2.5 Activiteiten, materialen, instrumenten en bronnen voor speelleren

79

Lichamelijk gehandicapte kinderen ten, moeten de tafels en zandbakken in het kindercentrum net zo toegankelijk zijn als voor andere kinderen. In de boekenhoek kun je bonenzakken en veel kussens leggen, zodat ze daar gemakkelijk boekjes kunnen lezen. Ook speelgoed voor op de vloer en puzzels moeten voor deze kinderen toe-

Leren door te spelen

Voor lichamelijk gehandicapte kinderen die bijvoorbeeld in een rolstoel zit-

gankelijk zijn.

Linkshandige kinderen Linkshandige kinderen hebben soms speciaal materiaal nodig, het is voor hen bijvoorbeeld moeilijk om met een schaar voor rechtshandigen te knippen. Daarom schaf je voor hen speciale scharen aan. Daarnaast tekenen en knippen linkshandige kinderen bijvoorbeeld ook op een andere manier dan rechtshandige. Ze beginnen soms ook op een andere plek op het papier te schrijven of te tekenen. Kinderen die linkshandig zijn moeten hun papier anders neerleggen bij het schrijven en tekenen. En wanneer een linkshandige naast een rechtshandige zit is de kans groot dat ze bij het schrijven of tekenen met de ellebogen tegen elkaar stoten. Zorg er dus voor dat een linkshandige altijd aan de linkerkant zit van de rechtshandige.

2.5 Activiteiten, materialen, instrumenten en bronnen voor speelleren In elk kindercentrum zal er een keur zijn aan mogelijkheden en interesses, en het materiaal dat je geeft is daar een weerslag van. De chronologische leeftijd van kinderen is lang niet altijd hetzelfde als het ontwikkelingsstadium waarin ze zich bevinden. Daarom hebben niet alle kinderen van drie jaar hetzelfde materiaal nodig. Maar er zijn ook activiteiten en materialen die geschikt zijn voor kinderen van alle leeftijden, ongeacht het stadium waarin zij zich bevinden. Zand bijvoorbeeld biedt iets voor elk kind. Het ene kind houdt van glijdend zand tussen zijn vingers; het andere zal het leuk vinden om het verschil te ontdekken tussen droog en nat, weer een ander zal de woordenschat hebben om dat ook te benoemen. Allemaal zijn ze op hun eigen niveau bezig.

Deel 3. Het spel van kinderen voor professionals. Penny Tassoni e.a. Vertaling: Annet Weterings ISBN 978 90 8850 253 8 NUR 847 © 2006, 2011 B.V. Uitgeverij SWP Amsterdam

Scholing deel 3.indb 79

30-8-2011 15:55:29

80 Het spel van kinderen voor professionals

Sommige kinderen vinden het heerlijk om aan een tafel te gaan zitten tekenen, anderen rennen liever rond of zitten graag op de vloer. Iedere dag moeten al deze kinderen worden aangemoedigd om op het juiste moment de juiste ruimte met de juiste materialen te gebruiken. Je moet het kindercentrum dan ook zo inrichten dat je die ruimtes ook voor die activiteiten kúnt gebruiken: 

een rustig gedeelte voor de activiteiten aan tafel;



een makkelijk schoon te maken gedeelte voor zand, water, kneedactiviteiten en kunstzinnige activiteiten met een tegelvloer of marmoleum;



een gedeelte voor rollenspel;



een gebied waar ze met wereldmateriaal bezig zijn;



en een gedeelte op de vloer voor groot constructiemateriaal, vloerpuzzels en wat klein wereldspelmateriaal.

