Utrecht Noordoost anno
2025
Wijkvisie
van de wijkraad Noordoost Utrecht
1
2
Utrecht Noordoost anno
2025
Wijkvisie
van de wijkraad Noordoost Utrecht
4
Utrecht Noordoost anno 2025 Wijkvisie van de wijkraad Noordoost Utrecht Hoe zullen we in 2025 terugkijken op de tien eerdere jaren? Ze vlogen voorbij, wat en hoeveel is er eigenlijk allemaal veranderd? Deze vraag stelt de wijkraad Noordoost hier centraal. De stad Utrecht heeft dan 375.000 inwoners. Wonen er nu meer mensen in de wijk? Zijn ze blij in Noordoost te wonen? Is het straatbeeld overal groen en levendig? Kunnen onze kinderen buiten spelen? Is de luchtkwaliteit verbeterd? Is het verkeersaanbod, vooral van auto’s, teruggedrongen ten gunste van
de fiets en het openbaar vervoer? Zijn er nog winkels over of wordt alles besteld via internet en thuis bezorgd? Brengen we een flink deel van onze (toegenomen?) vrije tijd in de wijk door, met culturele evenementen, sport, festiviteiten? We leven snel. Voor je het weet is het 2025. Hierna onze kijk op 10 jaar wijk. Ab Kools voorzitter Wijkraad Noordoost
5
Wijkraadleden Noordoost (november 2014) De Utrechtse Wijkraad Noordoost bestaat uit een actieve groep betrokken burgers die hart hebben voor hun wijk. Zij komen op voor de leefbaarheid van de wijk, samen met van bewoners en ondernemers uit Noordoost. Wittevrouwen Vogelenbuurt Tuinwijk Joyce Parlevliet Tineke Looijen Albert van Beek Henri Koopman
Lauwerecht Kerstin Steinhart
Tuindorp Tuindorp Oost Voordorp Huizingalaan e.o. Ab Kools Sanne de Groot Sander Ekstijn Fien van Walbeek Frank Schrijvers 6
Staatsliedenbuurt Linda van der Wal
Zeeheldenbuurt Robin van Rosmalen Ed van Rosmalen Monique Waarts
Wittevrouwen
Tuindorp
Vogelenbuurt
Tuindorp Oost
Tuinwijk
Voordorp
Lauwerecht
Staatsliedenbuurt
Huizingalaan e.o.
Zeeheldenbuurt
7
8
Historische dimensie Utrecht Noordoost is een stukje historisch Utrecht aan het worden. Veel woningen dateren uit het begin van de twintigste eeuw. Noordoost kenmerkt zich door markante en monumentale gebouwen, zoals het Ooglijdersgasthuis, het Hooghiemstragebouw en de Tuindorpkerk. De geschiedenis van Noordoost is terug te vinden in diverse boeken en literatuur (zie pagina 45). Stuk voor stuk met bijzondere verhalen over hoe Noordoost geschiedkundig en stedenbouwkundig geworden is tot wat het nu is. Zoals de ontwikkeling van gasfabriek tot Griftpark, de metamorfose van de Staatsliedenbuurt en de opkomst van Tuindorp. Maar ook de totstandkoming van het stratenplan van Wittevrouwen, het Veeartsenijterrein, De Berekuil en de Voorveldse Polder. Kennis en kunde van Noordoost zijn essentieel om te kunnen stimuleren en borgen, dat het karakter van de wijk behouden blijft, waardoor bewoners een gevoel van trots, veiligheid en leefbaarheid hebben en behouden. 9
10
De houtskoolschets Noordoost 2025 Noordoost is een wijk met veel potentie (in januari 2014: 37.450 inwoners). Er zijn veel actieve bewoners en vrijwilligers. De inwoners hebben een redelijk hoog opleidingsniveau en bijbehorend inkomen. Aan de ene kant woont in de wijk van oudsher veel jeugd, maar aan de andere kant is ook een grote groep ouderen. Deze ouderen blijven graag in de eigen wijk wonen, maar de mogelijkheden daartoe zijn nog onzeker. De voorzieningen zijn vooral in de laatste tien jaar ‘ambulant’ geworden en gericht op dagactiviteiten. De zorg voor ouderen is gebaseerd op de thuissituatie en niet meer op permanente (pleeg)zorg. Actieve buurtbewoners zijn met zorgcoöperaties in dit gat gesprongen en bieden, gefaciliteerd door gemeentelijke basisvoorzieningen, de hulp die buurtgenoten nodig hebben. De afgelopen jaren zijn het vernieuwde Winkelcentrum De Gaard en het Griftpark de grootste publiekstrekkers van Noordoost gebleken. Het zijn centrale ontmoetingspunten in Noordoost. Daaromheen liggen de winkels aan de Merelstraat, het Willem van Noortplein, de Jan van Galenstraat en de Biltstraat. 11
12
Het thema ‘Groen in de wijk’ blijft een aandachtspunt en er zijn mogelijkheden om recreatie in de wijk te verbeteren. Groen is te vinden in enkele kleine complexen, zoals het nieuwe Stadspark De Groene Kop, en aan de rand in de Voorveldse Polder. De Kardinaal de Jongweg en de Oosterspoorbaan doorkruisen de wijk, en zijn deels geïntegreerd in de wijk door middel van de stadsboulevard en een fiets/wandelpad. Sporten kan onder meer bij voetbalclubs Hercules, VV Vooruit en Sporting en tennissen bij ULTC Iduna. Op cultureel gebied blijft belangrijk dat ingezette initiatieven worden gesteund. Buurtcentrum De Leeuw en het Wevehuis leveren, in zelfbeheer, een grote diversiteit aan activiteiten. Over de wijk verspreid zijn scholen voor basisonderwijs en voor middelbaar onderwijs is er het vernieuwde Gerrit Rietveldcollege. In de wijk zijn diverse restaurants en buurtcafé’s, vaak met uitnodigende terrassen. 13
