3 Aan tafel!
2.9 Alledaagse voorwerpen ingepakt
Eten doe je elke dag. Toch zijn er veel verschillende smaken. Je kan voor gezond kiezen, of je hapt liever in een hamburger. Veel kunstenaars hebben zich laten inspireren door de eetcultuur. Door de jaren heen is eten op veel verschillende manieren verbeeld. Designers houden zich bezig met de vormgeving van ons eetgerei. En soms geven zij het eten zelf vorm, een eat-designer, of een kunstenaar bemoeit zich met de etensresten die achterblijven, zoals kunstenaar Spoerri.
Vruchtbomen
Tijdens een wandeling kan je dit mysterieuze tafereel tegenkomen. Het lijkt een kunstwerk door het mysterie en de vragen die het beeld oproept. Toch is dat het niet, de bomen zijn met een reden ingepakt in gaas. Ze worden namelijk beschermd tegen vogels. Vogels willen de vruchten en zaden eten. De bomen lijken het werk van een kunste naar omdat het gaas om de bomen heen is geplooid in een vorm met veel volume. Het licht dat door het gaas schijnt maakt het beeld mysterieus, het levert vervreemdende plaatjes op. De ingepakte bomen zijn dus niet alleen handig maar heeft ook een esthetische (mooi) functie.
Camouflage
In de winter kan je je tuinmeubels tegen het weer beschermen. Je stapelt ze op en dekt ze af met een hoes. Op die manier heeft het geen last van weer en wind. De hoes op de afbeelding heeft een extraatje. Hij is gedecoreerd met bloemen en grassen, zo vallen de ingepakte stoelen haast niet op in je tuin. De hoes camoufleert de meubels.
Ingepakt door rupsen IJzig
Woon je aan het water en parkeer je je auto op een vries koude dag. Dan kan het gebeuren dat je de volgende ochtend je auto ingepakt met ijs ziet. Op de foto zie je bomen en auto’s vol gevroren met ijs. Het opwaaiende water uit het meer is door de kou bevroren. Het ziet er prachtig uit maar of je er nou blij mee kunt zijn.
Linksboven; Ingepakte kersen bomen Linksonder; bevroren auto’s Rechtsboven; Camouflage tuinhoes Rechtsonder; Auto ingepakt door rupsen
28 - Plat Vorm hoofdstuk 2
De mens oefent veel invloed uit op de natuurlijke omgeving uit. Daarvan zijn de ingepakte bomen een voorbeeld. Maar soms lijkt de natuur terug te slaan. Deze foto is genomen in Rotterdam na een rupsenplaag. De rupsen eten bladeren uit bomen en als die op zijn gaan ze op zoek naar een andere boom. Ze laten een spoor van draden achter over alles wat ze onderweg tegenkomen. De natuur neemt de omgeving van de mens volledig over. Deze auto laat je liever even staan.
Begrippen
ambachtelijk / assemblage / beeldvlak / blow-up / decoratie / design / functioneel / gestroomlijnd / glimlicht / hyperrealisme /hyperrealistisch / lichtval / licht- en schaduwwerking / maatschappijkritisch / modern / monochroom / mozaïek / plastisch / rangschikken / realistisch / stilleven / stofuitdrukking / symbool / transparant / vanitas / zeefdruk Plat Vorm hoofdstuk 3 - 29
3.1 Hamburgers
3.2 Aan tafel
Aan tafel!
McDonald’s Burger King
Een hamburger is het symbool (een teken voor iets) van fastfood, een ongezonde snelle hap voor weinig geld. Deze hamburger is in goud uitgevoerd. Daarmee is het veranderd in een kunstobject van waarde. De prijs van het materiaal en de prijs van de voorstelling, een echte hamburger dus, liggen ver uit elkaar. Een hamburger betaal je van je zakgeld, een gouden hamburger niet.
Op het eerste gezicht een stijlvolle reclame voor een goed glas wijn. Echter, schijn bedriegt. De geheimzinnige lichtval, compositie en keuze van de voorwerpen in het stilleven zijn afgekeken van de oude meesters van de 17e eeuw. De fotograaf roept hierdoor bewust allerlei vragen op. Waarom patat op het bord en geen gewone aardappelen? Zit hier een gedachte achter net zoals de vanitas stillevens? Het woord vanitas betekent in het Latijn vergankelijkheid. Of is het een reclame voor McDonald’s die hiermee de hamburger een chique uitstraling wil geven?
