7 WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG JUNI 2011

WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG 58 16 JUNI 2011

NIEUWS 2 > Etty maakt erotische canon > Lage opkomst verkiezingen usr

OPINIE 4 ‘Promovendi tot bursalen degraderen is dramatisch’

ad valvas

POST 4 ONDERZOEK 7 PP 11 LENTJES 12

33

Topsport aan de VU Grote ambities, weinig geld

JORDI HUISMAN

P6/7

STOÏCIJNS 3

PRIKKELEND 3

NUCHTER 5

ONTHULLEND 8

Gerard Boter vertaalde 2000 jaar oude levenslessen: ‘Voor mij zijn ze een leidraad in het leven.’

Piet Rietveld: ‘Kilometerheffing helpt beter tegen files dan snelwegen verbreden.’

De immigratiepolitiek was geen linkse hobby, maar kwam van de werkgevers.

Hongerige ratten – niet mensen – zijn schuldig aan de ontbossing van Paaseiland.

2 nieuws KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG

ad valvas 16 juni 2011

Gerard Boter vertaalt Epictetus WOENSDAG 9 JUNI, 20.33 UUR. Voor de vijfde opeenvolgende keer winnen de VU-studenten de Slag om Amsterdam van hun UvA-collega’s bij de jaarlijkse geschiedenisquiz van het Historisch Café. FOTO: TOMAS WIEWEL

Erotische verhalen Elsbeth Etty, bijzonder hoogleraar literatuurkritiek aan de VU, stelt voor de Koninklijke Bibliotheek een bloemlezing samen van erotische verhalen van moderne Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Etty wil niet alleen verhalen van bekende erotische auteurs zoals Louis Paul Boon en Lydia Rood opnemen, maar ook onbekend werk. Veel erotische verhalen verschenen onder pseudoniem: Rochus Brandera bijvoorbeeld werd gebruikt door Heere Heeresma. Etty wil met de bloemlezing tot een definitie van het genre komen. Wat is erotische literatuur? Ligt de nadruk op het literaire of op de erotische prikkeling? Etty: “Hopelijk zal de mate waarin mijn zinnen erdoor worden geprikkeld de doorslag geven. Als het meezit, staat mij een bloedhete zomer te wachten!” (WV)

Lage opkomst “Deze lage opkomst brengt de geloofwaardigheid van de studentenraden in gevaar”, zei de voorzitter van de kiescommissie Richard Neerhof bij het bekendmaken van de uitslag donderdagmiddag 9 juni. Slechts 14 procent van de potentiële kiezers ging stemmen voor de universitaire studentenraad. Daarmee is bijna het diepterecord van 2004 geëvenaard, toen de opkomst 11,4 procent bedroeg. Vorig jaar stemde nog 19 procent van de studenten. De lage opkomst komt volgens Neerhof doordat de verkiezingen in een onderwijsvrije periode vielen. De Vuso haalde net als afgelopen jaar vijf zetels, de SRVU vier. Maar verhoudingsgewijs won de Vuso aanhang. Vorig jaar was het verschil in stemmen nog 157 stemmen, nu 486. (DdH) Zie: advalvas.vu.nl > nieuws.

Lid Eerste Kamer Hoogleraar praktische theologie Ruard Ganzevoort mag in de Eerste Kamer zitting nemen. Ganzevoort is voorzitter van De Linker Wang, platform voor geloof en politiek binnen GroenLinks. Zijn wetenschappelijk werk richt zich onder meer op religie en trauma, seksualiteit en zorg. Daarnaast publiceert hij over religie, samenleving en politiek. (FB)

Handicap + Studie De stichting Handicap + Studie kan blijven bestaan als ze een expertisecentrum wordt dat instellingen ondersteunt bij het toegankelijk maken van het onderwijs voor gehandicapte studenten. Aldus bureau Berenschot, dat adviseerde in opdracht van het ministerie van Onderwijs. De stichting Handicap + Studie hield zich tot nu toe bezig met belangenbehartiging voor individuele studenten met een handicap. In de nieuwe Accreditatiewet is vastgelegd dat instellingen verplicht zijn om de voorzieningen voor deze groep op orde te hebben. Acht procent van de studenten heeft een functiebeperking of chronische ziekte. (HOP)

Cabaret Masterstudent comparative media and arts studies Vera van Zelm (27) staat eind oktober in de halve finale van het 25e Groninger Studenten Cabaret Festival. Van Zelm zat zelf een jaar lang

in het nieuws 3


in de organisatie van het festival en raakte daardoor geïnspireerd om op de planken te gaan staan. Eerder dit jaar stond ze al in de finale van het Griffioen/Zuidplein Cabaret Festival. (FB)

Protest Jonge Akademie Er moet voldoende ruimte blijven voor fundamenteel onderzoek, stelt De Jonge Akademie. De regering wil 350 miljoen euro voor vrij onderzoek overhevelen naar negen topsectoren voor economische innovatie. Fundamenteel onderzoek in andere sectoren komt daardoor volgens de jongerenafdeling van de KNAW in het gedrang, terwijl ook dat onderzoek regelmatig onverwachte innovatieve spin-offs oplevert. (HOP) Zie: Raad, P4.

Kieskompas wereldwijd Kieskompas gaat samenwerken met de Wereldomroep. De organisaties starten met het ontwikkelen van een Arabisch en Engelstalig kieskompas voor de verkiezingen in Tunesië en Egypte. In 2012 volgt een kieskompas voor Marokko, Senegal en Kenia. Vanwege beperkte internetaansluitingen in delen van de Arabische wereld en Afrika, komt het kieskompas niet alleen als website uit, maar ook als liteversie voor de mobiele telefoon en als krant. (DdH)

Misschien naar de VU Het toch al kleurrijke palet aan de faculteit Godgeleerdheid wordt weer uitgebreid. Mits de conclusie van een onderzoek naar samenwerking tussen de Remonstrantse Broederschap en de VU positief is. In 2012 valt de beslissing of het Remonstrants Seminarium, nu nog gevestigd in Leiden, naar de VU-campus verhuist. Remonstranten zijn vrijdenkers van het eerste uur. Al in de zestiende eeuw verzetten ze zich tegen bindende belijdenisgeschriften en de predestinatieleer, en stonden ze voor een tolerant christendom. Ook bij kwesties als de acceptatie van vrouwelijke predikanten en het homohuwelijk lopen de Remonstranten altijd voor de troepen uit. (PB)

SuperSeat roeit sneller Roeivereniging Okeanos komt met een nieuw, wetenschappelijk ontwikkeld gadget: de SuperSeat. Het roeibankje zal voor het eerst worden gebruikt tijdens de Martini Regatta in Groningen op 18 en 19 juni. Na een lange procedure heeft de Koninklijke Nederlandse Roeibond toestemming gegeven de SuperSeat te gebruiken. Het bankje moet de roeiprestatie verbeteren door een vaste verbinding tussen roeier en bankje. (PB) Zie: De prijs van succes op pag 6/7.

De Engelstalige VU-studententoneelgroep Funest voert het stuk Arcadia van Tom Stoppard op in theater De Griffioen. In het stuk zijn heden en verleden diep met elkaar verweven. Onderzoeker Bernard Nightingale ontdekte dat de befaamde dichter Lord Byron er een duister verleden op nahield. Maandag 20 t/m woensdag 22 juni, toegang studenten 5, anderen 7 euro. (DdH) [email protected]

De bijverdiensten voor studenten worden per kalenderjaar berekend, en dat blijft zo. En het geld dat tussen twee studies in wordt verdiend, telt, als het aan staatssecretaris Zijlstra ligt, gewoon mee voor het verzamelinkomen. VVDKamerlid Anne-Wil Lucas wilde de periode waarin studenten bijverdienen gelijk laten lopen met het collegejaar. Maar daar wil staatssecretaris Zijlstra niet aan, omdat de Belastingdienst met kalenderjaren werkt en een ander systeem om die reden vrijwel onuitvoerbaar is. (HOP)

Gospel aan de Elbe > Punkicoon Nina Hagen zingt Jesus ist mein Freund, het joodse liedje Hava Nagila, en de gospelklassieker O Happy Day > VU-theologiestudent Anne-Meta Gerritsen reisde met dertig medestudenten af naar de Kirchentag in Dresden. Lees de repo.

Collegegeld tweede studie Universiteiten en hogescholen mogen van staatssecretaris Zijlstra zelf weten hoeveel collegegeld zij vragen voor een tweede studie. Studenten die het te veel vinden, verwijst hij naar het klachtenloket.

Hogescholen snoepen geen studenten van elkaar af, maar werken liever samen. De marktwerking in het hbo dreigt te verdwijnen en daar is niet iedereen blij mee.

HELP Leren presenteren

Tandartsfobie

Bijverdienen

NIEUWS

Hogescholen willen niet concurreren

Duister verleden

Klinisch psycholoog en Acta-onderzoeker Ad de Jongh ontvangt 26 augustus 2011 de Emdria outstanding research award van de EMDR International Association. Hij krijgt deze voor zijn onderzoek naar de traumabehandeling Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) voor mensen met een tandartsfobie. EMDR werd tot nu toe alleen gebruikt bij mensen met een trauma en blijkt nu dus ook bij fobieën te werken. (FB)

www. advalvas. vu.nl

Word je alleen al bij de gedachte aan een presentatie ziek? Geen paniek, psycholoog Elly den Herder-Michielsen legt uit hoe je dat doet. Alles over een goed begin en het bestrijden van faalangst.