14
Wijk Noordoost kerngegevens  • De wijk Noordoost telt 37.450 bewoners per begin 2014 en is daarmee qua inwonertal de derde wijk van Utrecht. • Noordoost telt relatief weinig huishoudens met bijstand (2,8%). • Vergeleken met het stedelijke gemiddelde scoren bijna alle veiligheidsindicatoren in Noordoost gunstiger. Woninginbraak is in Noordoost bijna gehalveerd ten opzichte van 2010. In 2013 telde de wijk 15,9 woninginbraken per 1.000 woningen. • Met een 7,9 voor de buurt en een 6,4 voor de sociale cohesie geven bewoners van Noordoost hun wijk een hoger dan gemiddeld rapportcijfer. Gemiddeld geven Utrechters een 7,1 voor de eigen buurt en een 5,8 voor de buurtcohesie. • Een derde deel van de bewoners van Noordoost (34%) is actief in de eigen buurt, wat overeenkomt met het stadsgemiddelde (33%). Relatief weinig bewoners (8%) zijn somber over de toekomst van de buurt. 15
16
• • 
Bewoners van Noordoost geven de staat van de openbare ruimte gemiddeld een 6,7 als rapportcijfer. Dit is een wat hogere waardering dan vier jaar geleden en dan het stedelijke cijfer (beiden 6,5). De top-drie van buurtproblemen die in Noordoost moeten worden opgelost: - Verkeersproblematiek in ruime zin (incl. verkeersoverlast) - Vervuiling en beheer openbare ruimte - Criminaliteit en drugsoverlast
Bron: WijkWijzer 2014, Bestuursinformatie gemeente Utrecht. Kerngegevens Wijkwijzer 2014
17
18
Wat is onze visie op ‘leefbaarheid’ in Noordoost? Leefbaarheid anno 2025 wordt in de visie van de wijkraad bepaald door een viertal hoofdthema’s: • Voorzieningen en ontmoeting (sociale cohesie) • Gevoelens van veiligheid en gezondheid (groen, water en verkeer) • Risico’s en ambities van een teruggetrokken overheid • Bedrijvigheid en een levendige wijkeconomie 1. Voorzieningen en ontmoeting Op het gebied van voorzieningen en ontmoeting was de laatste tien jaren veel te winnen. Een belangrijk aandachtspunt van Noordoost was dat de wijk geen slaapwijk ging worden, maar dat bedrijvigheid moest (terug)komen. Ook van belang was dat Noordoost een sterke wijk bleef in al het geweld van krachtwijken waar vanuit de overheid veel meer geld naartoe ging. Noordoost liet op teveel punten een dalende lijn zien. Daar kwam bij dat Noordoost op een aantal terreinen was samengevoegd met Overvecht, waardoor het accent op Overvecht kwam te liggen en Noordoost op een tweede plaats belandde (Toezicht & 19
20
Handhaving; sociaal makelaarschap Wijk&Co). De wijkraad heeft het afgelopen decennium geïnvesteerd in het thema ‘Voorzieningen en ontmoeting’. Er was veel behoefte aan goede voorzieningen in de wijk, en aan de mogelijkheid elkaar in de wijk te ontmoeten en te recreëren. De wijkraad ondersteunde initiatieven vanuit de wijk en bereikte resultaten door het bieden van het juiste netwerk. De wijkraad faciliteerde diverse initiatieven door middel van verscheidene clusters. De wijkraad was daarbij niet zelf de initiatiefnemer. Het ‘buurtnetwerken’ heeft volledig vorm gekregen. De wijkraad staat in nauw contact met en heeft een luisterend oor voor de bestaande netwerken die uit zo’n tweehonderd actieve burgers bestaan. De volgende plaatsen in Noordoost hebben deze functie gekregen: • Winkelcentrum De Gaard • Stadspark De Groene Kop • Griftsteede • Voorveldse Polder 21
22
2. Gevoelens van veiligheid en gezondheid (groen, water en verkeer) Het motto ‘Niet laten roesten, maar blijven poetsen’ gold zeker voor dit thema. De beleving van het wonen in Noordoost is essentieel. Op veel terreinen doet Noordoost het goed, maar tevens is het van belang te blijven investeren in sociale veiligheid, in verlichting op de juiste plaatsen, in een schone wijk (zonder afval en graffiti), in het terugdringen van criminaliteit, in het bieden van kansen aan jeugd, en in het voorkomen van alcoholmisbruik. Het gevoel van veiligheid en gezondheid wordt bepaald door vertrouwen en leven in de buurt. Het is belangrijk nauw samen te werken op het gebied van Jeugd, Vernieuwend Welzijn en Cultuur/Sport. Jeugd, cultuur, sport en speelruimte De jeugd maakte beperkt gebruik van de in de wijk aanwezige voorzieningen. Cultuur was, zeker de laatste jaren, in Noordoost een ondergeschoven kindje. Sport was eveneens in beperkte mate aanwezig. Veel sportaccommodaties liggen aan de randen van de stad. Speelruimtes waren onder het gewenste niveau en speeltuinen stonden door bezuinigingen sterk onder druk. De wijkraad heeft de verbinding gezocht in het thema ‘Jeugd’ en de daarbij behorende zwaartepunten. De wijkraad is samen met de jeugd op zoek 23
