4 & 5 mei Dodenherdenking & Bevrijdingsdag Lessuggesties voor midden- en bovenbouw van het primair onderwijs
uit: Flitskist, map 6 ‘Herdenken & Gedenken’ • • • • •
lesdoelen lessuggesties 4 mei lessuggesties 5 mei bijlage: achtergrondinformatie bijlage: liedtekst ‘vrijheid’
Stichting ABL Advies en Begeleidingsdienst voor Levensbeschouwing en identiteit in Limburg www.abl-limburg.nl www.flits-kist.nl
1
Lesdoelen Het is optimaal om verschillende vakgebieden (en lesdoelen) met elkaar te combineren. De kinderen leren in het geval van de lessen over '4 & 5 mei': over godsdienst en geestelijke stromingen: • de betekenis van 'vieren' en 'herdenken' en waar mogelijk het verschil ertussen (cognitief); • zelf vorm te geven aan rituelen ter gedachtenis (affectief - attitudinaal); over levensbeschouwing: • de zingevende betekenis van symboliek bij het gedenken van trieste en vieren van vreugdevolle gebeurtenissen (cognitief); • vergelijken met gebeurtenissen in hun eigen leven (cognitief -communicatief); over burgerschap/SEO: • dat alle mensen in verdriet en vreugde gelijkwaardig zijn (cognitief); • zowel zelfstandig te leren als samen te werken (affectief - attitudinaal); over cultuureducatie: • de achtergronden van 4 & 5 mei en delen van de betekenissen van symboliek daarbij; ze leren hun (culturele) omgeving kennen (cognitief); • in contact te komen met hun gevoel d.m.v. kunstvormen als muziek en dans en zo waarden als vrede en vrijheid te verinnerlijken (affectief - attitudinaal); over geschiedenis: • de historische samenhang van gedenkwijzen.
2
Dodenherdenking (4 mei) In Nederland herdenkt men jaarlijks op 4 & 5 mei het einde van de Tweede Wereldoorlog. 4 Mei staat in het teken van het herdenken van de slachtoffers van deze oorlog. Voor groep 7 komt er jaarlijks een boekje uit met verhalen rond oorlog en vrede, uitgegeven door het Nationaal Comité voor 4 en 5 Mei. Het boekje is gratis aan te vragen. Maar er zijn meer manieren om – los van 4 & 5 mei – het thema 'dodenherdenking' aan de orde te stellen. Wanneer er in de stad/het dorp of op TV sprake is van' zinloos geweld', van grove vernielingen, van oorlogsverhalen uit andere delen van de wereld en u dit graag bespreekbaar wilt maken met de groep. Kinderen maken tegenwoordig immers veel meer dan vroeger kennis met problemen op grotere schaal dan de eigen school of de eigen wijk. Werkvorm - 'GEDENKTEKEN' (MB + BB) 1.
Praat met de kinderen over datgene wat mensen 'vieren' of 'herdenken' op 4 mei. Hebben de kinderen 4 mei wel eens meegevierd, bijv. via de scouting? Vinden zij het belangrijk dat dit elk jaar weer gebeurt? Waarom wel/niet? Waarvoor staat de krans symbool die bij zo'n monument gelegd wordt?
2.
Is er in de eigen wijk/buurt een monument waar men wel eens een krans bij legt? Heeft dit met de oorlog te maken of met een andere gelegenheid? Kunt u daarheen op excursie gaan met de kinderen?
3.
Bedenk met de kinderen een eigen uitdrukkingsvorm die zij zinvol vinden. Kan dit door de kinderen zelf gemaakt worden? Als u daadwerkelijk naar een gedenkteken toe kunt gaan, kunnen de kinderen dit daar plaatsen of naar voren brengen.
Werkvorm - 'KRANS MAKEN' (MB + BB) 1.
Praat met de kinderen over datgene wat mensen 'vieren' of 'herdenken' Vinden de kinderen herdenken belangrijk? Waarom wel/niet?
2.
Welke gebeurtenis(sen) vinden de kinderen zelf de moeite waard om te blijven herdenken? Verken met de kinderen samen welke dat kunnen zijn (verzamel dat op het bord) en maak daarna groepjes om de herinnering aan deze gebeurtenissen vorm te geven.
