Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 Inhoud 1. Inleiding 2. Didactische informatie bij hoofdstuk 1 t/m 6 3. Bijlagen -
Kernconcepten voor kunst en cultuur
-
Kernvaardigheden en kerndoelen
-
Model Creativiteit
-
Model planmatig werken
- Model voor samenwerken 4. Verslagmodellen
-
Beeldanalysemodel
-
Beoordelingsformulier
-
Reflectiemodel
-
Werkverslag
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 1. Inleiding Beeldende vormgeving voor vmbo-‐T, havo en vwo Plat-‐Vorm is een methode voor beeldende vormgeving: tekenen, handvaardigheid en nieuwe media. Omdat de theorie voor de afzonderlijke disciplines elkaar grotendeels overlapt, kan er veel tijd bespaard worden door de theorie binnen beeldende vormgeving aan te bieden. Daarmee ontstaat meer samenhang tussen de verschillende beeldende vakken in 2D en 3D-‐vormgeving. De praktische opdrachten in de handleiding zijn wel vakdisciplinair of kunnen als zodanig worden uitgevoerd. De uitgangspunten 1. Thematisch geordende leerstof 2. Subthema’s 3. Zelfstandig leren en het creatieve proces 4. Kunst en toegepaste vormgeving 5. Inspirerende methode 6. Mogelijkheden voor projectonderwijs 7. Leerboek en een handleiding met opdrachten op dvd-‐rom, PowerPoints 8. Hulp voor de docent Het leer-‐ en werkboek Plat-‐Vorm deel 3 blijven in de huidige vorm gehandhaafd. Ze zijn een uitstekende methode voor de overgangsperiode van de onderbouw naar de bovenbouw in havo en vwo. De thema’s zijn kunsthistorisch gestructureerd.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 1. Thematisch geordende leerstof Vanwege de complexiteit van onze visuele omgeving biedt een thematische aanpak veel mogelijkheden voor kunstzinnige en creatieve verwerking. De thematische aanpak sluit goed aan bij onderwijsinnovaties waarbij naar meer samenhang gezocht wordt, zodat er betekenisvolle leerstof samengesteld kan worden. Plat-‐Vorm richt zich daarom niet alleen op kunst, maar ook op cultuur. Dat komt terug in de keuze voor thema’s als ‘Aan tafel!’ of ‘Uiterlijk vertoon’, maar ook in de keuze voor afbeeldingen, bijvoorbeeld ‘Sport’ of ‘Verpakkingen’. In deze tijd kun je niet meer voorbij gaan aan problematiek rond milieu en duurzaamheid. Daarom besteden we in deze vernieuwde uitgave aandacht aan maatschappijkritische kunst. Bovendien biedt de thematische aanpak mogelijkheden voor projectonderwijs. Het gevaar van een brede thematische aanpak is dat leerlingen het spoor bijster raken. Daarom wordt in Plat-‐Vorm elk thema gestructureerd aangeboden, elk thema is onderverdeeld in subthema’s. Elk subthema wordt in het leerboek steeds in één pagina uitgewerkt. De leerstof In Plat-‐Vorm deel 1 en deel 2 is verdeeld over twaalf hoofdstukken; genoeg leerstof voor drie jaren. Deze invalshoeken zijn uitgewerkt in de onderstaande tien thema’s: Deel 1 Deel 2 -‐ Letters & Symbolen -‐ Muziek -‐ Ingepakt -‐ Uiterlijk vertoon -‐ Aan tafel! -‐ Ontworpen en gemaakt -‐ Bouwen & Wonen -‐ De wereld rond -‐ Actie -‐ Emotie -‐ Dieren -‐ Wetenschap en techniek Diverse thema’s zijn heel geschikt voor vakoverstijgende projecten.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 2. Subthema’s Elk hoofdstuk in het leerboek bestaat uit negen pagina’s die elk een aspect van het overkoepelende thema bevatten. De opdeling in subthema’s komt de overzichtelijkheid ten goede. De concentratie op subthema’s en de wijze waarop de informatie in combinatie met de afbeeldingen wordt aangeboden, nodigt meteen uit tot praktische opdrachten. Die staan in de handleiding op de dvd-‐rom. Naast de theorieopdrachten worden op de dvd-‐rom telkens ten minste twee opdrachten per hoofdstuk aangeboden, gericht op 2D en 3D. Deze opdrachten zijn suggesties zodat de docent deze zelf kan inrichten naar de mogelijkheden die zijn/haar school biedt.