PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. R 3 / i L o i 6 / 3 S O Datontv.:
Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99
Q 8 APR 2015
Fax 038 425 48 88 overijssel.nl
[email protected]
Provinciale Staten van Overijssel
KvK 51048329 IBAN NL45RABO0397341121 Inlichtingen bij dhr. J. Fanoy telefoon 06 4475 4406
[email protected]
Onderwerp: Ontwikkelingen en kansen logistiek Overijssel.
Datum
03.02.2015 Kenmerk
2015/0097429
Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ ] anders, en w e l :
Pagina
1
Bijlagen Beknopte samenvatting adviezen SER, ronde tafel bijeenkomst en STRAC.
I.
Aanleiding en doel Statenbrief De afgelopen coalitieperiode heeft de provincie Overijssel in het kader van het Hoofdlijnenakkoord "De Kracht van Overijssel" flinke stappen voorwaarts gezet op het gebied van positionering en versterking van de logistieke sector in Overijssel. Met het uitvoeringsprogramma Goederenvervoer over Water heeft de provincie onder meer geïnvesteerd in aanleg en verbetering van vaarweg- en haveninfrastructuur. Daarnaast heeft de provincie geïnvesteerd in aanleg en verbetering van werklocaties voor grootschalige logistieke activiteiten. Tevens zijn de contacten en de netwerkvorming met het logistieke bedrijfsleven, de mainports, internationale partners, kennisinstellingen en (samenwerkende) gemeenten geïntensiveerd. Met deze Statenbrief willen wij u een korte terugblik geven op het logistiek beleid van de provincie gedurende de huidige coalitieperiode en informeren over onze inzichten in de ontwikkelingen en kansen voor toekomstig logistiek beleid als input voor de onderhanden revisie Omgevingsvisie. Introductie thema "Logistieke activiteiten en kansen voor de regionale economie" Het thema "Logistieke activiteiten en kansen voor de regionale economie" is één van de vier thema's die momenteel nader wordt verkend en geduid in het kader van de revisie Omgevingsvisie. Dit thema gaat over kansen van logistieke bedrijvigheid en processen voor de economie én de fysieke leefomgeving van Overijssel. Logistieke activiteiten definiëren wij als alle activiteiten die nodig zijn om de fysieke goederenstroom effectief en efficiënt te laten verlopen. Naast transport en opslag van goederen betreft het ook noodzakelijke bewerkingsslagen in logistieke ketens (zoals orderpicking, verpakken, assemblage en afhandeling van retourstromen) en de regievoering over deze ketens. In Overijssel waren in 2013 circa 18.000 personen werkzaam in de logistieke sector (5 % van de totale werkgelegenheid in Overijssel), de toegevoegde waarde in Overijssel bedroeg circa 1,5 mld euro (ook 5 % van de totale toegevoegde waarde in Overijssel). [Panteia, februari 2015]
provincie Datum verzendïngf] g
^Pj^
^CIS
verijssel
"=£>£:
\:>>-
1
Nog belangrijker is dat de aanwezigheid van een stevige logistieke sector een belangrijk vestigingsvoorwaarde is voor alle soorten bedrijvigheid. De logistieke sector is immers voor het grootste deel dienstverlenend aan productie- en handelsbedrijven. Terugblik In onderstaande tabel zijn enkele relevante gebeurtenissen en documenten uit de huidige coalitieperiode in relatie tot het thema Goederenvervoer en Logistiek op een rij gezet.