Stad van de toekomst Bright City, architectuur op de Zuidas is de titel van de nieuwe tentoonstelling van het Exposorium. Maquettes, foto’s en tekeningen creëren een beeld van al bestaande en toekomstige gebouwen op de Zuidas, ontworpen door Nederlandse architecten. De tentoonstelling geeft een beeld van de stad van de toekomst. Tegelijkertijd is buiten een tentoonstelling te zien van de VU-gebouwen en is een wandelroute uitgezet langs kunstvoorwerpen van de universiteit. De tentoonstelling is te bezichtigen tot 22 augustus. (DdH) FOTO: ROB BÖMER

NIEUWE POLL Verkiezingen studentenraden: waarom heb je niet gestemd? Geef je mening op advalvas.vu.nl > poll

Ad Valvas op Twitter: @advalvas_vu

Volgens Gerard Boter (57), hoogleraar Griekse taal en letterkunde, is het werk van de Griekse filosoof Epictetus nog steeds actueel. ‘Zijn levenslessen gelden nog steeds.’ TEKST: FLOOR BAL

FOTO: M&C-VU/RIECHELLE VAN DER VALK U heeft driehonderd pagina’s uit het OudGrieks vertaald. Hoe heeft u dat gedaan? “Een jaar of tien geleden ben ik in mijn vrije tijd begonnen met het vertalen van het werk van de Griekse filosoof Epictetus. Mijn vriend Rob Brouwer, voormalig leraar klassieke talen aan het Vossius Gymnasium, hielp me daarbij. We hebben ieder de helft van de tekst vertaald, die vertalingen met elkaar besproken en ze daarna samengevoegd. Het boek is onlangs uitgegeven.” Waar gaat het over? “Epictetus was een stoïsche filosoof die van 50 tot 130 na Christus leefde. Hij hield zich bezig met een vraag die nog steeds actueel is: hoe word ik gelukkig? Zijn leerling Arianus heeft zijn colleges opgeschreven en zijn lessen samengevat in een boekje met de titel Encheiridion. Dat woord betekent zowel handboekje als dolk. Zoals je een dolk hebt om je tegen aanvallers te verdedigen, zo geeft dit boekje je een wapen tegen de aanvallen van het leven.” Wie zit er nog te wachten op de adviezen van iemand die bijna tweeduizend jaar dood is? “Vertalingen van klassieke teksten verkopen altijd goed. Daarnaast hopen wij lezers te trekken die in de lessen van Epictetus geïnteresseerd zijn. Bepaalde dingen blijven door de eeuwen heen hetzelfde. Iedereen probeert evenwichtig in het leven te staan, zijn adviezen gelden dus nog steeds. De populaire rationeelemotieve therapie (RET) van de Amerikaan Albert Ellis is zelfs deels op Epictetus gebaseerd.” Wat had Epictetus te melden dat zo bijzonder is? “De meeste mensen willen dat dingen gebeuren zoals zij dat willen. Epictetus zegt dat je de

>Kwestie Minister Schultz trekt 7,8 miljard euro uit voor snelwegverbredingen. deskundige Piet Rietveld, hoogleraar

vervoerseconomie en winnaar van The European Investment Bank Prize in Regional Science 2011

dingen moet willen zoals ze gebeuren. Dan gebeurt er altijd wat je wil. Dat klinkt simpel, en dat is het ook. Hij was een stoïsche filosoof. De Stoa was een stroming waarbij men vond dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen geluk en ongeluk. Wij zijn geneigd om ons geluk aan externe dingen als carrière, liefde en gezondheid op te hangen. Hij vindt juist dat het uit jezelf moet komen. Zelfs al zit je in de gevangenis, als je je daar bij kunt neerleggen, ben je vrij.” Valt deze theorie nog makkelijk in de praktijk te brengen? “Epictetus zegt dat je met kleine stappen moet beginnen door deze leer in het dagelijks leven toe te passen. Als je begint met het accepteren dat je een fles olijfolie kapot valt, dan valt het later makkelijker te dragen als je vrouw overlijdt. Voor mij is het een leidraad in mijn leven, maar het is wel moeilijk. Als ik een glas rode wijn omgooi op een wit kleed, ben ik toch nijdig.” Is dit de definitieve vertaling voor de komende honderd jaar? “Om te voorkomen dat het te snel zou verouderen, hebben we het werk laten lezen door student Arjan Nijk. Ik ben 57 jaar en Rob is zestien jaar ouder. Dan loopt je het risico dat je termen gebruikt die minder gangbaar zijn. Zo hebben we ons erg verbaasd dat Arjan de term ‘iemand de mantel uitvegen’ niet kende. Vertalingen verouderen altijd, omdat de taal altijd in beweging is. De vorige vertaling stamt uit 1930, die is nu moeilijk te lezen. De omloop een vertaling is enkele tientallen jaren, meer niet. Gelukkig maar, zo blijft er altijd werk voor vertalers.”

Epictetus > Het verzameld werk van Epictetus, vertaald door Gerard Boter en Rob Brouwer, Atheneum, 2011, 34,95 euro. > In het werk zijn opgenomen: de Colleges, de fragmenten en het Handboekje. De vertalers schreven ook een inleiding en een samenvatting. > Epictetus was een Griekse slaaf, die zich na zijn vrijlating en verbanning uit Rome in Griekenland vestigde en stoïsch filosoof werd. > Stoa betekent zuilengang en staat voor een gang in de Agora van Athene, waarin de stichter van Stoa (of: het Stoïcisme), onderwijs gaf. Reageren? Mail naar [email protected].

‘Als ik een glas rode wijn omgooi op een wit kleed, ben ik toch nijdig’

Er gaan miljarden naar de verbreding van de snelwegen: in de Randstad naar acht rijstroken, en daarbuiten zes. Wat vindt u daarvan? “Een beetje meer snelweg hier en daar is vermoedelijk wel goed, maar het is echt beter een systeem van beprijzing in te voeren. Dan krijg je met minder middelen hetzelfde resultaat, namelijk minder files.”

Krijg je dan niet het gevoel dat je een roepende in de woestijn bent? “Een beetje wel, soms. Maar daar moet je eelt voor kweken. Het hoort bij je werk als onderzoeker dat er altijd deelbelangen een rol spelen. In het geval van de kilometerheffing is dat bijvoorbeeld het privacyvraagstuk. Dan moet je je verlies nemen. Er komt wel weer een nieuwe kans.”

U doelt op de kilometerheffing. “Inderdaad. Uit onderzoek van mijn collega Erik Verhoef en mijzelf blijkt dat automobilisten heel gevoelig zijn voor prijsprikkels die het rijden tijdens de spits duurder maken. Daar bereik je stevige gedragsverandering mee.”

Dat privacyvraagstuk ging om de kastjes die in de auto moesten worden gemonteerd om te bepalen hoeveel en waar er gereden is. “Het bezwaar was dat je precies kunt zien waar iemand wanneer is geweest. Dat is niet het gebied van vervoerseconomen, maar van handige ict’ers, en die hebben daar mooie oplossingen voor. De informatie die nodig is om de afrekening te bepalen, komt het kastje niet uit.”

Keiharde feiten, maar uiteindelijk hebben emoties in de politiek toch de overhand gekregen en is die kilometerheffing van de baan. “Als emoties de boventoon gaan voeren, delven de feiten vaak het onderspit.”

In Trouw zegt u over Schultz’ plannen dat differentiatie juist belangrijk is. Wat bedoelt u? “Nu wordt Nederland arbitrair ingedeeld in

wegen met acht en met zes rijstroken. Maar niet overal in de Randstad is het even druk. Er moet beter gekeken worden waar precies verbreding nodig is.” Moeten er niet gewoon meer mensen met het openbaar vervoer? “Zeker, maar dan liever niet tijdens de spits: je moet oppassen dat je het probleem niet verlegt van de snelwegen naar de spoorwegen en bussen. Ook hier is een vorm van beprijzing nodig. Het voornemen van de NS om een ander systeem van OV-jaarkaarten in te voeren, is een stap in die richting.” En de werkgevers? “Als zij de hogere kosten voor hun rekening nemen, doen ze de gewenste effecten van de kilometerheffing deels teniet. Werkgevers kunnen veel betekenen, net als lokale overheden. Kijk maar de VU, die haar werknemers aanmoedigt met het openbaar vervoer te reizen, waarbij het parkeerbeleid van de gemeente een extra prikkel vormt.” (PB)

4 opinie


wetenschap 5


Alles over die vreemde gasten toen en nu

STUDENTEN

>raad

De immigratiepolitiek was geen linkse hobby, maar kwam van de werkgevers. De gebroeders Lucassen schreven er een boek over. TEKST: DIRK DE HOOG FOTO: JORDI HUISMAN

‘Kennis moet ook nut hebben’

“Eigenlijk voert Wilders een discussie over de immigratie van dertig jaar geleden. In Nederland komt al jaren geen massa-immigratie uit islamitische landen meer voor. In 2008 was de immigratie vanuit Marokko netto 152 mensen”, zegt Jan Lucassen, bijzonder hoogleraar sociale geschiedenis aan de VU. Samen met zijn broer Leo, hoogleraar sociale geschiedenis aan de universiteit Leiden, schreef hij een boek over de geschiedenis van de eeuwenlange immigratie in Nederland onder de toepasselijke titel Winnaars en verliezers. Niet alleen een geschiedenisboek, maar ook een actuele bijdrage aan het immigratiedebat in Nederland waar, volgens Wilders, “een tsunami van islamieten” plaatsvindt. Het boek draagt dan ook als ondertitel: Een nuchtere balans van vijfhonderd jaar immigratie.

Wetenschappers moeten zich meer inzetten voor maatschappelijke toepassing van hun onderzoeksresultaten, vindt Daan Brüggemann van de universitaire studentenraad. Jonge wetenschappers protesteren tegen het overhevelen van 350 miljoen euro van fundamenteel naar toegepast onderzoek. Ben jij het daarmee eens? “Op zich ben ik blij met dat protest. Nu wil de regering vooral onderzoeksgeld inzetten in negen belangrijke sectoren voor de economie, zoals life science. De vraag is of dat echte innovatie oplevert. Uit onderzoek blijkt dat goed lopende zaken daar maar een klein beetje beter van worden. Echte innovatie komt vaak uit onverwachte hoek door de ontwikkeling van radicaal nieuwe inzichten via fundamenteel onderzoek.” Dus er moet geld blijven voor fundamenteel onderzoek? “Ja, maar wetenschappers moeten ook de hand in eigen boezem steken. Nu wordt onderzoek vooral beoordeeld op het aantal publicaties in wetenschappelijke tijdschriften, maar wetenschappers moeten ook aan het maatschappelijke belang van hun activiteiten denken. Dus eigenlijk moet iedereen aan kennisvalorisatie doen. Ook bij letteren en sociale wetenschappen. Maatschappelijk nut is niet alleen voorbehouden aan disciplines als geneeskunde en techniek.” Moet elk onderzoeksproject uiteindelijk economisch nut hebben? “Zeker niet. Maatschappelijk nut is veel breder. Neem bijvoorbeeld onderzoek naar klimaatsverandering. Dat levert niet direct geld op, maar het belang voor de samenleving is evident. Er zijn mooie voorbeelden waarbij wetenschap en ondernemerschap goed samen gaan. Zo heeft politicoloog André Krouwel het KIeskompas ontwikkeld, wat nu een bedrijf is. En ook de faculteit letteren heeft een plan om meer aan valorisatie te doen.” Dus alle studenten moeten ondernemer worden? Nu ja, het is goed dat de minor ondernemerschap bestaat. We willen als studentenraad ook het nadenken over ondernemen stimuleren. Daarom organiseren we 22 juni een brainstormdag met succesvolle bedrijfjes die als spin-off van de wetenschap zijn ontstaan, samen met Amsterdam Bright City, het kennisnetwerk op de Zuidas. (DdH) www.amsterdambrightcity.nl Reageren? Mail naar [email protected].

