Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten en ondersteuning

Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten en ondersteuning Basiscursus lokaal woonbeleid 2015 Johan Baeten Diensthoofd Wonen Vlaams-Brabant

Overzicht presentatie • Regisseursopdracht gemeente • Lokale actoren • Middelen





Lokaal woonoverleg Woonbeleidsvisie Vlaamse beleidsinstrumenten Decreet grond- en pandenbeleid (Wat na de vernietigingsarresten Grondwettelijk Hof?)

• Ondersteuning lokaal woonbeleid door WonenVlaanderen

Regisseursopdracht gemeente De Vlaamse Wooncode duidt in artikel 28 §1 het lokale niveau aan als regisseur van het lokaal woonbeleid. “De gemeente is verantwoordelijk voor het uitwerken van haar woonbeleid op lokaal vlak waarbij aandacht uitgaat naar het stimuleren van sociale woonprojecten, het ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden en het uitwerken van een bewaking van de kwaliteit van het woonpatrimonium en de woonomgeving”

Regisseursopdracht gemeente Specifieke taken als regisseur: • Stimuleren van sociale woonprojecten • Uitwerken van een bewaking van de kwaliteit van het woningpatrimonium en de woonomgeving • Ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden Kritische succesfactoren (uit de praktijk) : • Engagement – gedrevenheid beleid • Huisvestingsambtenaar – trekker • Kennis van de beleidsinstrumenten

Lokale actoren • Stad / Gemeente • OCMW • Sociale huisvestingsmaatschappijen (shm’s): huur en koop • Sociaal verhuurkantoor (svk) • Vlaams Woningfonds • Huurdersbond, CAW, intercommunales, bewonersverenigingen, …

Lokale actoren • Stad / gemeente





Politiek niveau: schepen voor wonen, huisvesting, sociale zaken, evt. ruimtelijke ordening, OCMWvoorzitter, … Ambtelijk niveau: huisvestingsambtenaar,evt. stedenbouwkundig ambtenaar, OCMW-secretaris, loketpersoneel, …

Lokale actoren • Rol van de Huisvestingsambtenaar = cruciaal





Spilfiguur van lokaal woonoverleg Beleidsondersteunend Lokaal kenniscentrum Aanspreekpunt voor de burger

Instrumenten 1. Lokaal woonoverleg 2. Woonbeleidsvisie 3. Vlaamse beleidsinstrumenten






Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten Stimuleren van sociale woonprojecten Verbeteren van woningkwaliteit Tegemoetkomingen aan particulieren Grond- en pandenbeleid

Instrument 1: Lokaal woonoverleg De Vlaamse Wooncode geeft in artikel 28 §2 het lokale bestuursniveau de opdracht om een lokaal woonoverleg te organiseren met de sociale woonorganisaties en het OCMW.

Instrument 1: Lokaal woonoverleg • Doel ?


Coördinatie van het lokaal woonbeleid

• Wat ?




Overleg op initiatief van de gemeente Met de lokale woonactoren Op regelmatige basis

• Lokaal woonoverleg in regelgeving




Bespreking woonprojecten (Procedurebesluit) Intergemeentelijke samenwerkingsprojecten Opmaak en advies lokale toewijzingsreglementen

Instrument 1: Lokaal woonoverleg • Agenda ?



Vorm geven aan lokale woonbeleidsvisie Afspraken maken over acties, taakverdeling, timing, fasering, … • Planning en financiering van sociale woningen • Lokaal toewijzingsreglement • Actieprogramma: inzet van gronden openbare besturen voor realisatie sociaal woonaanbod • Lokale verordeningen, premies, … • Woonkwaliteitsbewaking • Bewonersparticipatie en communicatie • …

Instrument 1: Lokaal woonoverleg Bespreking van de planning en programmatie van sociale woonprojecten • Wat en hoeveel financierbaar? Financieringsbesluit wonen (FS3) (21 dec 2012 – 1/01/2013 in werking)

• Hoe laten financieren? Procedurebesluit (sociaal) Wonen (25 oktober 2013 – 01/01/2014 in werking)

Instrument 1: Lokaal woonoverleg Planning en programmatie van sociale woonprojecten - procedure tot 2013 • • • • •

Aanmelding sociaal woonproject Bespreking en advies LWO Opname op uitvoeringsprogramma Vergunning en aanbesteding Uitvoering en verhuur/verkoop

Instrument 1: Lokaal woonoverleg Planning en programmatie van sociale woonprojecten – procedure vanaf 2014 cfr procedurebesluit van 25/10/2013 • • • •