Een evenwicht tussen activiteiten waarbij kinderen zitten en activiteiten waarbij ze staan of rondlopen is wenselijk. Kinderen moeten ook buiten kunnen spelen; omdat ze frisse lucht nodig hebben en omdat ze zo de kans krijgen om hun overtollige energie kwijt te raken. Door de activiteiten die je aanbiedt zullen kinderen zelf dingen kunnen ontdekken. Ze mogen het materiaal gebruiken zoals ze dat zelf willen. Tegelijkertijd zullen volwassenen kinderen vaak aansturen en zorgen dat ze geleidelijk aan meer leren. Niet alle kinderen in dezelfde leeftijd bevinden zich in hetzelfde ontwikkelingsstadium. Houd daar rekening mee en stem niet alle activiteiten op een gemiddelde af. Kinderen zijn individuen, benader ze ook zo. Gebruik de ‘schijf van vijf’ voor spel: creatief, constructief, cognitief, sociaal, motorisch voor: 

de inrichting binnen en buiten;



de aanschaf van middelen (speelgoed et cetera);



het programma (iedere dag tussen bijvoorbeeld 10-11 uur iets motorisch, de ene dag dans, de andere dag gym of buiten spelen);



het anticiperen op interesses (spelen met de pop op vijf manieren);



de afwisseling van spel van een kind.



30-8-2011 15:55:29

81

Boeken lands als eerste taal hebben, maar ook door hele jonge kinderen (0-2 jaar). De meeste kinderen zullen trouwens ook als ze ouder zijn graag prentenboeken bekijken. Bepaalde kinderen zijn misschien geïnteresseerd in catalogi of in boeken met technische dingen erin. Zorg dat ze er liggen. Boekjes


Prentenboeken worden zeer gewaardeerd door kinderen die niet het Neder-

van hard karton zijn geschikter voor kinderen die nog niet de vaardigheid hebben ontwikkeld om goed met boeken om te kunnen gaan.

Legpuzzels Er zijn allerlei verschillende puzzels, probeer die dan ook in huis te hebben. Het is wenselijk om verschillende puzzels te hebben met verschillende moeilijkheidsgraden. De moeilijkheid van puzzels wordt bepaald door: 

vorm;



grootte;



het aantal stukjes;



de gedetailleerdheid van de afbeelding;



de manier waarop de puzzel gesneden is;



het materiaal waarvan de puzzel gemaakt is.

Een puzzel waarbij op één stukje de gehele kaboutermuts staat, is makkelijker dan een stukje met maar een deel van de muts; puzzelstukjes aansluiten als de stukjes rechte zijden hebben, is makkelijker dan ‘jig-saw’zijden; grote puzzelstukken zijn makkelijker dan kleine stukjes enzovoort. Meer informatie over moeilijk en makkelijk speelgoed is te vinden in Het speelgoedboek. Eerste hulp bij het kiezen van speelgoed. (De Valck, 2006). Daarin staan honderd soorten speelgoed beschreven van makkelijk naar moeilijk.

Constructiemateriaal Om de verschillende soorten manipulatieve vaardigheden van het kind te oefenen dien je groot en klein constructiemateriaal hebben.



30-8-2011 15:55:29

Het spel van kinderen voor professionals

82

2.6 Een veilige, stimulerende, warme en bewust geplande speelleeromgeving Een veilige speelleeromgeving Op alle deuren moeten twee deurkrukken zitten, één ervan niet op kindhoogte. Daarmee zorg je dat een kind geen deur open kan doen zonder de hulp van een volwassene. Als er een keuken of wasgelegenheid aanwezig is in het kindercentrum, zorg dan dat de deur altijd gesloten blijft. Er mag geen kind naar binnen, tenzij er een volwassene aanwezig is om toezicht te houden.

Denk erom dat je bij elke trap een hekje hebt om de trap af te sluiten. Bedek de zandbak met een net om te voorkomen dat er katten in gaan zitten, maar wel zo dat er lucht en regen bij kunnen voor de zelfreinigende werking van zand.

Houd alle medicijnen en schoonmaakmaterialen buiten bereik van kinderen.

Controleer regelmatig alle hekjes om er zeker van te zijn dat geen enkel kind van het terrein af kan. Laat geen apparaten staan met draden eraan waar kinderen bij kunnen. Bedek alle stopcontacten met afdekplaatjes. Kinderen kunnen er dan niet hun vingers of iets anders in steken. Verwijder kapot of beschadigd speelgoed meteen. Zorg dat er nooit spullen voor een branduitgang staan. Het kan in geval van brand in de weg staan. Zet speelgoed niet te dicht in de beurt van een deur. Een opengaande deur kan tegen een kind aan komen.

