2010. Utrecht, juli 2010 Drs. D. van der Veen, Labyrinth. In opdracht van wijkraad Noordoost

Duurzaam Wonen Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

Utrecht, juli 2010 Drs. D. van der Veen, Labyrinth

In opdracht van wijkraad Noordoost

2 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

Utrecht, juli 2010 Deze wijkraadpleging is uitgevoerd in opdracht van en in samenwerking met wijkraad Noordoost.

Wijkraad Noordoost Postbus 8395 3503 RJ UTRECHT E: [email protected] W: www.wijkraadnoordoost.nl Labyrinth Onderzoek & Advies Ondiep Zuidzijde 6 3551 BW UTRECHT T: (030) 2627191 E: [email protected] W: www.labyrinthonderzoek.nl Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag - door iemand anders dan de opdrachtgever - worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. 3 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................ 4 SAMENVATTING ............................................................................................................................... 5 BEWONERSONDERZOEK ........................................................................................................................... 5 WIJKBIJEENKOMST ................................................................................................................................. 6 CONCLUSIE ........................................................................................................................................... 7 1. INLEIDING ..................................................................................................................................... 8 AANLEIDING EN DOEL VAN HET ONDERZOEK ................................................................................................. 8 ONDERZOEKSSTAPPEN............................................................................................................................. 8 STAP 1: WEBSITE ................................................................................................................................... 8 STAP 2: ONLINE BEWONERSONDERZOEK ..................................................................................................... 9 STAP 3: WIJKBIJEENKOMST .................................................................................................................... 10 LEESWIJZER ......................................................................................................................................... 10 2. UITKOMSTEN BEWONERSONDERZOEK ....................................................................................... 11 KLIMAATVERANDERING ......................................................................................................................... 11 ZELF IN ACTIE KOMEN ............................................................................................................................ 13 GEZAMENLIJK DUURZAAM WONEN .......................................................................................................... 16 3. UITKOMSTEN WIJKBIJEENKOMST ............................................................................................... 18 PRESENTATIE DUURZAME WIJKINITIATIEVEN............................................................................................... 18 TAFELDISCUSSIES .................................................................................................................................. 18 OVERIGE WIJKINITIATIEVEN .................................................................................................................... 21 BIJLAGE 1: OPMERKINGEN BEWONERSONDERZOEK ....................................................................... 22 BIJLAGE 2: NOTULEN WIJKBIJEENKOMST ....................................................................................... 24 TAFEL 1.............................................................................................................................................. 24 TAFEL 2.............................................................................................................................................. 26 TAFEL 3.............................................................................................................................................. 27 TAFEL 4.............................................................................................................................................. 29 TAFEL 5:............................................................................................................................................. 31


Samenvatting In de wijkraadpleging van 2009/2010 heeft de wijkraad het thema ‘Duurzaam Wonen’ centraal gesteld. De wijkraad heeft zich met dit onderzoek ten doel gesteld om bewoners te informeren over het belang en de mogelijkheden van duurzaam wonen en om (op kleine schaal) te inventariseren hoe bewoners hierover denken en wat zij momenteel zelf ondernemen. Daarnaast moet het onderzoek duidelijk maken of er onder wijkbewoners bereidheid bestaat om gezamenlijk duurzaamheidsinitiatieven op te zetten en wat de (on)mogelijkheden hierbij zijn. Ook moet blijken hoe belangrijk de regierol vanuit de gemeente is en welke gemeentelijke ondersteuning wenselijk is om (gezamenlijke) duurzame projecten te laten slagen. Om de beoogde doelstellingen te bereiken, zijn de wijkraadplegingen van 2009 en 2010 gecombineerd. In deze periode heeft Labyrinth een informatieve website ontwikkeld over duurzaam wonen (www.wijkraadnoordoost.nl/duurzaamwijkhuis), is een online bewonersonderzoek uitgevoerd en heeft een wijkbijeenkomst plaatsgevonden, waar met ruim 50 bewoners werd nagedacht over de mogelijkheden om gezamenlijk duurzame initiatieven op touw te zetten. Hieronder vindt u de belangrijkste uitkomsten van het online bewonersonderzoek en de wijkbijeenkomst.

Bewonersonderzoek De uitkomsten van het online bewonersonderzoek zijn gebaseerd op de antwoorden van 100 wijkbewoners die affiniteit hebben met het thema duurzaam wonen. Het gaat hierbij om bewoners die hoog zijn opgeleid, veelal werken (relatief veel zelfstandige ondernemers) en om relatief veel respondenten van midden veertig tot midden vijftig. Voor deze bewonersgroep geldt het volgende: Een meerderheid maakt zich veel zorgen over mondiale klimaatveranderingen en driekwart is van mening dat menselijk handelen op zijn minst behoorlijke invloed heeft op dit proces. Een ruime meerderheid vindt dat huishoudens meer gebruik zouden moeten maken van duurzame energie en de respondenten zijn daar in grote mate ook zelf toe bereid. Er zijn een drietal thema’s waarbinnen respondenten de meeste besparingen realiseren: o Isolatie: vooral de grotere investeringen dubbel glas, vloerisolatie en dakisolatie; o Verlichting: het gebruiken van spaar- en led-lampen en bewust minder verlichten; o Verwarming: vooral gedragsveranderingen m.b.t. minder stoken. Het milieu (91%) is de belangrijkste motivatie om zuinig met energie om te gaan, maar ook voordelen voor de eigen portemonnee spelen mee (54%). Respondenten zijn goed op de hoogte van de mogelijkheden om thuis energie te besparen, maar over de subsidiemogelijkheden voor duurzame investeringen bestaat veel minder duidelijkheid. De helft zou zeker in een ‘duurzame buurt’ willen wonen waar bewoners gezamenlijk bezig zijn met duurzaam wonen, een derde zou dit misschien wel willen. Een ruime meerderheid denkt dat wonen in zo’n buurt ook een positieve invloed heeft op de saamhorigheid en leefbaarheid van de buurt. 38% is bereid om samen met buurtbewoners duurzaamheidsinitiatieven op touw te zetten, bijna de helft is hier misschien toe bereid. Er is dus potentie, hoewel er nog enige terughoudendheid bestaat bij een grote groep. Gezamenlijk groene energie opwekken, gezamenlijk isoleren en gezamenlijk groene energie inkopen, zijn volgens de respondenten


interessante initiatieven op dit gebied.

Wijkbijeenkomst Tijdens de wijkbijeenkomst die op 1 juni 2010 over het thema duurzaam wonen werd georganiseerd, stonden drie vragen centraal: 1. 2. 3.

Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? Wat zou je samen (met buurtbewoners) op dit gebied kunnen doen en waar moet je hierbij op letten? Hoe zou de gemeente Utrecht dit kunnen ondersteunen of welke (andere) acties op het gebied van duurzaam wonen zou de gemeente moeten nemen?