Vereenvoudiging van de procedure Projectportaal VMSW Rol van de beoordelingscommissie 4 fasen





Aanmelding en bespreking LWO Opname meerjarenplanning Opname kortetermijnplanning Toewijzing van middelen op jaarbudget

Instrument 2: Woonbeleidsvisie • Woonbeleid integreren in de lokale beleids- en beheerscyclus (BBC) • Doel ? Richting geven aan het woonbeleid



Gedragen door politiek en het werkveld Gebaseerd op • feitelijke vaststellingen • lokale opportuniteiten / problemen




Mag geen verplicht nummertje zijn : essentieel voor ‘onderbouwde’ acties om wonen kwalitatief en betaalbaar te houden in de gemeente + de juiste doelgroepen te kunnen bereiken

Instrument 2: Woonbeleidsvisie • Hoe ? • Bij voorkeur via een woonplan (+ integratie in meerjarenbeleidsplan) Procesmatige opbouw:








Vanuit lokale situatie gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, data i.v.m. demografie, inkomen, woningkwaliteit, specifieke lokale problematieken, mogelijke actoren, … SWOT-analyse Formuleren van doelstellingen Opstellen van actieplannen (budget !) Monitoring, evaluatie en bijsturing = essentieel

Instrument 2: Woonbeleidsvisie • Voorbeelden van acties :






In kaart brengen van potentiële locaties voor (sociale) woonprojecten Planning sociale woonprojecten afstemmen op behoeften Actief optreden tegen leegstand om woningen sneller terug op de markt te brengen SVK oprichten of erbij aansluiten en promoten bij eigenaars Afstemming met OCMW rond zorgwonen, crisisopvang, …

Instrument 2: Woonbeleidsvisie • Vervolg voorbeelden acties :







Ruimtelijke maatregelen (via bvb RUP) om sociale huisvesting mogelijk te maken Inrichten woonloket + communicatie naar huurders en eigenaars Opmaak reglementen Invoeren nieuwe premies, stimuli Uitwerken doelgroepenbeleid …

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid • Doel ? Gemeenten ondersteunen in hun regisseursrol t.a.v. het lokaal woonbeleid Kleinere gemeenten de kans geven om samen te werken en de krachten te bundelen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid • Hoe ?


Subsidie = 60 % van de personeelskost van het projectteam




Voor intergemeentelijke projecten (uitzonderlijk voor één gemeente)

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid • 5 verplichte activiteiten:






Ontwikkelen gemeentelijke woonbeleidsvisie Lokaal woonoverleg Aanbieden van gestructureerde basisinformatie Verbetering kwaliteit woningpatrimonium Initiatieven in het kader van decreet grond- en pandenbeleid

• Minstens 1 facultatieve activiteit

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid • Nieuwe dynamiek in heel wat gemeenten • In bijna alle Vlaamse gemeenten lokaal woonoverleg opgestart • Ervaringsuitwisseling biedt kansen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 2. Stimuleren van sociale woonprojecten • Recht van voorkoop (RVV) voor initiatiefnemers sociale woonprojecten bij verkoop van woning





op inventaris woonkwaliteitsbewaking in leegstandsregister gemeente in een bijzonder gebied in een RUP met RVV voor sociaal wonen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 2. Stimuleren van sociale woonprojecten • Lokaal toewijzingsreglement: Bijsturen van standaardtoewijzingsreglement op maat van de lokale situatie




Lokale binding Doelgroepen: omzendbrief LTR voor ouderen (soepelere regeling!) Verbeteren van de leefbaarheid

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit Integratiedecreet (29/3/2013): kamerdecreet geïntegreerd in de VWC • Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaringen van woningen




Ongeschikt Onbewoonbaar Overbewoning

• De woning mag geen constructieve gebreken vertonen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaringen van woningen





Technisch onderzoek n.a.v. vraag van gemeente, klacht van burger, algemene screening Besluit van de burgemeester op advies van gewestelijk ambtenaar Inventaris beheerd door gemeente of WonenVlaanderen Heffing

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Verwaarlozing van woningen en gebouwen





Meest ernstige gevallen van verkrotting Vermoedenslijsten van gemeenten naar WonenVlaanderen Technisch verslag op basis van visuele vaststelling vanop openbare weg of terrein Intussen hele weg afgelegd met duidelijke resultaten

KWALITEITSBEWAKING

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Leegstaande gebouwen en woningen





