2009 nr. 1. in dit nummer:

Indien onbestelbaar retour zenden aan: Postbus 1275 8001 BG Zwolle

Zwols

2009 nr. 1

Tijdschrift

Jaargang 16 nummer 1, maart 2009

Verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 650 exemplaren.

Redactie

Pien Bos, Anja Bosman-de Haan, Albert Versteegde, Nicole Vervoort

Eindredactie

Anja Bosman-de Haan, Nicole Vervoort

Vormgeving

Nicole Vervoort

Druk

Drukkerij Veldman, IJsselmuiden

Redactieadres

Kattenwinkelweg 12 8015 PW Zwolle T 0529-481488 e-mail: [email protected] Aanleveren van kopij voor het ZNT: Liefst digitaal zonder opmaak via e-mail of op CD aan het redactieadres. Geschreven, niet uitgetypte kopij sturen aan: IVN afdeling Zwolle e.o. Postbus 272 8000 AG Zwolle

in dit nummer:

ontwerp omslag: Henni van Dijk

ZNT-1_2009omslag.indd 1

Het ZNT is het gezamenlijke tijdschrift van IVN en KNNV, beide afdeling Zwolle

Onder andere.. - De braaklegging voorbij over het Golden Wonderterrein - Paddenstoelen Rode Lijstsoorten 2006 t/m 2008 - Activiteiten en excursies IVN en KNNV 2009 - Zwolle aan zee - En verder: Zoogdieratlasproject in Overijssel - Het jaar van de visdief - Wilde Plantencursus 2009 - ‘Een geelbuikschildpad op mijn pad’ - en meer... 12-2-2009 12:15:26

Werkgroepen IVN en KNNV overzicht coördinatoren IVN

Bij de voorplaat

Foto en tekst: Han Beeuwkes

Voorjaarszegge (Carex caryophyllea) is een zeer zeldzame zeggesoort, die in het oosten en midden van ons land en Overijssel te vinden is. Niet voor niets staat-ie op de Rode Lijst met stip (3). Hij komt in deze streek op diverse plaatsen (nog) voor, o.a. langs de IJssel (Vreugderijkerwaard), Overijsselse Vecht, Het Junner Koeland en ook nog bij HavelteSteenwijk. Hij heeft daarmee ook de grens van zijn areaal bereikt. De groeiplaatsen geven al aan dat het een soort is van zonnige, droge, matig voedselarme tot matig voedselrijke graslandvegetaties, op de hogere delen van rivierduinen. Van oorsprong is het een stroomdalsoort. Het is heel bijzonder dat de soort ook op Bergklooster voorkomt en daar telkens weer opduikt op nieuwe plekken. Volgens de beheerder Bert Pierik juist daar, waar een nieuw graf is gedolven. En dat klopt. Waar de grond bewerkt is, kun je voorjaarszegge vinden. De bloeitijd begint omstreeks 18 april. Je ziet dan kleine donkerbruine ‘muizenstaartjes’ uit het gras steken die verdraaid veel lijken op de bloeiwijze van reukgras. Het is dus wel scherp kijken. Als voorjaarszegge dan na een paar dagen volledig bloeit, dus met stuifmeelpluimen, kun je hem niet missen. Leuk om zoiets bijzonders vlak bij huis te hebben en er elk jaar weer van te genieten.

Planning voor 2009 ZNT nr. 2 Sluitingsdatum kopij: 17 april 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 8 mei 2009 Streefdatum verschijning: begin juni 2009 ZNT nr.3 Sluitingsdatum kopij: 31 juli 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 21 aug. 2009 Streefdatum verschijning: half sept. 2009 ZNT nr.4 Sluitingsdatum kopij: 16 okt. 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 6 nov. 2009 Streefdatum verschijning: begin dec. 2009 Niets uit dit nummer mag worden gebruikt voor publicatie zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie, de auteur of de fotograaf.

2 | Zwols Natuur Tijdschrift


Excursies Vogelzangcursus Wilde plantencursus Groencursus Natuurgidsencursus Fiets-/wandelroutes Jeugdactiviteiten (Groendoeners) Stands en verkoop Amfibieën Beleidszaken Veldlessen Groen voor Ouderen

Vacant Henriëtte Maan 038 - 444 76 12 Marlène Vaessen 0522 - 24 15 32 Heike Tack 038 - 337 57 57 Alfred v/d Burgh 038 - 422 79 47 Vacant Tineke Burghard 038 - 444 72 27 Fenna Westers 038 - 422 43 87 Fred Mensink 038 - 454 46 54 Hans de Jong 0529 - 49 76 48 Renée Cornelis 038 - 460 59 78 Jan Westera 038 - 785 01 44

KNNV

Vogelwerkgroep Gerrit Gerritsen 038 - 422 81 22 Werkgroep Hydrobiologie Marion Geerink 038 - 466 24 40 Werkgroep Knoflookpadden Sybout Jaasma 038 - 453 75 73 Mossenwerkgroep Elja van Dongen 038 - 376 26 96 Plantenwerkgroep Elja van Dongen 038 - 376 26 96 Diet ter Stege [email protected] Insectenwerkgroep Leo Winter 038 - 851 94 70 Natuurbeschermingscommissie Hans Nederhand 038 - 460 45 51 Dirk Maas 0529 - 42 72 55

Gezamenlijke werkgroep Paddenstoelen

Verwante werkgroepen

Roofvogelwerkgroep Steenuilenwerkgroep Kerkuilenwerkgroep Zoogdier werkgroep Overijssel

Anna Adams-Catin 038 - 421 71 96

Jan van Dijk 038 - 465 70 50 Bé Schilder 0529 - 49 74 28 Arnold Verhoeven 038 - 465 59 64 Nico Driessen 038 - 425 09 60

16e jaargang nummer 1

KNNV Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, vereniging voor veldbiologie

IVN Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie

KNNV Afdelingsbestuur

IVN Afdelingsbestuur

voorzitter

Henk van Blitterswijk

Westenholterweg 7, 8042 AE Zwolle [email protected] T 038 - 423 41 91

voorzitter

Heike Tack

Stegginkmarke 20, 8016 MG Zwolle [email protected] T 038 - 3375757

secretaris

Wietske van Santen-de Vries

penningmeester

Erwin de Visser

Prins Bernhardstraat 12, 8019 XK Zwolle [email protected] T 038 - 422 04 50

secretaris

Ria Marteijn

Tiendschuurstraat 80, 8043 XS Zwolle [email protected] T 038 - 444 61 07

penningmeester

Vacant

bestuurslid

Krista Esselink

bestuurslid

Marieke van Slooten

De Doornweg 49, 8035 PD Zwolle [email protected] T 0529 - 42 72 55

bestuurslid

Marcel Tonkes

bestuurslid

Sloetmarke 41, 8016 CJ Zwolle [email protected] T 038 - 465 96 07

PR en communicatie / coordinator activiteiten

Blaaszegge 18, 8043 LA Zwolle [email protected] T 038 - 420 06 26

Anja Bosman-de Haan

Scheppinckmate 53, 8014 JR Zwolle [email protected] T 038 - 465 47 35

bestuurslid

Dirk Maas

Betty van Leeuwen

Koningin Emmalaan 2, 8051 PD Hattem [email protected] T 038 - 444 02 15

Dreessingel 107, 8015 CJ Zwolle [email protected] T 038 - 465 99 66

Meidoornlaan 4, 7721 EZ Dalfsen [email protected] T 0529 - 43 39 69

Ondersteunende functies

bestuurs-adviseur

Albert Versteegde

bestuurs-adviseur

Louis Zandbergen

ledenadministratie

Marieke van Sloten

tel. contactadres

038 - 444 61 07

website e-mailadres afdeling postadres

www.ivnzwolle.nl [email protected]

natuurhistorisch secretaris Vacant

Ondersteunende functies ledenadministratie

Cor Kauw


webmaster

Johan Buitenkamp

Goudplevierstraat 219, 8043 JL Zwolle [email protected] T 038 - 420 21 51

Thorbeckelaan 2a, 8014 AZ Zwolle T 038 - 465 42 70

Drapenierlaan 27, 8043 AJ Zwolle T 038 - 420 10 83

[email protected] T 038 - 444 02 15


www.knnv.nl/zwolle [email protected]

KNNV Afdeling Zwolle Postbus 1275 8001 BG Zwolle

IVN Afdeling Zwolle e.o. Postbus 272 8000 AG Zwolle

Contributie KNNV

Contributie IVN

Leden € 26,25 per jaar, incl. toezending van Natura, het landelijke tijdschrift van de KNNV; Huisgenootleden € 11,75 Regionale leden (afdelingslid) € 15,Gironummer: 998242 t.n.v. KNNV Zwolle. Opzeggen lidmaatschap dient uiterlijk 15 december voorafgaand aan het betreffende kalenderjaar schriftelijk of per e-mail te geschieden bij de ledenadministrateur, Cor Kauw ([email protected]). U ontvangt hiervan binnen 10 dagen een schriftelijke bevestiging. Zo niet, neemt u dan opnieuw contact op.

Donateurs minimaal € 7,95 per jaar; Leden (actief) € 13,60 per jaar, incl. toezending van Mens en Natuur; Huisgenootlid € 6,80. Gironummer: 124197 t.n.v. IVN Zwolle Wijzigingen m.b.t. het donateurs- en lidmaatschap schriftelijk doorgeven aan postadres of per e-mail: [email protected]


Zwols Natuur Tijdschrift | 31

12-2-2009 12:15:27

ZNT

Buiten Kijken

door Margriet van Kampen

Dagpauwoog

. . . Alle dieren zijn diep weggekropen, op de overwinterende vogels na . . .

Uit de kloostertuin Nu ik dit stukje schrijf, zo tegen eind november, is de winter in alle hevigheid losgebarsten. De kloostertuin is in diepe winterrust. Alle dieren zijn diep weggekropen, op de overwinterende vogels na en de bomen hebben hun blad voor het meeste al verloren. Maar tijdens mijn yogales in het oratorium zagen we opeens een dagpauwoog rondfladderen, zo’n donkere vlinder met die paarsige pauwoogvlekken op de vleugels. “En dat, terwijl de lente nog lang


Foto: Marijn Verbeek niet in aantocht is”, merkten mijn cursisten verbaasd op. De vlinder is waarschijnlijk uit zijn winterslaap gewekt, doordat hij letterlijk is opgewarmd door de, op volle toeren draaiende, verwarming. Ik heb hem toen voorzichtig gevangen en hem naar een koel plekje op zolder gebracht, waar hij rustig verder kan dutten! Je moet zo’n diertje nooit buiten in de kou zetten, want dan overleeft hij het niet, maar naar een vorstvrije plek brengen, niet (te) warm, want zonder eten en drinken droogt hij dan uit! Het gaat trouwens altijd om een ‘zij’ in zo’n situatie. Het zijn namelijk altijd wijfjes, die hun bruidstijd al in de nazomer hebben beleefd en nu zwanger van vele eitjes op een beschut plekje de winter trachten door te komen. Datzelfde doen ook lieveheersbeestjes, hommels en wespen, die de toekomstige moeders van een groot gezin gaan worden in het voorjaar. Het grappige is dat het begin van die winterrust meer bepaald wordt door het afnemen van de daglengte dan door de daling van de temperatuur, maar in het voorjaar moet het toch wel de (zonne) warmte zijn, die de dieren uit hun schuilhoeken lokt. Met soms een vergissing door een hoog opgestookte verwarming, zoals in dit geval! Trouwens, de meeste insecten komen als eitje, pop of larve de winter door en dan vaak nog bij temperaturen onder nul, dankzij een flinke dosis antivries in hun bloed, namelijk door een