Tijdens de bijeenkomst werd aan vijf tafels gediscussieerd over deze vragen. Het bleek dat een breed scala aan gedragsveranderingen en (kleine) duurzame investeringen nu al plaatsvindt onder bewoners die affiniteit hebben met het thema duurzaam wonen. De aanwezigen waren het er over eens dat er nog veel meer mogelijk is en dat gezamenlijke initiatieven een grote kans bieden om kostenefficiënter en op grotere schaal duurzame maatregelen te realiseren. De belangrijkste constateringen en overwegingen t.a.v. het gezamenlijk opzetten van duurzaamheidsinitiatieven zijn de volgende: Om een project op buurtniveau te laten slagen heb je voortrekkers nodig die niet snel opgeven. Het is namelijk een langdurig proces met als grote uitdaging het bij elkaar brengen van mensen. Bewoners moeten voorbeelden zien om geïnspireerd te worden en (gezamenlijk) iets op te pakken. Een interessante mogelijkheid is samenwerking tussen bewoners die in eenzelfde type woning wonen. Een energieadvies (EPA) kan zo worden gekopieerd en buren kunnen gezamenlijk subsidies aanvragen en kostenefficiënt aannemers inhuren. Zoek bij het uitvoeren van een gezamenlijk initiatief naar lokale aannemers. Aannemers hoeven dan de wijk niet uit en dit scheelt verkeer op de weg. Daarnaast kunnen aannemers lokale kennis opbouwen, waardoor ze precies weten wat waar aan energiezuinige maatregelen mogelijk is. Lokale aannemers moeten wel gestimuleerd worden om zelf subsidiemogelijkheden mee te nemen in hun offerte. Een databank op buurtniveau met hierin bestaande initiatieven en deskundigheid kan het voor bewoners makkelijker maken om elkaar te vinden. De voormalige milieupunten zouden ontwikkeld kunnen worden tot (fysieke) steunpunten ‘duurzaamheid’ op wijkniveau. Hier kunnen bewoners met al hun vragen over duurzaam wonen terecht. Ook zou je van hieruit bewoners uit dezelfde buurt aan elkaar kunnen koppelen en van de juiste kennis voorzien om succesvol samen initiatieven op te pakken. Het oprichten van coöperaties tussen buurtbewoners kan leiden tot een sterke positie van buurtbewoners en ook kan hier lokale kennis gebundeld worden. Opgedane kennis in een wijk of buurt kan worden gedeeld met andere wijken. Zo hoeft niet iedere buurt of wijk het wiel opnieuw uit te vinden.


Met betrekking tot ondersteuning of stimulerende maatregelen vanuit de gemeente komen een aantal interessante voorstellen naar voren: De gemeente zou een voortrekkersrol moeten nemen bij alles wat over duurzaamheid gaat. Zo zouden overheidsgebouwen als eerste energieneutraal moeten worden en zouden er zonnepanelen op scholen of (andere) (semi-)overheidsgebouwen moeten komen. Ontwikkel de voormalige milieupunten door tot (fysieke) steunpunten ‘duurzaamheid’ op wijkniveau (eventueel in samenwerking met het wijkbureau) waar bewoners met al hun vragen terecht kunnen (bij een energiecoördinator of energieloket) en van waaruit gezamenlijke initiatieven ondersteund worden. Aan deze steunpunten zou een wijkforum gekoppeld kunnen worden, waar bewoners ervaringen kunnen delen en elkaar kunnen vinden om gezamenlijk initiatieven op te pakken. De gemeente moet helpen bij het bekend maken van voorbeeldprojecten (‘best practices’) om zo bewoners te stimuleren dit voorbeeld (gezamenlijk) na te volgen. Ook zouden (gemeentelijke) subsidiemogelijkheden voor duurzame initiatieven overzichtelijk aan de burger gepresenteerd moeten worden. Maak ook duidelijk wat op termijn de financiële consequenties zijn als je geen duurzame maatregelen neemt. De gemeentelijke webpagina ‘Utrecht creëert nieuwe energie’ zou hiervoor uitgebreid kunnen worden. Het komt erop neer dat je als gemeente moet zorgen dat ook burgers gebruik kunnen maken van de aanwezige deskundigheid. De gemeente zou bij renovaties en nieuwbouwprojecten direct strengere duurzaamheidseisen moeten stellen. Bij renovaties kun je dan denken aan duurzame isolatiemaatregelen, bij nieuwbouw moet het gaan om klimaatneutraal wonen. De gemeente moet aan alle kanten duurzaam wonen stimuleren en het belang hiervan benadrukken. Dit sluit ook aan bij haar eigen beleid (CO2-neutraal in 2030). Belangrijk hierbij is om ook verhuurders aan te sporen energiezuinige maatregelen toe te passen. Nu worden zij hier niet toe gestimuleerd, omdat de energiekosten door de huurder worden betaald.

Conclusie De conclusie is dat er momenteel een kleine basis is van duurzame wijkinitiatieven, maar dat er onder (energiebewuste) bewoners zeker potentie aanwezig is om dit uit te breiden. Hiervoor moet echter nog meer bewustzijn worden gecreëerd en moet beter inzichtelijk worden gemaakt wat de (on)mogelijkheden van duurzame initiatieven zijn. Hier zou ook de gemeente Utrecht een belangrijke faciliterende rol in moeten spelen. Bovenstaande overwegingen en voorstellen kunnen de basis vormen voor het advies dat de wijkraad aan het college van B&W gaat geven. Hierbij zal de wijkraad vooral moeten ingaan op de rol van de gemeente m.b.t. het stimuleren van (gezamenlijke) duurzaamheidsinitiatieven in de wijk.


1. Inleiding Aanleiding en doel van het onderzoek De wijkraad van Utrecht Noordoost heeft in 2008 een wijkraadpleging uitgevoerd met als thema ‘de toekomst van de wijk’. Hierin kwam naar voren dat bewoners kiezen voor kleinschaligheid en leefbaarheid in de wijk en niet voor economische groei met meer woningen, verkeer, etc. In de wijkraadpleging van 2009/2010 bouwt de wijkraad voort op deze duidelijke keuze door het thema ‘Duurzaam Wonen’ centraal te stellen. Labyrinth Onderzoek & Advies is gevraagd de wijkraadpleging uit te voeren. Het thema duurzaam wonen past uitstekend binnen de gemeentelijke doelstelling om in 2030 in iedere wijk van Utrecht CO2-neutraal te zijn. CO2-neutraal wonen betekent dat het energiegebruik in en om de woning niet zorgt voor een toename van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. De wijkraad heeft zich met dit onderzoek drie zaken ten doel gesteld: 1.

2. 3.

Wijkbewoners informeren over het belang van duurzaam wonen en de mogelijkheden hiertoe (‘olievlekwerking’: bestaande initiatieven boven water halen, zodat geïnteresseerden deze kunnen overnemen); Inventariseren hoe bewoners op dit moment denken over duurzaam wonen en wat zij hier zelf aan doen; Duidelijk maken of er onder wijkbewoners bereidheid bestaat om gezamenlijk duurzaamheidsinitiatieven op te zetten en wat de (on)mogelijkheden hierbij zijn. Ook moet blijken hoe belangrijk de regierol vanuit de gemeente is en welke gemeentelijke ondersteuning wenselijk is om (gezamenlijke) duurzame projecten te laten slagen.

Onderzoeksstappen Om de beoogde doelstellingen te bereiken, zijn de wijkraadplegingen van 2009 en 2010 gecombineerd. In deze periode hebben een drietal onderzoeksstappen plaatsgevonden: 1. 2.

3.

De ontwikkeling van een informatieve website over duurzaam wonen (doelstelling 1); Het uitvoeren van een online bewonersonderzoek (doelstelling 2 en in mindere mate 3). De nadruk binnen de wijkraadpleging ligt echter op de eerste en derde stap (en dus ook op de eerste en derde doelstelling); het online onderzoek vormt een interessante aanvulling en goede input voor de wijkbijeenkomst (stap 3); Het organiseren van een wijkbijeenkomst over duurzaam wonen (doelstelling 1 en 3).

De uitkomsten van de stappen 2 en 3 zijn in deze rapportage weergegeven.

Stap 1: Website Labyrinth heeft in samenwerking met Plato-webdesign het ‘duurzame wijkhuis’ ontwikkeld. Dit wijkhuis is te raadplegen op www.wijkraadnoordoost.nl/duurzaamwijkhuis. Het wijkhuis heeft als doel om de burger van Utrecht Noordoost te informeren over het belang en mogelijkheden van duurzaam wonen. Op de site worden onder meer slimme energietips gegeven en komen bewoners zelf in een aantal filmpjes aan het woord. Ook vindt u hier een reportage over Het Groene Dak, een ecologische buurt in Voordorp waar bewoners bewust met energie omgaan.