‘Vergemeentelijking’ van de leegstandsheffing: register en heffing Register : verplicht Heffing: facultatief Opgelet : onderschatting van problematiek door gemeenten

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Leegstaande en verwaarloosde bedrijfsruimten





Perceel met minstens 1 gebouw met vroegere of huidige economische activiteit, oppervlakte > 5 are Inventaris beheerd door Departement Ruimte Heffing Potenties voor sociale woonprojecten

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Conformiteitsattest








Verstrekt door gemeente na technisch onderzoek – nu ook op eigen initiatief Officiële verklaring dat woning voldoet aan Vlaamse kwaliteitsnormen 10 jaar geldig (Wonen-Vlaanderen verstrekt gratis conformiteitsattest voor nieuwe woning bij huursubsidie) Nodig voor opheffing besluit O/O

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Strafrechtelijke procedure





Via agentschap Inspectie RWO Handhaving Strijd tegen huisjesmelkers Optreden tegen bewoning in andere constructies dan woningen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 3. Verbeteren van woningkwaliteit • Ontvoogding – vrijstelling advies GA • Eigen acties gemeenten :






Pro-actief beleid via screening deel private huurmarkt Aanschrijfbeleid eigenaars-verhuurders Ondersteuning oudere eigenaars Gemeentelijke reglementen (kamerreglement, strengere normen in bouwreglement) Acties burgemeester in kader besluit O/O (herhuisvesting, snelherstel, werken opleggen, recuperatie herhuisvestingskosten)

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren www.premiezoeker.be




Zoekmachine die overzicht geeft van de mogelijke tegemoetkomingen O.b.v. invoering specifieke gegevens van aanvrager, woning, werkzaamheden Tegemoetkomingen van openbare besturen en nutsmaatschappijen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren • Huurpremie: 4 jaar op de wachtlijst van een SHM • Huursubsidie:







Voor huurder, bij verhuis van een slechte naar een goede huurwoning, van een onaangepaste naar een aangepaste woning, of bij nieuwe inhuurneming bij svk Geplafonneerde huurprijs Huurder zonder volle eigendom en met beperkt inkomen 5.889 aanvragen in 2013

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Harmonisering huursubsidie / huurpremie (sinds 1 mei 2014): • Voornaamste wijzigingen, o.m.:








Bedrag van de huursubsidie (1/3 van de huurprijs met max. € 120) Maximale huurprijs (gekoppeld aan startdatum huurcontract, verhoging maximale huurprijs in functie aantal personen ten laste) Degressiviteit valt weg Verplichting huurder om zich in te schrijven op de wachtlijst van een SHM …..

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren • Verbeterings- en aanpassingspremie






Voor eigenaars en huurders met beperkt inkomen; ook verhuurder aan SVK Voor specifieke werkzaamheden die woning verbeteren, verbouwen, isoleren of aan te passen voor bejaarden (65+’ers) in 2014: 14.183 aanvragen / 11,3 mio euro

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren • Renovatiepremie






Voor eigenaar-bewoners van enige volle eigendom en “beperkt” inkomen; ook verhuurder aan SVK Minimum investering van € 10.000 in bepaalde werkzaamheden om de woning te renoveren Stopzetting vanaf 1 december 2014 Heroriëntering medio 2015 In 2014: 27.342 aanvragen / 89,9 mio euro

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren • Verzekering gewaarborgd wonen • Bijzondere sociale leningen bij Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) of Vlaams Woningfonds (VWF) n.a.v. aankoop van een woning • Gewaarborgde sociale lening van erkende kredietmaatschappij

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 4. Tegemoetkomingen aan particulieren • Wegwijs in alle premies, leningen, … via woonloket of woonwinkel • Fysiek of organisatorisch (met doorverwijzing) • Laagdrempelig aanspreekpunt • Onmisbaar voor de burger die door het bos de bomen niet meer ziet

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 2 grote luiken : • 5.1 Activering gronden en panden via monitoring, stimuli en sancties • 5.2 Maatregelen betaalbaar wonen met bepaling sociaal objectief = nieuwe mogelijkheden voor gemeenten om een actief beleid te voeren met het oog op bijkomende (sociale) woningen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.1 Activering gronden en panden via • Leegstandsregister en -heffing • Register onbebouwde percelen en activeringsheffing • Gemeentelijk actieprogramma • Activeringsprojecten • Belastingvermindering renovatieovereenkomsten • Vermindering registratierechten