3.
Elk groepje kiest een eigen 'gebeurtenis' en maakt daarvoor een krans: die als cirkel de eeuwigheid symboliseert. De krans duidt aan dat deze mens of deze gebeurtenis voor eeuwig belangrijk zal blijven.
4.
Extra: aan kransen worden vaak linten vastgemaakt met daarop een tekst. Als u wilt kunt u de kinderen uitnodigen een tekst te bedenken.
3
Bevrijdingsdag (5 mei) In Nederland herdenkt men jaarlijks op 4 & 5 mei het einde van de Tweede Wereldoorlog. 4 Mei staat in het teken van het herdenken van de slachtoffers van deze oorlog. Op veel plaatsen worden er vieringen gehouden en kransen gelegd bij oorlogsmonumenten. .
Werkvorm - 'VLAG VAN DE VRIJHEID' (MB + BB) 1.
Het lied 'Wat zou je doen' (van Marco Borsato en Ali B) vormt een mooie manier om het thema in te leiden. (Kijk op Youtube). Luister naar het lied; inventariseer op het bord een aantal kernwoorden, dat bij de kinderen opkomen als ze dit lied horen. Wat hebben deze woorden te doen met het thema vrijheid?
2.
Verdeel de klas in groepjes. Ieder groepje gaat van een schildersvel/groot vel papier een vlag maken. Daarbij mogen ze woorden gebruiken die op het bord staan. Daarom heen schilderen ze kleuren en tekeningen die daarbij passen. Als iedereen klaar is, worden de vlaggen 'toegelicht'.
3.
De vlaggen worden opgehangen.
Werkvorm - 'LIED VAN DE VRIJHEID' (MB + BB) 1.
Luister naar het lied 'Vrijheid' (gecomponeerd en gezongen door Thé Lau).
2.
Deel de tekst van het lied uit en lees het samen.
3.
Ieder kind bedenkt een betekenis voor het woord 'vrijheid', eventueel ontleend aan de tekst van het lied. Schrijf dat woord of die associatie kort voor jezelf op.
4.
Rondedans: één kind staat op en noemt haar associatie of betekenis. Dan staat een tweede kind op, neemt kind 1 bij de hand en noemt haar betekenis. Zij nodigt een volgende leerling uit en zo verder tot iedereen in de kring staat. Dan laat u nogmaals het lied horen en maak daarbij een rondedans.
5.
Tot slot kunt u het filmpje 'Dans van de vrijheid' laten zien (Youtube).
Het 'Vrijheidsfestival' is een muziekfeest met veel populaire muziekgroepen dat op 5 mei in elke provincie van Nederland wordt gehouden. Elk jaar krijgt het feest een ander thema. Voor 2012 is het thema 'Vrijheid geef je door'. Elk jaar wordt het 'Lied van de vrijheid' ten gehore gebracht. De bladmuziek van het lied van de vrijheid is te downloaden via: http://www.4en5mei.nl/viervrijheid/lied_van_de_vrijheden/zelf_aan_de_slag/arrangementen
4
Bijlage: informatiekaart – '4 & 5 Mei' ___________________________________________________________ Dodenherdenking en Bevrijdingsdag Direct na het einde van de Tweede Wereldoorlog werden op initiatief van burgers op veel plekken in het land herdenkingen georganiseerd. Deze herdenkingen vonden plaats op 4 mei, de dag voor de capitulatie van Duitsland. Op 5 mei 1945 was immers de overgave getekend. Hoewel delen van het koninkrijk eerder of later werden bevrijd, wordt op 5 mei jaarlijks de bevrijding van het Koninkrijk der Nederlanden in 1945 van de Duitse en Japanse bezetter gevierd. Nederland is uniek in de wereld, omdat we niet een, maar twee dagen van herdenken en vieren hebben. 