ZNT hoog bloedsuikergehalte. Maar als ze niet ver genoeg wegkruipen in een strenge winter, worden ze toch door de zware vorst ingehaald! In het algemeen drijft niet de vorst dieren in hun winterrust, maar het gebrek aan voedsel. En als er wel voedsel is, dan is men zo actief als koolmezen op de pinda’s . Planten en dieren zijn boekhouders. Als ze niet voldoende binnen kunnen krijgen om het lichaam te onderhouden, gaan ze in winterrust om energie te besparen. Loofbomen doen dat op hun manier door hun blad te verliezen. Planten en bomen gebruiken hun groene bladeren om, met behulp van zonne-energie, voedingsbouwstoffen te maken uit koolzuur en water. Maar in de winter schijnt de zon toch ook? Klopt. Hier is het geen gebrek aan voeding, maar aan een transportband. Bomen pompen water op, om de bouwstoffen in het bomenlijf te kunnen distribueren, maar als het vocht rond de wortels bevroren is, kan er geen aanvoer zijn en zou de boom zich leegpompen. Daarom gooit de boom in de herfst zijn blad af, zodat de verdamping stopt en er ook geen nieuwe voorraad water van onderen af aangevoerd hoeft te worden. En dat gebeurt ook in een milde winter zonder noemenswaardige vorst, omdat dat nu eenmaal in z’n genen zit en hij niet elke keer hoeft te beslissen: ”Zal ik nu wel of zal ik

nu niet….?” Tot slot nog even iets over wintervoedering van vogels. Een koude winter is een moeilijke tijd voor vogels. Ze hebben meer voedsel nodig om hun lichaam op temperatuur te houden, terwijl er juist minder eten te vinden is. De meeste insecten overwinteren op een vorstvrije plaats en de voorraad zaden en bessen vermindert gaandeweg. Als het dan ook nog gaat sneeuwen, wordt het helemaal moeilijk om nog iets eetbaars te vinden. Veel zangvogels trekken ’s winters naar het zuiden en andere soorten naar steden en dorpen, waar wat te halen valt. Behalve in lange perioden met sneeuw en vorst is bijvoeren niet echt nodig, maar als je het doet, houd het dan de hele winterperiode vol. En het is leuk om de vogels eens goed van dichtbij te kunnen bekijken en je er betrokken bij te voelen……. --- winter 1998 ---

Wegens verhuizing en een virus in haar computer, kon Margriet geen nieuw verhaal voor ons schrijven. Dit verhaal is wel oud, maar nog steeds actueel en waarschijnlijk niet eerder geplaatst in het ZNT. De redactie.

Excursie op landgoed Rechteren april 2008

door Wim van Bruggen

Zondag 27 april, de zon schijnt; prachtig excursieweer. We vertrekken vanaf station Dalfsen, waar 18 deelnemers waaronder twee IVN-leden met ons mee willen. Deze keer helaas geen kinderen. We steken de spoorbaan over en lopen richting de buurtschap Millingen. Er wordt aandacht besteed aan de vraag hoe het landschap zijn huidige vorm heeft gekregen, zoals het ontstaan van zandruggen, dijken, essen, waterlopen en eikenhakhout. Het is de tijd dat de bermen in volle bloei staan. We bekijken planten als salomonszegel (hoe komt die plant aan z’n naam), judaspenning, dagkoekoeksbloem, paarse-, witte- en gevlekte dovenetel, hondsdraf, speenkruid (uitgegraven om de speentjes te laten zien), kamperfoelie, fluitenkruid en vlier. Op nog geen tien meter van een bospad is een bewoonde dassenburcht; er is enorm veel grond verzet en de wissels lopen dwars over het pad. Niemand van de deelnemers merkt iets op. Arie en ik hadden met elkaar afgesproken om er dan verder ook maar geen ruchtbaarheid aan te geven. Wandelroutes worden ook door natuurbeheerders vaak verlegd als rust gewenst is. Wel hebben we een paar kilometer verderop gewezen op dassensporen in de vorm van latrines. We stuiten op twee geplukte houtduiven, waarschijnlijk het werk van een havik. Op het talud van een sloot staan voorjaarszegge en zwarte zegge te bloeien, onopvallend maar wondermooi. We steken de Marswetering over, waar zowel enkele grauwe ganzen als een paartje nijlganzen aan het grazen zijn. Na enkele landbouwgronden gepasseerd te zijn, komen we in een bos met lariks en Douglas. We vertellen iets over vorm en geur van naaldbomen. In een beukenlaan proberen we door omtrekmeting van een boom erachter te komen hoe oud het laantje is. Op de grond staan veel kiemplanten van beuken aan de hand waarvan je goed kunt laten zien dat het hier om een tweezaadlobbige plant gaat. Vervolgens besteden we aandacht aan vogelgeluiden en horen tjiftjaf, fitis, houtduif, zwartkop, pimpelmees, koolmees, vink, roodborst en winterkoning. Plotseling kruisen twee reeën ons pad. In een sloot zien we waterscheerling nog niet in bloei. De groep toont brede interesse en dat zorgt ervoor dat de excursie behoorlijk uitloopt. Ongeveer twee en een half uur zijn we onderweg. Deze excursie lijkt ons voor herhaling vatbaar. Met station Dalfsen als uitgangspunt zijn er tal van boeiende excursies mogelijk, ook op landgoed Den Berg.



ZNT

Redactioneel

Inhoudsopgave

Namens de redactie, Anja Bosman – de Haan

Kwijt, verloren en teruggevonden Herkent u dat? Je staat bij de C1000 voor de schappen en je bent je boodschappenlijstje kwijt. Tenminste, dat van vandaag. Dat van gisteren laat zich moeiteloos opdiepen vanuit je broekzak. Het lijstje van vandaag vind je pas morgen. Laatst kon ik mijn fietssleutel nergens vinden. Overal gezocht, maar nee hoor: kwijt. ’s Avonds bleek het ding een dagje meegelift te hebben in de jaszak van een huisgenoot. Teruggevonden. Zo gaat dat met dingen van slordige mensen. Weet u nog? De ijspret op dichtgevroren sloten en meren zo rond de jaarwisseling? Eindelijk konden we weer schaatsen, of iets wat daarvoor door moest gaan, en wat was het weer snel voorbij. Weg. Maar ooit komt er weer een kans. Verloren klinkt erger dan kwijt. Verloren is definitief kwijt. Als gezondheid het laat afweten. Als liefde voorbij is. Als mensen hun dierbare verliezen aan de dood. Dat is erg. Dan lijkt een eeuwigheid niet genoeg om pijn te verzachten en wonden te helen. Op 2 januari is de eik in onze voortuin gekapt die daar zo’n 15 jaar geleden ontsproot uit een door een bosmuis in haar holletje verstopte eikel. De kap was onvermijdelijk, want de boom stond te dicht bij het huis en de buren bleven klagen. Toch jammer en ik zag er behoorlijk tegenop. Het stamhout werd afgevoerd en de takken op een hoop gelegd. Die liggen er nog en wachten tot ze worden verknutseld tot een houtwal. Tot mijn verrassing lieten onze huismussen, een vaste groep van vier, soms zijn het er zeven, gelijk al de volgende dag blijken dit een enorme verbetering te vinden. Opeens ‘dicht struikgewas’ in hun tuin, dat bood nieuwe kansen. In de afgelopen jaren raakte de redactie van het Zwols Natuurtijdschrift een aantal prominente redactieleden kwijt: Piet Bremer, Bill van Kessel en Henni van Dijk. Hoe moest dat nu verder? Op 4 februari van dit jaar namen redactie, besturen van KNNV en IVN op culinaire wijze afscheid van Henni in het huis van Albert. En zie daar: iedereen was er weer. Oude vrienden bleken niet verloren. Mensen gaan verder met hun leven, maar wanneer je elkaar weer ontmoet, blijkt vriendschap snel opgefrist. En nieuwe kansen zijn er ook voor het ZNT. De redactie ziet het wel zitten met Pien (Bos): een pittige meid met vrolijke, frisse ideeën. En vol goede moed.

Buiten Kijken door Margriet van Kampen

3-4

Excursie op landgoed Rechteren door Wim van Bruggen

4

Redactioneel

5

Natuur in en om het huis door Marlène Vaessen

6

De braaklegging voorbij door Piet Bremer

7-9

IVN-Natuurgidsencursus van start

9

Paddenstoelen Rode Lijstsoorten door Bert Dijkstra

10-13

Tweede microscoop voor Paddenstoelenwerkgroep

13

Jaarverslag 2008 Paddenstoelenwerkgroep IVN en KNNV

13

Tekening van Willemien

14

Van de KNNV Bestuurstafel

15

Welkom bij KNNV Zwolle

15

Goed Bekeken door Gerard Beersma

16

Wilde Planten cursus 2009

17

IVN excursie programma lente en zomer 2009

18-19

Steeds meer veldlessen in Vechterweerd

19

Groendoeners door Gerda Revenberg

20

Van de IVN Bestuurstafel

21

Activiteiten KNNV lente - zomer 2009

22-23

Een geelbuikschildpad op mijn pad door Sybout Jaasma

24

Landelijke IVN dag door Gerda Boonstra

24-25

Zwolle aan zee door Mirjam Smith

25

Zoogdiervereniging zoekt forenzen voor onderzoek

26

Zoogdieren hebben uw hulp nodig

26-27

2009 jaar van de visdief

28

Nieuws van de KNNV Vogelwerkgroep

29

Fijne herinnering

29-30

Zo is ieder einde ook het begin van iets nieuws.

In memoriam

30



ZNT

Natuur in en om het huis

door Marlène Vaessen

Beloftes Er is ons iets fantastisch overkomen: We wonen al weer zo’n 15 jaar in Meppel, op een prachtig plekje met een mooie tuin in een super provincie, al zeg ik het zelf, met een heerlijke vijver, sloot met ijsvogel en natuurlijk leuke plantjes om uren naar te kijken en dan opeens gaat een van onze kinderen wonen in Zuid-Limburg, het land waar mijn roots liggen en waar ik al zo’n 35 jaar weg ben. Het was of ik thuis kwam in haar huis, haar dorp. Het duurde echter maar een jaartje en toen ging ze weer. Maar mijn gevoel bleef daar en ging zoeken, waar het zich kon gaan nestelen. Het vloog van dorp naar dorp, van de Brunsummerhei naar het Eyserbos, van de Geul naar de Terzieterbeek en jawel, zo vond het waarachtig een nestje, waar het helemaal fantastisch was (oeps, is). Aan de rand van een fantastisch hellingbos, een Belgisch en Limburgs uitzicht, een steenworp af van de Ardennen, met reeën in de tuin van de buurman en de familie nog net op fietsafstand. Het duurde maanden voordat we het nestje ook echt mochten gaan bewonen, maar afgelopen november kwam het eerste weekend.