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 3. Zelfstandig leren en het creatieve proces Bij Plat-‐Vorm deel 1 van de methode is een handleiding (op dvd-‐rom) ontwikkeld. Daarop staan opdrachten die leerlingen zelfstandig of samen kunnen uitvoeren, zodat ze zich de leerstof eigen kunnen maken. Als docent heeft u de keuze de PowerPoints bij de handleiding in te zetten voor klassikaal gebruik en/of de vragen in de handleiding via de ELO beschikbaar te stellen voor zelfstandig werken. De handleiding op dvd-‐rom bestaat uit: 1. PowerPoints met daarin vragen en opdrachten over de theorie in het leerboek -‐ korte schriftelijke antwoorden -‐ kleine schetsjes of tekeningetjes -‐ sfeerbladen; afbeeldingen ter inspiratie voor de opdracht* * De docent kan deze dia’s zelf aanvullen en/of aanpassen. 2. PowerPoints met daarin suggesties voor praktische opdrachten Er worden verschillende werkwijzen aangeboden voor het maken van de praktische opdrachten. Onderzoeken, analyseren, samenwerken en presenteren zijn vaste onderdelen in het leerproces. Het maken van zogeheten mindmaps en sfeerbladen helpen de leerlingen om hun ideeën te structureren. De opdrachten zijn zodanig vormgegeven dat de docent ze kan aanpassen aan het schoolsysteem, de soort groep en het niveau. De techniekkaarten bieden houvast bij de praktische uitleg van technieken en materialen. (Zie 4. Techniekkaarten) 3. Bijlagen: (verslag)modellen, beoordelingsformulieren, overzicht opdrachten Op de dvd-‐rom zijn in het mapje ‘bijlagen’ drie modellen te vinden die de leerling ondersteunen; Planmatig werken, Model creativiteit en Samenwerken. Dit zijn aspecten van het proces die bij elke opdracht horen. Deze modellen kunnen een vaste plek in het lokaal hebben, uitgeprint of digitaal ter beschikking zijn. Daarnaast bevat het mapje de verslagmodellen: een model voor een Werkverslag, een Reflectiemodel en een Beeldanalysemodel (bijvoorbeeld bruikbaar bij museumbezoek). Tenslotte bevat het mapje bijlagen voor de docent bestaande uit een Beoordelingsformulier en een Overzicht opdrachten. 4. Techniekkaarten Informatie over basistechnieken en materialen voor de beeldende vakken staat in de vorm van PDF’s op de dvd-‐rom in het mapje ‘techniekkaarten’. De kaarten kunt u voorafgaand aan een opdracht projecteren met de beamer, maar u kunt ze ook printen en op de tafels van de leerlingen leggen, een centrale plek in het lokaal geven of ze op het netwerk van de school plaatsen, zodat leerlingen ze met hun eigen device kunnen raadplegen.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 4. Kunst en toegepaste vormgeving In Plat-‐Vorm wordt veel aandacht besteed aan zowel beeldende als toegepaste vormgeving. Leerlingen worden dagelijks omringd door allerlei producten van toegepaste vormgeving; heel herkenbaar voor de leerling. Ze bieden goede aanknopingspunten om de link te leggen met de achterliggende gedachten van ontwerpers en vormgevers. In elk hoofdstuk worden onderwerpen uit de beeldende kunst en vormgeving besproken. Ze worden waar dat relevant is in hun historische context geplaatst. Belangrijke beeldende begrippen zijn in dit verband vet en gekleurd. Ze staan nog eens opgesomd in een begrippenlijst achter in het leerboek. Met de opdrachten op de dvd-‐rom worden de leerlingen uitgedaagd om zich bewust te worden van de effecten van de genoemde beeldaspecten in kunst en vormgeving of in hun eigen werk.