8 transitie jeugdzorg T EK S T : B ER B ER B I J M A
//
B EEL D : W I EN Y D E B R A B A N D ER
‘patiënten in nood worden geholpen. die zorgcultuur verandert niet door deze transitie’
lhv de dokter – oktober 2014
9 Zeeland: grote verschillen per gemeente
Steeds meer zicht op lokale aanpak jeugdhulp Nog minder dan drie maanden te gaan, dan valt de jeugdzorg onder gemeenten. Daarmee gaat er ook voor huisartsen het nodige veranderen. Maar wat precies? In Zeeland zijn de verschillen groot. Waar een aantal gemeenten al stappen heeft gezet in de samenwerking met huisartsen, zijn anderen bezig met een inhaalrace.
P
eter de Doelder uit Middelburg heeft twee petten op: die van gemeenteraadslid en die van huisarts. Als fractievoorzitter van de PvdA zijn discussies over de transitie van rijkstaken naar de gemeente voor hem inmiddels gesneden koek – al gaat het in de raad vaker over het geld dan over de inhoud. Als huisarts ziet hij dat er nog veel onduidelijk is: wat gaat er nu precies per 1 januari gebeuren en wat betekent dat voor het dagelijks werk van huisartsen? Met ingang van het nieuwe jaar krijgen gemeenten taken op het gebied van jeugdzorg die nu nog versnipperd zijn over allerlei instanties. De financiële en bestuurlijke bundeling moet zorgen voor meer efficiëntie en duidelijkheid voor patiënten. Punt van aandacht: de transitie is tegelijk ook een forse bezuinigingsoperatie. Gemeenten breken zich al maanden het hoofd over de vraag hoe ze het allemaal betaalbaar kunnen houden. De Doelder fungeert met zijn dubbele pet de laatste maanden vaak als intermediair. Hij is bestuurslid van de LHV-kring Zeeland en zit regelmatig bij gesprekken over samenwerking tussen huisartsen en gemeenten. "In de eerste gesprekken moet veel worden uitgelegd en wederzijdse beelden worden bijgesteld. Gemeenten moeten uitleggen wat ze precies onder een voorziening of beschikking verstaan. Andersom
hebben gemeenten vaak geen goed beeld van wat huisartsen allemaal doen en kunnen. Zo’n gesprek is voor beide partijen heel nuttig." De meeste gemeenten hanteren voor de nieuwe situatie het uitgangspunt: één gezin, één plan, één regisseur. De Doelder: "Dat betekent dat er een goede samenwerking met de huisarts moet zijn, want die is een belangrijke vindplaats voor problemen in gezinnen en bij jongeren." ▪▪Verschillen Het contact tussen gemeente en huisarts is echter nog lang niet in alle Zeeuwse gemeenten op gang gekomen, zegt Marianne Wamelink, beleidsmedewerker van LHV-bureau Zuidwest Nederland. Zij probeert dergelijke gesprekken te initiëren en is er ook vaak bij aanwezig. "Zeeland is voor de transities opgedeeld in drie regio’s. Op Walcheren en in ZeeuwsVlaanderen zijn al behoorlijk vergaande gesprekken tussen gemeenten en huisartsen. Deze twee regio's werken bijvoorbeeld met gebiedsteams waarnaar huisartsen kunnen doorverwijzen. Maar in de Oosterschelderegio, met name op Schouwen-Duiveland en Noord- en Zuid-Beveland, zijn de gesprekken totnogtoe slecht van de grond gekomen. In sommige gemeenten is er goed individueel contact tussen een huisarts en
10
een ambtenaar, maar in de regio als geheel moet dit najaar nog veel gebeuren."