Vlaamse gaai


Dat werd klussen en zeker nog niet wandelen! De laatste kilometers ernaartoe hielden al een belofte in zich. Ik, die reeën nog altijd als een cadeautje beschouw, en nog nooit een Limburgse ree had ontmoet, zag twee reeën staan; ik, die zo van sneeuw hou, kreeg een enorme sneeuwbui over ons boshuisje heen en in die winterse deken lieten sporen ons weten daar niet alleen te wonen. En dat voor de eerste dag. Onder het mom van, ik ga even nog wat schoonmaakspullen halen, ging ik naar de supermarkt en kwam thuis met een hoop vogelvoer. Gelukkig hadden we een grote glazen pui en kon ik toch nog wat schoonmaken onder het vogeltjes kijken. Wat een beloftes. Natuurlijk gingen we toch even het bos in om dit geluk te bekijken van een afstandje.

. . . Er is ons iets fantastisch overkomen: . . . En nu hebben we de eerste twee weken erop zitten en volop genoten. Onze vogellijst van de tuin telt nu al 23 soorten, van koolmees via appelvink naar boomklever en overal vind ik allerlei holletjes. Hoe zal het in de lente zijn, hoe zal het in de zomer zijn, hoe zal het in de herfst zijn, het belooft alleen maar mooier te worden. Het wordt genieten in en om ons boshuisje. Maar wat het allermooiste van dit alles is, is dit gevoel en deze verwondering door te kunnen gaan geven aan mijn kleinkinderen voor wie ik nu oma bosje ben.

Foto: Marlène Vaessen


ZNT

De braaklegging voorbij

tekst en foto's door Piet Bremer

Braakliggend terrein van voormalig Golden wonderterrein met droge ruigte en opslag. Opvallend zijn de geelbloeiende zwarte toortsen tussen de bijvoet en wilgopslag. Eind 2003 werd de voormalige Golden Wonderfabriek gesloopt en het puin verpulverd en op een grote hoop achtergelaten. Een braakliggend terrein ontstond, met een geheel eigen flora en vegetatie. Het meest bijzonder was de vondst van het bleek cypergras (Cyperus eragrostis), een soort die niet eerder in onze regio was waargenomen en waarover uitgebreid is geschreven in het ZNT. Het eerste jaar was de bodem van het gebied nog deels onbegroeid en allerlei soorten waren bezig met kolonisatie, met als uitgangspunt: wie het eerste komt, die het eerste maalt. Pleksgewijs waren witte klavers aanwezig en verspreid waren wilgen al meer dan een meter de lucht ingeschoten. Veel soorten verschenen uit de zaadbank, ofwel de zaadvoorraad die in elke bodem voorkomt en waaruit na verstoring van de bodem (op niveau van molshoop, of na een grotere ‘ramp’ de sloop van een heel terrein) zaden de kans zien te kiemen. Die zaden kunnen dan al jaren oud zijn en sommige mogelijk al tientallen jaren!


Het Golden Wonderterrein was in het eerste seizoen al een open droge ruigte met veel opslag van wilgen. In 2005 was de ruigte meer gesloten en vielen vooral bijvoet en teunisbloemen op. Sommige wilgen en Robinia’s waren al enkele meters de lucht ingeschoten en de eerste bosjes waren al gevormd. Deze beginnende bosvorming leidde er toe dat het gebied in 2006 geklepeld werd, waarna alles weer opnieuw ging uitlopen in 2007. Bij niets doen was hier beslist een uniek wilgenbos ontstaan met vooral katwilg, boswilg en Robinia. De Peperbus van 19 januari 2005 meldde dat er al in 2005 woningen zouden komen op het terrein en dat nieuwe woonstraten een onderdeel zouden gaan vormen van de Indische Buurt. Maar het heeft toch langer geduurd. Het braakliggend terrein bleef liggen en werd dankbaar gebruikt als honden uitlaatgebied en om zo nu en dan een brandje te stoken of wat afval achter te laten. Pas op de overgang van zomer naar herfst 2008 kwamen er grote machines die het gebied omploegden, de grond op grote transportbanden legden, waarna deze werd uitgezeefd en gesorteerd. De braaklegging heeft dus vijf jaar geduurd. In deze vijf jaar van braaklegging was het mogelijk de ontwikkeling nader te volgen. Het bijzondere bleek cypergras was na de eerste vondst in 2004 ook in 2005 aanwezig, maar is daarna niet meer gevonden. Niet zo vreemd voor een adventief, die uit


ZNT

Jonge robinia – populier wilgen opslag in haar laatste jaar van bestaan, 2008, met uitzicht op Passiemolen en het FC Zwolle stadion. Momenteel is het bouwrijpe grond en in 2009 staan er huizen.

het buitenland komt, die kans ziet tot bloei te komen, maar niet in staat is tot zaadvorming en mogelijk ook niet van de kou houdt, dus het risico loopt ‘s winters dood te vriezen, ook in een zachte winter, want zachte winters kennen ook hun vorstdagen. Het verhaal van de bleekgele droogbloem was anders. Ook deze soort hield het maar twee jaar vol. De oorzaak was te zien in de zomer. De combinatie van zandbodem en laag waterpeil betekende in de zomer: droogte. De droogbloem kwam vroeger voor in natte duinvalleien, waar de bodem altijd vochtig was. Hier dus niet en planten verdroogden. Van deze soort zijn trouwens hele grote groeiplaatsen ontstaan op het Zwolse spooremplacement. De soort heeft zich van plant van duinvalleien ontwikkeld tot stadsplant, die zich tussen stortsteen, maar ook tussen stoeptegels weet te vestigen en handhaven (en gebruik maakt van het vocht dat onder stenen aanwezig is). De drie andere bijzondere soorten wisten zich in het gebied goed te handhaven. De vegetaties werden dichter, maar de zwarte toorts had daar maar beperkt last van. Mottenkruid en bonte wikke namen af, maar verdwenen niet helemaal. Als de bosontwikkeling ongemoeid was gelaten, dan had binnen vijf jaar hier een meer dan 5 – 10 meter hoog bos gestaan met wilgen en Robinia en een enkele balsempopulier. En door de schaduw zouden al de vijf genoemde bijzondere soorten zijn verdwenen. Dat hebben schaduw en sloop schijnbaar met elkaar gemeen.

en wie goed om zich heen kijkt, kan bij tijd en wijle nieuwe kleine en grote braakleggingen in de stad zien. Wat te denken van Stadshagen met stukjes spontaan tijdelijk wilgenbos. Wat er ook aan natuur ontstaat, ook al vestigen zich beschermde soorten, uiteindelijk zal de dure bouwgrond worden bebouwd. Dat is de dynamiek van de stad? Maar wel werk aan de winkel voor leden van de Plantenwerkgroep. Wie verzorgt het volgende verslag van een van de braakliggende gebieden?

Met de bodemsanering en bouw van de huizen is dit leefgebied van vele dieren en planten voorgoed voorbij. Weg broedterrein van de grasmus en vlieggebied voor de icarusblauwtjes. Of tsjirpgebied van de bruine sprinkhaan en geratel van de ratelaar (ook een soort sprinkhaan). Ondertussen is er ook een groot braakliggend terrein ontstaan aan de Ceintuurbaan,

Literatuur Bremer, P., 2005. Een braakliggend terrein in Zwolle. En de eerste vondst van Bleek cypergras (Cyperus eragrostis) in onze regio. Zwols Natuurtijdschrift 12 (4): 5 – 9.


Wanneer in de binnenstad een pand verdwijnt, wordt voordat tot nieuwbouw wordt overgegaan eerst archeologisch onderzoek gedaan. Dergelijke plekken, in en buiten de binnenstad, lenen zich eveneens voor ecologisch onderzoek. Zoals in het voorbeeld van bleek cypergras kan ook een plantensoort de weergave zijn van een stukje stadsgeschiedenis.


ZNT Tabel 1. Bijzondere soorten op Golden wonder terrein bij de Passiemolen gedurende periode van vijf jaar braaklegging. x = soort aanwezig in genoemde jaar.

Nederlandse naam Bleekgele droogbloem Bleek cypergras Mottenkruid Zwarte toorts Bonte wikke

2004

2005

2006

2007

2008

x x x x x

x x x x x

– – x x x

– – x x x

– – x x x

Wetenschappelijke naam Gnaphalium luteo-album Cyperus eragrostis Verbascum blattaria Verbascum nigrum Vicia villosa

IVN Natuurgidsencursus van start Op een stralende en sneeuwwitte zaterdag, de 10e januari, was de eerste bijeenkomst van de Natuurgidsencursus 2009-2010. Een groep van 26 cursisten maakte kennis met elkaar en via een aantal opdrachten ook met de inhoud van de cursus. Aan de orde kwamen: ‘Wat is natuur eigenlijk echt?’, ‘Zicht op de lente’, ‘Wintervogels’, ‘Bodemgewoel’, en ‘Kennismaken met bomen’. Op de eerste cursusdag mochten de cursisten deze onderwerpen gelijk presenteren. Een onverwachte boodschap, maar met verve gedaan! De enthousiaste groep zal zich de komende anderhalf jaar onderdompelen in de natuur en de landschappen rondom Zwolle. Maar vooral met de manier waarop je de kennis en vaardigheden die je hebt opgedaan op een aantrekkelijke manier aan publiek kunt overbrengen. Van de cursisten komen 20 mensen uit de regio Zwolle en 6 mensen van omliggende afdelingen. We hopen dat iedereen een hele fijne cursustijd tegemoet gaat en dat we volgende jaar een nieuwe groep natuurgidsen mogen verwelkomen.

Subsidie van Rabo Stimuleringsfonds voor Natuurgidsencursus De Rabobank IJsseldelta heeft uit haar Rabo Stimuleringsfonds een subsidie toegekend voor de Natuurgidsencursus. IVN Zwolle is daar zeer blij mee. Samen met de subsidies van de Provincie Overijssel en de gemeente Zwolle, kan de Natuurgidsencursus nu over een flink budget beschikken. Daardoor kan de prijs van de cursus op een relatief Laag niveau worden gehouden. Het veldwerkweekend in Orvelte kan nu volledig uit de subsidie gefinancierd worden. Namens het coördinatieteam van de Natuurgidsencursus en het bestuur, Ria Marteijn



ZNT

Paddenstoelen Rode Lijstsoorten in en rond Zwolle 2006 t/m 2008

Kapjesmorielje

door Bert Dijkstra

Foto: Bert Dijkstra

Inleiding Zo rond 2001 is de gezamenlijke IVN-KNNV Paddenstoelenwerkgroep in Zwolle van start gegaan. Drie jaar geleden zijn meerdere leden van de werkgroep met microscoperen begonnen en nu worden vele soorten microscopisch op naam gebracht. De werkgroep bestaat nu uit ongeveer 20 leden. In het najaar worden wekelijks excursies in de omgeving van Zwolle gemaakt, in het voorjaar en de zomer is dat eens in de twee weken. Moeilijk te determineren soorten worden thuis nader bekeken en op naam gebracht. Door de toename van kennis op het gebied van paddenstoelen bij de werkgroepleden worden er nu op goede excursies tegen de 100 soorten gevonden. In Nederland komen meer dan 4000 soorten paddenstoelen voor. Vele hiervan zijn alleen microscopisch van elkaar te onderscheiden. In de omgeving van Zwolle zijn ongeveer 1000 soorten te verwachten.