‘Bursalen: een dramatische maatregel’ Het kabinet slaat de plank mis door van promovendi beursstudenten te maken, vindt Linda Klumpers. Een eerste bezwaar tegen het degraderen van promovendi tot bursalen is het feit dat promovendi in Nederland op dit moment hoofdzakelijk dezelfde werkzaamheden uitvoeren als ‘normaal’ universitair personeel. Ze doen onderzoek en publiceren in verhouding de meeste wetenschappelijke artikelen. Daarnaast geven zij les aan bachelor- en masterstudenten en begeleiden stagiairs. Het enige argument om promovendi een studentenstatus te geven, zou zijn dat promovendi per jaar gemiddeld drie weken onderwijs volgen, en dat zij incidenteel begeleiding krijgen bij het schrijven van hun proefschrift. Maar dat is vergezocht. Een tweede bezwaar ligt in de grote gevolgen die de invoering van het stelsel heeft op de inkomsten en arbeidsvoorwaarden van promovendi. Een bursaalpromovendus krijgt een vergoeding vanuit een beurs, en is daarmee geen werknemer van de universiteit en heeft geen arbeidsvoorwaarden. Doordat zij noch werknemer noch student zijn, vallen bursalen tussen wal en schip. Zo zijn zij niet verzekerd bij ziekte en arbeidsongeschiktheid. Hierdoor wordt het minder aantrekkelijk om in Nederland te promoveren. Ook inhoudelijk vallen veranderingen te

>Post

Reageren op artikelen in Ad Valvas of uw mening geven over actuele zaken? Uw bijdragen (max. 300 woorden) zijn welkom op: [email protected]. De redactie behoudt zich het recht voor uw brief in te korten.

Dierproeven (2) In Ad Valvas 31 staat een oproep van Vrindts & Moleman tot beëindiging van dierproeven in het onderwijs. Met daaraan gekoppeld een

verwachten die het promoveren er niet aantrekkelijker op maken. Door bezuinigingen is de begeleiding van promovendi de laatste jaren al onder druk komen staan. Professoren moeten in het bursalenstelsel meer promovendi gaan begeleiden, en hebben daar minder tijd voor. Dat komt de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek niet ten goede, en kan zelfs betekenen dat promovendi meer tijd nodig hebben om hun proefschrift af te ronden, of voortijdig stoppen.

Geen onderwijs Bursaalpromovendi mogen in Nederland geen onderwijs geven, omdat dit aantoont dat er een arbeidsrelatie tussen de universiteit en de promovendus is. Ook studenten die een bachelor- of masterstudie volgen, voelen de gevolgen; door het wegvallen van promovendi krijgen zij minder college en minder begeleiding in werkgroepen. Universiteiten moeten dit oplossen door andere duurdere krachten in dienst te nemen die hen vervangen, maar dat valt niet te verwachten binnen de huidige bezuinigingen op het hoger onderwijs. Bovendien lopen bursalen onderwijservaring mis, die onmisbaar is als zij na hun promotie als universitair docent of onderzoeker aan de slag willen. Nederland heeft de ambitie om tot de wetenschappelijke top vijf van de wereld te horen en heeft daarom behoefte aan jonge talentvolle onderzoekers die na hun promotie een bijdrage

oproep aan studenten om dergelijke proeven te weigeren. Daarop reageert in Ad Valvas 32 Paul van Soest, die zegt dat ‘alternatieven (voor dierproeven) de standaard zijn’ in onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Ter adstructie verwijst hij naar weten regelgeving. Niks aan de hand dus eigenlijk. Dit is misleiding in twee opzichten. 1. De wet verplicht niemand tot het doen van dierproeven. Met andere woorden: weten regelgeving zijn geen excuus. Het gaat niet om de wet, maar om het geweten. Dat is in essentie wat Vrindts & Moleman betogen. 2. VU en VUmc doden samen ieder jaar ongeveer 12.000 proefdieren,

blijven leveren aan onderzoek en innovatie in ons land. Voor Nederlandse studenten zal promoveren op een beurs minder aantrekkelijk worden. De kans dat excellente studenten naar het buitenland vertrekken om te promoveren, wordt daardoor naar verwachting groter. Voor buitenlandse promovendi – die in veel gevallen gewend zijn aan een bursalenstelsel – wordt het met de maatregel wellicht gemakkelijker om in Nederland een promotieplaats te vinden. De vraag is echter wat zij bijdragen aan de Nederlandse kenniseconomie. Velen keren na de promotie namelijk weer terug naar het land van herkomst, of naar landen waar de carrièreperspectieven beter zijn dan in Nederland. Dit betekent dat vier jaar lang geïnvesteerd wordt in promovendi, die daarna alsnog vertrekken naar concurrerende landen. Het bursalensysteem verslechtert de internationale concurrentiepositie van de Nederlandse wetenschap met als gevolg een brain drain (verlies van mensen met kennis). De bedoeling van het kabinet is juist om de Nederlandse wetenschap een kwaliteitsimpuls te geven. Hiervoor zijn aantrekkelijke en kwalitatief hoogwaardige promotieplaatsen nodig. Linda Klumpers is voorzitter van het Promovendi Netwerk Nederland (PNN). linda.klumpers@hetpnn. nl. Reageren? Mail naar [email protected].

ook apen. Bij deze aantallen en frequentie kan men toch moeilijk volhouden dat alternatieven ‘de standaard’ zijn. Een en ander is des te ernstiger aangezien Van Soest reageert namens de Werkgroep Code Openheid Dierproeven. Ed Destrée, alumnus Naschrift redactie: In 2009 werden inderdaad ongeveer 12.000 dieren in experimenten gebruikt. Hoeveel er gedood zijn, is onduidelijk. Latere cijfers zijn nog niet bekend. Zie: vu.nl/nl/over-de-vu/ profiel-en-missie/proefdierencentrum/aantallenproefdieren/index.asp.

Islamitisch stemvee “We vonden dat het publieke debat een gedegen impuls nodig had. Er wordt namelijk veel over migratie en integratie beweerd. Vooral in het populistische discours worden stellige uitspraken gedaan, die niet met de feiten kloppen”, licht Leo Lucassen toe. De gebroeders Lucassen hebben al veel publicaties over de geschiedenis van migratie in Nederland op hun naam staan, maar met dit boek hadden ze een speciale bedoeling. “We wilden een wetenschappelijk boek schrijven, geen politiek pamflet”, benadrukt Jan Lucassen. “Maar we vinden het ook de taak van intellectuelen om maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Als in de politiek of in het publieke debat feiten geweld wordt aangedaan of demagogie wordt bedreven, moeten wetenschappers daartegen in het geweer komen. Als je bijvoorbeeld hoort dat iemand in de Tweede Kamer spreekt van ‘islamitisch stemvee’, kun je toch niet stil achter je boeken blijven zitten.’’

Dubbele moraal In het voorwoord schrijven de broers: ‘Ons viel vooral op hoeveel mythen er in de loop van de tijd de status van onomstotelijke waarheid hadden gekregen, zonder dat die door feiten werden ondersteund. Het gevolg is een wel erg sombere visie op de betekenis en de gevolgen van de recente grootschalige immigraties.’ Volgens hen gaat die visie voorbij aan het feit dat Nederland de facto decennia lang, zo niet eeuwenlang, een immigrantenland is geweest, en nog steeds is. Juist in die ontkenning ligt, in hun ogen, een belangrijke oorzaak van de problemen. Nederland laat nog steeds, of het nu om politieke, economische of humanitaire redenen gaat, migranten toe. Toch wil de politiek vooral benadrukken dat we eigenlijk niet openstaan voor immigranten. Die dubbele moraal kenmerkte Nederland ook aan het einde van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Enerzijds stimuleerde de Nederlandse overheid de emigratie naar Canada en Australië omdat Nederland vol zou zijn, terwijl anderzijds werkgevers gastarbeiders uit het buitenland haalden om krapte op de arbeidsmarkt te lenigen. Het begon in 1956 met de werving van verpleegsters in Suriname voor Rotterdamse ziekenhuizen. Al snel volgden duizenden Italianen en Spanjaarden voor werk in de Limburgse mijnen en bij de hoogovens.

Hoeksteen van de samenleving Het idee was dat de arbeiders echt gasten waren: gastarbeiders. Mensen die hooguit twee

Leo en Jan Lucassen (r): ‘De tuinders in het Westland kunnen niet zonder goedkope Polen en Bulgaren’ jaar zouden blijven en dan weer zouden terugkeren naar hun eigen land om door nieuwe gastarbeiders te worden vervangen. Maar de werkgevers zagen niets in die terughoudende politiek. Ze vonden het te omslachtig en te duur om telkens nieuwe groepen arbeiders in te werken en vroegen langdurigere arbeidscontracten. De politiek honoreerde die vraag. Het gevolg was dat al die mannelijke gastarbeiders jaren-

‘Als een Kamerlid spreekt van ‘islamitisch stemvee’, kun je als wetenschapper niet stil achter je boeken blijven zitten’ lang alleen in pensions zaten. In eerste instantie waren het vooral de katholieken die begonnen te pleiten voor het laten overkomen van hun vrouwen. Het gezin was tenslotte de hoeksteen van de samenleving. En zo kwam het beleid van gezinshereniging van de grond. Ondertussen werden ook steeds meer ongeschoolde arbeidskrachten uit Marokko en Turkije geworven. Die kwamen met honderden tegelijk in Nederlandse fabrieken werken. “Als je ziet wat er werkelijk is gebeurd, kun je natuurlijk nooit volhouden dat de immigratiepolitiek ‘een linkse hobby’ was, zoals in PVV-kringen wordt beweerd. Het kwam vooral van de werkgevers, met steun van liberale en christelijke partijen”, zegt Leo Lucassen. De ommekeer kwam met de economische crisis. In 1973 kreeg Nederland te maken met een olieboycot door Arabische, olieproducerende landen vanwege de Westerse steun aan Israël. Dat was het begin van een economische reces-

sie die meer dan tien jaar duurde. Het gevolg was dat heel veel migranten werkloos raakten. Nederland besloot dan ook de grenzen te sluiten voor nieuwe gastarbeiders.