jtaarïï : DtteumënÉiMèBèüttenisi:
Toelichting
2011
Loqistieke draaischijf Twente
Reqionale Visie
2012
KvO programma Goederenvervoer over Water
Provinciaal Programma
Loqistieke Visie Zwolle Kampen Meppel
Regionale Visie
Statenbrief "Logistiek in de breedte"
Statenbrief
SER-Overiissel, Advies Logistiek
SER-advies
Statenbrief "Strateqische Visie Goederenvervoer"
Statenbrief
Start uitvoeringsfase programma Goederenvervoer over Water
KvO-project
2013 2014 Datum
03.02.2015 Kenmerk
2015/0097429 Pagina
2
Statenbrief Revisie Omqevinqsvisie
Statenbrief
Ronde tafel loqistiek en goederenvervoer
Verslaq
STRAC advies "Vensters op Loqistiek"
STRAC-advies
De basis voor een brede provinciale visie op logistiek is in 2012 gelegd in de Statenbrief "Logistiek in de breedte". De provincie werkt aan verschillende thema's binnen het logistieke speelveld, zoals verbetering en uitbreiding van infrastructuur en overslagvoorzieningen, lobby in relatie tot het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) en aansluiting van het Overijsselse logistiek systeem op de Europese transportcorridors. Het laat zien dat infrastructuur en economische ontwikkeling nauw met elkaar verweven zijn en sterk worden beïnvloed door ontwikkelingen op nationaal en internationaal niveau. In de lopende coalitieperiode was voor logistiek een bedrag van ca. € 9 miljoen beschikbaar onder andere voor het uitvoeringsprogramma Goederenvervoer over Water. Dit uitvoeringsprogramma richt zich op versterking van de logistieke sector door betere benutting van het bestaande vaarwegensysteem. Eind 2012 heeft Gedeputeerde Staten van Overijssel de Sociaal-Economische Raad Overijssel (SER Overijssel) om advies gevraagd om haar positie te kunnen bepalen met betrekking tot de regionale logistieke visies van Twente en Zwolle-Kampen-Meppel. Zoals in 2013 verwoord in de Statenbrief "Strategische Visie Goederenvervoer" adviseerde de SER Overijssel om een provinciale strategische visie voor goederenvervoer op te stellen. Mede met het oog op de revisie van de Omgevingsvisie Overijssel heeft de Strategische Adviescommissie voor het fysieke domein (STRAC) eind september 2014 haar advies "Vensters op Logistiek" aangeboden. In dezelfde periode heeft de provincie Overijssel een brede ronde tafel logistiek en goederenvervoer georganiseerd met brede deelname van het logistieke bedrijfsleven en overheden. In de bijlage treft u een zeer beknopte impressie van genoemde adviezen aan. Trends en ontwikkelingen De betekenis van de loqistieke sector voor Nederland Nederland is de "Gateway to Europe" met haar goede logistieke infrastructuur bestaande uit havens en achterlandverbindingen, efficiënte douaneautoriteiten en logistieke dienstverleners van hoog niveau. Op de Logistics Performance Index van de Wereldbank staat Nederland op de tweede plaats wereldwijd (Duitsland staat op de eerste plaats).
provincie
vprïïsspl
Datum 03.02.2015
Logistieke activiteiten leveren substantiële bijdragen aan de Nederlandse economie (813.000 arbeidsjaren directe werkgelegenheid, 121.000 arbeidsjaren indirecte werkgelegenheid, € 55 miljard directe toegevoegde waarde en € 11,8 miljard indirecte toegevoegde waarde (bron: Kerncijfers Topsector Logistiek mei 2014). Logistiek is een op landelijk niveau georganiseerde topsector. De mainports werken in toenemende mate samen met inland ports in het achterland om de groeiende intercontinentale goederenstromen snel, efficiënt en op duurzame wijze te verwerken. Schaalvergroting aan de zeezijde (bijv. 2 e Maasvlakte) gaat gepaard met verschuiving van afhandeling, overslag en bewerking van de goederenstromen naar de inland ports. Dit biedt voor de Overijssels logistieke regio's Zwolle-Kampen-Meppel, Twente en Deventer/Stedendriehoek kansen op het realiseren van toegevoegde waarde en werkgelegenheid in de logistiek. Congestie en ruimteproblemen die zich in de dichtbevolkte omgeving van de mainports voordoen, worden door de verschuiving naar het achterland vermeden. Een kansrijke ontwikkeling is de sterke groei die wordt voorzien in de goederenstromen in oostelijke richting en zuidoostelijke richting (Hannover-Berlijn-PolenOost-Europa) tussen 2010 en 2030 (zie onderstaande figuur).