Resultaten inventarisaties Voor het bepalen van wat bijzondere soorten zijn, hebben we gebruik gemaakt van het ‘Basisrapport Rode Lijst Paddenstoelen’(Arnolds, Veerkamp, 2008). In tabel 2 zijn de gevonden Rode Lijstsoorten weergegeven. Dit zijn de soorten die landelijk vallen in de categorieën Gevoelig tot en met Verdwenen uit Nederland. Uit die laatste categorie zijn geen soorten waargenomen. Naast de inventarisaties van de Zwolse Paddenstoelenwerkgroep zijn ook gegevens verwerkt van twee excursies van de Nederlandse Mycologische Vereniging naar Windesheim (2006, 2008). Tabel 1 laat de verdeling van Rode Lijstsoorten over verschillende gebieden zien. Windesheim scoort het hoogst wat Rode Lijstsoorten betreft. Het kleibos van Windesheim is uniek omdat dit parkbos het enige kleibos van formaat in de regio is. Het hoge aantal paddenstoelsoorten is mede bepaald door de twee excursies van de Nederlandse Mycologische Vereniging. Naast het kleibos scoren Kranenburg en het Engelse Werk hoog. Tabel 1 mag niet gezien worden als een goede graadmeter voor de waarden voor alle genoemde gebieden. Van Zandhove is uit het verleden bekend dat er meer Rode Lijstsoorten voorkomen. Aan dit gebied hebben we nog te weinig bezoeken gebracht. Beide tabellen moeten gezien worden als een eerste presentatie van onze inventarisaties en deze zal zeker niet volledig zijn. We gaan de komende jaren door met het bezoeken van de genoemde terreinen, maar we willen er ook andere gebieden aan gaan toevoegen, o.a. Vreugderijkerwaard, lanen en parken in Zwolle. Moeilijker te determineren geslachten als Coprinus, Inocybe, Cortinarius, Entoloma, Russula e.a. zijn ondervertegenwoordigd in deze lijst.


ZNT Leuke feiten •

In totaal zijn met de excursies van de Paddenstoelenwerkgroep van de laatste 3 jaren en waarnemingen door de individuele leden (exclusief de excursies van de NMV) 472 paddenstoelsoorten in en om Zwolle waargenomen.

•

Aantal Rode Lijstsoorten: 73

•

Verdeeld over de verschillende categorieën: EB 3, BE 15, KW 44, GE 11

•

Er zijn 3 soorten uit de categorie Ernstig Bedreigd gevonden (Zwartvoetvezelkop, Grote Kleefparasol, Varenmycena)

Weerhuisje

•

De landelijk meest zeldzame is Tonnetjesmycena (in Nederland bekend van 5 vindplaatsen tussen 1993 en 2007)

Tabel 1: Vergelijking gebieden met > 2 Rode Lijstsoorten.

gebied

GE

KW

BE

Windesheim

2

8

5

15

Engelse Werk

2

6

4

12

Kranenburg

4

4

1

9

4

2

1

1

1

6

1

5

Tichelgaten Wythmenerplas

2

4

IJsselvliedt

1

3

Kloosterbos

2

2

Roodhuizerpad

3

2

EB

totaal

7 6

5

De Horte

1

Colckhof

3

3

2

3

3

3

Aalanden

1

Marslanden

Verdwenen uit Nederland Ernstig bedreigd Bedreigd Kwetsbaar Gevoelig


3

VN EB BE KW GE

4

Foto: Mark Zekhuis

Tabel 2: Gevonden Rode Lijstsoorten in en rond Zwolle in de periode 2006 – 2008. Agaricus macrosporus (Grootsporige champignon), KW, Zwolle-Zuid, 2008 Amanita ceciliae (Prachtamaniet), BE, Windesheim, 2006, 2007 Amanita vaginata (Grijze slanke amaniet), KW, Schellerwaarden 2008; Engelse Werk, 2008; Marslanden, 2008 Anthrodia serialis (Kurkstrookzwam), KW, Windesheim, 2008 Astraeus hygrometricus (Weerhuisje), BE, Dalfsen, De Horte, 2006, 2007, 2008 Boletinus cavipes (Holsteelboleet), KW, Hattem, Molecaten, 2007 Boletus impolitus (Goudporieboleet), BE, Dalfsen, De Horte, 2008 Boletus pulverulentus (Inktboleet), KW, Kranenburg 2006; Windesheim, 2008; Colckhof, 2008 Boletus rhodoxanthus (Roodnetboleet), KW, Colckhof, 2008 Cantharellus tubaeformis (Trechtercantharel), KW, Hattem, IJsselvliedt, 2007, 2008 Clavaria argillacea (Heideknotszwam), KW, Hattem, Algemene Veen, 2007, 2008 Clavulinopsis laeticolor (Fraaie knotszwam), KW, Kranenburg, 2007, 2008; Zwolle, Roodhuizerpad, 2008 Clavulinopsis luteoalba (Verblekende knotszwam), KW, Zwolle, Roodhuizerpad, 2006 Coprinus picaceus (Spechtinktzwam), BE, Engelse werk, 2006, 2007, 2008; Zandhove, 2007, 2008 Cortinarius alboviolaceus (Lila gordijnzwam), KW, Windesheim, 2008, Zwolle-Zuid, 2008


ZNT Crucibulum crucibuliforme (Geel nestzwammetje), GE, IJsselvliedt, 2006; Wythmenerplas, 2007; Windesheim, 2008 Cystolepiota pulverulenta (Kegelpoederparasol), GE, Engelse Werk, 2006 Dumontinia tuberosa (Anemonenbekerzwam), BE, Velner allee, 2006; Dalfsen, De Horte, 2006; Engelse Werk, 2006, 2008; Kranenburg, 2006, 2008; Tichelgaten, 2006; Windesheim, 2008 Entoloma dysthaloides (Kleinsporige vloksteelsatijnzwam), GE, Windesheim, 2006; Kranenburg, 2006 Entoloma serrulatum (Zwartsneesatijnzwam), KW, Kranenburg, 2006, 2007, 2008 Ganoderma lucidum (Gesteelde lakzwam), KW, Engelse Werk, 2008 Geoglossum cookeanum (Brede aardtong), KW, Kranenburg, 2006 Geopora arenicola (Zandputje), KW, Oldeneel, 2007 Hydnellum congrescens (Gezoneerde stekelzwam), KW, Tichelgaten, 2008 Hydnellum spongiosipes (Fluwelige stekelzwam), KW, Colckhof, 2008 Hydnum repandum (Gele stekelzwam), KW, Hattem, IJsselvliedt, 2007, 2008; Hattem, Molecaten, 2007 Hygrocybe ceracea (Elfenwasplaat), GE, Kranenburg, 2006, 2007, 2008; Zwolle, Boerendanserdijk, 2006, 2007, 2008; Zwolle, Roodhuizerpad, 2006, 2007, 2008 Hygrocybe insipida (Kabouterwasplaat), KW, Zwolle, Aalanden, 2006 Hygrocybe psittacina (Papegaaizwammetje), GE, Zwolle, Roodhuizerpad, 2006; Kranenburg, 2007; Zwolle, Aa-landen, 2007; Zwolle, Schellerberg, 2008; Westerveld, 2008 Hygrocybe virginea (Gewoon sneeuwzwammetje), GE, Kranenburg, 2006, 2007, 2008; Zwolle, Boerendanserdijk, 2006, 2007, 2008; Zwolle, Roodhuizerpad, 2006, 2008; Engelse Werk, 2006, 2008 Hygrophorus eburneus (Ivoorzwam), BE, Windesheim, 2008 Hypsizygus ulmarius (Iepenzwam), BE, Zwolle, Centrum, 2008 Inocybe adaequata (Wijnrode vezelkop), KW, Windesheim, 2006; Tichelgaten, 2008 Inocybe bongardii (Geurende vezelkop), BE, Windesheim, 2006 Inocybe tenebrosa (Zwartvoetvezelkop), EB, Tichelgaten, 2008 Inonotus cuticularis (Dunne weerschijnzwam), KW, Wapenveld, Kloosterbos, 2006 Inonotus dryadeus (Eikenweerschijnzwam), BE, Zwolle,

. . . De

lande-

lijk meest zeldzame is Tonne-

tjesmycena: . . .


Centrum, 2008 Inonotus hispidus (Ruige weerschijnzwam), KW, Zalkerbos, 2007, 2008 Iodophanus carneus (Roze mestschijfje), KW, Engelse Werk, 2008 Lactarius velleus (Schaapje), KW, de Horte, 2008 Leccinum rufum (Rosse populierenboleet), KW, Zwolle, Marslanden, 2008; Engelse Werk, 2008 Lentinellus cochleatus (Bruine anijszwam), KW, Wapenveld, Kloosterbos, 2006, 2008 Lentinus tigrinus (Tijgertaaiplaat), KW, Tichelgaten, 2008 Limacella guttata (Grote kleefparasol), EB, Wapenveld, Kloosterbos, 2008 Macrocystidia cucumis (Levertraanzwam), KW, Wythmenerplas, 2006 Macrolepiota excoriata (Rafelige parasolzwam), BE, Tichelgaten uiterwaard, 2006 Marasmius scorodonius (Kale knoflooktaailing), KW, Wythmenerplas, 2008 Melanophyllum haematospermum (Verkleurzwammetje), KW, Wytmenerplas, 2007; Westerveld, 2008 Morchella semilibera (Kapjesmorielje), KW, Engelse Werk, 2006, 2007, 2008 Mycena picta (Tonnetjesmycena), BE, Engelse Werk, 2007 Mycena pterigena (Varenmycena), EB, Hattem, IJsselvliedt, 2008 Mycena sanguinolenta (Kleine bloedsteelmycena), GE, Herfterbos, 2008 Mycena smithiana (Roze peutermycena), KW, Wythmenerplas, 2008 Nidularia deformis (Eierzakje), BE, Zwolle, Westerveld, 2007, 2008 Oxyporus populinus (Witte populierzwam), KW, Zalkerbos, 2007; Zandhove, 2007 Panaeolus subbalteatus (Gezoneerde vlekplaat), KW, Zwolle, Holtenbroek, 2007 Phellinus tuberculosus (Boomgaardvuurzwam), KW, Zwolle, Holtenbroek, 2008 Pholiota lenta (Slijmige blekerik), GE, Helmhorst, 2008; Wapenveld, Kloosterbos, 2008 Pleurotus dryinus (Geschubde oesterzwam), GE, Haerst, 2008 Pulvinula convexella (Groot moskussentje), KW, Wapenveld, Laerberg, 2006 Russula farinipes (Bleekgele russula), KW, Windesheim, 2006 Russula olivacea (Gerimpelde russula), KW, Windesheim, 2006, 2008 Russula pelargonia (Geraniumrussula), KW, Windesheim, 2006 Russula virescens (Ruwe russula), KW, Windesheim, 2008 Sarcodon joeides (Avondroodstekelzwam), BE, Hattem, IJsselvliedt, 2006, 2007 Scutellinia umbrorum (Rietlandwimperzwam), BE, Engelse


ZNT Werk, 2008 Trametes suaveolens (Anijskurkzwam), KW, Zwolle, Aa-landen, 2008 Tricholoma cingulatum (Geringde ridderzwam), KW, Tichelgaten, 2007 Tricholoma populinum ( Populierenridderzwam), KW, Marslanden, 2007, 2008; Westenholte, 2008; Engelse Werk, 2008; Pierik, 2008; Schellerwaarden, 2008

Tricholoma saponaceum (Zeepzwam), KW, Hattem, IJsselvliedt, 2007 Trichophaea paludosa (Moeraspelsbekertje), BE, Windesheim, 2008 Typhula erythropus (Roodvoetknotsje), GE, Wapenveld, Kloosterbos, 2008; Typhula setipes (Wit poedersteelknotsje), GE, Wythmenerplas, 2008

Tweede microscoop voor de Paddenstoelenwerkgroep Eind vorig jaar kregen IVN en KNNV een microscoop cadeau van Leico Microsystems Rijswijk via Eric Tempelaar. Deze microscoop is door Bert Dijkstra klaar gemaakt voor het microscoopwerk van de Paddenstoelenwerkgroep. Dit aanbod is met veel dank aanvaard. De microscoop is vanaf heden in gebruik genomen. Door al dat microscoopwerk stijgt ons niveau voortdurend. Ter bevordering van dit niveau is er half februari een microscopie-avond georganiseerd. Dit betekent: het leren werken met de microscoop, hoe maak je preparaten en van welk deel van de paddenstoel of van verschillende delen, welke chemicaliën gebruik je en waarom etc. Met dank aan Eric.

