Landelijke studiedag Associatie voor Interactiebegeleiding en Thuisbehandeling
Ondersteuning van kind en gezin op lokaal niveau
18 mei 2010 9.30 – 17.00 uur Congrescentrum de Reehorst te Ede, Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede
Ondersteuning van kind en gezin op lokaal niveau De vanzelfsprekende wens om bij opvoedingsvragen en/of opvoedingsproblemen ouders en kinderen dicht bij huis, vroegtijdig en effectief, ondersteuning en hulp te bieden, kan wellicht in de nabije toekomst werkelijkheid worden. Niet alleen wordt dit voornemen beleidsmatig geformuleerd, maar er worden hiervoor nu ook daadwerkelijk financiële middelen ter beschikking gesteld. De oprichting van de Centra voor Jeugd en Gezin, is een concreet voorbeeld van dit beleid en een duidelijke stimulans voor de lokale voorzieningen op het gebied van onderwijs, welzijn, hulpverlening en zorg om gezamenlijk een samenhangend en ‘sluitend’ zorgaanbod te realiseren op gemeentelijk niveau. Grote vraag hierbij is hoe de verschillende voorzieningen met elk hun eigen ‘cultuur’ en specifiek toegeruste professionals, hierbij ook daadwerkelijk tot goede samenwerking kunnen komen. Naast beleidsmatige en organisatorische aspecten, gaat het hierbij ook om het vakmanschap op de werkvloer. Om daadwerkelijk tot goede samenwerking te komen is een ‘verbindend’ theoretisch en praktisch kader nodig m.b.t. opgroeien en opvoeden van jeugdigen en de best mogelijke ondersteuning en hulp die daarbij vanuit verschillende invalshoeken gegeven kan worden. Een belangrijke bijdrage hierbij wordt gegeven door videozomertraining (VHT) en video-interactie begeleiding (VIB).Deze methodes zijn de afgelopen 25 jaar breed geïmplementeerd in alle bij de zorg voor jeugd betrokken werkvelden. Met 1800 actieve gecertificeerde professionals in welzijn, zorg en hulpverlening en ten minste hetzelfde aantal dat actief is in het onderwijs middels de inzet van schoolvideo-interactiebegeleiding (S-VIB), worden uitgaande van de minimum eisen die aan de driejaarlijkse verlenging van het certificaat worden gesteld, per jaar tenminste 12.000 begeleidingstrajecten gerealiseerd m.b.v. deze methodes. De brede spreiding is te danken aan het centraal zetten van de concreet waarneembare ontwikkelingsbehoeftes van kinderen en het m.b.v. microanalyse en videofeedback ondersteunen van de betrokken opvoeders bij het afstemmen op het kind. Hierbij staat de kwaliteit van interactie tussen opvoeder en jeugdige centraal. Deze ‘basiscommunicatie’ is immers de motor voor alle ontwikkeling en bepalend voor het welbevinden van zowel kind als opvoeders. Bij VHT en VIB wordt algemeen vakmanschap gecombineerd met specifiek vakmanschap. Het algemeen vakmanschap betreft met name de kwaliteit van de gespreksvoering van de professional en de concrete kennis m.b.t. opgroeien en opvoeden van jeugdigen en de inbreng die dit vraagt van ouders en andere betrokken opvoeders. Het specifiek vakmanschap betreft met name de knowhow m.b.t. de specifieke ontwikkelingsvragen en -problemen van jeugdigen en de mogelijkheden voor ouders en professionals om daar in hun eigen setting (bijv. thuis en op school) aan tegemoet te komen. Vandaag laten wij u in het plenaire ochtendprogramma zien; hoe de concrete oriëntatie op de waarneembare ontwikkelingsbehoeftes van het kind leidt tot een gezamenlijk pedagogisch referentiekader voor alle bij de opvoeding betrokken professionals. Aansluitend en in een ‘doorgaande lijn’ wordt de koppeling gemaakt met het specifieke vakmanschap, ontwikkeld t.b.v. verschillende doelgroepen en hulpvragen. Speciale aandacht daarbij vandaag voor het maatschappelijk werk; een belangrijke schakel in de begeleiding en hulpverlening aan gezinnen op lokaal niveau. In samenwerking met het NJi is de handleiding ‘VHT in het MW’ geproduceerd; hierin wordt heel concreet de methodische hulpverlening aan gezinnen met kinderen in de schoolleeftijd besproken en in beeld gebracht. Belangrijk aspect van de werkwijze is het afstemmen van de begeleiding thuis en op school. Marjan Hoogland Coördinator Landelijk Bureau AIT
PLENAIR OCHTENDPROGRAMMA 9.30 – 10.00 uur:
ontvangst en koffie
10.00 – 10.10 uur:
opening door Marjan Hoogland, coördinator Landelijk Bureau van de AIT.