Integratie Dat lijkt een verstandig besluit, maar de Lucassen plaatsen daar achteraf vraagtekens bij. Leo Lucassen: “De logische migratiestromen werden door de beperkende maatregelen verstoord. Het sluiten van de grenzen gold wel voor de Marokkanen en Turken, maar niet voor de Italianen en Spanjaarden, omdat die bij de Europese Unie (EU) hoorden. Mensen uit de EU mochten vrij rondreizen. Het gevolg was dat de meeste Turken en Marokkanen besloten in Nederland te blijven, uit angst anders niet meer toegelaten te worden. Die zaten hier dus massaal met werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen thuis, terwijl veel Italianen en Spanjaarden wel teruggingen.’’ Toen duidelijk werd dat de meesten nooit meer zouden terugkeren naar Marokko en Turkije, ging de politiek een nieuwe koers varen. Jan Lucassen. “Rond 1980 werd besloten in te zetten op integratie van deze groep in de Nederlandse samenleving. En daar hoorde gezinshereniging bij. Dat was natuurlijk een heel humaan beleid, maar ook paradoxaal: de immigratie laten toenemen in tijden van grote werkloosheid. In die tijd was iedereen in de politiek als de dood om onderscheid te maken tussen Nederlanders en buitenlanders. De herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog waren nog te vers. Linkse én rechtse politici waren het erover eens dat er geen etnische onderklasse van kansloze migranten mocht ontstaan. Om dat te voorkomen kregen de werkloze migranten sociale uitkeringen en huisvesting in de arbeiderswijken in de grote steden. Er vond dus een sociaaleconomische integratie plaats, maar geen culturele.’’

Goedkope arbeidskrachten Wie nu de winnaars en wie de verliezers zijn, kunnen de broers niet zo eenduidig zeggen. “Migratie is een moeilijk proces. Het is een gok of je die verwachte gouden toekomst ook echt

bereikt. Individueel zijn heel wat migranten er beter op geworden, en vooral hun kinderen hebben meer kansen gekregen. Maar er zijn er natuurlijk ook heel wat die niet goed zijn terechtgekomen”, aldus Leo Lucassen. Volgens zijn broer is het moeilijk om individuele en economische belangen tegen elkaar af te wegen, vindt Jan Lucassen. “Bepaalde sectoren in de Nederlandse economie zijn afhankelijk van migranten. Dat is door de eeuwen heen zo geweest. Daarom werden gastarbeiders in de jaren zestig en zeventig naar Nederland gehaald. Maar ja, de Nederlandse arbeidersgezinnen moesten leren met hen samen te leven in de oude negentiende eeuwse wijken. Dus wie kregen de lasten en wie de lusten?” Volgens de broers is het de vraag of we er iets van hebben geleerd. Jan Lucassen: “De tuinders in het Westland kunnen niet zonder goedkope Poolse en Bulgaarse arbeidskrachten. Die zorgen nu in Den Haag, waar ze vooral wonen, kennelijk voor overlast. Besluiten we nu die kassen naar het zonnige zuiden te verplaatsen? Nederland wil nog steeds niet erkennen dat het, economisch gezien, migranten nodig heeft. Als het daar de ogen voor blijft sluiten, zal de discussie krampachtig blijven en de aanpak meer problemen veroorzaken dan de migranten zelf.’’ Reageren? Mail naar [email protected]. Jan en Leo Lucassen, Winnaars en verliezers. Een nuchtere balans van vijfhonderd jaar immigratie. Uitgeverij Bert Bakker, € 19,95.

6 sport/wetenschap

7


De zware mannen-acht van Okeanos traint voor de Henley Royal Regatta, een van de oudste en meest prestigieuze roeiwedstrijden ter wereld

>Kort Informeel nieuws

De prijs van succes M

isschien komt het doordat de VU altijd een universiteit voor de ‘kleine luyden’ is gebleven, de bikkelaars, schaatsers en voetballers, maar sport en de VU lijken de laatste decennia een extra speciale relatie te hebben. De schaatssport bijvoorbeeld, is twintig jaar geleden een nieuw tijdperk ingegaan met de klapschaats, een uitvinding van bewegingswetenschappers aan de VU. Topclub Ajax werkt ook al jaren samen met de VU die programma’s ontwikkelt voor bijvoorbeeld coaching en spiertraining. In 2007 werd aan de VU, in samenwerking met de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu, een speciale leerstoel ingesteld, vernoemd naar de activististische geestelijke. Het idee daarvan is om vanuit zo veel mogelijk wetenschappelijke disciplines te kijken naar de rol van sport bij de emancipatie van de jeugd in Zuid-Afrika. En komend weekend, bij de Martini Regatta roeiwedstrijden in Groningen, gaan de roeiers van Okeanos, die ook al vele jaren op het hoogste niveau presteren, voor het eerst officieel de SuperSeat in de strijd gooien, een roeibankje dat is ontwikkeld

‘Als je zulke grote sportambities hebt, heeft dat financiële consequenties’

door bewegingswetenschappers Knoek van Soest, Mathijs Hofmijster en Hans de Koning. De roeiers zitten aan de SuperSeat vast, zodat ze meer kracht kunnen zetten bij het roeien, en hun ‘horizontale energie’ wordt omgezet in ‘verticale energie’.

Sport Science Unit Sport is hot. Dat weet de VU ook. Daarom staat er in het Instellingsplan Vrije Universiteit 20112015, waarin het beleid voor de komende vijf jaar staat uitgestippeld, dat de VU ‘haar huidige sterke positie op het terrein van topsport, breedtesport en gezondheid uitbouwt tot een gerenommeerd nationaal kenniscentrum met een internationale uitstraling en sterke connecties met het praktijkveld van de sport’. Daarom werd in april jl. de ambitieuze Sports Science Unit (SSU) geopend. Wouter Kropman, regisseur sport & wetenschap bij het nieuwe sportkenniscentrum: “Het is de ontmoetingsplek voor de sportgerelateerde wetenschap en mensen uit de sportwereld.” Die kennis aan de VU is heel breed en verspreid over veel faculteiten. Denk aan onderzoek op het gebied van kijkgedrag bij doelpunten scoren voor de Nederlandse basketbalbond, lactaatmetingen

Het taalgebruik in kranten is de afgelopen vijftig jaar informeler en subjectiever geworden. Dit is vooral te zien in de manier waarop mensen direct geciteerd worden. Dat blijkt uit het onderzoek van communicatiewetenschapper Kirsten Vis, die op 14 juni promoveert. Vis analyseerde in totaal twee miljoen woorden uit vijf Nederlandse kranten uit 1950 en 2002. De informalisering van het nieuws vindt vooral plaats in de citaten, zo concludeert Vis. In de krantenberichten uit 2002 worden mensen vaker direct geciteerd en bevatten de citaten meer subjectieve bewoordingen dan in 1950. (WV)

De VU wil hét wetenschappelijke middelpunt van de Nederlandse sportwereld worden. Maar de ambities zijn groter dan het budget.

Korstmossen weg

TEKST: PETER BREEDVELD FOTO’S: JORDI HUISMAN

voor de squashbond, maar ook de psychologische aspecten van de sportcoaching. Er is zelfs een docent sport en recht aan de VU, Marian Olfers – onlangs voorgedragen als lid van de raad van commissarissen van Ajax. Bij de opening van de SSU hield Olfers een interessante verhandeling over de juridische dimensies van de klapschaats, dopinggebruik, sportmakelaars, en over de taskforce ter voorkoming van agressie op sportvelden, waar zij deel van uitmaakt. “De taskforce houdt zich bezig met zaken als tuchtrecht, schorsing, en de juridische verankering van maatregelen om agressie tegen te gaan.” Behalve als ontmoetingsplek fungeert de SSU ook als stagebemiddelaar tussen studenten en bedrijven en organisaties, en kunnen studenten er terecht voor hulp bij hun scriptie, of voor studieprojecten. Verder werkt de SSU ook nauw samen met Topsport Amsterdam (waaronder het Centrum voor Topsport en Onderwijs) en de Olympische Ambitie van de Gemeente Amsterdam, die zich inspant om de Olympische Spelen van 2028 naar Amsterdam te krijgen.

Harde bezuinigingsklappen De VU zet dus écht hoog in. Maar met welk geld moet dat eigenlijk worden verwezenlijkt? Voorlopig is de SSU nog niet zelfbedruipend. Niemand heeft namelijk geld, en de sportbonden al helemaal niet. Veel diensten worden gratis verleend of volgens het voor-wat-hoort-watbeginsel. “Misschien moeten we wat zakelijker worden”, mijmert Kropman. Maar een telefoontje met de gemeente Amsterdam doet elke illusie in die richting verbleken: “Geld? Nee, géld hebben wij ook niet.” Intussen gaan er harde bezuinigingsklappen

‘We zijn nu alles wat geld kost, aan het wegpoetsen’

vallen bij het Sportcentrum VU, dat alle sportfaciliteiten op de VU-campus realiseert. Daar mag van de VU geen geld uit de eerste geldstroom (subsidie van de overheid) meer naartoe. “Het Sportcentrum kost 1,9 miljoen”, zegt directeur Jan Snellen. “Daarvan bekostigen we ongeveer anderhalf miljoen zelf.” Het gaat dus om een bezuiniging van vier ton, waarschijnlijk effectief in 2015. “We zijn nu alles wat geld kost, aan het wegpoetsen”, aldus Snellen. Dat betekent in elk geval dat de tennisvereniging van de VU, SVU TeniSTA, zelf tennisbanen moet zien te vinden. Ook voor roeivereniging Okeanos, een paradepaardje van de VU, waar de samenwerking tussen topsport en wetenschap zich bijna wekelijks vertaalt in klinkend én mediageniek resultaat, ziet het er somber uit.

Ambassadeurs “Het rare is dat wij als Sportcentrum al jaren doen wat nu onder de vlag van de nieuwe SSU zoveel aandacht krijgt”, zegt directeur Snellen. “Alleen heeft het nu een ander naampje. Wij werken allang samen met Topsport Amsterdam en Amstelveen. Ook begeleiden we de ongeveer zestig studenten aan de VU die als topsporter onder een speciale regeling vallen.” Snellen vindt dat de VU het niet kan maken om in haar Instellingsplan op de ene pagina te hameren op het belang van een sportkenniscentrum met internationale allure, en even verderop te stellen dat het Sportcentrum het zonder subsidie moet doen. “Onze topsporters, zoals die van Okeanos, zijn de ambassadeurs van het sportonderzoek aan de VU. Als je zulke grote sportambities hebt als de VU, heeft dat financiele consequenties”, aldus Snellen. Ook Taede Sminia, voormalig rector magnificus van de VU en tegenwoordig voorzitter van Topsport Amsterdam, heeft geen goed woord over voor de bezuinigingen: “Sport en cultuur horen heel nadrukkelijk bij de ontwikkeling van studenten. Als je als universiteit dan expliciet de nadruk legt op sport, zijn die bezuinigingen daar lijnrecht mee in tegenspraak. Temeer omdat het betreffende bedrag peanuts is op de totale begroting van de VU. Ik maak me daar grote zorgen om.” Reageren? Mail naar [email protected].