In december 2009 is de website online gegaan en heeft tot nu toe steeds een redelijk bezoekersaantal gehad. De website is gepromoot d.m.v. een e-mail aan geïnteresseerden uit vorige wijkraadplegingen, aankondigingen in wijkkrantjes, via de website van de wijkraad en ook heeft de wijkraad in haar eigen netwerk ruchtbaarheid gegeven aan het bestaan van het duurzame wijkhuis. In mei 2010 heeft een flyeractie plaatsgevonden op een aantal drukke punten in de wijk (onder meer bij winkelcentrum De Gaard en bij de winkels aan de Merelstraat). Hier hebben op een tweetal zaterdagen interviewers van Labyrinth de website en de wijkbijeenkomst gepromoot. Het wijkhuis is tevens gebruikt als aankondiging voor het onlineonderzoek (stap 2) en de wijkbijeenkomst over duurzaam wonen (stap 3).

Stap 2: Online bewonersonderzoek In deze wijkraadpleging ligt de nadruk op de eerste en derde doelstelling; toch is het ook belangrijk om een indruk te krijgen hoe bewoners zelf denken over duurzaam wonen en wat zij momenteel op dit gebied ondernemen. Het online onderzoek dat hiertoe ontwikkeld is, geeft tevens een eerste inzicht in de bereidheid van bewoners om gezamenlijk initiatieven op touw te zetten. Tot slot heeft dit onderzoek input geboden voor de wijkbijeenkomst die Labyrinth in een later stadium van het onderzoek heeft georganiseerd. Het bewonersonderzoek is net als het duurzame wijkhuis begin december 2009 online gegaan en is via een link op deze website te bezoeken geweest. Daarnaast is het onderzoek gepromoot d.m.v. een e-mailuitnodiging aan geïnteresseerden uit vorige wijkraadplegingen en hebben een aantal aankondigingen in diverse wijkkrantjes gestaan. Op 10 juni 2010 is het onderzoek afgesloten en hadden precies 100 respondenten de vragenlijst op internet ingevuld. Al met al geeft het onlineonderzoek een goed beeld van wat er leeft bij bewoners die betrokken zijn bij het thema duurzaam wonen. De respondenten van het onderzoek zijn afkomstig uit alle delen van de wijk Noordoost. Bijna evenveel mannen als vrouwen hebben deelgenomen en de gemiddelde leeftijd is 47 jaar. Wat opvalt, is dat er relatief veel deelnemers van midden-40 tot midden-50 zijn. Daarnaast is 9 op de 10 hoog opgeleid (Noordoost is ook een relatief hoog opgeleide wijk) en 80% is werkend, waarvan een aanzienlijk deel (ruim een kwart) als zelfstandig ondernemer. Ongeveer 10% van de respondenten is met pensioen. Het onderzoek beoogt geen representativiteit voor de gehele wijk, maar geeft wel een beeld van wat er leeft bij bewoners die affiniteit hebben met het thema 1 duurzaam wonen . De achtergrondgegevens van de respondenten (hoog opgeleid, veelal werkend, 1

Dat de respondenten zich betrokken voelen bij het thema duurzaam wonen blijkt ook uit het feit dat ruim driekwart op de hoogte gehouden wil worden van het vervolg van het onderzoek. In vergelijking met andere 9 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

relatief veel zelfstandig ondernemers, veel respondenten van midden 40 tot midden 50) geven een indicatie van het type bewoner dat zich vooral met dit thema bezighoudt.

Stap 3: Wijkbijeenkomst Op 1 juni 2010 heeft de wijkraad samen met Labyrinth een wijkbijeenkomst georganiseerd om te komen tot een verdieping van het thema. Het doel was om bewoners te informeren over bestaande initiatieven in de wijk, om samen met bewoners te bekijken welke duurzame initiatieven er momenteel leven, welke van deze (of andere) initiatieven zich lenen voor een gezamenlijke aanpak en welke ondersteuning vanuit de gemeente wenselijk is. Op deze bijeenkomst moest het thema duurzaam wonen nader geconcretiseerd worden en moest een aanzet gegeven worden om gezamenlijke initiatieven tussen buurtbewoners of met een hele buurt meer op de agenda te krijgen. De bijeenkomst was voor velen inderdaad inspirerend. Op de bijeenkomst waren ruim 50 bewoners (waarvan een aantal wijkraadsleden) in goede sfeer bijeen gekomen. Allereerst presenteerde Labyrinth de uitkomsten van het online bewonersonderzoek en vervolgens kwamen vertegenwoordigers van drie interessante wijkinitiatieven in Noordoost aan het woord: Energieteam Voordorp, project Van Swindenstraat en Nova-Zembla. Hun duurzame initiatieven waarbij verschillende buurtbewoners betrokken zijn, vormden een goede inspiratie om in kleine groepen verder na te denken over initiatieven die zich lenen voor een gezamenlijke aanpak. Mede op basis van deze bijeenkomst zal de wijkraad aanbevelingen doen aan de gemeente om beter faciliterend op te treden om zo (gezamenlijk) duurzaam wonen in Noordoost te stimuleren.

Leeswijzer Deze rapportage start met een samenvatting van de belangrijkste uitkomsten van het onlineonderzoek en de wijkbijeenkomst. Na de inleiding (hoofdstuk 1) worden in het tweede hoofdstuk de uitkomsten van het bewonersonderzoek gepresenteerd en in het derde hoofdstuk volgt een overzicht van het verloop van de wijkbijeenkomst. In bijlage 1 zijn vervolgens interessante suggesties van respondenten van het bewonersonderzoek opgenomen. In bijlage 2 vindt u tot slot de notulen van de tafeldiscussies, die zijn gemaakt tijdens de wijkbijeenkomst van 1 juni 2010.

onderzoeken die Labyrinth uitvoert, is dit een hoog percentage. 10 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

2. Uitkomsten bewonersonderzoek In dit hoofdstuk zullen we eerst stilstaan bij de zorgen die respondenten hebben over mondiale klimaatveranderingen en welke invloed de mens volgens hen hierop heeft. In de tweede paragraaf staat het ‘zelf in actie komen’ centraal: hoe belangrijk vinden respondenten het om zuiniger met energie om te gaan, zijn ze bekend met de mogelijkheden hiertoe en welke acties nemen zij momenteel zelf? In de laatste paragraaf wordt tot slot ingegaan op de bereidheid om samen met buurtbewoners duurzame initiatieven op touw te zetten.

Klimaatverandering Het mondiale klimaat lijkt aan verandering onderhevig. Steeds vaker klinken geluiden over (mogelijke) zeespiegelstijgingen, verdroging en vernatting, extremere temperaturen en zo meer. Klimaatverandering zou ook gevolgen kunnen hebben voor het leven van mensen op aarde. Een meerderheid van alle respondenten maakt zich behoorlijke zorgen over klimaatverandering, 17% maakt zich zelfs heel veel zorgen. Slechts een klein percentage (13%) maakt zich weinig tot geen zorgen. Klimaatverandering is dus een belangrijk thema onder de respondenten. Dit is weergegeven in figuur 1: Figuur 1: In hoeverre maakt u zich zorgen over mondiale klimaatveranderingen? (n=100) 50% 40%

41%

30%

29%

20% 10%

17%

13%

0% Heel veel zorgen

Behoorlijke zorgen

Enige zorgen

Weinig tot geen zorgen

Bron: Labyrinth Onderzoek & Advies, 2010

Foto van een kolencentrale waarmee niet-duurzame energie wordt opgewekt.