Een levensgrote tafel van 80 bij 190 centimeter hangt aan een muur. We zien servies, etensresten, gebruikte servetten, lege flessen, vieze messen en een bord in scherven; willekeurig gerangschikt. Het lijkt wel alsof de tafelgasten zojuist zijn opgestaan. Dat is precies wat de kunstenaar Spoerri met dit ruimtelijke kunstwerk wil laten zien. Deze assemblage (een kunstwerk gemaakt door het bij elkaar voegen van bestaande spullen) lijkt een momentopname uit het dagelijks leven. De alledaagse werkelijkheid als kunst. De kunstenaar noemt zijn assemblages valstrikken: kunstwerken waar de moderne consumptiemaatschappij in gevangen zit.
Dubbele functie
Bestek ziet er meestal doorsnee uit. Dat geldt niet voor speciaal ontworpen designbestek. Design heeft een eigen uitstraling. Sjiek, bijvoorbeeld voor diners. Maar de ontwerper van het pennenbestek verzon iets heel praktisch, bestek waarmee je zowel kan eten als schrijven. Is het echt handig? Zitten er ook nadelen aan?
Servies
Handig verpakt
Reclame versus de werkelijkheid
Mooie advertenties moeten de consument verleiden tot het kopen van het product. De werkelijkheid kan dan nog wel eens tegenvallen. Kijk maar naar deze hamburger van McDonald’s. De reclame laat een stevige, goedbelegde burger zien, terwijl de burger in werkelijkheid een beetje ingestort is en niet zoveel groene sla heeft als de adver tentie doet geloven. Linksboven; R. Broadbents, Golden Burger Linksonder; Reclamehamburger versus echte hamburger Rechtsboven; N. Wilmouth, Burger, 2011 Rechtsonder; C. Oldenburg, Two Giant Cheeseburgers with Everything, 1962
30 - Plat Vorm hoofdstuk 3
Giga Cheeseburgers
Oldenburg zoekt zijn inspiratie in alledaagse dingen, waaronder voedsel. Zijn objecten uit de werkelijkheid blaast hij op tot meer dan kingsize. Zo ook zijn Two Giant Cheeseburgers with Everything. De kleur van de twee Giant Cheeseburgers is tamelijk realistisch (zo echt mogelijk). Vreemd is dat ze stijf tegen elkaar aangeplakt zitten, alsof het vrienden zijn.
Op de afbeelding zie je een kuipje boter. Het deksel van het kuipje is tegelijkertijd een botermesje. De kleur en de vorm van het dekselmesje zijn bedoeld als decoratie. Het dekseltje heeft ook een functie: je kan er de boter mee smeren. Bij het ontwerpen zijn de kleur, vorm en functie het uitgangspunt geweest. Voor wie zou een dergelijk gecombineerd product handig zijn?
Objecten zijn dingen. Het woord ‘object’ klinkt heel zakelijk. Bij objecten heb je geen gevoel, maar bij het Object van Meret Oppenheim ga je meteen griezelen. Moet je hieruit drinken? Nee hoor. Het is een kunstwerk en heeft als titel Object. Onder het bont gaat de gladde textuur van een gewoon kopje, schoteltje en theelepeltje schuil. Wat een verandering van textuur al kan oproepen!
Linksboven; D. Spoerri, Zwitsers vaatwerk, 1991 Linksonder; Botermes boterkuipje Rechtsboven; Zo loft, Din Ink, 2009 Rechtsonder; M. Oppenheim: Object, 1936
Plat Vorm hoofdstuk 3 - 31
3.3. Kan ik het eten?
3.4 Afval
Afval, wat moeten we ermee? Peertje
Deze lamp is erg vreemd. Het peertje is vervangen door een echte peer. Dit beeldende grapje maakt deel uit van een serie van de kunstenares Sarah Illenberger. In deze serie combineert ze groenten en fruit met voorwerpen waardoor komische samenstellingen ontstaan. De groenten en het fruit krijgen een nieuwe functie en worden getransformeerd in alledaagse voorwerpen.