Zet geen potten, ketels of pannen neer waar kinderen bij kunnen.

VEILIGHEID

Stimuleer kinderen om binnen gewoon te lopen, dus niet te rennen of te springen om ongelukken te voorkomen. Vooral de badkamer is gevaarlijk terrein.

Zet zand- en watertafels op een ondergrond waarop je niet uitglijdt. Als dat niet mogelijk is, zorg dan dat je alles wat je morst regelmatig weghaalt om te voorkomen dat iemand uitglijdt.

Zet speelgoed voor op de vloer in een ruimte waar je niet persé doorheen hoeft te lopen. Je kunt misschien vallen over het speelgoed en gewond raken.

Schaf alleen speelgoed aan voorzien van CE-markering. Koop alleen speeltoestellen die gecertificeerd zijn en opgenomen in de risico-analyse.

Voor het buitenterrein moet een aantal regels zijn opgesteld die bekend zijn bij het personeel en bij bezoekers. Kinderen moet je regelmatig aan de regels herinneren. Licht de regels zo toe dat kinderen ze begrijpen. Voordat de kinderen buiten gaan spelen controleer je op het volgende: l stukjes glas; l stenen op grasachtig terrein; l injectiespuiten; l paddestoelen; l brandnetels; l giftige planten; l kapot of beschadigd speelgoed.

Figuur 2.2 Spindiagram van een veilige speelleeromgeving



30-8-2011 15:55:29

83

Een stimulerende speelleeromgeving


Een ruimte moet voor kinderen helder, kleurrijk en stimulerend zijn. Dat kan op verschillende manieren.

Tentoonstellingen 

Die moeten het werk zijn van de kinderen! (Je zou een uitzondering kunnen maken voor een kijktafel die in eerste instantie door volwassenen wordt opgesteld. Kinderen stimuleer je vervolgens om hier dingen aan toe te voegen). Het is aan de pedagogisch medewerker om het werk van de kinderen zó neer te zetten dat het goed uit de verf komt. Kinderen vinden het prachtig om hun werk aan de muur te zien hangen, ouders trouwens ook.



Maak er geen ‘modeltentoonstelling’ van. Laat gewoon zien welke beelden bij een bepaald thema horen. De thema’s zijn vaak prachtig, maar het werk van de kinderen ook. Je hebt niet altijd evenveel tijd om alle benodigdheden bij elkaar te sprokkelen en niet elke pedagogisch medewerker is er even goed in. Maar bedenk dat het beter is om een paar dingen mooi neer te zetten of op te hangen, dan heel veel dingen op een lelijke manier.



Kies niet altijd het mooiste uit om op te hangen. Alle kinderen hebben er recht op dat hun producten opgehangen worden. Zelfs als jij of de ouder denken dat het werk niet in de buurt komt van wat het zou moeten zijn, het kind vindt van wel! En alleen dát telt…



Producten van kinderen aan de muur moeten uitnodigen tot kijken en praten. Hang ze op kindhoogte. Je kunt er verschillende letterstijlen bij gebruiken. Schrijf er niet alleen een titel boven, maar zet er bijvoorbeeld ook op wat er aan vooraf ging.



Zorg dat je de producten van kinderen niet altijd plat aan de muur hangt.

Andere ideeën: driedimensionaal werk, kijktafels, kijktafels met een ‘weghaaldoek’ erover en producten die in de ruimte hangen, stimuleren de interesse van zowel de kinderen als de bezoekers van het kindercentrum.



30-8-2011 15:55:29


84

Producten van kinderen aan de muur



Vragen stellen en tegelijkertijd kijken naar de producten van de kinderen gaat heel goed samen. Bijvoorbeeld: kun je de drie kikkers vinden die in dit plaatje verstopt zitten? Het zal kinderen aanmoedigen om de plaat nog nauwkeuriger te bekijken, nauwkeuriger dan een plaat zonder woorden of met alleen een titel.



Argumenten dat woorden overbodig zijn voor kinderen die niet kunnen lezen, zijn niet steekhoudend. Kinderen weten namelijk dat die krabbels iets betekenen. Ze zullen ernaar vragen. Dat stimuleert weer onderzoek en communicatie. Het helpt kinderen om zich te realiseren dat iets wat geschreven of gedrukt is iets betekent. En dat letters op een bepaalde manier gevormd worden. Label dus zoveel mogelijk.