4 & 5 mei zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar ze hebben ieder afzonderlijk hun eigen specifieke karakter, betekenis en plaats in de Nederlandse samenleving. Accentverschuiving In de loop van de jaren is de herdenking verbreed. Niet alleen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht, maar ook de Nederlanders die zijn omgekomen bij oorlogen, gewapende conflicten en vredesoperaties na de Tweede Wereldoorlog. Het accent van 5 mei is na 1995 verschoven van bevrijding (terugkijken) naar vrijheid (vooruitkijken). De Tweede Wereldoorlog stamt uit de vorige eeuw, en toch blijft 5 mei de dag waarop we de herwonnen vrijheid vieren. Ook is het de dag waarop we stilstaan bij de betekenis en het belang van vrijheid, grondrechten en democratie. Beleving van oud en jong Natuurlijk bestaat er een verschil tussen ouderen en jongeren in de beleving van 4 & 5 mei. Ze zijn ook op een andere manier betrokken bij deze dagen. Voor de oudere generatie staan vaak de eigen ervaringen en herinneringen centraal. Jongeren hebben de Tweede Wereldoorlog niet meegemaakt. Voor hen krijgen 4 & 5 mei betekenis uit de verhalen van anderen. Bij de Tweede Wereldoorlog waren meer dan 50 landen en hun voormalige kolonies betrokken. Een deel van de overlevenden die nu in Nederland wonen, hebben de oorlog elders in de wereld meegemaakt. Hun ervaringen en herinneringen verrijken het collectief historisch bewustzijn. Actualiteit De actualiteit geeft betekenis aan herdenken en vieren. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog is er wereldwijd nog geen dag zonder oorlog geweest. Vanaf 1945 zijn er meer dan 200 oorlogen en gewapende conflicten uitgevochten. In Nederland leven ook velen die deze actuele situaties van oorlog, onderdrukking en onvrijheid aan den lijve hebben meegemaakt. Vooral voor jongeren zonder historisch referentiekader met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog kan herdenken betrekking hebben op het heden of recente verleden. Blijvende waarde Het is voor een samenleving belangrijk om zich telkens opnieuw te bezinnen op het onderhoud van vrijheid en vrede, ook als er geen directe bedreiging ervaren wordt. Op 4 & 5 mei realiseren we ons dat zowel oorlog als vrede en vrijheid mensenwerk zijn. 4 & 5 Mei kunnen daarom zeker betekenis hebben of krijgen voor hen die niet bekend zijn met de tradities van herdenken en vieren. De vraag of herdenken en vieren doorgang moeten vinden, staat ook niet ter discussie. De vraag voor de toekomst is hoe herdenken en vieren een eigentijdse plaats kunnen behouden in de Nederlandse samenleving. _________________________________________________________________________________________ Uit ABL's 'FLITS-KIST': Map 6. 'HERDENKEN & GEDENKEN' -Indigo (www.flits-kist.nl)
Bijlage: Liedtekst 'Vrijheid' _______________________________________________________________________
Vrijheid Kom broeder, geef je hand vergeet je razernij moed is de moeder van de rede Kom zuster, schuif eens aan en zet je angst op zij sluit je aan en lucht je hart in vrijheid Kom broeder, drink eens uit vandaag is het vijf mei feest van een zwaar bevochten vrede Kom zuster, dans met ons draai je rokken rond dans op de klanken van de rede Vrede wordt zo voor onze neuzen weggekaapt en vrijheid is niet iets dat zo van straat wordt opgeraapt vrede is bevochten vrede is bevochten maar vrijheid wordt bevochten op een oorlog die nooit slaapt vrijheid wordt bevochten op een oorlog die nooit slaapt Kom broeder, drink eens uit we zijn hier niet alleen wij zijn hier van lieverlede samen Kom zuster, dans met ons voel je gelijk en vrij kom, draai je rokken rond in vrijheid Vrede wordt zo voor onze neuzen weggekaapt en vrijheid is niet iets dat zo van straat wordt opgeraapt vrede is bevochten vrede is bevochten maar vrijheid wordt bevochten op een oorlog die nooit slaapt vrede is bevochten vrede is bevochten vrijheid wordt bevochten op een oorlog die nooit slaapt vrijheid wordt bevochten op een dreiging die nooit slaapt © Thé Lau, 2005
_________________________________________________________________________________________ Uit ABL's 'FLITS-KIST': Map 6. 'HERDENKEN & GEDENKEN' - Indigo (www.flits-kist.nl)