24
gegaan naar mogelijkheden binnen de eigen wijk. Vernieuwend Welzijn Het ambitieniveau ten aanzien van Vernieuwend Welzijn voor Noordoost was tien jaar geleden bij de nieuwe aanbesteding in 2013 nog onduidelijk. De wijkraad zag hierin veel mogelijkheden, maar ook risico’s, onder andere in relatie tot de samenvoeging met Overvecht. Verkeer en milieu De wijkraad heeft de laatste jaren ook vooruitgekeken naar de verkeersstromen binnen Noordoost op langere termijn. Dat betekent een visie op de hoofdwegen met als uitgangspunt dat deze niet bedoeld zijn als toegangswegen naar de binnenstad. Het was van belang na te denken over fietsroutes naar de binnenstad (fietsstraten) en over centrale punten in de wijk. Deze centrale punten hangen nauw samen met de voetgangerszones en met de bereikbaarheid met het openbaar vervoer. Voor het maken van de juiste keuzes moeten de knooppunten goed in kaart worden gebracht. 25
26
De wijkraad heeft het voldoen aan de milieunormen ten aanzien van de luchtkwaliteit hoog in het vaandel staan. Ook de parkeernormen moesten telkens betrokken worden bij de nieuwbouw-/herinrichtingsprojecten. Groen/blauw – rood/zwart In Noordoost is een grote groep bewoners actief op de gebieden Groen en Duurzame Energie. Het Wijkwaterplan en Wijkgroenplan zijn goede initiatieven. Het aantal bomen in Noordoost is helaas nog steeds onder het landelijk en stedelijk gemiddelde en het blijkt lastig om nauwkeurig te volgen of er bomen onterecht gekapt worden. De wijkraad wil een geïntegreerde aanpak voor groen en blauw en wel in een verantwoorde afweging bij het maken van keuzes voor zwart (asfalt) en/of rood (bebouwing).
27
28
Tuinenparken • De Pioniers (Voordorp) • Ons Buiten (Voordorp) • De Ecologische Driehoek (Tuindorp Oost) • Veemarkttuintjes (Voordorp) Speeltuinen • De Pan (Tuindorp) • De Torteltuin (Vogelenbuurt) • Griftsteede (Tuinwijk)
Buurttuinen • Voortuin (Voordorp) • Bikkershof (Wittevrouwen) • Adelaarhof (Votulast) • Veenhof (Lauwerecht) • Coeheijde (Vogelenbuurt) • Jan van Lingtuin (Lauwerecht) • Buurland (Staatsliedenbuurt) • Achtertuin (Wittevrouwen) • Palmentuin (Wittevrouwen) • Vlindertuin (Wittevrouwen)
29
30
3. Risico’s en ambities van een teruggetrokken overheid Wijkgericht werken en participatie De wijkraad heeft het wijkgericht werken, waarmee door de gemeente nu al twintig jaren wordt gewerkt, als uitgangspunt genomen bij het beoordelen van het handelen van de gemeente. Dat betekent dat burgers en wijkraad in een vroeg stadium bij zaken behoren te worden betrokken. Afhankelijk daarvan kan het participatieniveau worden bepaald. Aan de hand van de participatieladder werden de volgende niveaus onderscheiden: Coproduceren (4), Adviseren (3), Raadplegen (2) en Informeren (1). De wijkraad vraagt telkens een duidelijk standpunt over participatie van burgers om tot een gedegen beslissing te kunnen komen. In het collegeprogramma 2010-2014 werd gesproken over ‘basisdemocratie’. Langzamerhand zien we nu ontwikkelingen in die richting. Stadsgesprekken, wijkgesprekken en andere grootschalige betrokkenheid van burgers bij het adviseren en het maken van keuzes door het college kwamen steeds vaker voor. Maar van een omkering is nog geen sprake; het is nog niet zo dat ‘burgers initiëren, leiden en volbrengen, de gemeente faciliteert’. Dat is ook niet met alle diensten mogelijk, maar waar het wel kan, zou het vaker moeten gebeuren. 31
32
De wijkraad roept de gemeente op met de geschapen condities aan de slag te gaan en ervaringen op te doen door pilots/experimenten uit te voeren met wijkbewoners/wijkraad. Sleutelfiguren binnen de gemeente moeten wijkgericht werken op de kaart houden. Integrale aanpak De wijkraad weegt telkens af of op zichzelf staande voorstellen en projecten gecombineerd kunnen worden met andere zaken van gemeentelijke diensten. De wijkraad realiseert zich dat de gemeente dit ook probeert, maar het is goed om daarin mee te denken en met behulp van een goed projectenoverzicht zaken in kaart te hebben. Er waren in Noordoost een aantal plekken zonder concrete bestemming, zoals het pleintje aan de Cohenlaan. De wijkraad heeft, met het oog op de toekomstige behoeften in Noordoost, nogal eens een helder standpunt kunnen innemen en daarmee soms de wijk echt kunnen versterken.