10.10 – 10.25 uur:
Bert Prinsen, Nederlands Jeugdinstituut: ‘Dicht bij ouders: effectief ondersteunen bij de opvoeding op lokaal niveau’
10.25 – 11.00 uur:
presentatie ‘handleiding VHT in het MW’ door Bert Prinsen (NJi), Mariëtte van der Veen en Piet Stellingwerf (Stichting MW Fryslân). Aansluitend: uitreiking eerste exemplaren aan de leesgroep.
11.00 – 11.15 uur:
Bert Bezoen, directeur Stichting Maatschappelijk Werk Fryslân; ‘Eerste lijns- hulpaanbod in Friesland en de specifieke plek van het MW hierin met VHT en (S-)VIB’.
11.15 – 11.45 uur:
pauze
11.45 – 12.30:
presentatie van de inzet van VHT en VIB op lokaal niveau. In een aansluitende presentatie worden de mogelijkheden in beeld gebracht van begeleiding in/vanuit het ziekenhuis, de ‘brede school’, jeugdgezondheidszorg (zowel ‘pure’ als gecombineerde werkvormen), MEE en (S)MW. Aansluitend wordt in beeld gebracht en toegelicht hoe de koppeling kan worden gemaakt naar de inzet van specifieke deskundigheid bijv. op het gebied van adoptie of hulp op indicatie bij specifieke ontwikkelingsproblemen bij kinderen en/of ouders. Alle werkvormen zowel binnen 1e als 2e lijn, zijn geformuleerd binnen hetzelfde ‘pedagogisch kader’ en worden vorm gegeven vanuit dezelfde visie op empowerment en oplossingsgericht werken.
12.30 – 13.30 uur:
lunchpauze
MIDDAGPROGRAMMA Workshop 1:
13.30 tot 14.45 uur
Pauze:
14.45 tot 15.15 uur
Workshop 2:
15.15 tot 16.30 uur
Borrel:
16.30 tot 17.30 uur
Bij de workshops staat vermeld in welk werkveld de inleiders actief zijn. We nodigen u van harte uit om ook ‘over de schotten tussen de werkvelden’ heen te kijken en kennis te nemen van wat bij collega’s elders ontwikkeld wordt. U kunt voor deze middag TWEE workshops selecteren ( 1 & 2) en één reserve (R) aangeven op het aanmeldingsformulier. Inschrijving op volgorde van aanmelding!
WORKSHOPS ( u kunt twee workshops selecteren) Kinderopvang, peuterspeelzalen 1. KluppluZ
Sommige kinderen hebben meer nodig dan de reguliere kinderopvang kan bieden. Bijvoorbeeld omdat ze sociaal-emotioneel minder goed uit de voeten kunnen of omdat het opgroeien niet vanzelfsprekend gaat. KluppluZ ziet, grijpt en creëert kansen. Bij KluppluZ heeft men oog voor de eigenheid van ieder kind. Er heerst respect voor verschillen in talenten, karakter, temperament, voorkeuren en ontwikkelingsniveau. Ieder kind wordt op zijn of haar manier uitgedaagd. Elk kind is uniek; de kunst is de juiste ingang- of het passende sleuteltje- te vinden. De pedagogisch medewerkers zetten zich daar elke dag voor in. VIB helpt daarbij. KluppluZ is onderdeel van Korein. Korein maakt deel uit van een netwerk van organisaties die betrokken zijn bij opgroeiende kinderen met o.a. jeugdzorg, maatschappelijke dienstverlening, welzijn, MEE en CJG. Presentatie: Annelies Tenniglo en Marion de Vries.