Driekwart van de respondenten is van mening dat menselijk handelen op zijn minst behoorlijke invloed heeft op het proces van klimaatverandering. De helft van deze groep gaat zelfs uit van heel veel invloed. Dit is weergegeven in figuur 2: Figuur 2: Welke invloed denkt u dat menselijk handelen (energieverbruik) heeft op mondiale klimaatveranderingen? (n=100) 50% 40% 30%

39%

37%

20%

18%

10%

5%

0% Heel veel invloed

Behoorlijke invloed

Enige invloed

Weinig tot geen invloed


In het Milieubeleidsplan van de gemeente Utrecht (2004) laat de gemeente de ambitie horen om in 2030 CO2-neutraal te zijn, onder meer op het gebied van wonen. CO2-neutraal wonen betekent dat het energiegebruik in en om de woning niet zorgt voor een toename van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Het broeikaseffect zal dan in ieder geval niet verder versterkt worden, omdat op grote schaal duurzame energie zal worden toegepast. De overgrote meerderheid van de respondenten (81%) vindt deze ambitie van de gemeente heel goed. Slechts 5% vindt de ambitie niet goed, waarbij sommige respondenten melden dat met het huidige ingrijpen van de gemeente deze ambitie nooit gehaald gaat worden. In figuur 3 is de mening van respondenten over de CO2-neutrale ambitie weergegeven: Figuur 3: Wat vindt u van de ambitie van de gemeente Utrecht om in 2030 in alle woonwijken (waaronder Utrecht Noordoost) volledig CO2-neutraal te zijn? (n=100) Heel goed

81%

14% 5%

Redelijk Niet (zo) goed

0%

20%

40%

60%

80%

100%



Zelf in actie komen We hebben in de vorige paragraaf gezien dat de respondenten zich zorgen maken over klimaatverandering en de mens hier voor een groot deel voor verantwoordelijk houden. In het verlengde hiervan vinden 9 van de 10 respondenten het (zeer) belangrijk dat huishoudens meer gebruik gaan maken van duurzame energie. Dit is weergegeven in figuur 4: Figuur 4: In hoeverre vindt u het belangrijk dat huishoudens meer gebruik gaan maken van duurzame of groene energie (‘groene stroom’)? (n=99) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

63%

25% Zeer belangrijk

4%

Belangrijk

8%

Een beetje belangrijk

Niet of nauwelijks belangrijk


Belangrijk is ook de vraag in hoeverre de respondenten ook zelf bereid zijn om thuis zuiniger met energie om te gaan. De helft van alle respondenten blijkt hiertoe bereid, maar geeft aan er nu al goed op te letten. Bijna 40% is hier ook toe bereid en geeft aan dat het inderdaad zuiniger kan. Slechts 12% is niet bereid om thuis zuiniger met energie om te gaan, vooral omdat deze respondenten van mening zijn hier al voldoende op te letten. Maar de meeste respondenten erkennen dat er bij hun nog energiewinst te behalen is en zijn ook bereidheid om zuiniger te leven. Dit is weergegeven in figuur 5: Figuur 5: Bent u persoonlijk bereid om zuiniger met energie om te gaan, in en om uw huis? (n=100) Daar ben ik toe bereid, want het kan zuiniger

2%

10%

39%

49%

Daar ben ik toe bereid, ook al let ik er nu al op Daar ben ik niet toe bereid, want ik let er al voldoende op Daar ben ik niet toe bereid, ook al kan het zuiniger



Het is interessant om te bezien welke motivaties bestaan om thuis zuiniger met energie om te gaan. Voor bijna alle respondenten (91%) is het milieu de belangrijkste reden om dit te doen. Voor iets meer dan de helft is daarnaast de eigen portemonnee een goede motivatie, want met energie besparen, bespaar je doorgaans ook op je eigen portemonnee. Een aantal respondenten noemt nog een andere reden om zuinig met energie om te gaan: het willen zijn tot een voorbeeld voor anderen, bijvoorbeeld voor hun kinderen. In figuur 6 zijn de belangrijkste motivaties weergegeven: Figuur 6: Wat zijn of zouden voor u de redenen zijn om thuis zuiniger met energie om te gaan? (n=100)

91%

Milieu

54%

Portemonnee 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Bijna 60% van alle respondenten is redelijk op de hoogte van de bestaande besparingsmogelijkheden thuis, een kwart is zelfs erg goed op de hoogte. Dit zijn hoge cijfers in vergelijking met de bekendheid van subsidiemogelijkheden voor duurzame investeringen. Slechts 4% is hier goed van op de hoogte en een derde is redelijk op de hoogte. Bijna 30% is niet of nauwelijks op de hoogte. De respondenten kennen dus wel de bestaande mogelijkheden, maar de weg naar subsidies is veel minder bekend. Dit is weergegeven in figuur 7: Figuur 7: In hoeverre bent u op de hoogte van a) bestaande besparingsmogelijkheden thuis en b) van subsidiemogelijkheden voor duurzame investeringen? (n=100) 70% 60%

58%

50% 40% 30% 20% 10%

35%

33% 24%

17%

4%

29% 1%

0% Erg goed op de hoogte

Redelijk op de hoogte

Besparingsmogelijkheden thuis

Een beetje op de hoogte

Niet op nauwelijks op de hoogte

Subsidiemogelijkheden voor investeringen



We hebben dus gezien dat respondenten het belangrijk vinden om zuinig(er) met energie om te gaan, maar welke concrete acties nemen zij momenteel op het gebied van duurzaam wonen? Iedere respondent heeft een vijftal maatregelen kunnen noemen die hij zelf al genomen heeft of momenteel neemt. Een drietal thema’s waarbinnen respondenten besparingen realiseren, springen er uit: isolatie, verlichting en verwarming. 1.

2.

3.

Isolatie: Het gaat hierbij vooral om grotere investeringen: dubbel glas, vloerisolatie en dakisolatie. Ook kleinere investeringen worden af en toe genoemd, zoals het aanbrengen van tochtstrippen of folie achter de radiatoren; Verlichting: Meestal gaat het om het gebruik van spaarlampen of led-lampen (kleinere investeringen). Grasdak van gemeenschapshuis in Het Groene Dak, Voordorp. Bron: Labyrinth Onderzoek & Advies, 2009 Daarnaast zijn veel respondenten bewust bezig met hun gedrag: eerder lichten uit doen en kamers waar je niet bent niet verlichten; Verwarming: Bij dit thema gaat het in hoofdzaak om gedragsverandering: minder stoken door de verwarming lager te zetten, verwarming eerder uit doen en alleen de plaatsen verwarmen waar mensen zijn. Daarnaast gaat het ook om warmer aankleden thuis en deuren en ramen dichthouden om zo warmte niet verloren te laten gaan. Het gebruik van een hoogrendementsketel wordt ook af en toe genoemd (maar zeker niet door een meerderheid van de respondenten).

Naast bovengenoemde investeringen worden op kleinere schaal ook genoemd het gebruik van zonnepanelen en de inkoop van groene stroom. Toch gaat het maar om een beperkt aantal respondenten dat zich hiermee bezighoudt. Tot slot zijn er nog diverse gedragsveranderingen die niet op grote schaal in de antwoorden terugkomen, maar wel geregeld genoemd worden: Water besparen in de douche: Korter/minder douchen, aanschaf waterbesparende douchekop/toilet; Water besparen vaatwasser/wasmachine: Apparaten alleen vol laten draaien of op lagere temperatuur wassen; (Sluip)verbruik elektra tegengaan: Laders uit stopcontact halen, apparaten uitzetten i.p.v. stand-by, aanschaf van zuinigere apparaten; Bewust omgaan met voedsel: ‘Consuminderen’ (zodat minder voedsel geproduceerd hoeft te worden), thuis minder afval produceren. Tot slot zijn er ook respondenten die aangeven geen auto te hebben of hier heel selectief gebruik van maken. Eigenlijk valt dit thema buiten de scope van dit onderzoek. Vervoerskeuze is breder dan duurzaam wonen, maar past wel binnen het thema ‘duurzaam leven’.