Citroenlamp
Bij zijn Capri Battery (1985) heeft de maker, Joseph Beuys, zich laten leiden door associaties: hij legde verband tussen de kleur en vorm van de lamp en die van een citroen. Hij maakte een kunstwerk waarbij hij suggereert dat de lamp stroom krijgt uit de citroen. Hij laat je denken dat de citroen niet alleen energie levert, maar zelfs elektriciteit. Linksboven; S. Illenberger, Peerlamp, 2012 Linksonder; J. Beuys, Capri Battery, 1985 Rechtsboven; R. Magritte, Ceci n’est pas une pomme, 1964 Rechtsonder; Stoyn, Marilyn Monroe ijsje, 2011 / A. Warhol, Marilyn Monroe Hot Pink, 1967
32 - Plat Vorm hoofdstuk 3
Geen appel
René Magritte heeft een schilderij gemaakt van een appel. Zelfs de lijst heeft hij erbij geschilderd. Geen misverstand dus: dit is een schilderij. Onder de appel staat met mooi sierlijke letters Ceci n’est pas une pomme: Dit is geen appel. Maar wat is het dan wel? Magritte hield ervan om met betekenissen te spelen. Door het kleurcontrast en de licht- en schaduwwerking komt de groene appel bijna los van de achtergrond en zweeft hij je tegemoet.
Om je vingers bij af te likken
De Amerikaanse actrice Marilyn Monroe was in de jaren vijftig van de vorige eeuw enorm populair. Ze was mooi, blond, aantrekkelijk, maar ook kwetsbaar. Zo heeft de Amerikaanse popartkunstenaar Andy Warhol een beroemde foto van haar gebruikt voor een kleurrijke zeefdruk (druktechniek).Hij gebruikte vaak foto’s van beroemdheden en sterren voor zijn zeefdrukken. Het Russische reclame bureau Stoyn wil ook gebruik maken van de roem van Marilyn Monroe. Ze heeft de zeefdruk waarmee Warhol beroemd is geworden, gebruikt voor een ijsje. De zoete, roze kleur draagt bij aan de onweerstaanbare uitstraling van het ijsje.
Al ons eten wordt verpakt. Deze verpakkingen komen na gebruik bij het afval terecht. Het hoofd van deze pop in een smerige afvalbrij trekt de aandacht. Het ziet er triest uit, het vies geworden poppengezicht in de berg van vuilnis. Flesjes, plastic zakken en bekertjes zijn niet meer weg te denken uit onze westerse cultuur. Ze zijn heel praktisch: spotgoedkoop en je hoeft het niet af te wassen na gebruik. Maar ze zorgen ook voor een hoop afval. Veel van dat afval verpulvert en komt via onze riolen in de oceaan terecht. Daar drijven bergen microscopisch kleine stukjes plastic met een oppervlak dat 34 keer zo groot is als Nederland. Vogels, vissen en andere dieren krijgen dat plastic binnen.
Afvalkunst
Afval gooi je in de prullenbak, maar je kunt er ook kunst van maken. Meerdere kunstenaars houden zich hiermee bezig. Het afval is door de vormen en kleuren vaak aantrekkelijk om mee te werken. Met hun werk laten de kunste naars zien dat we een flinke hoeveelheid afval produceren. Het portret van deze oude man is van kroonkurken gemaakt. Duizenden bedrukte doppen liggen dakpans gewijs over elkaar. Door de gekleurde doppen zorgvuldig te rangschikken is door zijn licht- en schaduwwerking (hoe het licht en de schaduw zijn verdeeld) een opvallend plastische (ruimtelijk) portret ontstaan. Van een afstand zie je niet dat er doppen zijn gebruikt, het kunstwerk lijkt eerder een mozaïek (kunstwerk gemaakt uit kleine gekleurde stukken glas of steen). De scherpe doppen zijn veranderd in een portret van een vriendelijk kijkende man.
Gerecycled eiland
De kunstenaar Rishi heeft een maatschappijkritisch (commentaar op de omgeving) kunstwerk gemaakt. Hij maakte een eiland van plastic flessen. Het eiland met de naam Spiral Island drijft voor de kust van Mexico. Het twintig meter lange eiland drijft op 100.000 plastic flessen. Ook het huis op het eiland bestaat uit afval.