(Jeugd) gezondheidszorg 2. Samenspel JGZ en ziekenhuizen m.b.t. VIB bij prematuur geboren kinderen; onderzoek en praktijk gaan hand in hand
In september 2009 is er een wetenschappelijk onderzoek gestart vanuit de Universiteit van Tilburg. Twee promovendi onderzoeken het effect van VIB bij ouders van extreem en matig te vroeg geboren baby’s. Er zijn acht Brabantse en Limburgse ziekenhuizen die participeren in het onderzoek. Enkele ziekenhuizen werken nauw samen met de JGZ om de ouders nadat het kindje thuis is gekomen uit het ziekenhuis te ondersteunen met VHT gedurende de eerste paar maanden dat het kindje thuis is. Een mooi voorbeeld hoe er lokaal samengewerkt wordt en hoe onderzoek en praktijk elkaar vinden. De workshop wordt gegeven door Will Glorius (Thebe Thuiszorg), Hannah Hoffenkamp en Anneke Tooten (UvT).
3. Vroegsignalering en vroeghulp in de JGZ: DMO-protocol een stapsgewijs volgsysteem
Het DMO-protocol is een stapsgewijs volgsysteem t.b.v. signalering van zorgwekkende opvoedingssituaties waarbij de verpleegkundige of arts zich ondersteunend opstelt. JGZ medewerkers bekwamen zich hierin met behulp van een specifieke trainingsmethode: VIB/DMOP. Deze is ontwikkeld door TAn2O en AIT. Vanuit de vroegsignalering vindt doorgeleiding plaats naar diverse vormen van extra en specifieke ondersteuning. Hiertoe worden op gemeentelijk niveau afspraken gemaakt met ketenpartners binnen het overkoepelend samenwerkingsprogramma ‘Samen Starten’. In de workshop wordt met woord en beeld toegelicht hoe VIB/DMOP binnen de JGZ wordt ingezet om een goed basisniveau te realiseren m.b.t. het voeren van gesprekken over de opvoeding. Het gaat hierbij zowel om het bespreken van de algehele opvoedingscontext, als om het bespreken van zorgelijke situaties in het gezin, vanuit een oplossingsgerichte en op empowerment gerichte attitude. Het kwaliteitssysteem dat is opgezet waarborgt continue de kwaliteit en doorontwikkeling. Presentatie: Noortje Tan; zij ontwikkelde het DMO-protocol aan de UvA (2001-2005). Sinds 2007 werkt zij vanuit TAn2O aan Training, Advies, Onderzoek & Ontwikkeling in de JGZ. In samenwerking met AIT ontstond de VIB/DMOP en het bijbehorende systeem van kwaliteitsbewaking.
4. VHT in het Voorzorgprogramma
Het VoorZorg programma is gebaseerd op het Amerikaanse programma ‘Nurse Family Partnership’ (NFP), dat ontwikkeld is door professor David Olds en in een 25 jaar durend onderzoek effectief is gebleken. Kinder- en jeugdpsychiater Alfons Crijnen nam het initiatief om het programma naar Nederland te halen. VoorZorg is een preventie programma voor jonge vrouwen (tot 25 jaar) die in risicovolle omstandigheden verkeren en zwanger zijn van hun eerste kind. De aanstaande moeders hebben weinig of geen opleiding gehad, een beperkt sociaal netwerk, moeten van weinig geld rondkomen, vaak hebben zij een problematische jeugd gehad met weinig positieve ervaringen. VoorZorg bestaat uit een intensief schema van huisbezoeken door VoorZorgverpleegkundigen. De huisbezoeken beginnen vroeg in de zwangerschap en gaan door tot het kind 2 jaar is. VHT is een belangrijk onderdeel van het programma en wordt in VoorZorg preventief ingezet om de sensitieve responsiviteit van de moeder naar haar kindje te versterken en de hechting te bevorderen. Het stimuleren van een positieve moeder- kind interactie is daarbij essentieel. VHT ondersteunt tevens dat de moeder bewust wordt van haar eigen competenties en mogelijkheden. Marjolein start met het geven van informatie over VoorZorg en de positionering van VHT in het programma. Daarna gaan we kijken naar beelden van VoorZorg moeders met hun kindje en de reviews met de VoorZorg verpleegkundigen. Presentatie door: Erna Stockmann (landelijke opleider Thuiszorg werkzaam bij ZuidZorg), Marjolein Oudhof (projectleider VoorZorg, werkzaam bij de afdeling Jeugdzorg en Opvoedhulp van het NJI) en Phineke Tielenius Kruythoff (VoorZorgverpleegkundige bij de GGD Amsterdam).