33
34
4. Bedrijvigheid en wijkeconomie Uit cijfers is gebleken dat bewoners in Noordoost gedurende langere tijd grotendeels uitweken naar andere wijken voor hun boodschappen. Er was bedrijvigheid in Noordoost, maar deze was beperkt van omvang en vaak minder geconcentreerd. In Noordoost zijn veel ZZP-ers en er zijn bedrijfsverzamelgebouwen. In Noordoost is meer terugverdiencapaciteit in de eigen wijk dan in menig andere wijk in Utrecht. Deze potentie is in Noordoost uitgedragen en georganiseerd (buurtcoöperatie). Het nieuwe winkelcentrum De Gaard en verbanden van ZZP-ers zijn voorbeelden van deze ontwikkeling. Bedrijfsverzamelgebouwen • Hooghiemstra • Goeman Borgesius • Stichting Sophia Gruttersdijk • Zimihc in de Bouwstraat • Stieltjesstraat 35
36
Nieuwe initiatieven hebben vorm gekregen, zoals www.Buurland.nl in de Staatsliedenbuurt etc. De wijkraad spreekt de ambitie uit dat in de toekomst een burgerbegroting gerealiseerd wordt. Een burgerbegroting is een besluitvormingsproces waarbij burgers meedenken over het verdelen van de publieke gelden. Niet beslissend, maar in samenwerking. Burgers kunnen zo mede de prioriteiten bepalen. In het buitenland komt een burgerbegroting veel voor, maar in Nederland is dit nog niet van de grond gekomen.De wijkraad zal daarop terugkomen om deze ambitie verder uit te werken, en stappen te zetten in de richting van de gemeente. Adviezen aan het College van BenW De visie van de wijkraad op het schrijven van adviezen aan het College van Burgemeesters en Wethouders is gericht op meedenken en participeren. Een schriftelijk advies kan daarbij zinvol zijn. Vóór het College en de ambtelijke diensten te belasten met een schriftelijk advies, zoekt de wijkraad eerst contact en samenwerking met de betrokken ambtenaren en partijen. Dit werkt veelal constructief en ook effectief. De adviezen van de wijkraad zijn te vinden op de gemeentelijke website: www.utrecht.nl/wijken-enparticipatie/wijkraden/adviezen-van-wijkraden/noordoost/ 37
38
Verantwoording De wijkraad Noordoost Utrecht heeft de laatste jaren informatie verzameld en input gevraagd van actieve bewoners, gemeentelijke afdelingen en deskundigen. Deze inbreng is gebruikt voor het vormen van een visie op de wijk Noordoost anno 2025. De visie is niet een opsomming van concrete actie- en probleemgebieden, maar een leidraad voor de wijkraad om bestaande, nieuwe en nog te ontwikkelen initiatieven richting te kunnen geven. Die richting heeft één doel voor ogen, het realiseren van een integrale verbetering van de leefomgeving in Noordoost. Deze leefomgeving omvat vele aspecten, zoals voorzieningen, wonen, veiligheid, groen, milieu en verkeer, die in de wijkvisie aan de orde komen. Informatiebronnen De wijkraad betrekt informatie uit verschillende bronnen. • ongeveer tweejaarlijkse wijkraadplegingen • themabijeenkomsten • frequente contacten met actieve bewoners en buurtverenigingen 39
40
• • •
informatie van de gemeente Utrecht digitaal via de website www.wijkraadnoordoost.nl www.gmjd.nl
Wijkraadplegingen • 2007 Luchtkwaliteit, Groen, Verkeer en parkeren, Veiligheid, Wonen en winkelen • 2008 Groen • Duurzaam wonen 2009-2010 • Duurzame energie 2011 • Wijkverbetering 2012 • Zelfzorg 2014
41
42
43
44
Wijvisie en wijkambitie Hoe verhoudt de ‘wijkvisie’ van de wijkraad zich tot de ‘wijkambities’ van de gemeente/het wijkbureau? De gemeente, college en raad, heeft een wijkambitie vastgesteld voor de periode 2014-2018. Dat gebeurt voor iedere collegeperiode. De start ervan gold een korte looptijd van 2012 tot 2014. Een wijkambitie is een gemeentelijk koersdocument, dat medewerkers van het wijkbureau opstellen, met inspraak van vele actieve burgers. Ook de wijkraad heeft deelgenomen aan dergelijke sessies en met ideeën bijgedragen. Toch vond de wijkraad het nodig een eigen ‘wijkvisie’ op te stellen. 1) Om het werk als adviesorgaan van het College van BenW goed te kunnen doen heeft de wijkraad een eigen toetsingskader nodig. 2) Een ‘Wijkvisie/ambitie’ zou volgens de wijkraad een ruimere looptijd moeten hebben, tussen vijf en tien jaar omdat omvangrijke projecten geruime tijd vergen. Zo duurt het opstellen van een planproces voor De Gaard zo’n tien jaar. 3) Daarnaast vraagt het opstellen van een visie tijd, juist vanwege de noodzaak tot het 45
46
overstijgen van de ‘waan van de dag’. Echt belangrijke thema’s veranderen niet op zeer korte termijn en hebben hun eigen looptijd. De wijkraad vindt één collegeperiode te kort voor zo’n visie/ambitie. Er kan wel jaarlijks een operationeel ‘wijkplan’ worden uitgewerkt, vastgesteld en uitgevoerd maar dan tegen de achtergrond van een ruimere tijdspanne, die niet bepaald behoeft te worden door de kleur van het zittende college. Vrijwel alle partijen in de gemeenteraad van Utrecht hebben gekozen voor het versterken van wijkgericht werken. De wijkraad wil te allen tijde een onafhankelijke positie innemen tegenover de gemeente.