‘Huisartsen willen zo langzamerhand namen en rugnummers’
▪▪Vraagteken Henk Bakx, huisarts in Kapelle (ZuidBeveland), kan daarover meepraten. "Wat er gaat gebeuren, is voor mij nog één groot grijs vraagteken. Pas in oktober heb ik met twee collega-huisartsen voor het eerst een gesprek met de drie gemeenten in onze regio over wat de nieuwe werkwijze wordt. Los daarvan is het contact dat ik met mijn eigen gemeente heb, overigens prima. De lijnen zijn hier kort; veel medewerkers van de gemeente ken ik al jaren." Bakx’ grootste zorg is "dat dat wat we een transitie noemen, in feite een bezuiniging is. Dat merk ik nu al: kinderen die ik doorverwijs naar gespecialiseerde hulp vanwege bijvoorbeeld ADHD, krijg ik soms gewoon retour afzender. Instellingen voor jeugdhulp zijn nu al aan het bezuinigen en nemen daarom soms patiënten niet aan. Of ze halen een truc uit via de wachtlijst. Zo had ik psychiatrische dagbehandeling geregeld voor een meisje van zeventien, waarna
ik bericht kreeg dat ze staat ingepland voor een intake en tot de start van de behandeling onder mijn verantwoordelijkheid valt. Dat kan zo maar vier maanden duren, met crisissituaties en al. Zo wordt er heel wat bij ons over de schutting gegooid." In de gemeente van Bakx is al wel een wijkteam opgericht. De samenwerking daarmee loopt naar tevredenheid. "Mijn contactpersoon in het team is dezelfde wijkbroeder met wie ik vijftien jaar geleden samenwerkte. Dat gaat uitstekend." Ook in de samenwerking met de gemeente heeft hij, gezien de goede verstandhouding, op zich wel vertrouwen. "De medewerkers van de gemeente zijn zeker van goede wil, maar ik zit er natuurlijk niet op te wachten dat ik straks op het gemeentehuis verantwoording moet afleggen omdat ik een patiënt wil doorsturen voor een dure behandeling." ▪▪Ingekochte zorg De inkoop van het zorgaanbod door de gemeente vormt een heet hangijzer, merkt Marianne Wamelink. "Huisartsen kunnen
Marianne Wamelink: 'In de regio als geheel moet dit najaar nog veel gebeuren'
transitie jeugdzorg 11
lhv de dokter – oktober 2014
niet ingeperkt worden in hun verwijsrecht. Maar ik merk onder huisartsen zorgen over de kwaliteitscriteria die gemeenten hanteren bij die inkoop. Is het aanbod van zorg straks kwalitatief en kwantitatief voldoende? Daar hebben huisartsen geen enkel zicht op." Soms komt er al een hiaat boven water. "Min of meer door toeval kwamen we erachter dat sommige gemeenten geen verslavingszorg voor 18-minners hebben ingekocht. Dat valt nu nog onder de zorgverzekeringswet. Als de gemeente dat niet heeft gecontracteerd voor volgend jaar, waar moet je als huisarts dan een zestienjarige met een cannabisverslaving naar doorverwijzen?", zegt Wamelink. Staatssecretaris Van Rijn (VWS) heeft aangegeven dat als een specifieke vorm van jeugdhulp niet door de gemeente is ingekocht, de gemeente dan alsnog er voor moet zorgen dat de jeugdige passende jeugdhulp ontvangt. Hoe dat in de praktijk gaat uitpakken, is nog niet duidelijk. Bovendien merkt Wamelink dat een aantal gemeenten nog niet op de hoogte is van het
verwijsrecht van huisartsen. “Zij moeten hun beeld na gesprekken met huisartsen op dat punt bijstellen en passen hun beleidsplannen daarop aan.” Een andere belangrijke vraag die bij veel huisartsen leeft is hoe de samenwerking met de wijkteams eruit gaat zien. Zo goed als dat al rond de praktijk van Henk Bakx is geregeld, is het bij de meeste andere huisartsen niet. Wamelink: "Huisartsen willen zo langzamerhand namen en rugnummers. Als een doorverwijzing de eerste, tweede en zelfs derde keer niet lekker loopt, gaat een huisarts om zo’n team heen bewegen." Ook De Doelder merkt dat huisartsen ‘praktische antwoorden’ willen. "Maar die zijn er soms nog niet. In veel gemeenten zijn de gebiedsteams nog in oprichting. Op Walcheren en in Zeeuws-Vlaanderen wordt bijvoorbeeld nog gekeken naar de optie dat de POH-GGZ lid wordt van het wijkteam." ▪▪Beroepsgeheim De Praktijkkaart Jeugd, bijlage bij dit nummer van De Dokter, is een hulpmiddel voor
Pilot: betere samenwerking met jeugdarts In de gemeenten Middelburg, OostSouburg en Arnemuiden vindt dit jaar een pilot project plaats om een onderdeel van de jeugdzorg beter te laten verlopen: de samenwerking tussen de huisarts en de jeugdarts van de GGD. Aan het project doen negen huisartsenpraktijken, vier jeugdartsen en 24 basisscholen mee. Aanleiding van het project is de frustratie van huisartsen die een oudermet-kind op het spreekuur krijgen die ‘alleen nog maar om een briefje vragen’, zoals Peter de Doelder, huisarts in Middelburg, het uitdrukt. "Op school is bijvoorbeeld vastgesteld dat een kind ADHD heeft en de school heeft de ouder aangeraden om bij de huisarts een doorverwijzing voor de kinderpsycholoog te halen. Zo’n kind heeft al een stempel gekregen
voor de huisarts bij betrokken was, terwijl die misschien zicht heeft op de bredere problematiek in het gezin. Met zo’n stempel krijgt het kind soms de gevolgen van bijvoorbeeld een opvoedingsstructuur of een vechtscheiding op z’n conto. Dat is frustrerend." Het pilot project houdt in dat de school bij problemen allereerst de jeugdarts consulteert, die nu soms buiten het hele traject wordt gehouden. De jeugdarts kijkt wie het beste hulp kan bieden: de jeugdgezinszorg, de huisarts/POH of een specialist. De Doelder: "Door in een vroeg traject van hulpverlening systematisch te kijken wat nodig is, kun je de nodige zorg vaak op een veel lager echelon organiseren. Dat is precies de gedachte achter de hele transitie van zorgtaken."