Donkere wolken boven Bosbaan Roeivereniging Okeanos is hét voorbeeld van VU-wetenschap + Topsport = Groots Presteren. Toch kunnen de bezuinigingen ook haar treffen. De roeivereniging van de VU, Okeanos, behoort al tientallen jaren tot de absolute top van de roeiwereld. Sinds 1980 is de vereniging onafgebroken vertegenwoordigd geweest op de Olympische Spelen. Op de Amsterdamsche Roeibond Nationale Kampioenschappen (ARB NK) voor grote nummers – onder andere boten met acht en vier roeiers – sleepte Okeanos in het weekend van 4 en 5 juni in drie categorieën het Nederlands kampioenschap binnen. Anderhalve maand daarvoor, bij de Hollandia, het nationale kampioenschap voor kleine nummers, boekte Okeanos ook al grote successen. “Onze roeiers Roel Braas en Jan-Erik Freund doen vrijwel zeker mee aan de Wereldkampioenschappen, deze zomer”, vertelt Sanne Rombouts, praeses van Okeanos.

Mekka van de roeiwereld Okeanos is de enige vereniging met een eigen sociëteit aan de nationale roeibaan, de Bosbaan in het Amsterdamse Bos. “Het Mekka van de roeiwereld”, aldus Rombouts. Naast dit privilege profiteert Okeanos ook nog van de nieuwste wetenschappelijke inzichten op onder andere de faculteit Bewegingswetenschappen. De toproeiers krijgen begeleiding van fysiologen en komend weekend, op de Martini Regatta 2011 in Groningen, gooit Okeanos een door bewegingswetenschappers ontwikkelde noviteit in de strijd: de SuperSeat, een bankje waaraan de roeier zit vastgeklonken om meer kracht te kunnen zetten.

Okeanos is, kortom, een zondagskind van de VU. Maar er hangen donkere wolken boven de Bosbaan, want door de bezuinigingen op sport dreigt er ook gekort te worden op Okeanos. “We hebben ons jarenlang heel erg gesteund gevoeld door de VU, maar we merken dat er steeds minder mogelijk is”, zegt Rombouts.

Gefnuikte ambities Het Sportcentrum betaalt de huur voor de kleedkamers en de botenloodsen van Okeanos en via de dienst Communicatie en de faculteit Bewegingswetenschappen ondersteunt de VU het Okeanos Talent Center, een stichting die zich richt op het ontwikkelen en coachen van talentvolle roeiers. Voor de ondersteuning van het Talent Center is een contract afgesloten, dat loopt tot 2012. Rombouts: “We hopen dat het contract daarna verlengd wordt, maar door de huidige ontwikkelingen lijkt sport steeds minder prioriteit te hebben.” Wat het Sportcentrum gaat doen, weet ze nog niet. “Ik begrijp wel dat het Sportcentrum gedwongen wordt tot bezuinigingen, maar hoop niet dat topsport daarvan de dupe wordt.” Rombouts vreest dat de Olympische ambities zullen worden gefnuikt. “Roeien is een dure sport, en alle topclubs werken op dit moment al met professionele coaches, wat een enorme kostenpost is. De VU zegt dat ze zich wil profileren op sportgebied, maar dat heeft wel financiële consequenties. Bij ons kun je het resultaat zien van de samenwerking tussen topsport en wetenschap.” (PB)

Vrijwel alle korstmossen in noordelijke toendra’s verdwijnen langzaam door de stijgende temperatuur. Met de afname van mossen en de gelijktijdige toename van struiken is de verwachting dat de koolstofopslag zal afnemen. Hierdoor kan de klimaatopwarming verder toenemen, stelt Simone Lang in haar proefschrift waarop ze 29 juni hoopt te promoveren. Korstmossen slaan veel koolstof op. Ze dragen bovendien bij aan de permafrost en reguleren de watervoorziening. Ondanks deze belangrijke functies is er weinig bekend over de toekomst van korstmossen. Lang onderzocht hoe mossen veranderen in hun natuurlijke situatie in Noord-Europa en Alaska en in kunstmatig opgewarmde stukjes toendra. Beide benaderingen lieten zien dat vrijwel alle korstmossen afnemen met toenemende temperaturen. (DdH)

Goed geïntegreerd Hindoestanen uit Suriname zijn goed geïntegreerd in de Nederlandse samenleving, stelde Chan Choenni in zijn oratie op 5 juni. Als bijzonder hoogleraar houdt hij zich bezig met de geschiedenis van Surinaamse Hindoestanen. Die kwamen oorspronkelijk uit India maar werden naar Suriname gehaald om op de plantages te werken. Toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd, kwamen er veel naar Nederland. Volgens Choenni zijn deze Hindoestanen geïntegreerd met behoud van eigen cultuur. Ze draaien sociaal–economisch goed mee, accepteren de Nederlandse omgangsregels, maar bewegen zich privé grotendeels in eigen kring. De multiculturele samenleving is helemaal niet mislukt, concludeert Choenni. (DdH)

Leren lezen Hoewel jongeren steeds minder diepgaande teksten lezen, kunnen ze dat wel leren. Dat zei hoogleraar journalistiek Irene Costera Meijer vorige week tegen de GPD-bladen. “Het is net als met een biertje, jongeren leren dat een biertje drinken een genotsmoment is, terwijl ze het eerste biertje vaak helemaal niet lekker vinden. Diepgang, het lezen van een uitgebreid achtergrondartikel in de krant bijvoorbeeld, is ook een genotsmoment dat ze aangeleerd moet worden.” Het trekken van jongeren met korte grappige berichten vind zij geen goede methode hiervoor. “De andere berichtgeving komt in het gedrang. Een gevaarlijke koerswijziging omdat ook jongeren vooral in het echte nieuws geïnteresseerd zijn.” (FB)

8 wetenschap

uit! oost, west... 9


Onder redactie van Kamer114 Griffioen: Dick Roodenburg

ADA NIEUWENDIJK


verre oosten

Nieuw bier

De schuld van de ratten

Opera MYTHE 2 De ontbossing deed de beschaving ineenstorten. In de gangbare theorie leidde de ontbossing tot een vreselijk drama. De bewoners leden honger, velen zouden aan de hongersnood gestorven zijn, en op het dieptepunt van de crisis zou er een stammenstrijd zijn uitgebarsten. De ineenstorting

TEKST: FLOOR BAL

FOTO’S: PETER VALCKX EN JAN BOERSEMA

MYTHE 1 De mens heeft Paaseiland ontbost

MYTHE 3 De beelden zijn bij een burgeroorlog omgegooid.

Beroemde auteurs en zelfs zeeonderzoeker Jacques Cousteau verklaren de afwezigheid van bomen op het Paaseiland door menselijk handelen. Om de loodzware voorouderbeelden die het eiland zo kenmerken, vanuit de steengroeven naar de andere kant van het eiland te vervoeren, zouden alle bomen als rollers zijn gebruikt. Jan Boersema, auteur van Beelden van Paaseiland, gelooft niet dat alle bomen nodig waren voor die klus. Ook al duurde de productie van de beelden vijf eeuwen, het transport kon volgens zijn berekening niet meer dan vijftienduizend bomen hebben gekost. “En dan neem ik het royaal, met weinig hergebruik van rollers.” Op Paaseiland – dat ongeveer de grootte van Texel heeft – hebben waarschijnlijk zo’n honderdduizend bomen gestaan. Als Boersema’s berekening klopt, zijn die dus niet allemaal door omkappen verdwenen. Toch is de mens niet helemaal onschuldig: waarschijnlijk zijn er door bosbranden ook stukken bos verdwenen. “De branden werden aangestoken om houtskool te maken of om vruchtbare landbouwgrond te creëren.” Maar de grootste boosdoener is volgens de hoogleraar zonder twijfel de Polynesische rat geweest. Eeuwenlang was het eiland onbewoond. Rond het jaar 1100 kwamen kolonisten van het dichtstbijzijnde eiland – in dit geval zo’n tweeduizend kilometer verderop. Om die lange reis te overleven, namen de kolonisten ratten mee om onderweg op te eten. Eenmaal aangekomen op Paaseiland bleken de overgebleven ratten dol op de scheuten van de enige boomsoort: de paas-kokospalm. De knaagdieren vormden een ware plaag. Latere bezoekers beschrijven hoe de kust krioelde van de ratten. Hierdoor kon het bos zich niet regenereren. Boersema: “Dat ratten zoiets kunnen veroorzaken, is sinds een paar jaar ook bekend van andere eilanden.”

Paaseiland > Het eiland werd ontdekt door de Nederlandse kapitein Jacob Roggeveen van de West-Indische Compagnie op paaszondag (vandaar: Paaseiland) in 1722. > Het was geen uitnodigend landschap dat de expeditieleider aantrof: steile vulkanische kliffen, metershoge dreigende beelden en kale, boomloze vlakten. > Het Polynesische eiland werd 2,5 eeuw later mondiaal hét voorbeeld van natuur- en cultuurvernietiging door de uitputting van natuurlijke hulpbronnen.

van de beschaving zou in de tijd rond de ontdekking door de Nederlanders hebben plaatsgevonden. Toen troffen zij immers een kaal, ontbost eiland aan. Boersema, die verschillende reisverslagen las, komt tot een andere conclusie. “Die bezoekers kregen zelfs eten aangeboden, dat doe je niet als er hongersnood is.” Hoewel de eilandbewoners zonder bomen geen kano’s konden maken om op zee te vissen, was er volgens Boersema voldoende voedsel. “Ik heb berekend dat het eiland zelfs zonder bomen wel tienduizend mensen kon voeden. Terwijl er volgens mij nooit meer dan vijfduizend mensen hebben gewoond.” De bevolking at vooral suikerriet, zoete aardappels en yam-wortels. Ook hielden ze kippen.