Linksboven; afval Linksonder; R. Sowa, Spiral Islands II, 2010 Rechts; M.B. Right, Portrait of an Old Man, 2011
Plat Vorm hoofdstuk 3 - 33
3.5 Decoratief
3.6 Stille boodschap
Onderwijzend Lepelbrug Bananaphone
Wie deed het niet als kind: een banaan tegen je oor houden en doen alsof je belt. Bij deze gadget hoef je niet meer te doen alsof. Reken maar dat je de aandacht trekt. Geel is namelijk de kleur die het meeste opvalt. Je ziet de telefoon dus niet gauw over het hoofd als je hem kwijt bent. Geel geeft je ook een blij gevoel. Het is de kleur van de zon. En niet te vergeten: geel staat voor wijsheid en intelligentie, dat is de symbolische betekenis van de kleur. Hoewel je met deze gadget misschien niet heel intelligent overkomt.
Deze lepel op reuzenformaat is een blow-up (uitvergroting) van kunstenaar Oldenburg. De lepel overbrugt de vijver in een Amerikaans park en lijkt op het wateroppervlak te drijven. Het kersje balanceert op het randje alsof het net is opgeschept. Het steeltje doet dienst als fontein.
Knap geschilderd, dit tamelijk monochrome (in één basiskleur) stilleven (compositie van voorwerpen) van een beroemde oude meester uit de zeventiende eeuw. Maar er zit meer achter deze voorstelling. Het olieverfschilderij zit vol symboliek, dat het verhaal vertelt achter de voorwerpen. De geopende oesters, de perzik en het onderste gedeelte van de citroenschil hebben een onderwijzende betekenis. Citrusvruchten en oesters zijn het klassieke symbool voor Venus, de godin van de liefde. Het gebroken glas wijst op de kwetsbaarheid van het leven. De symbolische verwijzing naar de gevaren van het leven maken het schilderij tot een echt vanitas stilleven, een stilleven met een betekenis.
Toetje
Blozende wangen en rode lippen van groenten en fruit. Dit is geen ontsnapte figurant uit een fruitcorso, maar de Habsburgse keizer Rudolf II. Vertumnus heet het portret. Vertumnus was de Romeinse god van de oogst. De schilder heeft het portret van de keizer helemaal opgebouwd uit groente, fruit, gewassen en bloemen. Het lijkt slechts een artistiek hoogstandje, maar het is niets anders dan politieke propaganda en verheerlijking van de keizer. De perziken, gerst, druiven, pompoenen, kolen, pioenrozen en lelies wijzen op de rijkdom van de onderdanen van het Habsburgse Rijk tijdens de regering van Rudolf II.
Strawberryhouse
Banaan op de weg
Met een banaan de weg op: als dat niet gezond is! De vorm van de banaan leent zich goed voor een aerodynamisch ontwerp. Dat betekent dat de vorm gestroomlijnd (zonder uitstekende vormen) is en dus niet veel luchtweerstand heeft. Daarnaast is het mooi meegenomen dat je behoorlijk opvalt in het verkeer. Dat voorkomt bruine plekken op de banaan. 34 - Plat Vorm hoofdstuk 3
Geen doorsnee winkel op de hoek, maar een joekel van een aardbei. Het is een knalrode winkel waar cadeaus over de toonbank gaan. Het komische gebouwtje valt meteen op tussen al die strakke, steriel witte gebouwen. De rode kleur heeft een nadrukkelijke signaalfunctie. De aardbeivormige architectuur is dus niet alleen decoratief maar ook functioneel: je ziet uit de verte al dat hier bijzondere producten te koop zijn. Linksboven; telefoonset banaan Linksonder; banaanmobiel Rechtsboven; C. Oldenburg, Spoonbridge and Cherry, 1988 Rechtsonder; Aardbeiwinkel, Tokio
Groenteportret Glans en spiegelingen
Kunstenaars als Heda lieten met de stofuitdrukking (je kunt zien van welk materiaal iets gemaakt is) van glazen, kleden en schalen zien hoe goed ze konden schilderen. Tot de moeilijkste dingen behoorden de schil van een citroen en de spiegeling van glas en zilver. Roy Lichtenstein verwijst misschien wel naar de stillevens van Heda, maar hij lost de weergave van glans op het glas op in zijn eigen kenmerkende stijl. De citroen heeft hij egaal geschilderd.
