Inhoud
Inleidend hoofdstuk Waarom dit boek? Voor wie is dit boek bedoeld? Wat kun je van je lectuur verwachten? Overzicht van het boek Auteurs
11 11 12 12 13 15
Deel 1. Het ziekenhuis als organisatie: nood aan een hr-beleid voor artsen
19
Hoofdstuk 1 · De maatschappelijke ontwikkeling naar patiënt gestuurde zorg: implicaties voor het functioneren van artsen in ziekenhuizen
21
Een context van convergerende ontwikkelingen Vergrijzing Medisch-technologische vooruitgang Spanning vraag – beschikbare middelen Globalisering Toenemend consumentenbewustzijn Patiëntgestuurde zorg Werk in uitvoering Chronische zorg Van intramurale naar extramurale zorg Multidisciplinaire zorg Van fragmentering naar samenhang Van vrijheid naar verantwoording Van structuur naar proces en resultaat Van competitie naar complementariteit Van centralisering naar decentralisering Een nieuwe ziekenhuisorganisatie De nieuwe ziekenhuisarts
22 22 23 25 27 28 29 30 30 30 31 32 32 33 34 35 36 39
6
arts in het ziekenhuis
Hoofdstuk 2 · Ziekenhuisartsen: gladiatoren in de arena of professionals in een geïntegreerde organisatie? De relatie arts-ziekenhuis Het juridisch statuut van de ziekenhuisarts Een relatie beheerst door dualismen De ziekenhuisartsen als beroepsgroep Het toekomstig artsenkorps: grijzer en vrouwelijker Het artsenberoep onder druk
Hoofdstuk 3 · Naar een hr-beleid voor artsen: pleidooi voor een artsvriendelijk ziekenhuis
41 42 42 47 50 50 54
57
Uitdagingen van formaat Het psychologisch contract: naar een new deal Een doelgericht hr-beleid voor artsen Eerste stappen naar een hr-beleid voor artsen Kritische succesfactoren
57 59 61 64 65
Deel 2. Hr-beleid en hr-instrumenten
67
Hoofdstuk 1 · Samenwerken van artsen: kritische succesfactoren voor associaties
69
De wil tot samenwerken Gemeenschappelijke missie/visie/doel Wie is wie? Ken uzelf én uw collega’s Juiste inschatting Goede mix Taakverdeling Teamleider Respect Gelijkwaardigheid Communicatie en coördinatie Transparantie Conflicten zo snel mogelijk oplossen Duidelijke regelgeving Juridische vormgeving Associatiecontract en deontologie Associatiecontract en algemene regeling Medische aansprakelijkheid Voorwerp van de associatie Verdeling van de onkosten
70 70 72 72 73 74 74 74 75 76 77 77 78 78 80 80 81 81 82
inhoud
Verdeling van de inkomsten Duur en einde Afwezigheden Geschillenregeling Goede randvoorwaarden Stopzetting als het niet anders kan…
Hoofdstuk 2 · Wat is een competente arts? Over competenties en competentiemanagement Wat zijn competenties? Wat is competentiemanagement? Rol van competentiemanagement in het personeelsbeleid van vandaag Competenties voor de arts van de toekomst Opstellen van een functie- en competentieprofiel voor medisch specialisten Zinvolheid van competentiemanagement bij artsen Integratie in de ziekenhuisorganisatie Rol van competenties in hr-processen Hoe kun je vereiste en aanwezige competenties matchen? Vorming: hoe hou je competenties op peil? Kritische succesfactoren bij het implementeren van competenties bij artsen
Hoofdstuk 3 · Rekrutering en selectie van artsen Preselectiefase De intentie om een nieuwe arts aan te trekken Verwachtingen ten aanzien van de nieuwe arts Rekrutering: adverteren en kandidaten aantrekken Een aantrekkelijk aanbod voor artsen bieden Relevante factoren bij het aantrekken en behouden van de juiste artsen Rekruteringskanalen Selectie Selectie van ziekenhuisartsen: professioneel genoeg? Samenstelling selectiecommissie Selectiemethodiek Assessment? Proefperiode Evaluatie van de nieuwe arts Begin van retentiebeleid: goede integratie van de nieuwe arts in de organisatie Mentorschap Besluit
7
82 85 85 87 87 88
89 90 90 94 96 97 100 101 101 102 102 103 104
107 107 107 108 110 110 111 117 118 118 119 120 122 123 123