De honderden reusachtige beelden op het eiland zijn bijna allemaal omgegooid. “Het gebeurde op zo’n manier dat ze zeker kapot gingen”, zegt Boersema. Elke stam had zijn eigen beelden van aanbeden voorouders. De gangbare theorie is dat rivaliserende stammen tijdens een burgeroorlog elkaars beelden verwoest hebben. Maar Boersema kon geen enkel bewijs voor burgeroorlog vinden. Sterker nog, de eerste reizigers beschrijven staande beelden. Pas in 1865, lang nadat de burgeroorlog plaats zou hebben gevonden, schrijven reizigers voor het eerst dat de beelden niet meer overeind staan. Niet toevallig valt dat samen met een noodlottig bezoek van Peruaanse schepen aan het eiland. Met een combinatie van geweld, overreding en omkoping namen Peruaanse slavenhandelaars 1400 van de vierduizend Paaseilanders mee om op Peruaanse plantages te werken. Zo ver kwamen de eilandbewoners echter niet. Zij werden het slachtoffer van een tbc- en pokkenepidemie. De zieke slaven werden door de Peruanen weer naar huis gestuurd. Slechts vijftien mensen overleefden de terugreis. Wel namen ze virussen met zich mee, die op het eiland hard toesloegen. Van de oorspronkelijke bevolking bleven slechts 111 bewoners in leven. Boersema denkt dat de eilandbewoners in die tijd mogelijk hun beelden zelf omver hebben gegooid. “Uit woede en teleurstelling dat hun voorouders hen in de steek hadden gelaten.” Jan Boersema: Beelden van Paaseiland, Atlas, 2011. € 19,95.

verre westen

deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam en daarmee van het Unesco Werelderfgoed. In de kruithuizen zitten nu de kunstenaars en ambachtslieden die het keizerlijke landgoed bevolken. En verder? Het Rijk van de Keizer (ooit in de Jordaan opgezet door krakers en kunstenaars) heeft een mooie moes- en kruidentuin, waarvan de oogst wordt gebruikt in heerlijke diners! Elke laatste zondag van de maand kun je er aanschuiven – letterlijk, en erna wordt er onbekommerd een potje gedanst. Nog meer? Er zijn workshops en de Cantina is open in lente en zomer. Daar kun je ontbijten, lunchen en borrelen met huisgemaakte hapjes, gratis internet (in de natuur), hangmatten, houtvuur en genieten van dat geweldige uitzicht op gezellig grazend vee. En met een beetje geluk zie je hem lopen, met zijn emmer en zijn melkkruk: de laatste veeboer van Amsterdam. (NS)

Keizerrijk in wilde westen Waar vind je in Amsterdam nog natuur? Geen park, maar grazige weiden met bonte bloemen en ritselende struiken? In Het Rijk van de Keizer.

Waar ligt dat? Het ligt nipt binnen de stadsgrenzen van Amsterdam, maar wel in het nog wilde westen, waar de laatste boer van Amsterdam zijn vee weidt. Het is een fantastische plek.

Wat is er zo bijzonder aan? Allereerst heeft Het Rijk een rijke geschiedenis. Het is gevestigd op een voormalige munitieopslagplaats, die

Griffioen

Reageren? Mail naar [email protected].

> JAN BOERSEMA, hoogleraar culturele en levensbeschouwelijke dimensies van de relatie tussen mens en natuur, ontkrachtte de gangbare theorieën over Paaseiland met behulp van scheepsjournalen. > Hij had geluk: een tamelijk zeldzame uitgave van het scheepslogboek van kapitein Jacob Roggeveen over de expeditie, bleek in bezit van de VU-bibliotheek te zijn. Daarnaast vond hij twee andere journaals van dezelfde expeditie en nog twee reisverslagen van derden. Ook van latere bezoekers aan het eiland las hij verslagen. > In de scheepsjournalen beschrijft geen enkele ontdekkingsreiziger honger, burgeroorlogen of een ontwrichte maatschappij op Paaseiland. Hierdoor concludeerde Boersema dat er geen totale ineenstorting van de cultuur op Paaseiland is geweest.

Doemdenken > Begin jaren zeventig verscheen het eerste artikel waarin de ineenstorting van de ‘hoogstaande cultuur’ op Paaseiland als voorbeeld werd gesteld voor de uitputting van natuurlijke hulpbronnen door mensen. Veel artikelen en boeken volgden. > Jan Boersema vermoedt dat de auteurs door de tijdgeest waren aangestoken. In die tijd richtten wetenschappers in Europa De Club van Rome op. > Deze club vreesde dat overbevolking en uitputting van natuurlijke hulpbronnen de aarde zouden vernietigen. > De ontbossing op Paaseiland paste precies in dit denkbeeld.

Ma 20 juni kun je alle bieren van brouwerij De Eem proeven en er uitleg over krijgen in Café de Spuyt, Korte Leidsedwarsstraat 86. Aanvang 20.30 uur. cafedespuyt.nl, bierbrouwerijdeeem.nl.

> Voeg het Holland Festival, het Concertgebouworkest, De Nederlandse Opera en Tsjaikovski bij elkaar, allemaal gratis gebeamd in het Oosterpark. > Neem je picknickmand mee (met borsjt, worst en wodka). > Jevgeni Onegin door het Concertgebouworkest, onder leiding van Mariss Janssons. Oosterpark, do 23 juni, 20 uur. (KD)

MIKE BLOEM

Paaseiland in de Stille Oceaan zou door mensenhanden zijn vernietigd. Hoogleraar Jan Boersema ontkracht deze en andere mythes.

nabije oosten

De Eem is de enige rivier die in Nederland ontspringt. Het eigenwijze riviertje stroomt, sinds een jaar of twee miljoen, vanuit de Gelderse vallei langs Soest, Baarn en Amersfoort naar het IJsselmeer. En waar een schoon riviertje stroomt, verrijst naar goed Middeleeuws gebruik een brouwerij. In 2006 was bierbrouwer Ruud van Moorst zó klaar met alle zoetige troep die de grote brouwers bier noemen, dat hij zijn eigen brouwerij oprichtte. In afwachting van een eigen ketel laat hij bij bevriende brouwerijtjes zijn Eembieren brouwen – zonder welke toevoeging dan ook. Eem blond en Eem bitter zijn inmiddels geliefde biertjes in de regio, maar ook daarbuiten is de faam verspreid. Van Moorst brouwt op verzoek ook Blonde Hesp voor Café Hesp aan de Amstel. En in De Spuyt, een van de beste biercafé’s van Amsterdam, schenkt Steef graag een Eempje voor je in. (FvB)

Onsterfelijke momenten Een lange rode loper over een leeg, tijdloos podium. Bijna achteloos stappen de spelers van het toneelstuk Van Alle Tijden in en uit onsterfelijke filmen theatermomenten. Het zijn personages zonder opsmuk en scènes zonder tierelantijnen. Juist dan blijkt waarom die nog steeds tot de verbeelding spreken. Griffioen-cursisten spelen in korte scènes een aantal hoogtepunten uit de filmen toneelgeschiedenis. Samen met regisseur Janine Veeren kozen ze de scènes onder meer uit The West Side Story, Monty Python, Lorca’s Bloedbruiloft en Tsjechows Huwelijksaanzoek. De 25 cursisten maakten zelf de decors en verzorgden de kostuums. Ook volgend seizoen komt De Griffioen weer met een aantal eigen producties. Studenten die geïnteresseerd zijn, kunnen zich nu al inschrijven voor de musical Ophelia of de toneelstukken Schaamte en Niemandsland. Griffioen speelt Van Alle Tijden: do 16 en vr 17 juni, 20.30 uur, studenten 7 euro / personeel VU 9 euro. Griffioen, Uilenstede Amstelveen. Online bestellen: griffioen.vu.nl.

Rijk van de Keizer, Joris van den Berghweg 101111, Amsterdam (echt waar). De Cantina is open van di t/m do van 10 tot 15 uur en vr t/m za van 12 tot 18 uur. hetrijkvandekeizer.nl.

nabije westen

Anita is truttig De Nieuwe Truttigheid bestaat alweer jaren. Misschien begon het allemaal met de Easy Tune-rage (met dj’s als de Easy Aloha’s), die halverwege de jaren negentig in Nederland begon. Muziekjes, muzak en filmsoundtracks uit de jaren zestig en zeventig draaien. Lekker gezellig! Maar De Nieuwe Truttigheid omvat meer: ga de H&M binnen en je verdrinkt in de gedateerde bloemenprints en kanten frutsels. En ook de Berlijnse huiskamerlook past erbij: een oud bankstel, een open boekenkast en een staande schemerlamp. De Nieuwe Anita (een naam die qua truttigheid alle andere naar de kroon steekt) is in die knusse stijl ingericht. En ook de programmering trut er regelmatig op los. Zaterdag 25 juni bijvoorbeeld, als je kunt dansen op French music à gogo met Oh la la. Beluister wat muziek op oh-la-la.nl, – bijvoorbeeld Caterina Valente’s Franstalige cover van Fever – en kom alvast in de stemming. (KD) denieuweanita.nl.

10 ad hoc VACATURES In dit overzicht vindt u de meest recente vacatures van de Vrije Universiteit. Op www.intranet.vu.nl/vacatures is een volledig overzicht beschikbaar van alle vacatures waarvoor de Vrije Universiteit eerst twee weken intern werft. In deze periode staan de vacatures open voor VU-medewerkers waarbij de door Human Resource Management geoormerkte herplaatsingskandidaten voorrang genieten. Vacatures waarvan kan worden aangenomen dat hiervoor geen geschikte interne kandidaten voorhanden zijn, worden gelijktijdig met bovenvermelde interne publicatie in de externe media geplaatst en zijn te bekijken op www.vu.nl/ vacatures.

Assistant /Associate Professor Logistics f/m For 1.0 fte Faculty of Economics and Business Administration Salary is maximum € 4.970,- gross per month for Assistant Professor and maximum € 5.920,gross per month for Associate Professor.

Accountmanager Facilitaire Campus Organisatie v/m Voor 1,0 fte Facilitaire Campus Organisatie Salaris maximaal € 3.755,- bruto per maand.

Assetmanager v/m Voor 1,0 fte Facilitaire Campus Organisatie Salaris is afhankelijk van opleiding en ervaring.

Security Officer IT v/m Voor 0.8-1.0 fte Universitair Centrum IT Salaris maximaal € 4.374,- bruto per maand.

IT ondersteuner onderzoek v/m Voor 1,0 fte Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris maximaal € 3.422,- bruto per maand.

Senior Projectleider v/m

Voor 1,0 fte De Facilitaire Campus Organisatie Salaris maximaal € 4.374,- bruto per maand.

Postdoctoral position: Cooperation & antagonism in resource rich environments f/m For 0.8 fte Faculty of Earth and Life Sciences Salary amounts € 2.977,- gross per month in the first year up to € 3.755,- in the fourth year.

ADJES Adjes zijn uitsluitend voor particuliere regeladvertenties zonder commercieel oogmerk. Kosten: 9 euro voor de eerste drie regels (circa 30 woorden), plus titel van maximaal 20 tekens (inclusief spaties). Elke extra regel 2 euro meer (max. 3 regels extra). Betaling à contant op de redactie of via overschrijving (je krijgt de factuur via e-mail toegezonden); Opgave vóór maandag 12 uur ter redactie (kamer 0E-60, Hoofdgebouw), of per e-mail: [email protected]. (NB: de redactie is op vrijdag gesloten).