Jaarverslag 2008 Paddenstoelenwerkgroep IVN en KNNV Wij inventariseerden 25x een gebied in en om Zwolle. Op verzoek van Natuurmonumenten inventariseerden wij 4 x een gebied in de Wieden Onze werkmethode is ongeveer gelijk aan die van vorig jaar. Dat betekent buiten inventariseren. Vanaf half februari tot eind mei doen wij dit op vrijdag iedere twee weken. Vanaf half augustus tot half december gaan wij iedere week. Wat wij aan paddenstoelen vinden, wordt door Anna Adams genoteerd en de uitgewerkte lijst wordt per mail naar de leden gezonden. De paddenstoelen die wij ter plekke niet op naam kunnen brengen, worden meegenomen en microscopisch onderzocht en op naam gebracht. Sinds 2007 wordt er door 3 à 4 mensen microscopisch onderzoek verricht. Eric Tempelaar heeft in december weer een microscoop geschonken aan de KNNV en het IVN, welke zal worden gebruikt door de Paddenstoelenwerkgroep. Gegevens worden doorgegeven aan de Nederlandse Mycologische Vereniging via het computerprogramma Spot, door Bert Dijkstra en Tineke Burghard. Gebieden die we inventariseerden waren: Algemene Veen Hattem, Colckhof Laag Zuthem, Den Alerdinck Laag Zuthem, Engelse Werk Zwolle, Helmhorst Zwolle, Kloosterbos Wapenveld, Kranenburg Zwolle, Molecaten Hattem, Tichelgaten Windesheim, Landgoed Windesheim Windesheim, Westerveldse Bos Zwolle, Wijthmenerplas Zwolle, IJsselvliedt Wezep, Zalkerbos Zalk, Zandhove Zwolle. Gebieden in de Wieden waren de Bakkerskooi, de Otterskooi, rietlandjes, trilveentjes, hooilandjes etc. Op 12 februari 2008 was er een microscopie avond voor de leden van de Paddenstoelenwerkgroep , o.l.v.Bert Dijkstra. Tineke Burghard verzorgde een publieksexcursie in het Algemene Veen te Hattem, samen met Els Bakker, op 26 oktober. Op 4 oktober werd er een publieksexcursie o.a. geleid door Bert Dijkstra in Salland. De werkgroep bestaat in december 2008 uit 20 personen. Plannen voor 2009 zijn ongeveer gelijk aan die van 2008. In het voorjaar gaan we de ene keer op vrijdagmiddag en de andere keer op zaterdagochtend. Ook de Wieden worden weer geïnventariseerd. december 2008 Anna Adams-Catin, coördinator, 038-4217196


Honingzwam

Foto: Eric Tempelaar


ZNT

© illustratie: Willemien van Ittersum 2009



ZNT

Van de KNNV Bestuurstafel Het is al weer een jaar geleden, een hectische tijd die ik me nog goed herinner: in amper twee weken twee jaar contributie-inning en boekhouding verwerken. Om de jaarcijfers van 2006 en 2007 te kunnen opmaken voor het jaarverslag, met daarbij ook nog de controle van de kascommissie over 2006 en 2007. En natuurlijk ook nog de begroting 2008 ophoesten voor de jaarvergadering. Terugkijkende op 2008 is alles nu weer op orde, crediteuren- en debiteurenposten zijn afgehandeld en het grootste gedeelte van de contributieachterstand van 2006 en 2007 is geïnd. Maar nu genoeg over cijfers, u kunt ze inzien in het jaarverslag 2008, met daarin de begroting 2009 die hoger is door de subsidiebijdrage van de provincie Overijssel. Deze hebben we al op de rekening staan. Binoculairs staan al een tijdje op het verlanglijstje van een aantal werkgroepen. Dit is mijn volgende aandachtspunt: om deze aan te schaffen voor de afdeling. Hierbij zullen we aankloppen bij fondsen voor gedeeltebijdragen in kosten voor de aanschaf van instrumenten. Hopelijk kan ik u binnenkort hierover berichten. Persoonlijk ben ik van mening dat wij als afdeling elke kans moeten aangrijpen om bij fondsen geld te vragen voor projecten of om specifieke dingen aan te schaffen. Heeft u ideeën, laat mij dit weten. Dan kijken we eventueel gezamenlijk wat mogelijk is. Afgelopen maand is met een aantal mensen gesproken om weer wat activiteiten namens de Vogelwerkgroep te gaan organiseren in 2009: jaarprogramma van de Vogelwerkgroep en de website VWG Zwolle zijn besproken. Diverse activiteiten voor de komende periode kunt u uiteraard terugvinden bij de ‘Activiteiten KNNV lente–zomer 2009’, elders in dit ZNT. En hopelijk ook binnenkort op de VWG Zwolle website. De eerste activiteiten in 2009, twee lezingen in de maand januari zijn inmiddels al geweest. De eerste over ‘Paddenstoelen door het jaar heen’ door Jos Ketelaar en de tweede ‘Zeggen, biezen en grassen’ door Albert Corporaal waren beide druk bezocht. Wij gaan, denk ik, een heel leuk jaar tegemoet . Erwin de Visser, penningmeester KNNV, afdeling Zwolle

Welkom bij KNNV Zwolle In 2008 mochten wij 13 personen als nieuw lid van de afdeling verwelkomen. Dit zijn: Marina Eikenaar, Robert Kanning, Geert Keizer, Johannes Klapwijk, Monique Klitsie, Pelle Kuypers, Christine van Moorselaar, Rita Overkleeft, Herman Sieben, Eric Tempelaars, Roy Schuurman, Adriaan van de Veen en Anne van de Wetering. Ook in 2009 konden wij al een nieuw lid inschrijven: Gerrit Reitsma. Wij hopen dat de nieuwe leden door hun lidmaatschap een inspirerende, leerzame, groene en gezellige tijd tegemoet gaan binnen onze vereniging. In 2008 hadden wij te maken met 18 opzeggingen. Drie leden van onze afdeling zijn in 2008 overleden: Dhr. Pauw, Dhr. Giesen en Dhr. De Heus. Wij wensen familie en vrienden veel sterkte met dit verlies.



ZNT

Goed Bekeken

tekst en fotografie ©Gerard Beersma

Als je een Nederlands landschap vergelijkt met welk buitenlands landschap ook, dan zal bijna altijd opvallen dat dat andere land bezaaid is met bergen of op zijn minst flinke heuvels. Voor mij persoonlijk is het een van de redenen om naar dat buitenland op vakantie te gaan. Het landschap is er zo anders dat ik al snel het gevoel krijg er helemaal uit te zijn, en na 2 dagen denk ik dat ik al een week weg ben. Omgekeerd zullen buitenlanders bij ons hun ogen uitkijken, want zo’n prachtig vlak land hebben ze vast nog nooit gezien. Toch is Nederland niet vlak. De invloeden van het gletsjer-ijs zijn onmiskenbaar, de Sallandse Heuvelrug bijvoorbeeld zie je echt niet over het hoofd. Ook sporen van het water zijn er. Tal van rivieren en riviertjes hebben in Nederland zand achtergelaten, en hebben zich bovendien een kronkelende weg door het land geschuurd. Maar ook de mens heeft zijn stempel op het ‘platteland’ gedrukt, o.a. door er eeuwenlang akkers te bewerken. Mits de oppervlaktes niet al te groot zijn houd ik wel van dat boerenland. Als je er door fietst próef je haast het zware boerenleven. Je voelt je bijna schuldig dat je zo onbekommerd genietend door dit zwaarbevochten landschap fietst. Thuis maar snel een stukje schrijven, dan doe je ook iets nuttigs. 16 | Zwols Natuur Tijdschrift


ZNT

Wilde Plantencursus 2009 In 2009 wordt de Wilde Plantencursus van het IVN in Zwolle al weer voor de achttiende keer georganiseerd. Wie kan er mee doen? Deze cursus is bedoeld voor iedereen die in de natuur is geïnteresseerd en daarnaast meer wil weten over de in Nederland in de vrije natuur voorkomende planten, de naam, de groeiplaats en de relatie tot de omgeving. Wat gaan we doen? De cursus bestaat uit 6 avondexcursies van ± twee uur, die half april beginnen en doorlopen tot na de zomervakantie, in augustus. Daarnaast zijn er 4 excursies van halve of hele dagen op de zaterdag. Alle cursisten zijn op deze halve en hele dagen welkom. Tijdens de excursies brengen we de planten op naam, vertellen we iets over opvallende eigenschappen van de betreffende plant, waarom hij juist op die plaats groeit en met welke planten hij meestal samen wordt aangetroffen. De avondexcursies worden gehouden in het Engelse Werk, het Spoolderbos en de uiterwaarden van de IJssel. Gekozen kan worden uit de volgende groepen: 1. Beginners: woensdagavond van 19.00 tot ± 21.00 uur o.l.v. Marlène Vaessen 2. Iets gevorderden: dinsdagavond van 19.00 tot ± 21.00 uur o.l.v. Herma Visscher 3. Gevorderden: woensdagavond van 19.00 tot ± 21.00 uur o.l.v. Brunhilde Reicher Kennismakingsavond De kennismakingsavond wordt gehouden op dinsdag 7 april, aanvang 20.00 uur, in de Kruidwisch aan de Goertjesweg 5. Deze avond is niet bedoeld om u op te geven. Op deze avond krijgt u algemene informatie over de cursus en tevens over flora’s, andere plantenboeken en loepjes. Ook zal er een korte uitleg worden gegeven over de bloembiologie. Verder krijgt u prachtige foto’s te zien van de gebieden waar we naar toe gaan tijdens de cursus. De excursies: les 1 week 16 14 en 15 april Halve dag zaterdag, 18 april: Landgoed Dickninge, de Schiphorst bij De Wijk. Een landgoed vol met stinsenplanten. Tevens bezoeken we het ernaast gelegen landgoed de Havixhorst. Vertrek om 9.00 uur vanaf uitspanning ‘Het Engelse Werk’. Rond de middag zijn we weer terug. les 2 week 20 12 en 13 mei Halve of hele dag excursie, zaterdag 24 mei: Reestdal bij Oud Avereest We vertrekken om 9.00 uur vanaf uitspanning ‘Het Engelse Werk’. Begin of eind van de middag zijn we weer terug. les 3 week 22 26 en 27 mei Halve dag excursie, zaterdag 6 juni: Boetelerveld Vertrek om 9.00 uur vanaf uitspanning ‘Het Engelse Werk’. Rond de middag zijn we weer terug. les 4 week 24 9 en 10 juni Hele dag, zaterdag 20 juni : Havelterberg en kleine landingsbaan in Havelte We vertrekken om 9.00 uur vanaf uitspanning ‘Het Engelse Werk’ en zijn eind van de middag weer terug. les 5 les 6

week 26 week 34

23 en 24 juni 25 en 26 augustus

De kosten van deze cursus bedragen € 13,50 voor leden/donateurs van IVN / KNNV en € 22,50 voor niet-leden. Bent u meteen enthousiast geworden, geeft u zich dan zo spoedig mogelijk op bij: Marlène Vaessen, tel. 0522-241532 of liefst per e-mail: [email protected] of via de website: www.ivnzwolle.nl namens alle gidsen, Marlène Vaessen, coördinator



ZNT

IVN excursieprogramma lente en zomer 2009 Het hele jaar door worden in en om Zwolle excursies georganiseerd, die voor iedereen interessant zijn. Onder leiding van een natuurgids ontdek je een bepaald gebied of wordt een thema onder de loep genomen.