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 5. Een inspirerende methode Bij de samenstelling van Plat-‐Vorm hebben de auteurs, die allen uit het onderwijs afkomstig zijn, nadrukkelijk gekeken naar de kwaliteit en de geschiktheid van de thema’s voor de methode. Dat is ook gedaan bij het onderverdelen van elk thema in subthema’s, bij het uitkiezen van de afbeeldingen en ten slotte bij het schrijven van de tekst. De volgorde waarin dat gebeurde is belangrijk. De auteurs zijn uitgegaan van de doorgaande leerlijn van de lesstof. Daaruit kwam de tekst voort. Vervolgens zijn daar inspirerende afbeeldingen bij gekozen; afbeeldingen die de leerlingen uitdagen om zelf met het onderwerp aan de slag te gaan. Anders dan bij het vak muziek, ligt bij tekenen, handvaardigheid en nieuwe media de nadruk op oorspronkelijkheid en creativiteit. De methode biedt ruim aandacht aan het ontwikkelen van creatieve ideeën. In de bijlagen is een inleiding opgenomen waarin de leerlingen een aantal tips en trucs krijgen om zelf origineel werk te maken. Daarbij wordt niet voorbijgegaan aan het feit dat iedereen erg veel leert van elkaar en van samenwerken.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 6. Projectonderwijs Alle gekozen thema’s in de methode zijn relevant voor beeldende vormgeving. Er zijn echter ook een aantal thema’s die het beeldende vakgebied overstijgen. Bij de keuze van de thema’s is met de inzetbaarheid bij projectonderwijs rekening gehouden. Het gaat met name om: - Eten - Wonen - Bewegen - Dieren - Muziek - Landschap en omgeving Deze thema’s zijn geschikt voor projectonderwijs. De relaties met vakken als biologie, gymnastiek, muziek en natuurkunde liggen voor de hand. Door vooraf bij de samenstelling van de methode rekening te houden met mogelijke projecten wordt een kunstvak geen vijfde rad aan een wagen dat slechts zorgt voor de ‘opleuking’ van de resultaten. Met Plat-‐ Vorm is het mogelijk om het vakeigen en de eigen kerndoelen binnen een project te realiseren. In de handleiding op de dvd-‐rom is een schema opgenomen met een overzicht van de opdrachten en de daarbij behorende vakspecifieke doelen, beeldaspecten en technieken.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 7. Leerboek en handleiding (op dvd-‐rom) Vanuit het oogpunt van de complexiteit van beeldende vormgeving en de verschillende wijzen waarop scholen het vak geven, is er gekozen voor een leerboek en daarnaast een handleiding op dvd-‐rom. In de beide leerboeken Plat-‐Vorm deel 1 en deel 2 is de theoretische leerstof in (sub)thema’s uitgewerkt. De inhoud van het leerboek vormt de aanleiding voor de beeldende opdrachten in de handleiding. Zoals uit de begrippenlijst achter in het boek blijkt, sluit de leerstof aan bij de kerndoelen voor de beeldende vakken (zie ook de bijlage Kernconcepten en de bijlage Kernvaardigheden en kerndoelen). De begrippen uit Handreiking schoolexamens Beeldende Vakken VMBO van het SLO zijn uitgewerkt in Plat-‐Vorm deel 1 en deel 2. Daarmee biedt Plat-‐Vorm een goede basis voor het afsluitend theorie-‐examen in de bovenbouw. Voor de vakinhoudelijke informatie is het boek dus onmisbaar. De leerlingen raken vertrouwd met de vakinhoudelijke begrippen en terminologie. Ze leren die gebruiken bij de procesomschrijving en de presentatie van hun eigen werk. Met de bijgevoegde toetsen kan in de proefwerkweken de vakinhoudelijke kennis getest worden. Daarnaast is het leerboek een belangrijke inspiratiebron; een bron met veel afbeeldingen, waarin leerlingen kunnen snuffelen en ideeën kunnen opdoen. Ze kunnen er gemakkelijk doorheen bladeren en losse paragrafen lezen. Elke paragraaf kan op twee manieren verwerkt worden: door theorievragen en ten minste twee praktische opdrachten, gericht op 2D, 3D en eventueel nieuwe media. Het vragenblok bestaat per paragraaf uit drie tot vijf vragen. De vragen richten zich op het