124 125 126
8
arts in het ziekenhuis
Hoofdstuk 4 · Sturen van artsen in functie van het ziekenhuis: mission impossible? Doel van het prestatiemanagement Prestatiemanagement: het strategisch niveau Positionering Missie Visie en kernactiviteiten Het waardepatroon van de organisatie Processen Managementniveaus, functies en rollen Gewenste resultaten, taken en competenties Permanente betrokkenheid Prestatiemanagement: het operationele niveau De cyclus Fase 1: Strategische actieplanning Fase 2: Vastleggen van individuele doelstellingen en de verwachtingen met betrekking tot de globale functievervulling Fase 3: Opvolging en coaching Fase 4: Het prestatiewaarderingsgesprek Fase 5: Beloning Beheer van het systeem Besluit
Hoofdstuk 5 · Van arts tot manager of toch niet? Loopbanen voor artsen Promotie Managementparticipatie, leren en ontwikkeling Participatie in het ziekenhuismanagement Het trainen van managementvaardigheden en de aandacht voor levenslang leren Leeftijdsbewust personeelsbeleid
Hoofdstuk 6 · Hoe gezond is het leven als arts? Welzijnsbeleid voor artsen Een globaal raamwerk voor stress en burn-out Soorten van preventie Niveaus van preventie Maatregelen voor voorkomen en behandelen van stress en burn-out Primaire preventie op organisatieniveau Primaire preventie op niveau interactie zorgverlener-organisatie
127 127 129 129 129 130 130 131 132 132 133 133 134 135
138 142 143 144 145 145
147 148 150 150
150 154
157 160 161 161 162 162 162 166
inhoud
Primaire preventie op individueel niveau Secundaire preventie op organisatieniveau Secundaire preventie op niveau individu-organisatie Secundaire preventie op individueel niveau Tertiaire preventie op organisatieniveau Tertiaire preventie op niveau individu-organisatie Tertiaire preventie op individueel niveau Voorbeeld van aanpak binnen het Jessa Ziekenhuis Avondseminarie over stressbeleid Therapeutische consultaties in verband met burn-out Enquête in samenwerking met ICMA in verband met artsentevredenheid Enquête in samenwerking met ISW Limits in verband met stress en burn-out bij artsen Opleiding in verband met stresspreventie door ISW Limits Besluit
Hoofdstuk 7 · Vaardigheden om als arts te overleven Communicatie Gespreksvaardigheden Probleemverkennend gesprek Selectiegesprek Feedback geven Slechtnieuwsgesprek Vaardigheden en persoonlijkheid Naslagwerken
9
167 167 167 168 169 169 169 170 170 170 171 173 173 174
175 175 177 178 178 179 180 182 182
Deel 3. Hoe een hr-beleid voor artsen implementeren in het ziekenhuis
185
Hoofdstuk 1 · Kiezen voor een artsvriendelijk ziekenhuis
187
Hoofdstuk 2 · De hoofdgeneesheer als motor voor het hrbeleid voor artsen
191
Hrm door de leidinggevende arts Hoe kan de leidinggevende arts de competenties aansturen? Selectie van artsen en opvolging Disfunctioneren Hoe kan de leidinggevende arts de motivatie en betrokkenheid wakker houden? Het belang van communicatie
192 193 194 195 196 197
Feedback en prestatiemanagement Loopbaanplanning en -verloop Het inkomen Hoe kan de leidinggevende arts de inspraak van artsen bevorderen? De Medische Raad Structuur Projecten Raden en commissies Hrm voor de leidinggevende arts Hoe de leiderscompetenties aansturen? Hoe de leidinggevende arts motiveren en ondersteunen? Ondersteunende organen Hoe de leidinggevende arts inspraak garanderen? Besluit
Hoofdstuk 3 · Veranderingsmanagement
198 199 200 200 200 201 201 201 202 202 203 205 205 206
207
Richtlijn 1: Formuleer een duidelijke strategische visie 210 Richtlijn 2: Creëer commitment van artsen en topmanagement 210 Richtlijn 3: Mentaliteitswijziging 211 Richtlijn 4: Ondersteunende organisatorische veranderingen en communicatie 212 Mentaliteitswijziging als basis voor cultuurverandering 212
Bibliografie
214