Kenmerk
2015/0097429 Pagina
n
3
NL Tonnages Lines : Growth) 2010 to 2030
<1 1... 100OO 10000,. .100000 100000... 10O0OOO 1000000... 10000000 10000000.. .50000000 >50000000 Quick Scan Bottlenecks
Internationale
Corridors, i.o.v. Ministerie
van I & M, Panteia, maart
2014
Trends en ontwikkelingen Logistieke processen en goederenstromen zijn aan snelle verandering onderhevig. Globalisering verandert de wereldwijde locatie van productie en afzet met grote gevolgen voor waarde ketens. Nieuwe productietechnieken zoals 3D-printing en robotisering veranderen productieprocessen en productieketens en daarmee de vraag naar logistieke diensten. Digitalisering, waaronder het gebruik van "big data", levert ICT-toepassingen om de logistieke processen te versnellen en flexibeler te maken. Ook betekent digitalisering een toename van e-commerce met specifieke logistieke eisen (waaronder duurzame stadsdistributie). Maatschappelijke uitdagingen als congestie, verstedelijking, milieuemissies, duurzame energievoorziening, duurzaam grondstoffengebruik, transitie naar circulaire economie en tekort aan gekwalificeerd personeel door vergrijzing vragen om constante vernieuwing van logistieke processen. Op het grensvlak van goederenvervoer en ict-dienstverlening zal gegeven deze ontwikkelingen een grotere behoefte ontstaan aan nieuwe oplossingen met kansen - ook in Overijssel - voor nieuwe werkgelegenheid.
provincie
verijssel
Inzoomen op Overijssel Waar op de goederencorridors vanuit de Nederlandse mainports in zuidoostelijke richting (Ruhrgebied Zwitserland/ Oostenrijk - Italië) en zuidelijke richting (België - Frankrijk - Spanje) de logistieke infrastructuur al relatief sterk ontwikkeld is, is dit op de corridor in oostelijke richting minder het geval (zie ook afbeelding).
Datum
03.02.2015 Kenmerk
2015/0097429 Pagina
4
Belangrijkste vaarwegen en binnenhavens
Voarfclassc-indallng ——Spil* •-■—■ Kemperwaï öoftmtind-ÊemsfcjiiMaiwfap — ~ RiirvHcmeiiaonuIschïp. —— groot R^nsehip, eenbafctduvwte I —— tiwïhBlöKluiïsliH (lange (omni*) —tweetiskwJuivïtit! fbfMtefomvitïe)
De verwachte sterke groei van continentale goederenstromen in oostelijke richting biedt daarom grote kansen voor het verder ontwikkelen van de logistieke hotspots in Overijssel om de groeiende goederenstromen te verwerken en bewerken en daarmee toegevoegde waarde en werkgelegenheid in Overijssel te creëren. De focus ligt daarbij niet alleen op containerstromen, maar ook op bulkvervoer. In het bulkvervoer heeft Overijssel al van oudsher een sterke positie. In het bulkvervoer liggen er grote kansen voor uitbouw van het Overijssels aandeel in groeiende en kansrijke deelsectoren als agrologistiek, bouwlogistiek en afvallogistiek.
«"^verijssel
Tegelijkertijd is er binnen Overijssel veel kennis op het gebied van verduurzaming van logistieke processen. Zo heeft de Universiteit Twente in 2014 € 1,2 min in de wacht gesleept voor onderzoek op het gebied van duurzame logistiek. Dit biedt kansen om, in samenwerking met het Overijssels bedrijfsleven, meer innovatieve toepassingen voor de logistieke sector te ontwikkelen en toe te passen. Het mes snijdt hier aan twee kanten. Enerzijds ontwikkelt de logistieke sector in Overijssel zich op duurzame wijze en anderzijds draagt deze ontwikkeling bij aan versterking van de marktpositie van de in Overijssel vertegenwoordigde topsectoren, zoals High Tech Systemen en Materialen, Chemie en Agro & Food en de Bouw. Ook andere voor logistiek relevante technische en maatschappelijke ontwikkelingen zoals Smart Industry, Circulaire Economie en Stedelijke Distributie lenen zich voor de samenwerking tussen de logistieke sector en de kennissector.