Gezamenlijk duurzaam wonen In Nederland komen steeds meer ecologische woonwijken of worden oudere wijken gerenoveerd, waarbij duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt is. In veel van dit soort projecten wordt in en om het huis gebruik gemaakt van duurzame materialen en worden energiebesparende maatregelen toegepast. Ook bewoners worden vaak actief betrokken in deze projecten en werken soms samen in het verhogen van de duurzaamheid. Van alle respondenten geeft iets meer dan de helft aan zelf zeker in zo’n duurzame buurt te willen wonen, waar bewoners gezamenlijk bezig zijn met duurzaam wonen. Nog eens 35% zou dit misschien wel willen, slechts 11% staat hier niet positief tegenover. Dit is weergegeven in figuur 8: Figuur 8: Zou u in een duurzame buurt willen wonen, waar bewoners gezamenlijk bezig zijn met duurzaam wonen (dit kan ook in uw huidige buurt zijn)? (n=97)

11% Ja zeker

54%

35%

Misschien wel Liever niet


Een ruime meerderheid van de respondenten (84%) denkt dat wonen in een duurzame buurt ook een positieve invloed kan hebben op de saamhorigheid en leefbaarheid in de buurt. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het elkaar makkelijker aanspreken op gedrag, elkaar helpen met klusjes of een keer de auto delen. Hoe respondenten over deze mogelijke gevolgen van wonen in een duurzame wijk denken, is weergegeven in figuur 9: Figuur 9: Denkt u dat wonen in een duurzame buurt een positieve invloed heeft op de saamhorigheid en leefbaarheid in de buurt? (n=87) 50% 40% 30%

45% 39%

20% 10%

10% 0% Ja zeker

Waarschijnlijk wel

Waarschijnlijk niet

6% Zeker niet



Aan de respondenten is gevraagd of zij samen met andere buurtbewoners bepaalde duurzaamheidsinitiatieven zouden willen opzetten. 38% is hier direct toe bereid, maar de grootste groep (45%) zegt ‘misschien wel’. Er is dus nog sprake van een zekere terughoudendheid, hoewel dit antwoord wel potentie uitstraalt. Slechts 17% zegt op voorhand dit niet te willen. Dit is weergegeven in figuur 10: Figuur 10: Zou u bereid zijn om met medebewoners uit uw buurt (vrijblijvend) bepaalde duurzaamheidsinitiatieven op touw te zetten? (n=98) 50% 40% 30%

45% 38%

20%

17%

10% 0% Ja

Misschien wel

Nee


Aan de (potentieel) geïnteresseerde bewoners zijn vier initiatieven voorgelegd die samen met buurtbewoners ondernomen kunnen worden. Drie van de vier initiatieven blijken erg interessant voor respondenten. Gezamenlijk groene energie opwekken gaat aan kop (58%), gevolgd door gezamenlijk isoleren (54%) en gezamenlijk groene energie inkopen (44%). Het gezamenlijk inkopen van zuinige verwarmingsketels is wat minder interessant, wellicht omdat een deel van de respondenten al zo’n ketel in gebruik heeft. Bij het gezamenlijk opwekken van energie wordt gedacht aan het plaatsen van zonnepanelen of het opwekken van aardwarmte. Bij gezamenlijk isoleren denken respondenten bijvoorbeeld aan het aanleggen van gras- of sedumdaken. De interesse van respondenten in gezamenlijke initiatieven is weergegeven in figuur 11: Figuur 11: Welk initiatief zou dan uw interesse hebben? (n=85)*

58%

Gezamenlijk groene energie opwekken

54%

Gezamenlijk isoleren

44%

Gezamenlijk groene energie inkopen Gezamenlijk zuinige verwarmingsketels inkopen

24% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Bron: Labyrinth Onderzoek & Advies, 2010 * Deze vraag is alleen gesteld aan de respondenten die in figuur 10 ‘ja’ of ‘misschien wel’ hebben geantwoord.


3. Uitkomsten wijkbijeenkomst Op 1 juni 2010 organiseerde de wijkraad samen met Labyrinth een wijkbijeenkomst over het thema duurzaam wonen. Deze bijeenkomst was bedoeld als verdieping op het thema, waarbij allereerst vertegenwoordigers van een aantal duurzame initiatieven uit de wijk hun kennis met bewoners deelden. Op deze manier werden bewoners geïnspireerd om ook zelf stappen te ondernemen richting duurzame wijkinitiatieven (de eerste doelstelling van de wijkraadpleging). Na deze presentaties gingen bewoners met elkaar in gesprek. Sprekers van de volgende wijkinitiatieven gaven een presentatie:

Presentatie duurzame wijkinitiatieven Energieteam Voordorp (Transition Towns): Een aantal Voordorpers is enthousiast bezig met het thema duurzaamheid in de wijk. Dit initiatief heet Voordorp op Eigen Kracht en maakt onderdeel uit van de beweging Transition Towns (www.transitiontowns.nl). Tijdens de avonden die tot nu toe georganiseerd zijn, is met steeds meer buurtbewoners gepraat en zijn ideeën uitgewisseld om Voordorp duurzamer en minder afhankelijk van fossiele brandstoffen te maken. Er is niet alleen gepraat, maar er zijn ook concrete plannen gemaakt. Zo is recentelijk het Energieteam Voordorp gestart. Dit is een klein groepje bewoners, maar als bewoners van de wijk willen zij initiatieven ontwikkelen om samen met andere bewoners het energie verbruik in de wijk te verminderen en eigen energie opwekking te stimuleren. Ze willen beginnen met het opzetten van een databank van bewoners die ervaring hebben met energiebesparende en energieopwekkende maatregelen en die bereid zijn hun kennis te delen met andere bewoners in Voordorp ([email protected]). Project Van Swindenstraat: In de Van Swindenstraat is in januari 2010 een initiatiefgroep gestart. Het doel is om te kijken hoe bewoners actief betrokken kunnen worden bij het energieneutraal maken van woonhuizen (bouwjaar 1928-1930) en het verhogen van de leefbaarheid in de straat. Concrete doelstellingen zijn het aanpakken van vloerisolatie, aanleg van sedumdaken, gezamenlijk inkopen van groene energie en zonnepanelen en het maken van een groenplan voor de straat. Doelstellingen voor de langere termijn zijn het introduceren van windenergie, en het ontkoppelen van hemelwaterafvoer. Energieteam Nova-Zembla: In de Nova-Zembla buurt heeft een groep bewoners de handen ineen geslagen en zich aangemeld voor een EPA (Energie Prestatie Advies). Op basis hiervan kan voor verschillende onderdelen een gezamenlijke inkooptraject worden opgestart. Hiermee bespaar je uiteindelijk op je energienota en draag je bij aan een beter milieu. De organisatie is in handen van het E-team van de Nova-Zemblabuurt.

Tafeldiscussies Na de presentaties van bovenstaande wijkinitiatieven en de uitkomsten van het onlinebewonersonderzoek, werd afgesloten met een interactief gedeelte. Hierbij werd aan vijf tafels onder leiding van een tafelvoorzitter van Labyrinth nagedacht over drie vragen: 1. 2.

Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? Wat zou je samen (met buurtbewoners) op dit gebied kunnen doen en waar moet je hierbij 18

Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

3.

op letten? Hoe zou de gemeente Utrecht dit kunnen ondersteunen of welke (andere) acties op het gebied van duurzaam wonen zou de gemeente moeten nemen?