Literatuur • Intern Bedrijf Onderzoek Gemeente Utrecht, Utrecht Monitor 2014 (Utrecht 2014) • WistUdata (via http://Utrecht.buurtmonitor.nl) • Hans Buiter e.a., Alleen Schoon is Mooi (Utrecht 2009) • Joyce Parlevliet e.a., Groen moet je Doen! (Utrecht 2008) • Rob Hufen Hzn., Tuindorp (Utrecht 2002) 47
48
• • • • • •
H. Mengers e.a., Blik op Tuindorp (Utrecht 2007) Mieke Heurneman e.a., De Utrechtse wijken: Noordoost (Utrecht 2008) Lotte Sprengers, Fotoboek Thuis (Utrecht 2014) Onderzoek Gemeente Utrecht, WijkWijzer 2014 (Utrecht 2014) P.A.M. Visschedijk e.a., Groene Meters III, Alterra rapport 1919 (Wageningen 2009) De Groene Stad (via http://degroenestad.nl/ranglijst-groenste-gemeenten-van-nederland)
49
50
1 Herstel van het Eykmanplein Op 13-07-2011 stond het volgende bericht op de website van RTV Utrecht: “Auto in sloot bij Eykmanplein in Utrecht”. Volgens het bericht was een vrouw, rijdend op dit verkeersplein, de controle over haar stuur kwijtgeraakt, had een verkeersbord geschampt en was de sloot ingereden. Het bericht eindigde met: “Bij het Eykmanplein gebeuren geregeld ongelukken, dit is het vijfde in korte tijd”. Inderdaad vonden al geruime tijd regelmatig soortgelijke ongevallen plaats, zoals auto´s die uit de bocht vlogen. De wijkraad informeerde bij het wijkbureau of een registratie bekend was van de vele ongelukken. Dat was niet zo, de politie
registreerde uitsluitend ongevallen met gewonden, niet met enkel blikschade. Vervolgens heeft de wijkraad bij de politie om deze gegevens gevraagd. Antwoord op deze vraag bleef uit. Bij het wijk bureau meldde een oplettende medewerker dat in het verkeersoverleg wel regelmatig was gesproken over de vele ongevallen. Er was zelfs een projectontwerp bekend daterend uit april 2009 om de rotonde te verbeteren. Gebleken was dat er een ontwerpfout zat in de structuur van de rotonde. Dit verbeterplan was nooit tot uitvoering gekomen omdat het bij de wisseling van het college van BenW van tafel was gevallen. De kosten bedroegen ruim tweehonderd 51
52
duizend euro. De wijkraad startte een Twittercampagne. ‘Moeten er eerst doden vallen voordat dit verkeersprobleem wordt opgelost…’ Diverse leden van de gemeenteraad reageerden op de berichten. Vincent Oldenborg, nestor van de raad en vertegenwoordiger van de Stadspartij Leefbaar Utrecht pakte de handschoen op. Hij ging op zoek naar nog beschikbare financiële middelen en vond die ook. Binnen een week was er niet alleen een verbeterplan maar ook geld om het te kunnen uitvoeren. Nu nog een meerderheid in de gemeenteraad en een toezegging van wethouder Lintmeijer van verkeer. In de Commissie Stad en Ruimte van 23-06-2011 deed de wethouder inderdaad deze toezegging op basis van RUVV Budgetsubsidie 2010 Lokaal Maat-
werk. In een brief van 13-09 vroegen Tuindorps Belang, Buurtcomité Tuindorp oost, Buurtvereniging Ezelsdijk en de wijkraad om een spoedige uitvoering van deze verbetering. De uitvoering begon nog vóór het einde van het jaar en was begin 2012 klaar. De wethouder schrijft in een brief (van 2-12): ‘De procesgang rond de aanpak van het Eykmanplein geeft mij aanleiding te onderzoeken hoe knelpunten die binnen het wijkverkeersoverleg worden opgemerkt binnen een redelijke termijn een stap verder kunnen worden gebracht’. Met als ingrediënten een alerte ambtenaar, een Twitteractie, een bevlogen gemeenteraadslid, een doorpakkende wethouder en actieve wijkbewoners was in heel korte tijd een fors verkeersprobleem effectief aangepakt. 53
54