Buddhism@VU Ben jij wie je wilt zijn? Of kan het nog beter? Studenten en experts bespreken hoe boeddhisten proberen de mens gelukkiger te maken. 29 Juni, ’s middags, 12A05, opgave noodzakelijk.

ad valvas 16 juni 2011 Een initiatief van de opleiding Religie & Levensbeschouwing, Faculteit der Godgeleerdheid. Google op Buddhism@VU.

Communicatie over gezondheid De VU biedt vanaf komend studiejaar de interfacultaire minor ‘Communicatie over gezondheid’. Er zijn nog enkele plaatsen voor studenten FALW, FSW, TW en BW. Schrijf je nu in! Kijk op www.vu.nl/minoren.

Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl, 11 uur, De Rode Hoed. Keizersgracht 102 – Amsterdam.

Radio maken? Geïnteresseerd in Amsterdams nieuws? Altijd al radioprogramma’s willen maken over politiek, muziek, cultuur of sport? Word dan vrijwilliger bij Amsterdam FM. Meer informatie op www.amsterdamfm.nl.

Iets te verhuizen? Bel de Vrachttaxi (vanaf 45 euro per rit). Telefoon: 06-44864390/ 020-7072087 Website: www. vrachttaxi.nl.

VU Ombudsman Heeft u als medewerker een klacht over de VU of zoekt u als leidinggevende ondersteuning bij de analyse en oplossing van een probleem, dan kunt u naar de ombudsman personeel: Jacqueline van Meerkerk. Zij is onafhankelijk en behandelt klachten strikt vertrouwelijk. Meer info via intranet of: De Boelelaan 1105, kamer 1E-74, 1081 HV Amsterdam, 59 85447; [email protected].

Beleef cultuur, bouw mee Uniek vrijwilligerswerk wereldwijd, internationale groepen, 2-4 weken, lage kosten. Kijk op www.ibo-nederland.org voor meer info.

Nieuwe interfacultaire minor De VU biedt vanaf komend studiejaar de interfacultaire minor ‘Communicatie over gezondheid’. Er zijn nog enkele plaatsen voor studenten FALW, FSW, TW en BW. Schrijf je nu in! Kijk op www.vu.nl/minoren.

je ideale weekend samen via Oktoberfestreizen. nl. Je reist met de bus, trein, vliegtuig of eigen vervoer en je overnacht in een pension, hotel of in een (huur)tent op de camping. Optioneel: biertafels en/of entree after-Oktoberfestparty. Het Oktoberfest duurt 17 dagen, van 17 Sep tot 2 Okt2011, kies je weekend. Meer info en boeken; www.oktoberfestreizen.nl.

brengen o.l.v. dirigent Daan Admiraal ‘De Vierde Symfonie’ van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski ten gehore. Op initiatief van de locale horeca vindt gelijktijdig op het plein ‘Zuidas Culinair’ plaats. Bezoekers aan het concert kunnen bij verschillende eetkraampjes kennismaken met heerlijke hapjes. Locatie: Gustav Mahlerplein, Zuidas. Tijd: 17.30 uur. Gratis entree.

AGENDA

COLOFON

Items voor deze VU-agenda, zoals symposia en culturele activiteiten die openbaar toegankelijk zijn, kunt u vóór donderdag 12 uur in de week voorafgaande aan publicatie in Ad Valvas mailen naar: [email protected] onder vermelding van ‘agenda’. Bij een te groot aanbod maakt de redactie een selectie. Voor promoties en oraties zie de agenda op www.vu.nl.

2011 ALGEMEEN Voorstellingen/ films/ cursussen/workshops Griffioen Kijk voor een compleet overzicht op www.griffioen.vu.nl. Open Coffee ZuidAs Elke laatste donderdag van de maand (9-10.30 uur). Informele bijeenkomst in het campuscafé the Basket waar eenieder -vooral (toekomstige) ondernemers/ professionals- die iets met de Zuidas en de VU-campus heeft elkaar kan ontmoeten, ideeën kan bespreken/uitwisselen, kennis kan delen, kan brainstormen of kan samenwerken. Ontspannen netwerken onder het genot van een kopje koffie. Elke maand is er een interessante spreker die in 10 á 15 minuten een aansprekend onderwerp zal aansnijden. DONDERDAG

16 JUNI

Filosofie op de Zuidas met Eberhard van der Laan. LocatieAmsterdam Bright City, Grand Cafe, Claude Debussylaan 2-8. Tijd: 16 uur. Informatie: www.vuconnected.nl. VRIJDAG

17 JUNI

Ad Valvas is het redactioneel onafhankelijke weekblad van de Vrije Universiteit. Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de hoofdredacteur. Adres: De Boelelaan 1105, kamer 0-E-60, 1081 HV Amsterdam, tel. 020-5985630, e-mail: [email protected], fax: 020-5985639. Adjes naar: [email protected]. Redactiesecretariaat: Barbara Vazquez (5985630, [email protected]). Redactie: Marieke Schilp (hoofdredacteur, 5985632, [email protected]), Win Castermans (eindredacteur), Petra Bolten (eindredacteur), Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Welmoed Visser. Redactie cultuur: Kamer 114 (Florence van Berckel, Kees Driessen, Nicole Santé), Dick Roodenburg (Griffioen). Vormgeving: Rob Bömer (5985633, vormgever@advalvas. vu.nl). Fotografen/Illustratoren: zie www. advalvas.vu.nl. Columnisten: Ludi Koning, Daphne Lentjes. Medewerker: Zahra Astitou. Copyright HOP-kopij: Hoger Onderwijs Persbureau, Leiden. Adviesraad: prof. H. van den Heuvel (voorzitter), J. de Berg, H. Invernizzi, E. van Mossevelde, J. W. Sap. Advertenties: opgeven bij Bureau Van Vliet, postbus 20, 2040 AA Zandvoort, tel. (023) 5714745. Ook voor ‘Adjes commercieel’. Advertenties van VUgeledingen opgeven bij het secretariaat, tel. 5985630. Productie: Dijkman Offset, Diemen. Abonnement: per jaargang € 35,50. Later in het jaar per gemiste editie € 0,75 minder. Betaling per acceptgirokaart, aan te vragen bij het secretariaat.

VU orkest geeft openluchtconcert op Zuidas Meer dan honderd musici van het VU Orkest

Summerschool Ondernemerschap: 4-8 juli 2011 Zelf een bedrijf starten? De Rabobank en het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) helpen je tijdens de Summerschool Ondernemerschap van idee naar business plan. Voor informatie en inschrijving kijk op: www. ace-amsterdam.org Aanmelden is mogelijk tot en met 23 juni.

Nog cursusplekken vrij Het Centrum voor Loopbaan en Ontwikkeling heeft in dit najaar nog enkele plekken beschikbaar voor de volgende cursussen: >Academisch leiderschap: voor universitair (hoofd)docenten en hoogleraren. De thema’s zijn professionele gespreksvoering, verandermanagement, ondernemerschap en constructief omgaan met politieke processen. >Efficiency training: effectiever en efficiënter met uw kostbare tijd omgaan. De trainer gaat samen met u op uw eigen werkplek aan de slag. >Loopbaanoriëntatie voor promovendi: voor jonge wetenschappers van de VU. Vergroot uw inzicht in competenties, kwaliteiten, valkuilen en ontwikkelpunten en ben voorbereid op de volgende stap in uw loopbaan. Voor cursusdata en meer informatie: �� Cursussen/leergangen wp en obp

Openluchtconcert op Zuidas

Op vrijdag 17 juni geeft het VU-Orkest een openluchtconcert op de Zuidas tijdens het eet- en drinkfestijn Zuidas Culinair. Van 17.30-18.45 uur speelt het VU-Orkest onder leiding van vaste dirigent Daan Admiraal op het Gustav Mahlerplein muziek van verschillende Amerikaanse componisten. Na afloop is er op het plein van 19.00 tot 21.00 uur een ‘afterparty’ en ‘jamsessie’ met topsolisten. Het concert wordt mogelijk gemaakt door de VU en Zuidas Amsterdam. Toegang is gratis.

Relatiegeschenken met nieuw VU-logo

T-shirts, VU-mokken, witte schoudertassen, USB-sticks, pennen: het is een kleine greep uit het assortiment relatiegeschenken met het nieuwe VU-logo VU is verder kijken. Het relatiegeschenkenpakket is er in verschillende soorten en maten en met verschillende prijsniveau’s. Alle artikelen zijn bij de webwinkel van de VU te bestellen en per relatiegeschenk geldt een minimumafname. Wilt u maar één of twee relatiegeschenken kopen? Dat kan bij de VU-Boekhandel in het Hoofdgebouw. ��

Opening Academisch Jaar 2011-2012

Graduate School of Communication

Alvast voor in uw agenda: de opening van het nieuwe academische jaar vindt plaats op maandag 5 september. Vanaf 14.00 uur is de voorontvangst in de foyer, om 15.00 uur start het programma in de Aula in het Hoofdgebouw.

ADJES

COMMERCIEEL

Zonnige zomer

Dit is het laatste nummer van deze jaargang. In juli en augustus verschijnt de PP niet. Het eerstvolgende nummer komt begin september weer uit. De redactie PP wenst u een zonnige zomer.

Adjes commercieel zijn voor alle regeladvertenties die niet onder ‘Adjes’ vallen. Prijs: 23 euro voor de eerste 35 woorden; elk woord meer is 50 eurocent extra. Titel van maximaal 20 tekens (inclusief spaties): gratis. Opgave bij: Bureau van Vliet bv, 0235714745 of schriftelijk: Postbus 20, 2040 AA Zandvoort. Mail: [email protected].

Colofon

Oktoberfest München

Eindverantwoordelijkheid PersoneelsPagina Human Resource Management, Marketing & Communicatie Redactie Marleen Albers, Jessy van Geloven (eindredacteur/coördinator), Anita Mussche Beeld Yvonne Compier/M&C, Peter Gerritsen Vormgeving M&C

Wil je 3 volle dagen genieten van het Oktoberfest in München? Pak dan nu je kans en stel zelf

Jaargang 3 - nr. 22 - 16 juni 2011 - www.intranet.vu.nl/pp - Reageren? [email protected]

De noodzaak van integriteit

Peter Hollander is de VU-ombudsman Wetenschappelijke Integriteit.