Deze vragen zijn gekoppeld aan de derde doelstelling van de wijkraadpleging (onderzoeken of er onder wijkbewoners bereidheid bestaat om gezamenlijk duurzaamheidsinitiatieven op te zetten en welke gemeentelijke ondersteuning hierbij wenselijk is). De aanwezige bewoners (en een aantal raadsleden) toonden zich betrokken bij het thema en er bestond motivatie om samen met buurtbewoners (meer) gezamenlijke initiatieven te ontwikkelen. Verschillende interessante mogelijkheden werden besproken, waarvan er hier een drietal kort uitgelicht worden: Gluren bij de buren is de naam van een kunstroute in Tuindorp. Maak er gluren bij de buren van m.b.t. energiebesparende maatregelen die buurtbewoners getroffen hebben. Zo kun je kennis en ervaring delen. Met de hele straat een energie plan van aanpak (EPA) laten opstellen door een bedrijf. Dit drukt de kosten per huishouden en de energiebesparende maatregelen die hieruit volgen kunnen op grotere schaal (bijvoorbeeld in een hele straat) worden toegepast. Het vergelijken van energierekeningen/-verbruik per vergelijkbare woning, waardoor bewustwording van het (hoge) energiegebruik ontstaat. Vervolgens werd nagedacht over de (on)mogelijkheden van het uitvoeren van dergelijke gezamenlijke initiatieven en de wenselijke ondersteuning vanuit de gemeente. Een aantal belangrijke constateringen werden gedaan: Om een project op buurtniveau te laten slagen heb je voortrekkers nodig die niet snel opgeven. Het is namelijk een langdurig proces met als grote uitdaging het bij elkaar brengen van mensen. Bewoners moeten voorbeelden zien om geïnspireerd te worden en (gezamenlijk) iets op te pakken. Een databank op buurtniveau met hierin bestaande initiatieven en deskundigheid kan het voor bewoners makkelijker maken om elkaar te vinden. De gemeente moet aan alle kanten duurzaam wonen stimuleren en het belang hiervan benadrukken. Dit sluit ook aan bij haar eigen beleid (CO2-neutraal in 2030). De voormalige milieupunten zouden ontwikkeld kunnen worden tot (fysieke) steunpunten ‘duurzaamheid’ op wijkniveau (eventueel in samenwerking met het wijkbureau). Hier moeten bewoners met al hun vragen terecht kunnen (bij een energiecoördinator of energieloket) en van hieruit kunnen gezamenlijke initiatieven ondersteund worden. Aan deze steunpunten zou een wijkforum gekoppeld kunnen worden, waar bewoners ervaringen kunnen delen en elkaar kunnen vinden om gezamenlijk initiatieven op te pakken. De gemeente moet helpen bij het bekend maken van voorbeeldprojecten (‘best practices’) om zo bewoners te stimuleren dit voorbeeld (gezamenlijk) na te volgen. Ook zouden (gemeentelijke) subsidiemogelijkheden voor duurzame initiatieven overzichtelijk aan de burger gepresenteerd moeten worden. De gemeente zou ook duidelijk moeten maken wat op termijn de financiële consequenties zijn als je geen duurzame maatregelen neemt. Het komt erop neer dat je als gemeente moet zorgen dat ook burgers gebruik kunnen maken van de aanwezige deskundigheid.


De conclusie is dat er momenteel een kleine basis is van duurzame wijkinitiatieven, maar dat er onder (energiebewuste) bewoners zeker potentie aanwezig is om dit uit te breiden. Hiervoor moet echter nog meer bewustzijn worden gecreëerd en moet beter inzichtelijk worden gemaakt wat de (on)mogelijkheden van duurzame initiatieven zijn. Hier zou ook de gemeente een belangrijke faciliterende rol in moeten spelen. Het volledige overzicht van alles wat aan de tafels is besproken, vindt u in de tweede bijlage. In de samenvatting voorin deze rapportage vindt u een handig overzicht van de belangrijkste uitkomsten van de tafeldiscussies. Hieronder een impressie van de wijkbijeenkomst van 1 juni 2010:



Overige wijkinitiatieven Na afloop van de wijkbijeenkomst hebben een aantal aanwezigen een specifiek duurzaamheidsinitiatief aangedragen, waarvoor zij steun in de wijk zoeken. De wijkraad zou hierbij een bemiddelende rol kunnen spelen. Het gaat om de volgende initiatieven: Initiatiefnemer

Voorstel/initiatief

Jan Korff de Gidts

‘1 op 7, gezonder leven!’ Dit is een actie per straat/buurt om de auto meer te laten staan ter bevordering van de fiets en het OV. In het rapport ‘De Kracht van Utrecht’ van de Vrienden van Amelisweerd is hier meer over te lezen.

Liesbeth Simpelaar

Zij verzamelt adressen van ZZP’ers uit Noordoost met het doel om het woon-werkverkeer te verminderen, de cohesie in de wijk te bevorderen en een groter netwerk aan een ieder te bieden.

Ank de Hoop

Het voorstel is om info over duurzaamheid door te geven aan gemeentelijke wijkkranten met voorbeelden van concrete initiatieven uit de wijk.

Erwin Lindeijer

Lid worden van een coöperatie (maatschap) windenergie zonder subsidie maar ook zonder energiebelasting.

Eén van de bestaande wijkinitiatieven in Noordoost


Bijlage 1: Opmerkingen bewonersonderzoek In het online bewonersonderzoek is aan respondenten de mogelijkheid geboden om extra opmerkingen te maken over het onderzoek of over interessante duurzaamheidsinitiatieven. Het gaat hierbij om de volgende opmerkingen: Alle energie die gestopt wordt in duurzaamheid, milieu, groen denken/doen/zijn, etc. draagt niet bij aan een beter milieu! Als het gaat om milieu, vind ik het volgende erg belangrijk: minder autogebruik, niet meer vliegen, consuminderen, eetbare bomen, planten, e.d. Ben benieuwd wat er met dit onderzoek gebeurt, ten behoeve van wie en wat dat allemaal kost. Bewustwording (in wat je doet met deze aarde) lijkt mij ook heel belangrijk! Dit initiatief maakt alleen een kans van slagen als de burger goede en eenvoudig toegankelijke subsidies kan aanvragen! Pas op dat dit initiatief niet gezien wordt als weer overtollig en nutteloos gebruik van belastinggeld! Dubbelglassubsidie (Senternovem / Agentschap NL) is voor de glaszetter niet echt handig. Kunnen jullie een handleiding / hulp geven? Een EPA advies wordt door de Utrechtse makelaars genegeerd. Kunnen jullie daar verbetering in brengen? Duurzaamheid gaat verder dan energie besparen en groene energie opwekken. Denk ook aan ontkoppelen hemelwaterriool, stimuleren alternatief vervoer, LEDstraatverlichting, compostering, lokaal voedsel. Duurzaamheid is niet alleen energie besparen op je energierekening, ook hergebruik van spullen, biologische/FSC-goedgekeurde materialen gebruiken bij aanpassing woning, etc. Komt in dit onderzoek niet aan de orde? Een directe link naar dit onderzoek in een nieuwsbrief zou beter geweest zijn denk ik. Geachte heer of mevrouw, geweldig dit onderzoek, een heel goede zaak. Ik kom echter bij toeval op jullie website terecht, en dat terwijl ik mezelf zie als actief en betrokken in het "Utrechtse". Goed dat het gebeurt, maar er zou ook meer moeten worden gekeken of de gemeente haar ambities wel in de praktijk brengt of zelfs haar eigen beleid ondermijnt. Bewoners die groene initiatieven nemen, worden nogal eens tegengewerkt. Goed initiatief en 2030 is veel te laat, kan het niet veeeel eerder?!! Ik ben absoluut voor een meer duurzame wijk, en wil me daar zelfs voor mijn eigen huis voor inzetten, maar ik vind het niet prettig als dit alleen zou kunnen in 'gemeenschapsverband'. Ik kwam via een tweet van deze enquête te weten. Hoe had ik er anders achter kunnen komen? Ben geen vaste bezoeker van de site van de wijkraad Noordoost. Ik overweeg mijn vloer te isoleren en zou graag info hierover willen ontvangen. Verder ook info over het energielabel in de toekomst. Ik vind de beperking van duurzaam wonen tot energiegebruik wel erg beperkt. Inrichting van de straat, mobiliteitsbehoefte en invulling met auto, OV, fiets, lopen en/of thuiswerken en/of autodelen horen bij duurzaam wonen. Is het mogelijk om de diverse subsidiemogelijkheden aangaande dit onderzoek toegestuurd te krijgen? Het zou bevorderlijk zijn dit kenbaar te maken. 22 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

Leuk om te weten dat dit speelt en dat het zo professioneel wordt aangepakt! Lichten uit in kantoorgebouwen 's avonds en lichtreclames uit op kantoorgebouwen 's avonds. Over het gemeentelijk beleid: ik vind het streven van CO2-neutraal best OK, maar geloof niet dat dit realistisch is. Utrechts eerste wijk, Noordoost, met een eigen klimaat bos lijkt me wel een leuk project. Ik zie de kindertjes er al boshutten timmeren. Vreemd dat duurzame energie gelijkgeschakeld wordt met groene stroom. Kernenergie is m.i. ook duurzaam (want CO2-neutraal....). Tot slot meerdere reacties die het initiatief van wijkraad Noordoost prijzen om meer aandacht te geven aan duurzaam wonen.


Bijlage 2: Notulen wijkbijeenkomst In deze bijlage treft u de notulen van de discussies zoals die aan vijf tafels gehouden werden, tijdens de wijkbijeenkomst van 1 juni 2010.