2 Een Dorpsplein voor De Gaard Regelmatig genieten we van een drankje op het dorpsplein van Tuindorp. De massieve banken van kunstenaar Joseph LeGrand bieden daarvoor ruimte evenals de terrasjes van de bakker en de ijssalon. Je kunt je niet meer voorstellen dat hier vroeger, zo tot 2016, een parkeerplaats was voor bezoekers van het winkelcentrum. In de toenmalige uitbreidingsplannen voor winkelcentrum De Gaard was weinig aandacht voor het verbeteren van de buitenruimte van het plangebied. Vanaf 2009 tot 2015 heeft een klankbordgroep veel tijd en aandacht besteed aan de kwaliteit van de plannen, ten aanzien van verkeer en geluidsoverlast
en het verdwijnen van groen. Veel bewoners hebben daar energie en tijd in gestoken en het resultaat mag er dan ook zijn. In 2012 signaleerde de wijkraad dat ‘ruimte voor ontmoeten’ van buurtbewoners hoger op de agenda geplaatst moest worden. Al vele jaren was uit wijkraadplegingen gebleken dat enkele zorgen steeds bovenaan de prioriteitenlijst stonden: meer groen en meer ruimte voor ontmoeten. Dit ging uiteraard gepaard met bezwaren tegen verdere ‘verstening’ van de wijk. In die tijd nam het aantal woningen in dit gebied met zo’n tien procent toe. Op zichzelf was het niet bezwaarlijk om meer 55
56
woningen te bouwen maar wel wanneer het ten koste zou gaan van groen en ontmoetingsruimte. Daarom nam de wijkraad in het najaar van 2012 het initiatief om een DUWgroep te formeren die aan de slag ging voor het realiseren van een ‘dorpsplein’ in het plangebied. Tien deskundige buurtbewoners werden bereid gevonden hieraan deel te nemen: architecten, ruimtelijke ordening deskundigen en communicatie deskundigen. Ze stelden een manifest van een A4tje op en zetten een strategie van aanpak uit. Enkele bijeenkomsten in een zaaltje bij de Tuindorpkerk waren voldoende. Aan de gebiedsmanager van REO (gemeente) werd gevraagd de DUWgroep te introduceren bij de projectontwikkelaar TOP. Ook TOP bleek
voorstander van een ontmoetingsruimte bij het winkelcentrum. Alle betrokken partijen zaten op één lijn: er kwam een dorpsplein voor de Jeruzalemkerk in een wandelgebied in het groen. Geslaagde actie.
57
58
3 Stadsboulevard Kardinaal de Jongweg Sinds de (vervuilende) auto is geweerd uit de binnenstad hebben enkele brede stadsautowegen een ander aanzien gekregen. In onze wijk doorsneed de Kardinaal de Jongweg de buurten Staatsliedenbuurt, Tuindorp, Tuinwijk, Tuindorp Oost en de Zeeheldenbuurt met veel snelverkeer, leidde tot veel fijnstof, en was bovendien lastig over te steken. Sinds 1920 is veel asfalt verwijderd, zijn meer bomen geplant en is het aanzien van deze weg veranderd. Eerder al waren stappen gezet in deze richting, zoals het verlagen van de maximum snelheid van 70 naar 50 kilometer per uur (2012) en later ook het versmallen van de weg tot één rijstrook
per rijrichting. De verbinding tussen de buurten is terug, de verkeersveiligheid is enorm toegenomen en de gezondheid van omwonenden is sterk verbeterd.
59
60
4 Stadspark de Groene Kop In het ontwerp van de afslag van de A27 naar Maarssen heeft de gemeente ruimte vrijgehouden in de hoek bij de Eykmanlaan / Winklerlaan voor een doorgetrokken weg naar Voordorp en aansluiting op het Kardinaal Alfrinkplein. Die weg is er nooit gekomen. Het ‘rommelgebied’ van circa vijf hectare is in 2007 onderdeel geworden van het Groenstructuurplan en van het Wijkwaterplan. In de ‘wijkambities’ is dit terrein vanaf 2009 opgenomen als prioriteit. De wijkraad heeft in 2011 het initiatief genomen om rond de tafel te gaan met het Ecologisch Tuinenpark de Driehoek, het Buurtcomité Tuindorp Oost en Het Lachende Paard.