5. Licht pedagogische Hulpverlening en Triple P
Binnen het aanbod Licht Pedagogische Hulpverlening in de provincie Groningen wordt al vanaf de start gebruik gemaakt van Video Home Training, als methodiek. Groningse gemeenten kunnen de Licht Pedagogische Hulpverlening o.a. inkopen bij de GGD, waardoor binnen deze gemeenten invulling wordt gegeven aan deze taak en er voor ouders met enkelvoudige opvoedproblemen kortdurende ondersteuning in de thuissituatie beschikbaar is. Een aantal medewerkers is inmiddels ook geschoold in Triple P niveau 2/3 en er wordt steeds meer ervaring opgedaan in de combinatie van beide methodieken in de aangemelde gezinnen. Zo kan er nog beter hulp op maat, passend bij de vragen en mogelijkheden van ouders geboden worden. Hoe worden beide methodieken gecombineerd? Wanneer wel en wanneer niet? Wat zijn inhoudelijke afwegingen voor de volgorde? Aan de hand van beelden geven we een eerste indruk. Jacomine Meyling is videohometrainer en biedt Licht pedagogische hulp als gemeentelijk aanbod via de GGD, vanuit haar eigen praktijk ‘Ouders & Co’. Thalina van Renssen is opleider videohometraining en ondersteunt licht pedagogische hulp als gemeentelijk aanbod vanuit het Leger des Heils Noord.
6. VHT binnen het maatschappelijk werk
De Kern is een organisatie voor Maatschappelijke Dienstverlening. We bieden hulp aan alle inwoners van Zwolle Kampen en Zwartewaterland. We hebben binnen de Kern verschillende teams voor volwassenen en ook een team Jeugd en Gezin. De medewerkers van dit team bieden hulp en ondersteuning aan een ieder die vragen heeft op het gebied van opgroeien en opvoeden. Dit doen we laagdrempelig, outreachend en proactief. We bieden S-MW op tal van scholen en we zijn onderdeel van het kernteam in het CJG. We werken kortdurend en oplossingsgericht. De ouders kunnen zelf met hun hulpvraag komen, soms worden ze doorverwezen door de huisarts, de scholen of door anderen. Een belangrijke methodiek binnen de opvoedingsondersteuning is VHT. Presentatie: Jantine Berentschot en Ina Bottenberg.
7. Video-observatie en kortdurende VHT vanuit MEE
Een kind met een beperking vraagt van ouders en gezinsleden extra zorg en aandacht. Ook ouders met een beperking, kunnen als gevolg hiervan met specifieke opvoedingsvragen komen te zitten. Vragen over de ontwikkeling van een kind of omgang met een specifieke beperking komen bij ons binnen via: de klant zelf, op verzoek van het IV (integrale vroeghulp) team, of op verzoek van een peuterspeelzaal, kinderopvang of school. De inzet van de Video observatie (VoB) en eventueel het aanbod voor een kortdurend VIB traject kan de klant en zijn/ haar netwerk weer op het goede spoor brengen. Als onafhankelijke organisatie kan MEE helpen de vragen van opvoeders te verhelderen. Daarnaast kan MEE ondersteuning bieden bij het aanvragen van geïndiceerde hulp indien er ‘meer’ nodig is. MEE beschikt hiertoe over brede kennis van de sociale kaart om de best passende vervolghulp te kunnen adviseren. In deze workshop willen we graag enkele van deze toepassingsmogelijkheden met jullie delen. Presentatie Annemiek de Jong en collega’s van MEE Veluwe.