Sarah Illenberger heeft eenzelfde soort werk gemaakt, maar dan driedimensionaal. Je kunt er omheen lopen en het beeld van alle kanten bekijken. Het is een portret opgebouwd uit echte groenten en fruit. Bij het kunstwerk van Vertumnus is het fruit geschilderd op een plat doek en is het werkstuk dus tweedimensionaal. Linksboven; W. Claeszoon Heda, Stilleven met oesters, 1634 Linksonder; R. Lichtenstein, Still life with Glass and Lemon, 1974 Rechtsboven; G. Arcimboldo, Vertumus, 1591 Rechtsonder; S. Illenberger, Hoch gekocht, 2011
Plat Vorm hoofdstuk 3 - 35
3.7 Consumptie op de korrel
3.8 Tweeling aan tafel
Peper en zout Supersize me
In de rijke landen van het Westen eten en drinken veel mensen te veel en niet altijd gezond. De filmmaker Morgan Spurlock maakte er een film over. In de documentaire SuperSize Me eet hij dertig dagen drie keer per dag alleen maar bij McDonald’s. McDonald’s adverteert namelijk dat zijn maaltijden gezond zijn. Uiteindelijk kwam Spurlock 25 kilo aan en werd doodziek. De frietjes kwamen zijn oren uit. Dat hij meer dan genoeg had van McDonald’s wil Spurlock ook laten zien met de poster van zijn documentaire.
Suikerpistool
Het lijkt een dramatisch moment uit een film, maar wees gerust: het is een suikerpistool. Toch maakt dit snoepgoed je niet echt vrolijk. Het pistool maakt namelijk zichtbaar wat suiker doet met je lichaam. De cyaanblauwe kleur van het nepwapen roept associaties op met vergif. Het snoepgoed is ontworpen door eat-designer Marije Vogelzang en heeft als doel de consument bewuster te leren omgaan met zijn eten. Het suikerpistool dat op de foto in de mond wordt genomen suggereert dat het eten van suiker te vergelijken is met zelfmoord. Een soortgelijke boodschap zie je in het werk van Raphael Volkmer. Hij heeft de term caloriebom letterlijk uitgebeeld.
Misschien heb je thuis als taak om de tafel te dekken of af te ruimen. Vast niet op de manier waarop dat gedaan werd in het paleis van koning Frans I, voormalig koning van Frankrijk. Op de tafel van deze eeuwige oorlogszoeker en onverzadigbare kunstliefhebber, stond het 7 kilo zware zoutvat dat Cellini had gemaakt. Het is rijk bewerkt en bestaat uit goud, ivoor en email. De waarde wordt geschat op 50 miljoen euro. Het zoutschoteltje zit ingeklemd tussen Neptunus (god van de zee) en Demeter (godin van de aarde). Onder de figuurtjes zit een tempel met een laadje voor de peper. De twee figuren zijn personificaties van de zee en de aarde en verwijzen zo naar zout en peper.
Net als Diner benodigdheden van Daryl Gortner heeft Wayne Thiebaud voor zijn peper- en zoutvaatjes een vergelijkbare opstelling gekozen: midden op het beeldvlak (ruimte waarbinnen de beeldelementen geplaatst zijn). Hoewel de compositie van beide schilderijen symmetrisch is, is de voorstelling en uitstraling heel anders.
Michael Graves is een beroemde Amerikaanse architect, maar ook de ontwerper van kleine voorwerpen als het Peper- en-zoutstel dat hij voor Alessi heeft ontworpen. De twee vaatjes hebben allerlei vormovereenkomsten; de gaatjes, de blauwe bovenkant, de kokervorm. Veel designproducten van Alessi hebben vrolijke kleuren en een Disney-achtige vormgeving.