Er is een eerste schetsontwerp gemaakt van een stadspark. Het gebied is een ecologische steppingstone geworden dat ook dienst doet als waterberging. Er is 6.000 m2 water toegevoegd. Het Zwarte Water is doorgetrokken vanaf de Jordanlaan naar de Magnuslaan en is verbonden met de waterhuishouding van het park. Dit is het laagste punt van Utrecht. In 2015 is het park gerealiseerd en sindsdien wordt het door jong en oud gebruikt voor dagrecreatie. Zorgcentrum Careyn heeft het verouderde twaalf verdiepingen hoge gebouw afgebroken en vervangen door levensloop-bestendige woningen/appartemen61
62
ten, prachtig gelegen aan de Winklerlaan. Tezelfdertijd is een wandelboulevard aangelegd vanaf winkelcentrum De Gaard via de Lamerislaan. En de Eykmanlaan is versmald tot één rijstrook voor iedere richting met veel aanplant van bomen, een stadsboulevard waardig. 5 Visie Voorveldse Polder Het recreatiegebied Voorveldse Polder is één van de grootste parken van Utrecht. Het ligt ingesloten tussen de Sartreweg, Biltse Rading, Biltsestraatweg en A27 en is een bijzonder groen gebied met een belangrijke recreatieve betekenis voor de Noordoostkant van Utrecht. De polder omvat verschillende recreatieve functies, zoals een
camping, twee sportverenigingen en twee maneges, zonder dat het gebied als vol wordt ervaren. De Visie Voorveldse Polder (2010) is op initiatief van de gemeente opgesteld als kaderstellend document voor alle betrokkenen en gebruikers van het gebied. Ook de wijkraad heeft daarin een rol gespeeld. Daarnaast zijn er richtlijnen voor beheer opgesteld. www.utrecht.nl/images/Gemeenteraad/pdfs/visie_Park_Voorveldse_Polder.pdf
63
64
6 GroenmoetjeDoen! Op 1 juni 2008 heeft de toenmalige burgemeester Aleid Wolfsen de eerste ‘GroenmoetjeDoen!-dag’ geopend. Op deze dag, die onder anderen door de wijkraad Noordoost georganiseerd was, hebben vele betrokken en enthousiaste bewoners laten zien hoe mooi en waardevol het groen voor de wijk is. Bij deze gelegenheid werd een boek gepresenteerd) met schetsen van vele zelfbeheerprojecten. Op de ‘Groen met je Doen!-dag’ tonen mensen die zelfbeheerprojecten van openbaar groen uitvoeren aan anderen hoe leuk en effectief het is om zo’n activiteit voor je rekening te nemen. Het is ook goed voor de gezondheid en de sociale cohesie. De gemeente werkte destijds aan het
Groen & eid gezondh
zondag 15 juni van 13 tot 17.30 uur symposium Botanische Tuinen 9.30 uur kijk op www.gmjd.nl voor info & locaties
caties Op 40 lo echt Utr in heel
Mogelijk gemaakt door een bijdrage van de gemeente Utrecht
www.gmjd.nl
[email protected]
@gmjd30
65
/gmjd30
66
‘Groenstructuurplan’, dat later de basis vormde voor de ‘wijkgroenplannen’. Bij de eerste vormen van zelfbeheer behoorden volkstuinen, die langs het spoor liggen en dateren uit de jaren dertig: De Pioniers, Ons Buiten en De Ecologische Driehoek.
Buiten, Griftsteede en de Bikkershof. Sinds 2014 wordt de ‘GroenmoetjeDoen!-dag’ stadsbreed georganiseerd en is er een thema, zoals Groen en gezondheid. Het is intussen algemeen aanvaard dat openbaar groen direct bijdraagt aan de volksgezondheid.
Andere vormen van zelfbeheer van openbaar groen zijn al eerder ontstaan in de jaren 70 en 80 toen bedrijven wegtrokken uit de stad met achterlating van verwaarloosde en soms ernstig vervuilde grond (De Bikkershof, Jan van Ling tuin). Nieuw Blijenburg stelde zijn fraaie tuin open voor de buurt. Er kwam een ecologisch woningbouwproject, Het Groene Dak, in Voordorp. En ook dieren vonden een plek, zoals bij Het Lachende Paard aan de Winklerlaan, Ons 67
68
7. Buurland Om inbraken tegen te gaan besloot de gemeente in het voorjaar van 2010 alle hoge heggen en schuttingen uit de buurt bij de Troelstralaan (Lauwerecht) te snoeien of te slopen. Minder bebossing zorgt voor meer overzicht, dus veiligheid en meer sociale controle, zo heette het. Al snel kwamen buren steeds meer in contact met elkaar en kwamen hun eerste plannen tot stand (waaronder ‘zwemfest’ 2010). Nu, jaren later, kunnen we spreken van een krachtig buurtcollectief! Zelfs een Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) Buurland is ontstaan, dat zich tot doel stelt betaalbaar wonen in een schoon, gerenoveerd en veilig Buurland. De
woningen zijn eigendom van woningcorporatie Mitros. Met als doelstelling de woningen te kopen van Mitros startten vijf bewoners een bewonerscollectief. Men ontwikkelde woontypologieën en een exploitatieopzet. Resultaat: een bloeiende woonvereniging met 45 leden, deskundige zelfbouwers en een sterk concept. Na onderhandelingen met Mitros bleek dat Mitros de woningen toch in eigendom wil houden. De wijkraad heeft steun gegeven aan de creatieve plannen van het wooncollectief. Buurland werd Buur-zoekt-land. Bent u ook zo benieuwd waar ze in 2025 zijn gebleven? Zie www.buurlandutrecht.nl 69
