstafel? Zo ja, waar vind ik de inhoudstafel? • Waar vind ik tabellen/grafieken/bijlagen? Belangrijk hierbij is dat je duidelijk een overzicht krijgt van je cursus. Een inhoudstafel is een zeer handig hulpmiddel waarnaar je telkens kan terugkijken.
25
Star ten me t studeren
3.3 E XAMENPL ANN ING Voor een goede examenplanning is het onontbeerlijk dat je een correcte inschatting maakt van de tijd die je nodig hebt om de verschillende opleidingsonderdelen te memoriseren en te herhalen.
3.3.1 TIJDSINVESTERING EXAMENS Denk nu even terug aan het semesteroverzicht (zie ‘3.2.1 Tijdsinvestering op lange termijn’, p. 89): hierbij maakte je een lijstje van de opleidingsonderdelen en probeerde je te schatten hoeveel tijd je nodig had om het opleidingsonderdeel blokklaar te maken. Als basis voor je examenplanning kan je nu hetzelfde doen, maar dan voor het memoriseren en herhalen van al jouw leerstof. A. Tijdsinvestering memoriseren
✎
Hieronder vind je een overzichtje waarin je je bevindingen kan neerpennen:
1. In de eerste kolom noteer je de opleidingsonderdelen waarvan je een examen moet afleggen. 2. In de tweede kolom noteer je wat je precies voor het opleidingsonderdeel moet blokken (memoriseren). Het kan gaan om het inprenten van verwerkte teksten, het maken van oefeningen of andere opdrachten (bv. verplichte literatuur). 3. In de derde kolom noteer je ten slotte hoeveel tijd dit ongeveer in beslag gaat nemen in aantal bladzijden per uur, aantal bladzijden per dag en vervolgens in het totaal aantal dagen. Let wel: een examenperiode is atypisch. Omdat de lessen wegvallen, kan je een hele dag met je studie bezig zijn. Ook de weekends zullen integraal naar studeren moeten gaan (al zijn er soms uitzonderingen, denk bijvoorbeeld aan Kerstmis of Nieuwjaar). Uiteraard kan je ’s avonds dan wel tijd vrijmaken voor ontspanning, toch zeker in de blokperiode (de periode voorafgaand aan de examenperiode).
96
Deel 3. Wan n eer? Ti meman agemen t
Tot aantal
Opleidingsonderdeel
To do
Tijdsinvestering blokken
Inleiding tot de
Tekst: 200 blz. cursus
Per uur: 5
Per dag: 40
5
sociologie
Oefeningen: /
Per uur:
Per dag:
/
Ander: /
Per uur:
Per dag:
/
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
dagen
97
Star ten me t studeren
Opleidingsonderdeel
To do
Tijdsinvestering blokken
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tekst:
Per uur:
Per dag:
Oefeningen:
Per uur:
Per dag:
Ander:
Per uur:
Per dag:
Tot aantal dagen
Normaal gezien heb je, na het verwerken van de cursus, al een redelijk goed beeld van de tijd die je gaat nodig hebben om het opleidingsonderdeel te blokken. Indien het allemaal nogal vaag is, kan je jezelf voor de examenperiode ook eens testen. Maak een uurtje vrij om een stukje in te prenten van een verwerkte cursus: hoeveel bladzijden kan je memoriseren op dat uur? Hetzelfde kan je doen voor het maken van oefeningen, e.d.
• Reken voor een gemiddelde dag tijdens de blokperiode niet meer dan acht tot negen uur per dag als je echt moet focussen op memoriseren. Je bent geen superman of -vrouw! • Probeer je schatting ook altijd iets ruimer te maken dan wat je op het eerste zicht zou denken. Iedereen kan al eens een slechte dag doormaken.
B. Tijdsinvestering herhalen Het is daarnaast ook belangrijk om rekening te houden met de tijd die je nodig hebt om de ingeprente leerstof te herhalen (zie ‘2.4.3 Fase 3: herhalen’, p.65). Herhalen zou het meest opbrengen indien het kort na het eerste inprenten gebeurt. Daarna kunnen de herhalingsbeurten steeds verder in de tijd worden gespreid.
98
Deel 4. Wa ar om? M oti vati e en con cen tr ati e
4.2.1 Studieruimte Zo weinig mogelijk afleiding in de omgeving is belangrijk tijdens het studeren. Zorg ervoor dat er zo een minimum is aan afleiders zoals rommel, gsm, computer, radio, tv, storende mensen en andere chaos. Dit is opnieuw heel persoonlijk. Sommige studenten hebben eerder moeite met studeren in een doodstille omgeving. Een rustig muziekje zal wel lukken om niet afgeleid te worden. Wanneer je echter begint mee te zingen, is het beter om de radio uit te schakelen.
Ga eens na waar jij het best studeert. Som deze plaatsen hieronder op.
Wat zijn de voordelen en nadelen van deze plaatsen?
• Zoek een rustige werkplek: je eigen kamer thuis, je kot, een plekje op de campus, ... • Studeer in een niet te warme kamer. • Vind je geen rustige werkplek? Zoek dan iets dat dit compenseert zoals het gebruik van oordopjes of mp3 met rustige muziek. Let wel, voor sommigen leidt dit nog meer af! • Ruim je werkplek goed op. Leg alleen op je bureau wat je nodig hebt.
117