provincie
\Z È 1 I «aïtoJ\mt 1
Hoofdlijnen Visie & Strategie Logistiek Overijssel Uitgangspunt visie Overijssel heeft qua ligging, infrastructuur, kennis, onderwijs en ondernemerschap waardevolle assets in handen om een sterkere positie in te nemen in het (inter)nationale logistieke netwerk en bijbehorende verduurzamingsopgaven. Nationale en internationale trends in de ontwikkeling van logistieke processen en goederenstromen brengen Overijssel in kansrijke positie om hierop in te spelen en toegevoegde waarde en werkgelegenheid aan te ontlenen. Visie Logistiek Overijssel De aanwezigheid van een sterke logistieke sector is een belangrijke motor voor groei in andere bedrijfssectoren. Logistiek dient voor Overijssel nadrukkelijk als een groeisector te worden beschouwd die, zowel binnen de sector als daarbuiten, nieuwe werkgelegenheid (op alle niveaus van hoogopgeleid tot laagopgeleid), economische groei én innovaties ter verbetering van leefbaarheid en duurzaamheid oplevert. Voor het benutten van kansen ter verbetering van leefbaarheid en duurzaamheid wordt een belangrijke rol voorzien voor in Overijssel aanwezige innovatiegerichte bedrijven, onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Datum
03.02.2015 Kenmerk
2015/0097429 Pagina
5
Strategie Logistiek Overijssel Met onder andere het uitvoeringsprogramma Goederenvervoer over Water heeft de provincie Overijssel in de huidige coalitieperiode de basis gelegd voor logistiek beleid. De strategie is om dit beleid de komende periode voort te zetten en uit te bouwen volgens de volgende actielijnen: samenwerking tussen de logistieke actoren (bedrijfsleven, brancheorganisaties, kennisinstellingen en overheden) in Overijssel wordt geïntensiveerd in de vorm van het opzetten en faciliteren van de strategische alliantie logistiek Overijssel; het uitvoeringsprogramma Goederenvervoer over Water verder wordt gecontinueerd en verbreed naar een Uitvoeringsprogramma synchromodaal goederenvervoer; opstellen en uitvoeren van een kennisagenda en stimuleringsregeling op het gebied van duurzame logistiek met als doel om cross-overs te realiseren met de Overijsselse technologische topsectoren; voeren van een competitief vestigingsbeleid voor bedrijven met een logistiek profiel.
Toelichting Bij de uitwerking van voornoemde visie en strategie zijn de volgende elementen van belang: een toekomstbestendig logistiek netwerk (zowel fysieke infrastructuur, kennisinfrastructuur, ICT-infrastructuur als samenwerkingstructuren) met goede verbindingen van Overijssel zowel binnen Nederland als met Europa en passend bij een leefbaar en duurzaam Overijssel; kennisontwikkeling en toepassing van nieuwe concepten op het gebied van duurzame logistiek, smart industry, energietransitie, circulaire economie en stedelijke distributie in samenwerking met Overijsselse technologische topsectoren. Strategische Alliantie Logistiek Overijssel Als onderdeel van de totstandkoming van de visie op logistiek heeft de provincie Overijssel op 3 september 2014 een Ronde Tafel bijeenkomst over logistiek georganiseerd. De conferentie werd bijgewoond door vertegenwoordigers van een groot aantal bedrijven en organisaties (de 4 O's: ondernemers, overheden, onderwijs- en onderzoeksinstellingen) uit de logistieke sector.
provincie
verijssel
Eén van de belangrijkste uitkomsten van de conferentie was de wens vanuit de sector om een strategische alliantie voor Overijssel te vormen op het gebied van logistiek met als doel: lobby en belangenvertegenwoordiging richting Rijksoverheid en EU op het gebied van infrastructuur en logistiek; gezamenlijke "regiomarketing" richting mainports, achterlandknooppunten en andere belangrijke logistieke spelers (inclusief Euregio); afstemming van logistieke specialisaties tussen de Overijsselse logistieke regio's; gezamenlijke marketing voor het aantrekken van logistieke bedrijvigheid; onderlinge afstemming en complementariteit regionale visies, investerings- en actieprogramma's; kennisontwikkeling en kennisdeling logistiek; logistieke opleidingen en arbeidsmarkt. In de strategische alliantie logistiek zijn de 4 O's vertegenwoordigd.