‘Huisartsen kunnen niet ingeperkt worden in hun verwijsrecht’ huisartsen in hun gesprek met gemeenten. Zowel Bakx als De Doelder noemen de Praktijkkaart een helder en handig hulpmiddel. Bakx: "De LHV ziet de tegenstelling heel duidelijk: gemeenten hebben een financieringsdoelstelling, huisartsen een zorgdoelstelling." De kaart wijst artsen onder meer op hun beroepsgeheim: wees behoedzaam met het doorsturen van patiëntinformatie. De Doelder wil de zorgen over privacyschending relativeren. "Een huisarts kan en hoeft natuurlijk nooit medische gegevens naar de gemeente te sturen, tenzij in overleg met de patiënt en met diens uitdrukkelijke
12 transitie jeugdzorg
lhv de dokter – oktober 2014
Handige hulpmiddelen In het webdossier jeugd vindt u een aantal hulpmiddelen voor uw samenwerking met de gemeente. We zetten de belangrijkste hier op een rij. Praktijkkaart Jeugd Bij deze uitgave van De Dokter vindt u de Praktijkkaart Jeugd. de organisatie in uw praktijk: wat zijn belangrijke zaken om op letten als straks de jeugdzorg over gaat naar de gemeente. Daarnaast zijn er aandachtspunten voor u in het gesprek met de patiënt tijdens het spreekuur: hoe zit het dan als u wilt verwijzen en bijvoorbeeld met de privacy van uw patiënt. Ten slotte zijn een aantal randvoorwaarden voor goede jeugdhulp benoemd. Een pdf-versie van deze kaart is opgenomen in het webdossier. Wijkteams: wat is uw rol? De LHV heeft aanbevelingen voor u geformuleerd over hoe u de samenwerking met wijkteams vorm kunt geven. Leden kunnen op de site een overzicht van do’s en don’ts downloaden. Werkmap Huisarts en gemeenten Naast een uitgebreide werkmap over samenwerken met de gemeente vindt u in het gelijknamige webdossier ook het Addendum Jeugd.
Henk Bakx: 'Wat er gaat gebeuren is voor mij één groot vraagteken'
‘In sommige gemeenten wordt vrij gemakkelijk gedacht over het opvragen van documenten’ toestemming. Ik heb niet de indruk dat gemeenten daar andere verwachtingen van hebben." Wamelink, die verscheidene gemeentelijke beleidsstukken op dit onderwerp heeft gescreend, is er minder gerust op. "In sommige gemeenten wordt vrij makkelijk gedacht over het opvragen van documenten. Ik weet niet of alle huisartsen daar alert op zijn als ze afspraken met gemeenten maken." Bakx is op dit punt ronduit kritisch. "Bij het doorverwijzen van mijn eerste patiënt naar het wijkteam, stuitte ik daar meteen op. Het ging om problemen in een gezin waarvan de vader een alcoholprobleem heeft en zijn handen soms niet thuishoudt. Als ik de volledige informatie had doorgegeven naar het wijkteam, had dat zijn uitkering in gevaar kunnen brengen: hij is namelijk niet werkloos omdat hij geen werk kan vinden, maar vanwege zijn alcoholprobleem. Ik heb er stevig met het wijkteam op doorgesproken, maar niet keihard bevestigd gekregen dat het dossier dat naar het wijkteam gaat, niet óók door ambtenaren kan worden ingezien. In dit geval heb ik ervoor
gekozen niets over zijn alcoholprobleem te zeggen en alleen door te verwijzen voor schuldhulpverlening. Maar eigenlijk is dat krom, want het wijkteam is er juist voor integrale hulp. Dat dilemma is in mijn ogen onoplosbaar." ▪▪Knelpunten Komt het goed na 1 januari? Die vraag is pas in het nieuwe jaar te beantwoorden, als de knelpunten boven water komen. De Doelder heeft er vertrouwen in dat die adequaat worden opgelost. "Patiënten in nood worden geholpen. Dat is de zorgcultuur in Nederland en die verandert niet door deze transitie." Zijn collega Bakx denkt er bepaald anders over. "Wat gaan we doen als de gemeente te weinig zorg heeft ingekocht? Die patiënten krijgen wij als huisarts terug. Het wachten is op een gezin waar de problematiek gigantisch uit de bocht vliegt. Dan zal er gewezen worden naar de huisarts, want die heeft de regiefunctie naar zich toegedrukt gekregen. Ik voorspel een parlementaire enquête over een jaar of zeven."