MAART

MEI

Zo 15 Start Gidsen

GPS tocht op landgoed De Horte 14.00 uur Parkeerplaats Landgoed De Horte aan de Poppenallee 39 Dalfsen, tussen Zwolle en Dalfsen Gerda Revenberg, Krista Esselink, Manon Nijhuis

Zo 22 Start Gidsen Zo 29 Start Gidsen

Zo 10 Start Gidsen

Heksenpad Voor peuters en kleuters met hun (groot)ouders 14.00 uur Park Eekhout Gerda Revenberg en anderen

Landgoed Soeslo 14.00 uur Vanaf Zwolle naar Wijthmen, bij Stoplichten RA ventweg tot parkeerplaats Karba Agnes Neimeijer, Teuntje Lindhoud

Za 23 Start Gidsen

Natuur, cultuur en historie Agnietenberg 14.00 uur Parkeerplaats Agnietenplas Fred Mensink en Wim Rotman

Steegjestocht, natuur in de stad 14.00 uur eind Diezerstraat / hoek Pletter- straat (bij ijssalon Salute) Henk van Dam en Gerda Revenberg

JUNI

APRIL Zo 5 Start Gidsen

Stinsenplanten op Landgoed Dickninge 14.00 uur Oprijlaan Landhuis aan de Schiphorsterweg, De Wijk Marlène Vaessen, Bé van der Sleen

Zo 19 Start Gidsen

Landgoed Rechteren, Landgoe- deren en natuurbehoud 14.00 uur Station Dalfsen Arie Driesprong, Wim van Bruggen

Zo 19 Start Gidsen

Fietstocht Langenholte, Op zoek naar de Kievitsbloem 14.00 uur Het TOP (toeristisch opstappunt) op de parkeerplaats bij de Agnietenplas Lodewijk Jan Coté en Wim Rotman


Za 13

Waterestafette in Stadshagen

Water in al zijn aspecten. Een provinciale estafette waarbij de waterlopen in Overijssel worden gevolgd. Dit weekend wordt Zwolle aangedaan. We gaan leuke excursies en activiteiten organiseren voor jong en oud in het waterrijke Stadshagen. Met: kinderactiviteiten, wandelexcursie en fietsexcursie naar de Vreugderijkerwaard. Nadere informatie in de locale media

Zo 14 Start Gidsen

Algemene Veen in Hattem 14.00 uur Hezenbergerweg 65 Hattem, nabij het Kolkhuis Heidi Bijsterbosch en Jan Westera

Za 20 Kosten Start Gidsen

Midzomeravond, gezinsexcursie Ouders: € 3,- Kinderen van 7 –12 jaar: € 1,19.00 uur Parkeerplaats uitspanning Het Engelse Werk, Zwolle Gerda Revenberg, Annet van der Wal, Gerda boonstra, Greet Meima


ZNT ZNT

JULI Za 4 Start Gidsen

Fietsexcursie polder Sekdoorn Nieuwe natuur 14.00 uur Parkeerplaats Zandhove, Zwolle Lodewijk Jan Coté en Heike Tack

Zo 5 Start Gidsen

Landgoed Den Berg 14.00 uur Station Dalfsen Agnes Neimeijer en Heike Tack

Za 29 Start Gids

Insecten in het Westerveldse Bos 10.00 uur Parkeerplaats einde Kolksteeg Zwolle Alfred van der Burgh

AUGUSTUS

Illustratie: Willemien van Ittersum, 2008

De IVN excursies vanaf september worden geplaatst in het ZNT van juni Actuele en eventueel aanvullende informatie over de excursies wordt geplaatst op de website van IVN Afdeling Zwolle, www.ivnzwolle.nl. Vragen over de verschillende excursies kunt u stellen via: [email protected]

Steeds meer veldlessen in Vechterweerd Twee jaar geleden droeg ARK het veldlessenprogramma Vechterweerd over aan IVN Zwolle. In opdracht van waterbedrijf Vitens ontwikkelde ARK het programma voor het basisonderwijs en begeleidde vanaf 2002 vier jaar lang veldlessen in het toekomstige waterwingebied Vechterweerd. Door de bijdrage van Vitens konden het eerste en tweede jaar 20 schoolklassen struinen door de wilde natuur langs de Overijsselse Vecht en de laatste twee jaren jaarlijks 10 klassen. In 2006 leidden ARK en Vitens natuurgidsen van IVN Zwolle op, om het stokje over te nemen. Dat jaar begeleidden de IVN’ers al 15 klassen. In 2007 vond de officiële overdracht plaats en struinden 22 schoolklassen uit Zwolle en Dalfsen door Vechterweerd: begeleid door IVN’ers. Afgelopen jaar waren dat zelfs 35 klassen! (777 kinderen). De belangstelling van scholen is groot, de organisatie loopt gesmeerd en vooral: er is een team van enthousiaste gidsen, dat aan de grote vraag tegemoet kan komen. ARK geeft veldlessen om kinderen (en ouders) bekend te maken met natuurontwikkeling en ze vertrouwd te maken met de Nederlandse Wildernis vlak-bij-huis. Deze uitdagende natuur staat regelmatig garant voor onvergetelijke natuurervaringen. Overdracht van veldlessen na enkele jaren is deel van de ARK-filosofie. José ten Tuynte ; ARK Natuurontwikkeling



ZNT ZNT

Vogelliefhebbers: eet vogelmuur (Stellaria media) Muur wordt graag door kippen en andere vogels gegeten. Daarom heet het vogelmuur. Maar kanaries zijn net als jij ook dol op koek, dus waarom zou jij dan geen vogelmuur eten… Het is namelijk heel gezond!

Muur is een veel voorkomend onkruid dat bijna het hele jaar door groeit en te eten is. Het lage, kruipende plantje heeft witte kleine stervormige bloempjes en kleine sappige blaadjes aan holle stengeltjes waarvan een zijde behaard is. Als je de stengel breekt komt er een draadje uit; probeer maar!

Vogelmuur is lekker en gezond in salades, stamppot of soep:

Muurstampot 500 gram muur, 1 kilo aardappels, peper en zout, 1 ui in ringetjes gesneden, 1 kop geraspte kaas Kook de aardappels en maak er puree van. Voeg zout/ peper toe naar smaak. Fruit de ui bruin. Meng de fijn gehakte, muur door de puree. Versier de schotel met de gefruite ui en strooi er geraspte kaas over. Zet de schotel even in de voorverwarmde hete oven tot de kaas gesmolten is.

Muursla 2 kop muur (hele plant zonder wortels), 1 klein uitje dressing: olie, azijn, zout, eventueel honing (mengen) Snij de vogelmuur heel fijn. Ook de stengeltjes! Maak de dressing. Snipper de ui. Meng alles door elkaar. Variatie: met gesnipperde appel, geraspte wortel of radijs

Eet smakelijk, Gerda Revenberg



ZNT ZNT

Van de IVN Bestuurstafel Het nieuwe jaar is stralend begonnen. Door zon berijpte bomen, rietkragen en graslanden. Wintergasten, zoals zaagbekken, nonnetjes, brilduikers en smienten, kramsvogels en koperwieken. En niet te vergeten de ijspret. Kortom een ouderwets Hollandse winter. Bij Klaartje Arntzen en Menno Faber werd op 9 januari Rens geboren (proficiat!). En 10 januari konden we genieten van de startbijeenkomst van de Natuurgidsen Cursus (NGC) met 25 enthousiaste deelnemers. Er kwam bericht van Rabobank, Gemeente Zwolle en Provincie Overijssel dat de aangevraagde subsidies voor de NGC zijn gehonoreerd. We zijn heel blij dat de inspanningen van onze bestuursadviseur, Louis Zandbergen, tot dit geweldige resultaat hebben geleid. Voor jou, Louis, bij deze een dikke pluim. Ook kregen we reacties op onze vacatures: Yvon van de Velden heeft veel zin om mee te draaien in de Vechterweerd en tevens wil ze deel gaan uitmaken van de werkgroep Excursies. Om een werkgroep te vormen zijn er meer personen nodig, dus wie gaat met Yvon deze kar van het bestuur overnemen? Daarnaast heeft zich een belangstellende voor het ZNT en de werkgroep Groen Voor Ouderen gemeld. Dat geeft de burger weer moed. We hopen dat ook die vacatures daarmee zijn vervuld. In de bestuursvergadering van 14 januari is de coördinator van de werkgroep Website, Jeroen Nijhuis, te gast geweest met een demonstratie van de mogelijkheden van de nieuwe website en de planning van de werkzaamheden. De werkgroep heeft hard gewerkt aan de opzet en de voortgangsplanning. We denken dat we in maart op de ALV de openingshandeling kunnen verrichten. Daarna zijn er mensen nodig die de site verder gaan vullen. Mirjam Smith geeft, terecht, even prioriteit aan de NGC. En ook Gerda Boonstra heeft er voor gekozen uit de werkgroep te stappen. Helpende handen dus van harte welkom! Op 17 januari organiseerden we een gidsenwandeling. Agnes Neimeier zorgde voor een warm onthaal met houtkachel, chocolademelk, glühwein en heerlijke cake. En verder gidste zij ons door een mooi gebied in haar directe woonomgeving. Een mooie gelegenheid om als gidsen elkaar te ontmoeten, bij te praten en nog wat ideetjes uit te wisselen over de invulling van excursies op 4 april (Districtsledenvergadering) en 13 juni (Waterestafette District Overijssel). Het bestuur is bezig met het voorbereiden van de Ledenwandeling op 14 maart en de Algemene Ledenvergadering op 25 maart. En druk met het zoeken van een oplossing voor de vacature van penningmeester en werkgroep Excursies. De taken van de penningmeester en de werkgroep Excursies zijn voorlopig over de rest van het bestuur verdeeld. Declaraties s.v.p. sturen naar de voorzitter. Tot slot kan ik vertellen dat het excursieprogramma voor 2009 mooi op tijd van de pers is gekomen. Na de inventarisatie door Marcel Tonkes heeft Krista Esselink de lay-out van de folder op zich genomen en Willemien van Ittersum heeft op haar eigen onnavolgbare wijze weer voor de illustraties gezorgd. Fijn dat er weer zoveel gidsen zijn, die een bijdrage leveren aan natuureducatie en natuurbeleving van mensen in en om Zwolle. Tot ziens op de Ledenwandeling en / of op de Algemene Ledenvergadering. Heike Tack

Wij feliciteren Klaartje en Menno met hun zoon Rens. We wensen jullie veel geluk en plezier toe! namens IVN Zwolle, KNNV Zwolle, redactie ZNT