Datum
03.02.2015 Kenmerk
In de Ronde Tafelconferentie gaven de logistieke stakeholders aan de provincie Overijssel te beschouwen als de natuurlijke katalysator en regisseur van de strategische alliantie logistiek. De provincie pakt deze uitdaging op en neemt het initiatief tot oprichting van de strategische alliantie. Doel van de alliantie is te komen tot een evenwichtige en evenredige samenwerking op het gebied van logistiek tussen bedrijfsleven, overheden, brancheorganisaties en kennisinstellingen.
2015/0097429 Pagina
6
Beschikbaarheid fysieke infrastructuur en beter benutten De beschikbaarheid van een infrastructuurnetwerk met voldoende capaciteit (kwantitatief én kwalitatief) vormt de fysieke basis voor logistiek en goederenvervoer. In de eerder genoemde Ronde Tafelbijeenkomst met overheden en bedrijven kwam naar voren dat zowel overheden als bedrijven van mening zijn dat Overijssel - met inbegrip van de geplande uitbreiding van de A l en van de Twentekanalen - in beginsel beschikt over een goede basisinfrastructuur. Dit betekent niet dat er geen verbetering of uitbreiding van de hoofdinfrastructuur meer nodig is. Verbeteringen van het Overijsselse infrastructuurnetwerk zijn onder meer de N35 tussen Zwolle en Wierden, de Noordtak van de Betuweroute en de aansluiting van de regio Zwolle Kampen - Meppel op de Hanzelijn (Zuiderzeehaven/Hessenpoort). Rond 2020 neemt het Rijk een besluit over het vervolg van de MER-procedure voor het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) Oost Nederland en zal het een serieuze afweging gaan maken om de Noordtak al dan niet mee te nemen in de MER-procedure. Eind januari 2015 is tussen de provincies Overijssel en Gelderland, het Havenbedrijf Rotterdam en het Ministerie van I&M overeenstemming bereikt over de brief die 4 februari 2015 naar de Kamer is gestuurd met betrekking tot het nieuwe gezamenlijke onderzoek naar een Noordtak van de Betuweroute. Naast hoofdinfrastructuur blijft ook het investeren in lokale infrastructuur noodzakelijk om bereikbaarheid van logistieke locaties via water, spoor en/of weg te verbeteren. Algemeen uitgangspunt in het infrastructuurbeleid is dat de realisatie van nieuwe infrastructuur niet alleen mag leiden tot groei van doorgaande goederenstromen door Overijssel, maar gepaard moet gaan met de creatie van logistieke bedrijvigheid in Overijssel. De provincie zet, naast verbetering van de fysieke infrastructuur, in op het voortzetten van de participatie in de Beter Benutten-trajecten in de regio's Twente, Zwolle-Kampen en Deventer/Stedendriehoek. Deze initiatieven vinden plaats in samenwerking met het Ministerie van I&M en zijn gericht op het beter benutten van bestaande infrastructuur.
provincie
verijssel
Competitief vestigingsklimaat Logistiek betreft voor een groot deel dienstverlening aan bedrijven die hun logistieke proces geheel of gedeeltelijk uitbesteden aan gespecialiseerde logistieke dienstverleners. Eén van de voorwaarden voor een sterke logistieke sector is daarom de aanwezigheid van een voldoende niveau van industriële en op handel gerichte algemene bedrijvigheid in Overijssel als voedingsbodem voor de logistieke sector. De provincie Overijssel speelt een actieve rol in het verbeteren van het algemene vestigingsklimaat in Overijssel. In de huidige situatie is er over de hele provincie gezien voldoende kwantitatieve beschikbaarheid van werklocaties. Daarbij is het voor een sterke logistieke sector van belang dat er bedrijfslocaties beschikbaar zijn die voldoen aan de specifieke eisen van logistieke bedrijvigheid. Om te komen tot sterke logistieke clusters heeft het de voorkeur van de provincie dat er een beperkt aantal (inter)nationaal competitieve werklocaties zijn met een bovenregionaal logistiek profiel. Dit zijn het XL Businesspark Twente in Almelo, het A l bedrijvenpark/Havenkwartier in Deventer, het bedrijvengebied Zuiderzeehaven/Haatland/ bedrijvenpark N50 in Kampen en Hessenpoort in Zwolle. Datum 03.02.2015 Kenmerk 2015/0097429 pagina 7