verwerken van de begrippen, maar vragen ook inzicht en een kritische houding van de leerling ten aanzien van de inhoud van het hoofdstuk op de daarmee samenhangende opdracht. Om de vakinhoudelijke kennis te toetsen kan na elk hoofdstuk een toets afgenomen worden. Wat betreft de praktische opdrachten kan gekozen worden uit een 2D (tekenen) of 3D opdracht (handvaardigheid) of nieuwe media (fotografie, film). De opdrachten zijn zo gestructureerd dat ze te maken krijgen met oriëntatie, onderzoek, uitvoering, presentatie en beoordeling. Zie daarvoor ook het ‘model creativiteit’ en ‘planmatig werken’ in bijlagen.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014 8. Hulp voor de docent Het beeldende vak wordt gegeven door creatieve docenten die vrijheid nodig hebben om het vak op hun eigen manier in te richten. Dat is de kracht van het beeldende vak en daarop sluit Plat-‐Vorm aan. De methode timmert het vak niet dicht, maar geeft het juist de ruimte om op verschillende manieren uitgevoerd te worden. De methode is zo opgebouwd dat de docent zijn eigen keuzes kan maken, passend bij zijn manier van lesgeven, het niveau van de groep en de mogelijkheden en beperkingen van de school. Aan de docent de keuze: -‐ De vragen bij elk subthema Bij elk hoofdstuk van elk hoofdstuk in het leerboek zijn vragen geformuleerd. Ze zijn opgeslagen als Worddocument en zijn dus gemakkelijk te bewerken. U kunt ze aan de leerlingen geven zodat zij die zelfstandig kunnen uitwerken. Of u heeft de mogelijkheid een hoofdstuk of subthema al vragend bij uw leerlingen te introduceren. Kiest u voor de laatste optie dan vindt u de vragen ook in de PowerPoints. Deze zijn bedoeld voor een klassengesprek. Eerst wordt een vraag weergegeven met het bijbehorende plaatje, een dia verder volgt het antwoord. -‐ De PowerPoint De PowerPoints zijn ontwikkeld voor klassikale presentaties. De afbeeldingen uit het boek kunnen middels de PowerPoint op groot scherm gebeamd worden, de vragen kunnen klassikaal behandeld worden. Elke PowerPointserie sluit af met een dia met inspiratiemateriaal om de praktijkopdrachten in te leiden. De docent kan naar eigen keuze zelf afbeeldingen bijvoegen of schrappen. -‐ Beoordelingsformulieren Afhankelijk van de school bepaalt de docent zelf hoe hij de prestaties van de leerlingen beoordeelt. De beoordelingsformulieren zijn op verschillende manieren te gebruiken. Zo kan de docent het werkstuk los van het proces beoordelen, maar ook samen. -‐ De opdrachten Hoe de beeldende opdrachten uitgevoerd worden, is afhankelijk van wat de school aan materialen en mogelijkheden kan aanbieden. De methode is rijk aan een enorme hoeveelheid opdrachten. De methode biedt genoeg opties en keuzes zodat de docent de opdracht naar eigen hand kan zetten. -‐ Techniekkaarten De techniekkaarten zijn in PDF formaat op de dvd-‐rom te vinden. De kaarten kunnen ter ondersteuning van de leerling gebruikt worden. De kaarten bevorderen zelfstandig werken; niet alles hoeft aan de docent gevraagd te worden. De kaarten kunnen, uitgeprint en geplastificeerd, of digitaal op het netwerk, geraadpleegd worden. -‐ Bijlagen Er zijn verschillende bijlagen te vinden op de dvd-‐rom. In de bijlagen zijn documenten te vinden die de leerlingen verder helpen met een aspect dat in elke opdracht van toepassing is. Bijvoorbeeld hoe samen te werken aan een opdracht, of hoe de leerling tot creativiteit kan komen. De leerling krijgt verder een overzicht hoe planmatig te werken. Er is ook een reflectiemodel voor de leerling toegevoegd. Deze bijlagen kunnen een vaste plek in het lokaal krijgen of door de docent klassikaal behandeld worden.
Plat-‐Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014