ZNT

Activiteiten KNNV lente - zomer 2009 Zondag 8 maart 2009 ‘Natura 2000’-excursie Vogels kijken bij de Tichelgaten van Windesheim Excursieleiders: Henk van Blitterswijk (tel.: 038 - 4234191) en Dirk Maas(tel.: 0529 – 427255). Tijd: 10.00 u. – ca. 12.00 u. Verzamelen: bij de parkeerplaats van de oude steenfabriek, ter hoogte van Fabrieksweg 40, Windesheim. (zie ook ZNT 5;2008) Vrijdag 13 maart 2009 Inventarisatie paddenstoelen Zandhove Tijd: 13.30 u. – 15.30 u. Verzamelen: Parkeerplaats Zandhove. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. Informatie: Anna Adams – Catin, tel.: 038 - 4217196 Dinsdag 24 maart 2009 Lezing ‘Varens in Nederland en bijzondere ontwikkelingen in de Flevolandse bossen’, door Piet Bremer Piet Bremer, lid van KNNV Zwolle, promoveerde in december 2007 op varens in het Kuinderbos. ‘Wie al eens een excursie met Piet heeft mee beleefd, weet hoe enthousiast hij over varens kan vertellen’. Plantenwerkgroep KNNV. Ook voor andere belangstellenden! Waar: Eli Heimanzaal, Ecodrome. Tijd: 20.00 u. – 22.00 u. Zaterdag 28 maart 2009 Inventarisatie paddenstoelen Wijthmenerplas Tijd: 10.00 u. – 12.00 u. Verzamelen: Parkeerplaats Wijthmenerplas. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. (Info. 038 – 4217196) Vrijdag 3 april 2009 Inventarisatie paddenstoelen Engelse Werk Tijd: 13.30 u. – 15.30 u. Verzamelen: Parkeerplaats restaurant Krisman. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. (Info. 038 - 4217196) Zaterdag 18 april 2009 Gezellige voorjaarsbijeenkomst KNNV Zwolle Locatie: De Kruidwisch, Doepark Nooterhof, Goertjesweg, Zwolle Tijd: vanaf 14.00 u. tot ca. 22.00 u. Voor wie: leden KNNV Zwolle. Introducés welkom. Deelname gratis. Opgave graag voor 11 april. Programma middag: 14.00 u. ontvangst met koffie/thee en lekkers, daarna diverse excursies per fiets en te voet. Verblijf op Doepark Nooterhof is ook mogelijk. ca. 18.00 u. avondeten (met zelf meegebrachte gerechten), Programma avond: vanaf ca. 19.30 u.: lezing Theo Douma over vleermuizen, met aansluitend excursie (afhankelijk van het weer).

U bent welkom bij alle of enkele onderdelen. Informatie en opgave bij Anja Bosman – de Haan: tel.: 038 – 4654735 of via het nog te ontvangen aanmeldingsformulier of per e- mail [email protected]

Zaterdag 18 april 2009 Inventarisatie paddenstoelen Kranenburg/Bergklooster Tijd: 10.00 u. – 12.00 u. Verzamelen: Parkeerplaats Kranenburg. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. (Info. 038 – 4217196) Zondag 19 april 2009 Excursie korhoenders Haarler- en Holterberg Vogelwerkgroep KNNV. Ook voor andere belangstellenden. Excursieleiders: Jur Furda en Dirk Maas. Vertrek om 7.30 u. Terug om ca 12.00 u. Verzamelen op de parkeerplaats bij de Wijthmenerplas, Zalnéweg, Zwolle. Opgave is niet nodig. Kosten meerijden: € 4,00. Informatie: Dirk Maas, tel.: 0529 - 427255. Dinsdag 21 april 2009 Bomenexcursie in de stad Zwolle Plantenwerkgroep KNNV. Andere belangstellenden ook welkom! Deze avond gaan we lopend de bomen in de stad Zwolle bekijken. Dirk weet er alles van. Tijd: 19.00 – 21.00 u. Verzamelen: bij de spoorwegovergang van het Kamperlijntje aan de Veerallee (tegenover het Agnietencollege). Organisatie: Dirk van der Graaf. Vrijdag 1 mei 2009 Inventarisatie paddenstoelen Colckhof/Alerdinck Tijd: 13.30 u. – 15.30 u. Verzamelen: Parkeerplaats Alerdinck, aan het begin van de laan. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. Info. (038 - 4217196) Woensdag 13 mei 2009 Workshop/ minicursus zoogdiersporen door Roeleke Steentjes Organisatie: KNNV Zwolle i.s.m. Zoogdierwerkgroep Overijssel. Voor wie: leden van KNNV, IVN, NJN, JNM en anderen met belangstelling voor zoogdieren! Locatie: De Kruidwisch, Doepark Nooterhof, Goertjesweg, Zwolle. Tijd: Vanaf 19.30 u. tot ca. 22.00 u. Bedoeling is kennis van en interesse in zoogdieren te vergroten, zodat meer mensen waarnemingen kunnen en willen doorgeven t.b.v. de digitale Zoogdieratlas in Overijssel. Er kunnen max. 30 deelnemers meedoen, daarom is opgave vooraf gewenst. Deelname is gratis. Opgave bij Anja Bosman – de Haan, e-mail: coordinator@ zwolle.knnv.nl of 038 – 4654735, graag uiterlijk 8 mei 2009. Graag vermelden: naam, adres, telefoonnummer, e-mail, lid KNNV/IVN/NJN/JNM of niet. Zaterdag 16 mei 2009 Excursie Lauwersmeer: trekvogels, steltlopers Vogelwerkgroep KNNV. Voor beginnende en gevorderde vogelaars en andere natuurgenieters. Excursieleiders: Jur Furda en Dirk Maas (Info. 0529 - 427255). Vertrek 7.30 u., vanaf carpoolplek Vechtbrug Berkum. Kosten meerijden: € 15,- Opgave is niet nodig. Meenemen: verrekijker, vogelboek, eten, zitlap en stevig schoeisel.



ZNT Zaterdag 16 mei 2009 Inventarisatie paddenstoelen De Horte Tijd: 10.00 u. – 12.00 u. Verzamelen: Parkeerplaats De Horte. Paddenstoelenwerkgroep KNNV-IVN. (Info. 038 – 4217196) Dinsdag 19 mei 2009 Inventarisatie Veerallee en omgeving Plantenwerkgroep KNNV. Tijd: 19.00 – 21.00 u. Verzamelen voor de hoofdingang van het Ecodrome. We gaan kilometerhok 201/502 inventariseren voor Floron. Dit hok omvat de Veerallee e.o. Omdat er nog altijd een aantal hokken niet geïnventariseerd zijn, wil de Floron deze witte vlekken op de kaart graag ingevuld zien. Plantjes zoeken in een stedelijke omgeving kan zeer verrassend zijn. Trek stevige stappers aan we gaan flink aan de wandel.

Organisatie: Theo de Kogel Donderdag 21 mei 2009 HEMELVAARTSDAG Wandeling Vechtdalpad etappe Ommen - Mariënberg (of andersom). Werkgroep Hydrobiologie KNNV. Aanmelden voor 18 mei 2009, via mail of telefonisch bij Chris Overkleeft ([email protected]) of 038 - 4527366). Bij

aanmelding

volgt

meer

informatie

over

tijd

en

plaats.

Zaterdag 30 mei 2009 Excursie en inventarisatie libellen in Zwolle-Zuid: Oldenelerpark en IJsseluiterwaarden Insectenwerkgroep en Werkgroep Hydrobiologie. Voor: iedereen met belangstelling voor libellen en waterleven. Excursieleiders: Leo Winter en Marion Geerink Verzamelen: 1e picknickplaats op IJsseldijk, om 10.00 u. Opgave niet nodig. Info. Leo Winter, tel.: 038 – 8519470. Juni Visdieftellingen Vogelwerkgroep KNNV. Zie artikel ‘2009: Het Jaar van de Visdief’, elders in dit ZNT.

Juni Kijkavond slechtvalk Harculo, o.l.v. Jan van Dijk Afhankelijk van het begin van het broeden kan worden uitgerekend wanneer de jongen op de IJsselcentrale bij Harculo zullen uitvliegen. Meer info. volgt t.z.t. op de site van de KNNV: www.knnv.nl/zwolle.

Dinsdag 9 juni 2009 Inventarisatie Zalné Plantenwerkgroep KNNV. Tijd: 19.00 - 21.00 u. Verzamelen: bij de ingang van landgoed Boschwijk aan de Heinose weg (is de parallelweg van de Ceintuurbaan). We gaan kijken in de bergingen die hier een aantal jaren geleden zijn aangelegd. Organisatie: Elja van Dongen, tel.:038 – 3762696. Donderdag 11 juni 2009 Natura 2000- excursie Vreugderijkerwaard Excursieleiders: Henk van Blitterswijk (tel.: 038 - 4234191) en Dirk Maas (tel.: 0529 – 427255). Voor wie: iedereen met belangstelling voor de natuur. U wordt dan ook van harte uitgenodigd familie, buren en bekenden mee te nemen!

Verzamelen: om 19.00 u. bij de parkeerplaats van de Vreugderijkerwaard. Duur excursie ca. 2 uur.


Zaterdag 13 juni 2009 Gewestelijke themadag KNNV in de Wieden! Organisatie: KNNV Zwolle - Deelname gratisLocatie: Bezoekerscentrum De Wieden (van Natuurmonumenten), Beulakerpad 1; 8326 AH Sint-Jansklooster tijd: 10.00 – 12.00 u Programma: 10.00 u. Ontvangst met koffie/thee Inleiding door Betty van Leeuwen 12.00 u. Wandelexcursie in de Wieden. De Plantenwerkgroep KNNV Zwolle voert sinds enkele jaren inventarisaties uit in de Kiersche Wieden in opdracht van Natuurmonumenten. Vandaag laten werkgroepsleden de mooiste plekjes en de zeldzaamste planten zien. Laat u verrassen in dit Natura 2000-gebied! Excursieleiders o.a.: Brunhilde Reicher, Betty van Leeuwen, Dirk Maas. Meenemen: eten en drinken, stevig schoeisel en pet. Alle leden van KNNV Zwolle en van andere afdelingen van het gewest IJsselstreek worden van harte uitgenodigd deel te nemen! Informatie en opgave (liefst voor 6 juni) bij Anja Bosman – de Haan, tel.: 038 – 4654735 of via e-mail: [email protected] Vermeldt u bij opgave of u op eigen gelegenheid gaat, wilt meerijden vanuit Zwolle naar Sint Jansklooster v.v. of meerijders wilt vervoeren. Afspraken hierover volgen na opgave.

Vrijdag 19 juni 2009 Excursie nachtzwaluwen Haarlerberg Vogelwerkgroep KNNV. Voor gevorderde en beginnende vogelaars en andere belangstellenden. Excursieleiders:Jur Furda en Dirk Maas (Info. 0529 - 427255) Vertrek: 20.30 u. vanaf Yosemite Groep van der Heijdenstraat 8, Zwolle Kosten meerijden:€ 4,- Opgave niet nodig. Zaterdag 20 juni 2009 Excursie en inventarisatie libellen Oldenelerpark en IJsseluiterwaarden Zie activiteit op 30 mei.

in

Zwolle-Zuid:

Dinsdag 30 juni 2009 Inventarisatie Veerallee en omgeving Plantenwerkgroep KNNV. Tijd: 19.00-21.00 u. Ook deze avond gaan we weer lekker de stad in net als op 19 mei. We gaan verder met het hok omgeving Veerallee, misschien ook nog hok 201/503, dat ligt ten noorden van het vorige hok.