Synchromodaliteit, ketenregie & ICT Om de groei van de logistieke sector te bevorderen en tegelijkertijd in te zetten op verbetering van leefbaarheid en veiligheid zet de provincie Overijssel in op synchromodaal vervoer 1 . Dit houdt in dat de verlader van de goederen een gevarieerd pallet aan vervoermodaliteiten en vervoerdiensten ter beschikking staat dat optimaal kan worden ingevuld op basis van zijn wensen op het gebied van kosten, snelheid, betrouwbaarheid, duurzaamheid etc. Dit moet er toe leiden dat transport en logistiek zo efficiënt mogelijk plaatsvinden met een zo klein mogelijke impact op de omgeving en het milieu. Voor synchromodaliteit is, naast fysieke infrastructuur, goede wederzijdse informatievoorziening en samenwerking van groot belang. ICT-innovaties zijn nodig om efficiënte digitale informatie over synchromodale goederenstromen te genereren en te delen, operationele logistieke processen te versnellen en virtuele logistieke dienstverlening op het gebied van ketenregie vorm te geven. Hierdoor nemen de kansen voor synchromodaal vervoer toe, verbetert de efficiency in het logistieke proces, kan de beladingsgraad van transportmiddelen worden verhoogd en kunnen tegelijkertijd congestie, C02-uitstoot en geluidsemissies worden beperkt. De provincie Overijssel beschouwt het bevorderen van de ontwikkeling van deze synchromodale ICTplatforms als belangrijk onderdeel van de logistieke visie.
Tot slot De in deze brief gepresenteerde inzichten zullen worden meegenomen in het traject Revisie Omgevingsvisie en via aparte documenten verder worden vormgegeven in de volgende coalitieperiode. Gedeputeerde Staten van Overijssel,
voorzi
" SvnchromodaftfirjJfet optimaal flexibel en duurzaam inzetten van verschillende transportmodaliteiten in een netwerk onder regie van een logistiek dienstverlener, zodanig dat de klant (verlader of expediteur) een geïntegreerde oplossing voor zijn (achterland)vervoer krijgt aangeboden.
provincie
verijssel
Bijlage: Beknopte impressie adviezen SER, ronde tafel en STRAC Op 5 maart 2013 heeft de Sociaal Economische Raad Overijssel het advies "Logistiek" uitgebracht. Zij pleit onder meer voor: een eenduidig beeld waar de provincie op het gebied van logistiek naar toe wil een minder versnipperde uitvoering van voor logistiek relevante maatregelen; binnen de strategische visie goederenvervoer inzetten op het Trans European Network; regionale sturing en afstemming tussen en binnen logistieke regio's en gezamenlijke lobby richting mainports en internationaal bedrijfsleven; groter deel van de totale goederenstroom door Overijssel "aftappen" om economische spin-off te creëren.
Datum 03.02.2015 Kenmerk
2015/0097429 Pagina
8
Op 3 september 2014 heeft een ronde tafel plaatsgevonden met vertegenwoordigers van overheid en bedrijfsleven. De deelnemers pleiten voor een provinciebrede visie op logistiek waarvan het doel is om het in Overijssel aanwezige logistieke potentieel te benutten en welke kan dienen om samenwerking in strategische allianties te faciliteren. Belangrijke thema's hierbij zijn arbeidsmarkt, onderwijs, innovatie, infrastructuur, lobby, logistieke trends en vestigingsbeleid. Sterke punten zijn goed basisinfrastructuur en uitgebreid vaarwegennetwerk, arbeidspotentieel en -ethos, ruimte, natuurlijke ligging op belangrijke logistieke corridor. Op 30 september 2014 heeft de Strategische Adviescommissie voor het Fysieke Domein (STRAC) het advies "Vensters op logistiek" uitgebracht. Zij stellen dat er sprake is van veel complexe veranderingen, de visie mag dan ook geen doorvertaling zijn van het traditionele en bestaande beleid. Aanbevolen wordt vanuit verschillende vensters naar het vraagstuk te kijken (mobiliteit, infra, ruimte, economie, ICT, werkgelegenheid, duurzaamheid, veiligheid, techniek e t c ) . In de ogen van STRAC heeft de provincie een rol in het verbinden van genoemde vensters tot een integraal perspectief op het thema logistiek.
provincie
verijssel