Consumeer of minder
Deze Supermarket Lady van Duane Hanson staat in een museum, terwijl je haar eerder in de supermarkt zou verwachten. Ze is een doorsnee Amerikaanse huisvrouw met de krulspelden nog in het haar. Haar boodschappen karretje is volgeladen. Hanson wil met zijn beelden de andere kant laten zien van de ‘American Dream’, die wil doen geloven dat iedereen rijk en succesvol kan worden. Zijn beelden zijn hyperrealistisch, je zou bijna kunnen denken dat de vrouw echt is. De levensechte beelden zijn in kunsthars gegoten, dragen echte kleding en hebben ingeplante haren en nagels. Het zijn afgietsels van echte mensen uit de omgeving van de kunstenaar. 36 - Plat Vorm hoofdstuk 3
Linksboven; M. Spurlock, Supersize Me, 2004 Linksonder; D. Hanson, Supermarket Lady, 1969 Rechtsboven; M. Vogelzang, Pistool lolly, 2010 Rechtsonder; R. Volkmer, Caloriesbomb, 2012
Het schilderij met het geblokte tafelkleed is van Daryl Gortner en lijkt wel een foto, zo precies is het geschilderd. Het wordt hyperrealisme genoemd. Op de metalen dopjes zijn glimlichten (witte vlekken) geschilderd in de vorm van lichte glansvlekken. Het licht wordt op deze stukjes zo sterk weerkaatst dat er geen kleur meer te zien is. Hyperrealistische schilderijen kenmerken zich door de stofuitdrukking. De voorwerpen zijn zo goed geschilderd dat we zien van welk materiaal ze in de werkelijkheid gemaakt zijn.
Linksboven; B. Cellini, Zoutstel, 1543 Linksonder; D. Gortner, Diner benodigdheden, 2010 Rechtsboven; W. Thiebaud, Sugar, Salt and Pepper, 1970 Rechtsonder; M. Graves voor Alessi, Peper en zoutstel, 2005
Plat Vorm hoofdstuk 3 - 37
4 Bouwen & Wonen
3.9 Op de fles
In de fles
Misschien ken je de glazen flessen waarin een driemastertje tentoongesteld wordt. Ze doen een beetje ouderwets aan. Miniatuurscheepjes in flessen zien er vaak ambachtelijk (handgemaakt) uit. De kunstenaar Mark Dion vernieuwde de al eeuwenoude traditie. Hij koos niet voor een driemaster maar voor een moderne (nieuwerwets) olietanker. Het kunstwerk is tentoongesteld in de haven van Los Angeles.
Flessentrekker
Een plek waar je vast veel tijd doorbrengt is je eigen kamer. Je zit er tussen je favoriete spullen, je eigen smaak bepaalt hoe deze ruimte eruit ziet. De huizen en gebouwen waar we dagelijks komen zijn ontworpen door architecten. Er zijn veel verschillende gebouwen, van boomhut tot bijzonder hotel. Elk met een andere functie. Elke plek een ander gebouw met een eigen uiterlijk.
Een echte aandachttrekker, deze vis op het droge. Hij is aangespoeld. Niet in één keer, maar stukje bij beetje. Of eigenlijk: flesje bij flesje. Dit icoon van milieubewustheid is van duizenden weggegooide lege petflesjes gemaakt op het strand van Rio de Janeiro ter gelegenheid van de klimaattop aldaar. De duizenden gerecyclede petflesjes versterken het karakter van de vis door de schubachtige structuur die ze samen vormen. Blauwe en roze lichtspots geven je ‘s avonds het idee dat hier een reuzenguppy op het strand naar adem ligt te happen.
Geflest
Miwa Koizumi is een kunstenares die uit flessen een onderwaterwereld schept. De plastic fles is haast niet terug te zien in de kwallen. De overeenkomst in beeld tussen de kwal en de fles is de transparantie (je kunt er door heen kijken).
Linksboven; M. Dion, Ship in a Bottle, 2010 Linksonder; M. Koizumi, Plastic Water Bottles, 2005 Rechtsboven; Flessenvis, 2012 Rechtsonder; Het leven in vijf flessen
38 - Plat Vorm hoofdstuk 3
Aan de fles
Vijf flessen in een lijstje; dat is de voorstelling in dit kunstwerk. Het zijn geen gewone flessen; er zit een volgorde in. Het rijtje van vijf flessen vertelt een levensverhaal. Het leven in een schilderijlijst. De boodschap van dit stilleven is dat aan alles een einde komt. Zo’n stilleven noemen we een vanitas. De betekenis van vanitas, vergankelijkheid, is dan heel letterlijk genomen.
Begrippen
3D-animatie / architect / baksteen / betonskeletbouw / bouwskelet/ druktechniek / futuristisch / gewapend beton / gewelf / harmonieus / interieur / klassiek / kleurgebruik / mal / maquette / module / ontwerpproces / paneel / pastelkleur / patroon / scherpte-diepte / skeletbouw / sokkel / stapelen / stramien / suggestie / techniek / trompe l’oeil / vogelvluchtperspectief / vormeenheid / zakelijk Plat Vorm hoofdstuk 4 - 39