Tafel 1 Tafelvoorzitter: Daniël van der Veen, Labyrinth Notulist: Hans Botman, wijkraad Noordoost Aan tafel bevonden zich onder meer vertegenwoordigers van en bewoners uit: – De van Swindenstraat – De wijk Wittevrouwen – De Koekoekstraat / zelfbouwgroep Veemarktterrein – Tuindorp / Passie voor Utrecht – Voordorp / Transition Towns E-team – Voordorp / Het Groene dak – Raadslid van de fractie van GroenLinks Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? De discussie begint met zorgen over de nieuwbouw op het Veemarktterrein. De participatie dreigt in het vervolgtraject in het water te vallen. Aangegeven is dat dit project ‘toonaangevend duurzaam’ moet zijn. Daarbij wordt getoetst op een aantal criteria. CO2-neutraliteit is daarbij één criterium. Omdat het totaalplaatje een afweging is van een aantal parameters, is het denkbaar dat er juist op de parameter ‘CO2-neutraal bouwen’ water bij de wijn wordt gedaan. De gemeente en de ontwikkelaar zijn trots op de participatie, maar dit zou gewoon een keihard criterium moeten zijn, aldus een aantal aanwezigen. Wat leuke voorbeelden uit Voordorp: Maak onder je huis een regenwaterkelder. Dat water kan je gebruiken om je WC door te spoelen. Vergroen je straat: meer gevelgroen, maak de tuin en de straat vogelvriendelijker. Begin met de eenvoudigste maatregelen: radiatorfolie, isolatie, dubbel glas. Het is interessant om voor verbouwingswerkzaamheden lokale aannemers in te schakelen. Aannemers hoeven dan de wijk niet uit en dit scheelt een hoop verkeer op de weg. Daarnaast kunnen aannemers lokale kennis opbouwen, waardoor ze precies weten wat waar aan energiezuinige maatregelen mogelijk is. Wat zou je samen kunnen doen en waar moet je hierbij op letten? Een manier om duurzame initiatieven te stimuleren is het opstellen van een databank met alle initiatieven en deskundigen. Zo is het makkelijker om mensen te vinden en aan elkaar te koppelen. In Voordorp is momenteel het E-team actief. Je zou mensen zelf kunnen opzoeken als Eteam en kennis delen in de buurt. Het is een lastig punt om mensen bij elkaar te brengen. Samenwerken is prima, maar hou


het behapbaar. De kracht zit in samenwerking met je directe buurtbewoners. Een project op straatniveau heeft meer kans dan een project op buurtniveau. Elk project staat of valt met één of twee voortrekkers die niet snel opgeven. Zorg voor kruisbestuiving tussen verschillende buurten: de ene buurt kan al een stuk verder zijn in duurzaamheid dan de andere. Zo kun je van elkaar leren hoe je stappen verder komt. Eén van de aanwezigen oppert een interessante aanpak: 1. Doe een onderzoekje in de buurt: hoeveel energie gebruikt iedereen? Welke maatregelen heeft iedereen al genomen? Wat zouden mensen willen doen? 2. Publiceer de uitkomsten van het onderzoekje en stel concrete maatregelen voor; 3. Probeer zoveel mogelijk mensen te vinden die mee willen doen; 4. Publiceer regelmatig in het buurtkrantje om zo nog meer mensen te interesseren. Ondersteuning en/of wenselijke acties vanuit de gemeente: In eerste instantie is het even zoeken naar een effectieve manier waarop de gemeente duurzame initiatieven zou kunnen ondersteunen. Er moet niet gewacht worden op de gemeente, maar gewoon gestart worden met initiatieven. De gemeentelijke website www.slim-bezig.nl wordt geprezen als een prima initiatief met bruikbare handvatten op het gebied van duurzaam wonen. Vervolgens komen de volgende aandachtspunten ter sprake: Onlangs hebben de Utrechtse milieupunten hun activiteiten beëindigd. Het zou goed zijn als deze voormalige milieupunten ontwikkeld zouden worden tot steunpunten ‘duurzaamheid’, eventueel in samenwerking met de wijkbureaus. Dit zou hét punt moeten worden waar burgers met al hun vragen terecht kunnen op het gebied van duurzaamheid en van waaruit ook gezamenlijke initiatieven ondersteund kunnen worden. Zo’n steunpunt zou moeten functioneren op wijkniveau. Gebruik voorbeeldprojecten als casus en publiceer deze. Anderen halen daar inspiratie en lering uit. Zorg als gemeente dat ook burgers gebruik kunnen maken van jouw deskundigheid. De gemeente zou bij renovaties en grote verbouwingen direct isolatie-eisen moeten stellen. Dus als je gaat verbouwen, moet je het huis meteen energiezuiniger maken (bouwvergunning relateren aan duurzaamheidseisen). En CO2-neutraal bouwen bij nieuwbouwprojecten.


Tafel 2 Tafelvoorzitter: José Nagelmaeker, Labyrinth Notulist: Joyce Parlevliet, wijkraad Noordoost Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? Energiemaatregelen die bewoners nu nemen: bewust worden van kosten, wasdroger alleen gebruiken in winter, lichten uit in ruimtes die niet worden gebruikt, verwarming laag, apparaten op stand-by, meten energieverbruik apparaten (op vast tijdstip), gebruik afstemmen, douche timer (via Greenchoice), huisisolatie, nieuw dak, gaten dichten. Bij gesplitste energierekening: verbruik gaat omlaag, reactie energiemaatschappij: vaste lasten omhoog. Isolatie aan achterzijde radiator; Iemand is bezig in een monumentaal pand boven Estafette en Groeneweg: zonne-energie, afkoppeling stadsverwarming; Iemand gebruikt bewust geen wasdroger; Gezin: nachtstroom/dagstroom, als je al weinig verbruikt krijg je alleen een meter voor dagstroom; Koelkast kost veel energie (50%); Zonnepanelen met 5 huishoudens in een straat in Noordoost; in Duitsland worden gebouwen van de gemeente geleased voor dit plan. Wat zou je samen kunnen doen en waar moet je hierbij op letten? Coöperatie opzetten: neem maatregelen met vereniging van huiseigenaren, samenwerking met ondernemers, huurders met woningbouwvereniging: samen delen van kennis, kosten. Motivatie: samen sterk staan; Het is een goed idee om voorbeeldprojecten op een site te zetten; De vraag is bij hoeveel huishoudens gezamenlijke aanpassingen interessant worden; In de praktijk blijkt het toch lastig te zijn om samen iets op te zetten (bleek ook uit de presentatie van één van de wijkinitiatieven): het duurt lang, je moet voldoende mensen bij elkaar zien te krijgen, geld, etc.; Een overzicht van subsidies vindt u op www.meermetminder.nl www.energiesubsidiewijzer.nl en op de vereniging van eigenhuis site;

en

Denk aan het burgerinitiatief. Ondersteuning en/of wenselijke acties vanuit de gemeente: De gemeente moet intermediair zijn, alles samenbrengen, subsidies op een rij zetten en milieupunten herstellen!!! Op de website van de gemeente vindt je de pagina ‘Utrecht creëert nieuwe energie’ (subsidiesite voor groepsverbanden in de stad). Deze site moet door de gemeente verder ingevuld worden, maar is ‘gelabeld geld’; Het is een goed idee om voorbeeldprojecten op een site te zetten; Laagdrempelig subsidies toekennen en langer dan 3 jaar maken. Kijk naar het Duitse subsidiesysteem: mensen krijgen gegarandeerd geld terug. 'Feedin' systeem. Het wordt bekostigd door 2 ct/KWh te heffen ---> duurzame energie: in Duitsland is 15-20% duurzaam.