De VU en het VUmc hebben een regeling Bescherming Wetenschappelijke Integriteit en ook elk een ombudsman. VU-ombudsman Peter Hollander legt uit waarom. Een integriteitsregeling. Waren we niet integer genoeg op de VU? “Ook wetenschappers zijn mensen, er is altijd het risico dat er iets misgaat. Een landelijke code Wetenschappelijke Integriteit van KNAW en VSNU bestaat al enige jaren. De universiteiten spraken af dat elke instelling procedures rond integriteitsbeleid zou vastleggen. Dat heeft de VU nu gedaan. Het is heel belangrijk dat de reputatie van de wetenschap boven elke twijfel verheven is. Hanteer je de wetenschappelijke spelregels niet goed, dan kan dat tegen je gebruikt worden. Denk aan de fouten in het klimaatrapport van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Daarmee probeerden bepaalde partijen het wetenschappelijke gehalte en de conclusie dat de aarde opwarmt onderuit te halen.” Iedereen heeft gehoord van het zogenaamde HIV-medicijn dat professor Buck begin jaren negentig lanceerde. En onlangs van de Duitse minister Zu Guttenberg, die zijn halve proefschrift had overgeschreven. Wat komt u nog meer tegen? “Recentelijk is er na publicatie nog een artikel teruggetrokken uit een gerenommeerd internationaal tijdschrift, omdat de data een beetje waren ‘aangepast’ aan de te bewijzen theorie. Bij dat artikel waren ook VU-wetenschappers betrokken. Het zijn niet altijd grote schandalen. Je komt ook tegen dat iemand een dataset van een ander gebruikt voor een publicatie, zonder bronvermelding. Bijvoorbeeld een onderzoeker die een artikel publiceert op basis van gegevens die een student heeft verzameld. Of auteurs worden vermeld bij een publicatie, ook al kunnen ze inhoudelijk de verantwoordelijkheid voor die publicatie niet dragen.” Heeft u veel zaken? “Zowel bij de VU als bij VUmc gaat het om gemiddeld een paar zaken per jaar. Eigenlijk wil je schendingen voorkomen door voorlichting te geven over de spelregels. Dat begint al bij de eerstejaars. Voorkom plagiaat door hen te vertellen wat het is en dat het strafbaar is. Bouw in cursussen voor promovendi ook informatie in over wetenschappelijke

integriteit. En mensen kunnen ook bij mij terecht met vragen over of iets kan of niet.” Welke straffen deelt u uit? “Straf deel ik überhaupt niet uit. Ik zoek uit of er iets fout is gegaan en breng advies, inclusief te nemen maatregelen, uit aan het College van Bestuur. Dat beslist of die maatregelen ook worden genomen, in het uiterste geval rechtspositionele maatregelen. Maar veel vaker zal ik adviseren iets te veranderen in de organisatie, zodat het niet opnieuw gebeurt. Maak de regels duidelijker. Geef voorlichting aan zo’n sectie over wat wel en niet kan. Voer een gesprek met de betreffende wetenschapper.” De publicatiedruk wordt alleen maar hoger. Wordt het risico van afraffelen of er wat data bij verzinnen dan niet groter? “Dat kan inderdaad ten koste gaan van de zorgvuldigheid. Maar als je denkt 45 proefpersonen nodig te hebben en je beslist onder tijdsdruk dat het maar met 15 proefpersonen moet, dan ben je toch niet goed bezig.” Er moet steeds meer derdegeldstroomonderzoek worden binnengehaald. Daar is onafhankelijkheid ook altijd een punt. Gaat dat meer zaken opleveren? “Naarmate het aandeel van de derde geldstroom toeneemt, zie je ook die druk toenemen. Bedrijven kunnen inderdaad een belang hebben bij gunstige uitkomsten van een onderzoek en hoe sterk sta je dan in je schoenen als wetenschapper? De meeste tijdschriften eisen daarom een vermelding van het belang van de opdrachtgever als dat er was.” Stel, je weet dat je hoogleraar het zo nauw niet neemt. Als je het meldt kun je een wetenschappelijke carrière wel vergeten. “Dat is het grote probleem van de klokkenluider. De VU heeft een klokkenluidersregeling om medewerkers te beschermen. Maar volgen er op een melding represailles, dan is er iets mis. Wat moet je als universiteit met een leidinggevende die ondergeschikten verbiedt om eerlijk te werk te gaan? Dan moet je je afvragen of je die mensen in je organisatie wilt hebben en daar gevolgen aan verbinden.” ��

VUmilie We invite you to the Graduate School of Communication in Amsterdam WWW.GRADUATESCHOOLOFCOMMUNICATION.UVA.NL

The Graduate School of Communication offers one-year and two-year programmes in the following areas: � Youth and Media ��Persuasive Communication � Political Communication � Corporate Communication

(only in Dutch)

The Graduate School has an excellent international standing

Ze kennen elkaar uit de 2D-vleugel. Kitty Jong was secretaresse bij het toenmalige Bureau Bestuursondersteuning en Peter Brasik was ook toen al secretaris van het College van Decanen. Maar Peter verhuisde naar VU-Uilenstede en Kitty bleef als secretaris van de Ondernemingsraad achter in het Hoofdgebouw. Sindsdien komen ze elkaar op het werk nauwelijks tegen. Gelukkig gingen ze toen net samenwonen. Over het werk gaat het thuis niet vaak. “Maar als je iets hebt meegemaakt, is het fijn dat je elkaars werkkring kent. Dan is het makkelijk om je in te leven.” Behalve hun werkgever delen ze hun hardlooppassie. Kitty begon nadat ze de wedstrijden van Peter ging bezoeken. “Als je die positieve sfeer daar meemaakt, wordt het moeilijk om niet mee

te doen”, denkt Peter. “En door de conditieverbetering voel je je beter.” “Het is gewoon verslavend”, beaamt Kitty, die met collega’s zelfs het VU-hardloopteam opzette. Peter is tijdelijk uitgeschakeld, door een hartaanval vorig jaar: “Maar ik ben op de weg terug.” Waarom werken ze al zo lang op de VU? “Omdat mijn werk heel interessant is. Never a dull moment noem je dat. Ik ga elke dag met plezier naar mijn werk”, zegt Peter. Voor Kitty geldt hetzelfde: “Werk heb je overal, maar op de VU werken vooral heel veel aardige mensen.” Dankzij de Ondernemingsraad en het hardloopteam heeft ze een enorm netwerk. Dat merkte ze ook na het hartinfarct van Peter. “We kregen zo ontstellend veel belangstelling. Het was fijn dat mensen wisten dat wij samen zijn. Dan hoef je het niet uit te leggen als je er eens niet helemaal met je hoofd bij bent.”

Kitty Jong en Peter Brasik

12 ad rem


>Lentjes

>Griff

>Pleased to meet you (19) STUDIO VU/SUZANNE DORRESTEIN

VU University has many international students and employees from different parts of the world. Who are they, and how did they end up here?

Hugo Silva From: Chile | Age: 25 | PhD Aviation Two weeks before coming to the Netherlands, Hugo Silva got married to the love of his life. His wife joined him after three weeks in the Netherlands. Back in Chile, he studied civil engineering and did a master in transportation science in Santiago. It was a logical decision, because in high school Hugo was good in math and physics. He graduated from his master with the highest honor. During his master Hugo realized that he likes research a lot. After graduation he was offered a job as a research assistant at his university, but at the same time he was looking for a PhD position abroad. “I felt there would be a big gain for me in an experience in a different country.” His former supervisor told him about a PhD position in the Netherlands: “I liked it a lot, because of the good researchers and professors who are well-known in my field. I also liked that the PhD position was for a big project of one of those professors.” ‘In the metro two tall Dutch guys could have used me as a table to put their drinks on’

>Tamara

Hugo describes himself as a very balanced person. “When I was younger, I wasn’t too outgoing, but I didn’t study the whole time either.” He had a good life in Chile. “Within half an hour you can get to a ski resort, a desert, or the beach. This is due to the geographical location and the shape of Chile: a tall strip from the north to the south.” Hugo also likes the south American warmness of the people of his country: “With friends it is common to kiss and shake hands, here it is much less the case.” One day in the metro, Hugo realized how tall the Dutch generally are. He was standing in between two tall Dutch guys who were talking to each other, and he thought they didn’t even notice him. “They pretty much could have used me as a table to put their drinks on, because I am so much shorter than them”, he says laughing. TEXT AND PHOTO: ZAHRA ASTITOU, STUDENT REPORTER

Dit is de laatste column die ik voor deze krant schrijf. Niet omdat we ruzie hebben, of vanwege de recessie, maar gewoon, omdat het zo wel mooi is geweest. Dus ook niet omdat ik niks meer te zeuren heb, want wie heeft er nou niks te zeuren? Mijn gezeur van de laatste tijd ging vooral over mijn computer, de VU-bibliotheek en reclamespotjes op tv, en daarmee is mijn leven op dit moment tamelijk goed samengevat. Er is in je hoofd nu eenmaal beperkte zeurruimte, die moet je zo goed mogelijk verdelen over de kernzaken des levens: werken en tv kijken dus Aangezien dit mijn laatste column is, zou ik nu eindelijk kunnen doen wat ik al die tijd al wilde, maar nooit durfde. Halverwege ophouden met schrijven bijvoorbeeld, en iets plechtigs zeggen in de trant van: ‘Hier past slechts stilte.’ Een columniste bij het Het Parool – waar ik stage liep – deed dat toen Theo van Gogh werd vermoord. Ik weet nog wat een paniek de moord gaf op de redactie. Kranten willen geen lege plekken midden op de pagina, maar de columniste gaf geen duimbreed toe. Uiteindelijk hebben ze, heel flauw, de grootte van de lege columnruimte ingekrompen naar een heel klein rechthoekje. Beknopt zijn past sowieso niet bij mij. Ik zou nu ook gemakkelijk een column van dertig pagina’s kunnen inleveren, maar dat werkt niet, want dan schrappen ze er gewoon 29 en een halve. Een hele column laten bestaan uit één enkel woord, bijvoorbeeld ‘slampamper’ of ‘keukenkastje’ en dat dan 400 keer herhalen, dat is in theorie wel grappig. Maar in de praktijk? Nou ja, probeer het maar eens. Als lezer denk je hooguit: ‘Waarom staat hier nou een hele column lang ‘prakkiseren’?’ Dan zou ik graag willen opmerken dat ik vind dat er tegenwoordig te weinig ‘Ik prakkiseer er niet over!’ gezegd wordt. Zo, dat punt is nu op deze manier toch ook gemaakt. Ik kan eigenlijk niks bedenken en dat valt me een beetje tegen van mezelf. Aan de andere kant is het nu al best laat en ik moet morgen vroeg op om paragraaf 4.2.4 af te schrijven. Laat ik dan maar gewoon zeggen dat ík er in ieder geval lol in heb gehad, in deze column. Voor anderen kan ik niet spreken. Gelukkig maar, want wat een chaos zou dat geven, zeg. Nou, doei. Daphne Lentjes is archeoloog en werkt aan haar promotieonderzoek.

7 WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG JUNI 2011

Recommend Documents