30-8-2011 15:55:32

85

OPDRACHT

Bedenk manieren om dit onderwerp zodanig tentoon te stellen dat het de maximale belangstelling zal hebben van de kinderen in jouw kindercentrum. Ook hierbij is de schijf van vijf te gebruiken (creatief – constructief – cognitief – sociaal-motorisch spel).


Het thema in je kindercentrum is herfst.

Posters en platen Posters kun je op zichzelf staand gebruiken of als onderdeel van een groter geheel. Ze kunnen een kindercentrum heerlijk opfleuren. Wat erop staat moet ergens over gaan, helder en kleurrijk zijn en geen ongepaste voorstellingen bevatten. In posters kun je positieve beelden laten zien over andere culturen. Dat is iets waar zowel de bezoekers als de kinderen van het centrum iets aan hebben. Met het ophangen van de namen van dingen of mensen, posters en kinderversjes draag je impliciet bij aan de opvoeding van de kinderen. Het stimuleert kinderen om vragen te stellen en daarmee stimuleert het ook hun ontwikkeling.

Boekenhoek Kinderen zullen veel meer van boeken genieten als er verschillende stimulerende, kleurrijke exemplaren beschikbaar zijn, die gepresenteerd worden door een volwassene die zelf ook van boeken houdt. Het inrichten van een rustige, gezellige en comfortabele ruimte met een kleed op de vloer en kussens of zitzakken helpt ook. Het is beter dan een lawaaierige ruimte met linoleum op de vloer. Een luisterhoek met cd’s en bandjes kan voor een heel nieuwe dimensie zorgen in zo’n hoek.

Huiskamerhoek Een huiskamerhoek waar kinderen veel van leren helpt hun interesse aan te wakkeren en hun kennis over de wereld te vergroten. Sommige kinderen spelen heel graag een huiselijke situatie na, anderen spelen liever kappertje. Welke omgeving je ook kiest, denk eraan dat het voor kinderen wel betekenis moet hebben. Het heeft bijvoorbeeld geen zin een tropisch regenwoud in te richten, tenzij je de kinderen daar eerst iets over hebt verteld.



30-8-2011 15:55:32

86 Het spel van kinderen voor professionals

Zand, water en kneedbaar materiaal Als je kinderen een zand- of watertafel geeft of ander kneedbaar materiaal dan zullen er altijd kinderen zijn die zomaar wat doen. Maar als je er aandacht aan besteedt door er zorgvuldig uitgekozen stimulerend materiaal in te zetten, dan kiezen steeds meer kinderen voor deze activiteit kiezen en er meer van leren. Als je bijvoorbeeld in nat zand zeefjes neerzet en in droog zand molens dan leren kinderen, door te praten met de pedagogisch medewerker én zelf te ontdekken, al belangrijke wetenschappelijke beginselen. Door klein wereldmateriaal in zand, water of kneedbaar materiaal neer te leggen, moedig je kinderen aan daar iets mee te doen. Als het enigszins mogelijk is verdient natuurlijk materiaal de voorkeur. Je kunt elke dag dezelfde mand met speelgoed op de zandtafel kieperen, maar het is uitdagender om het af te wisselen. Spullen voor de zandtafel vereisen net zoveel aandacht als ander speelmateriaal of materiaal voor de

Van zand leer je veel



30-8-2011 15:55:34

87

verstandelijke ontwikkeling. Zet het speelgoed bij voorkeur binnen je be-

Buitenspeelplaats Als het goed is nodigt de buitenspeelplaats kinderen uit tot verschillende activiteiten om de lichamelijke ontwikkeling te stimuleren. Er moet ruimte


reik, zodat je het makkelijk even pakt.