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen – sociaal objectief Doelstelling voor Vlaanderen voor 2023 • 65.610 sociale woningen (verhoogd met 610 eenheden in Vlaams-Brabant – Vlabinvestwoningen)




43.440 huurwoningen 21.170 koopwoningen 1.000 kavels

= bindend sociaal objectief voor Vlaanderen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen – sociaal objectief • Doelstelling voor Vlaanderen vertaald naar provincies en gemeenten • Voor huurwoningen verankerd in decreet • Voor koopwoningen en kavels bepaald door de provincie • Met inhaalbeweging tot 2025 voor gemeenten met < 3 % sociale huurwoningen

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen – sociaal objectief Voortgangstoets 2014: • Gemeenten moesten het groeiritme volgen in de periode 2008-2013 • Zowel voor sociale huurwoningen als sociale koopwoningen • Categorisering van de gemeenten



Cat. 1: volgden het groeiritme (209) Cat. 2: volgden het groeiritme niet • cat. 2A: voldoende inspanningen (92) • cat. 2B: kennelijk onvoldoende inspanningen (7)

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen – sociaal objectief • Gepland sociaal woonaanbod:





STOPZETTING Module Vergund Sociaal Woonaanbod (RWO Data Manager) => taak voor gemeente valt weg Wordt afgeleid uit stand van zaken VMSWprojectenlijst

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen – aanvullend op sociaal objectief : Bescheiden wonen • kavel max. 500m², • woonhuis max. 550m³ • appartement max. 240m³ (niet cumulatief) => verkocht aan marktprijs => geen doelstellingen (aantal) per gemeente

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen : aansnijden van woonuitbreidingsgebieden Sociale woonorganisaties krijgen steeds een vergunning indien WUG grenst aan woongebied Voorwaarden:





respect goede ruimtelijke ordening geen overstromingsgebied geen bouwverbod geen speciale natuurbescherming

Voor private actoren  strengere voorwaarden (akkoord deputatie + moet passen in gemeentelijk woonbeleid)

Wonen in eigen streek is vernietigd door arrest van het Grondwettelijk Hof!

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid Quid na de vernietigingsarresten DGPB? • Omzendbrief RWO/2014/1 door ministers Van den Bossche en Muyters • Algemeen afwegingskader






Bepaling van de lokale sociale woonbehoefte en het bouwpotentieel van de (semi)publieke rechtspersonen – belang lokaal woonoverleg Overleg met private actoren over de realisatie van een sociaal woonaanbod Mogelijkheid van verankering van sociaal wonen in RUP: gebiedsspecifiek, evenredig en rechtszeker

Instrument 3: Vlaamse beleidsinstrumenten 5. Grond/ en pandenbeleid Quid na de vernietigingsarresten DGPB? • Instrumenten voor de realisatie van een sociaal woonaanbod







CBO Design & Build Publiek-private samenwerking met een aandeel sociaal woonaanbod Vrijwillige verkoop van gronden en panden Onteigening ten algemenen nutte van gronden en panden Voorkooprecht

Ondersteuning door Wonen/Vlaanderen • Begeleiding en advisering





Bij Bij Bij Bij

lokaal woonoverleg planning sociale woonprojecten toepassing instrumenten woonkwaliteitsbewaking opmaak lokaal toewijzingsreglement

• Vormingsaanbod





•

Basiscursus voor nieuwe ambtenaren en medewerkers in gemeenten en IGS-projecten Snelcursus voor coördinatoren en medewerkers van nieuwe IGS-projecten Thematische vormings- en infosessies Infosessies voor gemeentelijke mandatarissen

IGS-overlegtafels per provincie

Ondersteuning lokaal woonbeleid www.wonenvlaanderen.be

Ondersteuning lokaal woonbeleid www.wonenvlaanderen.be

Ondersteuning lokaal woonbeleid Publicatie 2013: Wild van Wonen Lokaal Woonbeleid in 40 praktijkverhalen

www.vlaanderen.be/nl/publicaties

Wonen/Vlaanderen tot uw dienst Wonen Oost/Vlaanderen [email protected] – 09/276 25 07 [email protected] – 09/276 25 08 Wonen Vlaams/Brabant [email protected] – 016/66 59 32 Wonen West/Vlaanderen [email protected] – 050/24 82 57 [email protected] – 050/24 82 56 Wonen Antwerpen [email protected] – 03/224 61 14 [email protected] – 03/224 94 22 [email protected] – 03/224 61 36 Wonen Limburg [email protected] – 011/74 22 36 [email protected] – 011/74 22 09