8. VIB bij adoptiegezinnen: ‘Gewoon waar kan, adoptiespecifiek waar nodig’
Begeleiden bij pedagogische vragen bij adoptiegezinnen vraagt specialistische kennis en vaardigheden van de begeleiders. Dit is de reden dat de Stichting Adoptievoorzieningen een landelijk VIB aanbod heeft voor adoptiegezinnen in de eerste periode na aankomst van het adoptiekind in het gezin. Het ondersteunen in het ontstaan van basisvertrouwen en de groei van hechting is een belangrijk doel. Daarnaast komen veel adoptiespecifieke items, zoals verlies en rouw, loyaliteit en statusvoorlichting aan bod. Het is van belang dat lokale voorzieningen weten waar ze terecht kunnen met adoptiespecifieke vragen t.a.v. hulpverlening en doorverwijzing, zodat er een goede doorstroming van de lokale reguliere eerstelijnshulp naar adoptiespecifieke hulp is. Goede doorstroming vraagt ‘adoptiealertheid‘ van eerstelijns hulpverleners. In een presentatie zal aan de hand van beeldmateriaal een helder beeld geschetst worden van adoptiespecifieke items en de mogelijkheden van de Stichting Adoptievoorzieningen voor lokale eerstelijns hulpverleners. Anny Havermans is video interactie begeleider en opleider VIB bij de Stichting Adoptievoorzieningen.
9. Omgangshuis (Noord Holland)
Per jaar scheiden 35.000 kinderen mee met hun ouders. 1/3 e deel van deze kinderen verliest het contact met de uitwonende ouder. Kinderen hebben recht op contact met beide ouders. Het Omgangshuis in Noord Holland ondersteunt ouders en kinderen bij het opstarten en/of herstellen van dit contact. Omgangsbegeleiding, bemiddeling en coachen van kinderen en ouders, is het aanbod van het Omgangshuis. VIB wordt op heel specifieke wijze benut: aparte opnames van zowel moeder als vader in de omgang met hun kind(eren) worden met beide ouders samen besproken. Hiermee komt het kind en het gezamenlijk ouderschap (weer) centraal. Ouders werken zo aan verbetering van de communicatie met hun kind en elkaar, met als doel een goede omgangsregeling en een goed werkend ouderschapsplan. Presentatie: Loes Michels (directeur Omgangshuis Noord-Holland) en Susan Anneveldt (VIB-coach in het Omgangshuis en VHT/VIB-opleider)
10. Huilbaby team, vanuit MOC ’t Kabouterhuis Amsterdam
Vanuit het MOC ’t Kabouterhuis wordt door gezinsbegeleidsters een intensieve kortdurende ondersteuning in de thuissituatie voor ouders met een zuigeling gegeven. Het gaat hierbij om baby’s (tussen de 1 en 12 maanden) die ontroostbaar huilen en/of onrustig zijn. Daarnaast kan het opvoeden van een jonge zuigeling de balans binnen het gezin ernstig verstoren. Ouders kunnen de tips, vanuit het voorveld, onvoldoende toepassen. Vaak is er sprake van eigen problematiek van de ouders (psychopathologie) en/of heeft het gezin geen netwerk waar het op terug kan vallen. De nadruk van de begeleiding ligt o.a. op het herstellen van het contact tussen de baby en ouder, de ouder begrijpt de baby beter, weet hoe te handelen om het huilen te verminderen en de ouders hebben meer vertrouwen in zichzelf als opvoeder gekregen. Presentatie: Maria de Groot, Jolanda Zwart en Dineke van Houwelingen (gezinsbegeleidsters).