zijn om te rennen en op toestellen of boomstammetjes te klimmen. Een veilige ondergrond is wenselijk. Ballen, hoepels, werpringen en bonenzakken zijn er om te zorgen dat kinderen handig worden in gooien, trappen en vangen. Fietsjes en driewielers zijn ook heel populair. Gebruik zoveel mogelijk natuurlijke materialen. Kinderen vinden het heerlijk om op boomstronken te klimmen en zich in struiken te verstoppen. Ze hebben plezier in tuinieren en in het wegvegen van bladeren, dus geef ze echt en goed gereedschap om dat ook te doen. Zorg voor voedertafels voor vogels en voor verrekijkers, zodat kinderen de natuur leren observeren en waarderen. Kinderen moeten leren dat je om het milieu geeft. Moedig ze aan om vogels en andere dieren te respecteren en breng ze bij dat je geen bladeren van takken moet trekken. Pas als er een conflict ontstaat waar de kinderen zelf niet uitkomen, kun je als volwassene tussenbeide komen. OPDRACHT

Bedenk een fantasiespel buiten in een overdekt speelgebied. Houd daarbij voor ogen dat het organiseren van buitenspelen net zo belangrijk is als binnenspelen. Buitenspelen moet altijd mogelijk zijn, elke dag!

Huisdieren Met huisdieren kun je kinderen heel goed laten zien hoe je voor dieren zorgt. Houd echter alleen dieren in het kindercentrum als er iemand is die bereid is heel goed voor de dieren te zorgen. Als je niet goed voor een huisdier zorgt, geef je een slecht voorbeeld. Kijk altijd naar wat je kindercentrum aan regels heeft over huisdieren, die kunnen altijd veranderen. Voor kinderen met astma zijn dieren in de groep niet aan te raden.



30-8-2011 15:55:34


88

2.7 Voortborduren op de ervaring en achtergrond van kinderen Kinderen zijn, net als volwassenen, veel meer geïnteresseerd in iets dat aansluit bij eerdere ervaringen. Ze kunnen dan datgene wat jij ze vertelt verbinden met iets dat ze al kennen. Een onderwerp als de zee zal kinderen die bijvoorbeeld nog nooit de stad uit geweest zijn, niet zoveel zeggen. En hoeveel kinderen zijn al eens in de ruimte geweest? Deze onderwerpen zijn niet taboe, maar kinderen hebben er veel voorkennis voor nodig. De eerste stap is dat je de kinderen iets bijbrengt over hun achtergrond. De beste manier om dit te doen is door een huisbezoek vóórdat het kind voor het eerst naar het kindercentrum komt. Wanneer dat niet mogelijk is, kun je ook zoveel mogelijk informatie verzamelen via de ouders. Met behulp van die informatie kun je je aanpassen aan de interesse en de behoeftes van het kind. Zo ben je voorbereid op problemen die kunnen ontstaan. (Denk bijvoorbeeld aan het organiseren van een project over het circus terwijl een van de kinderen bang is voor clowns.) Kennis van de achtergrond van een kind kan ook problemen voorkomen als je bijvoorbeeld iets maakt met moederdag of met vaderdag. VOORBEELD

Tijdens het huisbezoek van de pedagogisch medewerker zat Ben, een lief jongetje, naast zijn vader. De band tussen vader en zoon was duidelijk heel goed, vader nam veel tijd om met Ben te praten. Ze hadden het over het mooie speelgoed dat Ben had en hoe levendig Ben was. De pedagogisch medewerker merkte op hoe moeilijk het moest zijn voor Ben om met al die energie in zo’n kleine flat te moeten wonen. ‘Ja’, zei zijn vader: ‘ik wou dat ik hem meer mee naar buiten kon nemen, maar ik ben een alleenstaande ouder en ik werk lange dagen. Mijn ouders helpen me, maar zij wonen niet in de buurt van een park. En om eerlijk te zijn, ze zien het niet zo zitten om buiten te spelen met hem. Ze denken dat ze goed voor hem zorgen als ze hem een video laten zien en een hamburger geven. Ik ben ze dankbaar dat ze me helpen, maar ik weet dat ze Ben tekort doen.’ Omdat Ben niet veel ervaring had met buitenspelen was Ben de eerste periode in het kindercentrum inderdaad wat onwennig bij het buitenspelen in de tuin. Dankzij het



30-8-2011 15:55:34

2.5 Activiteiten, materialen, instrumenten en bronnen voor speelleren

Recommend Documents