70
8. Moestuinen op de Veemarkt Op het voormalig Veemarktterrein stelde wijkwethouder Victor Everhardt op zaterdag 13 september 2014 twee gloednieuwe handzwengelpompen in gebruik. Deze pompen voorzien de ruim zeventig moestuinen van voldoende water in de komende twee jaar. Het in gebruik nemen van de twee handpompen vond plaats ter gelegenheid van het eerste oogstfeest van de moestuinen-vereniging Veemarkt. Vanaf het voorjaar van 2014 zijn zeventig moestuinen in gebruik genomen door buurtbewoners uit Utrecht Noordoost. De eerste en soms zelfs tweede oogst was voor vele tuinders al binnengehaald. Tomaten, aardbeien, paprika’s, courgettes,
uien, aardappels, broccoli, sla, frambozen. Het is maar een kleine greep van de honderden (biologische) kilo’s die inmiddels zijn geoogst. Het initiatief voor de moestuinen op het voormalig Veemarktterrein is afkomstig van bewoners uit Noordoost (na actie van de wijkraad). De irritatie over de zeer lange tijd die verstrijkt bij bouwprojecten in Utrecht vanaf sloop tot nieuwbouw, zorgde dit keer voor positieve energie bij bewoners: laten we zelf aan de slag gaan en iets leuks beginnen. De moestuinen brengen niet alleen mensen dichter bij de natuur en bij het voedsel dat zij eten, het brengt mensen ook dichter bij elkaar. 71
72
Het initiatief is ondersteund door het Oranjefonds en het leefbaarheidsbudget van de gemeente Utrecht. De moestuinierders betalen een jaarlijkse contributie. Omdat de geplande woningbouw op dit terrein later gaat plaatsvinden dan aanvankelijk gedacht, heeft de gemeente het terrein voor tenminste twee jaar in bruikleen gegeven aan de Vereniging Moestuinen Veemarkt. Na deze twee jaar, vermoedelijk in 2016, wordt het terrein bebouwd.
73
74
9. Wijkatelier Verkeerstromen NO Utrecht (2023) Geruime tijd geleden (25-10-2020) is door Marieke Zijp van de gemeente Utrecht (SO) een presentatie aan de wijkraad gegeven over het ‘Ambitiedocument Verkeer’; over het lange termijn verkeersbeleid voor de stad. In de afgelopen jaren heeft de wijkraad veelvuldig gesproken over en gewerkt aan verkeersproblematiek. Denk aan de reconstructie van het Eijkmanplein, de vermindering van de maximum snelheid naar 50 km op de Kardinaal de Jongweg, sluipverkeer op de Kapteynlaan, het asfalteren van het Alfrinkplein etc. De wijkraad onderkent de behoefte, liefst in wijkateliervorm, met de gemeente te spreken over de
verkeersstromen door de wijk Noordoost. Wat daarmee wordt beoogd is tot gezamenlijke beeldvorming te komen over optimaliseren van verkeersstromen op de termijn van 10 jaar. Het Ambitiedocument geeft een beeld voor de stad, maar niet voldoende uitgewerkt voor de wijk. De wijkproblematiek met verkeer blijft veelal teveel op straat- of gebiedsniveau. Beide bieden te weinig toetskader om gefundeerde beslissingen te helpen nemen. Bij een wijkatelier gaat het om schetsen van mogelijkheden, om vrijuit uitwisselen van zienswijzen, om toegespitste informatie vragen aan de ambtelijke professionals, om gezamenlijke focus te krijgen. 75
76
Buurtkranten • • • • • •
Mens en Wijk (Noordoost Utrecht), met nieuwskatern van de Wijkraad NO, www.mensenwijk.nl Wijkkrant Wittevrouwen, www.wijkkrantwittevrouwen.nl Votulastkrant, www.votulastkrant.nl Tuindorp Oost, www.tuindorpoost.nl Tuindorp Leest, Vereninging Tuindorps Belang, www.tuindorpsbelang.nl Voordorp, www.voordorpvooruit.nl
77
78
Winkelcentra • • • • •
De Gaard: kaaszaak, bakker, groenteboer, slager, dierenwinkel, reisbureau, makelaar, drogist, apotheek, schoenmaker, boekhandel, fotozaak, slijter, kapper, snackbar, AH, bloemenkiosk Jan van Galenstraat: bloemenwinkel, kopieerwinkel, fietsenwinkel, kapper, snackbar, onderdelenzaak, restaurant, boekwinkel Merelstraat: Jumbo, Kruidvat, slijterij, stomerij, groenteboer, bakker Van Noortplein en Adelaarstraat: Restaurants, cafe’s, AH, groenteboer, bakker, drogist, pizza, kapper, fietsenzaak, apotheek, makelaars, biologische winkel, biologische slager, ijssalon, etc Bilstraat: uitzendbureaus, makelaars, bierwinkel, restaurants, cafe’s, bakker, natuurwinkel, bioslager, muziekinstrumentenwinkel, apotheek, interieurkunst, sportschool, biljartzaal, laserquest, wellness, etc
79
80
Colofon Tekst: Albert van Beek en Ab Kools Eindredactie: Eduard de Jong Foto’s: Joyce Parlevliet Grafisch Ontwerp: Puck ‘t Hart Drukwerk: Drukwerkconsultancy Utrecht, januari 2015
Bezoek de Wijkraad op www.wijkraadnoordoost.nl 81
83
84