Tafel 3 Tafelvoorzitter: Annette van den Heuvel, Labyrinth Notulist: Leo Zwinkels Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? Vloerisolatie (duurzame uitvoering); Radiatorfolie; Sedum-dak aanleggen: dit is wel erg prijzig en het rendement ervan is onduidelijk; Zonnepanelen plaatsen; Regenwateropvang; Dubbel glas, m.n. in slecht geïsoleerde woningen. Dit kan ook wanneer je glas-in-lood ramen hebt: d.m.v. een nieuwe techniek kan het dubbel glas als het ware om het glas-in-lood heen geplaatst worden, zodat het er mooi uitziet en toch geïsoleerd is; Terugwinning van douchewater warmte; Houtkachel i.p.v. open haard; Korter douchen en een kleinere douchekop gebruiken; Een roetfilter op de open haard was helaas niet mogelijk omdat het niet gemaakt wordt in Nederland. Wat je wel kunt doen is de open haard wegdoen en een houtkachel nemen: dit geeft minder CO2-uitstoot. Wat zou je samen kunnen doen en waar moet je hierbij op letten? Het totale energieverbruik per straat vaststellen; Vergelijken van energierekeningen/-verbruik per vergelijkbare woning; Energieverbruik maandelijks registreren, bijvoorbeeld aan de hand van meters op de verwarming e.d.; Gezamenlijke inkoop van zonnepanelen, boilers, etc. Als je met z’n tienen naar een aannemer gaat is dit voor hem veel interessanter dan als er één bewoner komt. Ook voor de bewoners is het dan meer betaalbaar. In de toekomst zouden bewoners ook zelf aanbieder kunnen worden, d.m.v. bijvoorbeeld zonnepanelen; Energieadvies inwinnen voor serie vergelijkbare woningen: wat zijn de alternatieven en wat is er nodig voor de financiering? Samen subsidieaanvragen indienen; De esthetiek is wel belangrijk. Zonnepanelen zijn vaak lelijk, vooral als ze in een bepaalde hoek geplaatst moeten worden en ze dan scheef op een huis staan. Beter is het om deze op flats te plaatsen, dat ziet toch niemand; Als je een goed idee of ervaring hebt met duurzaam wonen, vertel het dan aan je buren! Ondersteuning en/of wenselijke acties vanuit de gemeente: Communicatie van ‘best practices’; Meer bekendheid genereren voor de subsidies die de gemeente beschikbaar stelt voor duurzaamheidsinitiatieven; Ervaringen delen en koppelen, bijvoorbeeld d.m.v. een forum waar je d.m.v. zoektermen informatie kunt vinden over verschillende onderwerpen m.b.t. duurzaamheid; Initiatieven steunen zonder de afhankelijkheid van subsidie te verhogen; Bij nieuwbouwprojecten strengere eisen stellen (energieneutraal). Het is een relatief kleine moeite om nieuwbouwprojecten duurzaam te maken, tegenover het isoleren van bestaande 27 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

woningen; Ondernemers in de regio betrekken bij duurzaamheidsplannen. Slotopmerking: CO2-neutraal in 2030 is onmogelijk. Het is niet handig van de gemeente dat ze zich zo’n onrealistisch doel stellen.


Tafel 4 Tafelvoorzitter: Derk Berends, Labyrinth Notulist: Odette van der Heide, wijkraad Noordoost Wat doen bewoners nu op het gebied van duurzaam wonen? Gebruik van stand-by killers (stekkerblokken met een aan/uit knop); Zonnepanelen; HR-ketels; Spaarlampen; Energiezuinige auto; Groene stroom; Daarnaast door gedragsveranderingen energie besparen: o Lampen zoveel mogelijk uit; o Kachel eerder uit; o Geen apparaten onnodig op stand-by; o Adapters uit het stopcontact wanneer deze niets opladen; o Plan van aanpak op energiegebied (bedrijf geeft maatwerkadvies op het gebied van energiebesparing); o Gebruik van de fiets en het OV. Wat zou je samen kunnen doen en waar moet je hierbij op letten? Groene daken; Een ‘eetbare’ geveltuin (voor alle huizen in de straat); Fruitbomen plantsoen (Willem van Noortplein), dit zorgt ook voor bewustwording onder jeugd over waar voedsel vandaan komt; GFT-afval uit de buurt afvoeren naar een biogascentrale; Gezamenlijk lokaal biologisch eten inkopen; Met de hele straat een energie plan van aanpak laten opstellen door een bedrijf. Dit drukt de kosten per huishouden en bovendien kan er door aanpak op grotere schaal meer resultaat worden behaald; Geld dat energiereductie oplevert (mensen hebben lagere energierekeningen) direct apart zetten om te investeren in verdergaande energiebesparende maatregelen (zo blijven de rekeningen gelijk maar spaar je wel het milieu). Ondersteuning en/of wenselijke acties vanuit de gemeente: Klimaatneutraal bouwen bij nieuwbouwprojecten; Bij bestaande gebouwen, ondersteuning bieden bij isolatie, energiezuinig gedrag belonen en eigen energieopwekking mogelijk maken (info & geld); Alle overheidsgebouwen klimaatneutraal maken en/of bouwen; Alle scholen voorzien van zonnepanelen, windmolens, etc.; Het belang van inzameling GFT-afval opnieuw benadrukken (in sommige wijken scheiden mensen bijna niet meer); Energiecoördinator (mogelijk per buurt) aanstellen, die op de hoogte is van mogelijkheden en subsidies en ook niet economisch gebonden is aan bedrijven door de verkoop van producten (dus onafhankelijk); De gemeente moet flexibeler zijn met het ophalen van snoeiafval, door de strenge winter 29 Duurzaam Wonen – Wijkraadpleging Noordoost 2009/2010

zijn mensen dit jaar laat in hun tuin begonnen maar toen haalde de gemeente al geen snoeiafval meer op (‘Sorry, te laat’); een onbegrijpelijke houding voor een stad die in 2030 energieneutraal wil zijn; De gemeente moet zelf het goede voorbeeld geven (openbare gebouwen met zonnecellen, etc.). De gemeente moet zelf niet te veel beknibbelen op dit gebied (als we klimaatneutraal willen, dan ook echt er voor gaan); Wanneer weer grootschalige renovatie nodig is (zoals in jaren ’80), dan dit op klimaatneutrale wijze aanpakken.


Tafel 5: Tafelvoorzitter: Nathan Rozema, Labyrinth Notulist: Egbert Aalbers, wijkraad Noordoost Er is veel over de tafel gegaan, onder meer welke maatregelen bewoners al hebben getroffen: ‘begin klein maar zorgvuldig, kijk naar je hele woonomgeving, afval scheiden, enzovoort’. De kern van de discussie en ook wat de gemeente zou kunnen betekenen, wordt hieronder weergegeven: Voor verhuurders is het niet interessant om energiebesparende maatregelen te nemen, het voordeel is immers voor de huurder die de energiekosten betaald. Door regelgeving moet hier verandering in worden gebracht; Begin op de basisschool: de leerlingen kunnen opdrachten krijgen om het energieverbruik thuis te meten en voorstellen doen om te bezuinigen; Gluren bij de buren is de naam van een kunstroute in Tuindorp. Maak er gluren bij de buren van m.b.t. energiebesparende maatregelen die buurtbewoners getroffen hebben. Zo kun je kennis en ervaring delen; Maak op een heldere en vooral eenvoudige wijze duidelijk wat op termijn de financiële consequenties zijn als je geen maatregelen treft; Er zijn 8 mogelijkheden om subsidie aan te vragen voor duurzame energiebesparende maatregelen, maar voor de particulier is het bijna onmogelijk om hiervan te profiteren. Leg de verantwoording voor het aanvragen van de subsidie bij de aannemers: zorg dat aannemers het subsidiebedrag meenemen in hun offerte, waardoor het offertebedrag hoger wordt, maar je als particulier niet extra hoeft te betalen omdat er subsidie in verwerkt is. Aannemers hebben er zo belang bij het onderste uit de kan te halen; Richt een energieloket in, bij voorkeur in het wijkbureau. Via de wijkraad kunnen er ervaringen uitgewisseld worden over de mogelijkheden van duurzame verbetering van de eigen woning; Volg het Amsterdamse model: maak energiebesparende maatregelen verplicht.



2010. Utrecht, juli 2010 Drs. D. van der Veen, Labyrinth. In opdracht van wijkraad Noordoost

Recommend Documents