Organisatie: Elja van Dongen / Diet ter Stege Dinsdag 18 augustus 2009 Excursie, o.l.v. Arie de Lange Plantenwerkgroep KNNV. Tijd: 19.00-21.00 u. Zaterdag 22 augustus 2009 Excursie Junner Koeland, o.l.v. Hein Kuijper. Plantenwerkgroep KNNV. Tijd: 9.30 – 13.00 u Zaterdag 5 september 2009 Boottocht over IJssel, Vossemeer en Ketelmeer Vogelwerkgroep KNNV. Tijd: 9.30 u.- 16.30 u. Kosten: € 15,-, Meld je zo vroeg mogelijk aan. Aanmelden door overmaking van € 15,-, uiterlijk 15 augustus, op girorekening 998242 t.n.v. KNNV Zwolle, o.v.v. ‘boottocht, naam, telefoon’. Informatie: Erwin de Visser, tel.: 038 – 4659607. 25-26 en 27 september 2009 Waddenkamp (Selhorst) op Ameland ? Meer informatie vindt u op www.knnv.nl/zwolle en in het ZNT, van juni


ZNT

Een geelbuikschildpad op mijn pad

geelbuikschildpad

Foto: Sybout jaasma

Vaak nog even op de fiets over de Langenholterdijk. Je weet nooit wat je dit keer weer tegenkomt. Langs de voormalige stortplaats Westerveld. Door het klaphekje, met links het vissershaventje. Jammer genoeg is het oude inlaatsluisje verdwenen. Te laat heb ik er aan gedacht het nog eens te fotograferen. Dan verder over het dijkpaadje. Speurend over de dijkhelling, de kolken, de rietkragen en de hoge bomen, waar vaak vogels zitten te rusten, met aan de andere kant het weiland, begrensd door de Westerveldse Aa. En natuurlijk omhoog kijken, naar wat er over komt. Het dijkpad zelf krijgt zo de minste aandacht. Zo ook op een zeer warme zondagochtend, de 22ste juni. Een ongebruikelijke ontmoeting. Een forse schildpad lag boven op de dijk, vlak naast het fietspad. Wat denk je dan? Ziek?? Aangereden?? Nee hoor, zij was bezig met het leggen van eieren. Er was een stuk gras weg geschraapt; ze had een verticaal gat gegraven en daar legde ze met tussenpozen een ei in en drukte dit vervolgens met een achterpoot naar beneden.

Landelijke IVN dag

door Sybout Jaasma

Na een half uurtje kijken haar maar met rust gelaten en mijn fietstocht voortgezet. Maar de nieuwsgierigheid bleef. Terug bij de plek zeiden twee joggers: “Kijk eens daar loopt een grote schildpad de dijk af”. Mevrouw was dus klaar en zocht het water op. Thuis aan de studie. Het bleek een geelbuikschildpad (Trachemys scripta scripta) te zijn. Deze werd populair nadat de import van de roodwangschildpad in 1997 verboden werd. Het verschil tussen de geelbuik en de roodwang zit hem in de kleur van de koptekening. Er is ook nog een geelwangschildpad. Het verschil tussen de beide ‘gele’ schildpadden zit in het patroon van de gele strepen op de kop. Veel schildpadden worden, nadat ze te groot zijn geworden en de kinderen er op uitgekeken zijn, gedumpt in het oppervlaktewater. Ze worden dan ook vooral vaak gesignaleerd rond steden. Het duurt 60 à 80 dagen voordat de eieren uitkomen. Na 60 dagen begon het echt wel te kriebelen. Zo vaak mogelijk eventjes kijken. Maar na 80 dagen ….nog steeds niets. Toch nog even volhouden….. je kunt nooit weten. Maar uiteindelijk werd het wel duidelijk: een succesvolle voortplanting is niet aan de orde. Foto: Sybout Jaasma Literatuur: Ravon, Herkenning Amfibieën en Reptielen; www.ravon.nl

door Gerda Boonstra

Op 8 november reisden Greet Meima en ondergetekende af naar de Hoge Veluwe. Na een fietstocht van een paar kilometer op de witte fietsen van het park, werden we ontvangen met koffie en een welkomstwoord van de voorzitter Peter Rombouts. Bij de IVN kraam kregen we een tasje met informatie over het park. Daar konden we ook de entreekaartjes van de verschillende activiteiten en presentaties halen. We kozen voor een huifkartocht en een excursie met een IVN gids door de landschappentuin. Binnen was een informatiemarkt met interessante activiteiten van de diverse afdelingen. IVN Zwolle: Jan Westera was aanwezig met de koffer van Groen voor ouderen. Er was veel belangstelling voor. IVN Veenendaal: De afdeling had contact gezocht met een bedrijf (www.tringa-paintings.nl). Samen hadden ze twee soorten placemats ontwikkeld met afbeeldingen van tuinvogels en paddenstoelen. Deze werden door de



ZNT plaatselijke horeca gekocht en verspreid aan gasten die een hapje komen eten. Leuk idee! IVN Texel: Zij hebben diverse routes ontwikkeld met een knapzak voor kinderen. In de knapzak zaten verschillende zoekkaarten, een routeboekje met wetenswaardigheden en leuke foto’s en een loeppotje enz. Een tweede activiteit was ‘Texelse bermen in beeld’ van Natuurnetwerk. Verder waren er nog afdelingen met een mussenproject, een buttonmachine enz. De landelijke raad presenteerde zich met een tafel vol opgezette beesten. Met de eigenschappen van deze beesten werd ons duidelijk gemaakt wat de landelijke raad doet. Na al deze informatie gingen we de huifkar in. Met het zicht op twee paardenkonten en een hond was het een prachtige tocht. We genoten van al die kleuren en geuren op deze zonnige dag. In de middag werden we rondgeleid in de door de mens gemaakte landschappen. Eerst een zandverstuiving, daarna een droog heidegebied en een nat heidegebied. De gids was een echte plantendeskundige en kon boeiend vertellen. Hij wees ons o.a. op de heideknotszwam. Nog even naar de winkel van het Museonder en een kopje koffie en iets lekkers en de dag was voorbij. Jammer dat er niet meer IVN’ers uit Zwolle hebben genoten van deze prachtige dag.

Zwolle aan zee

door Mirjam Smith

Nog maar een paar eeuwen geleden lag Zwolle aan zee. Op 4 februari 1825, bij langdurige noordwesterstorm en springvloed, hielden de dijken het niet meer en stroomde zout water de Kop van Overijssel binnen, tot aan Heino toe! Op 21 september, tijdens de landelijke Groene Maand, hebben Erik de Kruif en ik voor ’t eerst een klimaatexcursie gegeven. ‘Klimaatverandering’ is een hot item in de media. Beelden van smeltende ijskappen en zielige ijsbeertjes kennen we allemaal. Hoe verandert het klimaat in de eigen woonomgeving? En hoe breng je dit abstracte thema onder de aandacht van het publiek, zonder scheikundige formules en doemscenario’s? Met het verhaal uit 1825 werd de aandacht van de groep direct gevangen. Een levend broeikasspel maakte duidelijk hoe de aarde opwarmt. Jong en oud renden tussen zon en aarde heen en weer met eikeltjes (symbool voor energie) in de hand. Extra broeikasgassen in de dampkring (nieuwe deelnemers aan het spel) tikten sommige deelnemers af, waardoor op aarde de warmte toenam (zichtbaar via méér eikeltjes). Ook twee thermometers, eentje onder een plastic kasje en een erbuiten, werden door de kinderen afgelezen. Waar was het warmer? Door de hogere temperatuur voelt de zuidelijke wespenspin (of tijgerspin) zich nu ook in Nederland thuis. Maarruh... vindt deze spin maar eens precies tussen 14 en 16 uur op zondagmiddag in het veld! Ook de rupsen van de wintervlinder en de jongen van de koolmees waren al gevlogen... Onder een zomereik hebben we wel over deze ecologische miscommunicatie in voedselketens verteld. Zonder levend voorbeeld erbij, en dat schuurt toch ergens, bij een echte IVN’er. In Zwolle zijn al diverse natuurbouwprojecten uitgevoerd om tijdelij-


ke pieken van waterafvoer te kunnen bergen. Bijvoorbeeld in polder Sekdoorn en de nevengeul bij de Vreugderijkerwaard. In 2010 gaat de schop in de uiterwaarden van de IJssel in Zwolle-Zuid, de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden. Een grote kaart van de gemeente Zwolle en folders van waterschap Groot Salland en Landschap Overijssel gaven de deelnemers meer informatie.

. . . 'klimaatverandering' is een hot item in de media . . . De winnaar van de klimaatquiz (wat is energiebesparender? de thermostaat 2 graden lager of de was op 40 graden i.p.v. 60 graden wassen?) ontving een vogelhuisje-bouwpakket. Samen brainstormden we over wat je zelf kunt doen om jouw bijdrage aan de opwarming van de aarde te beperken. Op een grote flap werd met gele papiertjes flink geschreven en geplakt. Na afloop kon nog de mondiale voetafdruk uitgerekend worden. Een kinderversie was ook beschikbaar. Meer lezen? In ‘Opgewarmd Nederland’ (Rolf Roos) wordt per groep organismen en per ecosysteem zeer uitgebreid geschreven over oorzaken en gevolgen. Ook in de bibliotheek te leen.Meer doen? Trek ’s avonds een warme trui aan en wordt deeltijd-vegetariër.


ZNT

Zoogdiervereniging zoekt forenzen voor onderzoek E-teams gaan dode egels tellen voor onderzoek Om te weten te komen hoe slecht het met de egels in Nederland gaat, start de Zoogdiervereniging een grootschalig onderzoek in het kader van het Jaar van de Egel. Daarvoor zoekt zij nog vrijwilligers, forenzen die dode egels tellen. De E-teams gaan tellen zodra de egels uit winterslaap zijn. Voor de onderzoekscampagne Jaar van de Egel gaat de Zoogdiervereniging E-teams oprichten. Deze egelteams bestaan uit forenzen (auto) die elke dag hetzelfde traject afleggen en de wegen in de gaten houden. Zij registreren dode egels. Een vergelijkbaar onderzoek heeft eind jaren negentig plaatsgevonden en leverde onder andere het inzicht op dat naar schatting 100.000 egels per jaar slachtoffer van het verkeer worden in Nederland. Er is toen een aantal aanbevelingen opgesteld hoe dit aantal te verminderen. Dit soort onderzoek levert ook inzicht in landschap en egels. Waar vallen de meeste slachtoffers en waar juist niet. Door ook dezelfde wegen (20 routes) nog eens te monitoren, ontstaat bovendien een goed beeld van het aantal verkeersslachtoffers in 2009 en of dit gestegen of gedaald is. Dat geeft (rekening houdend met andere factoren) een indicatie van de afname van de populatie egels in Nederland.

Meedoen? We hebben vrijwilligers nodig voor dit onderzoek. Een overzicht van de trajecten is op www.jaarvandeegel.nl (klik op E-team) te vinden. Ook buiten deze trajecten kunnen mensen meedoen. Deze wegen leveren tevens nuttige informatie op voor onze onderzoekers. Wie interesse heeft, kan zich melden door een e-mail te sturen naar: [email protected]. Doe dat liefst voor eind februari, want dan beginnen de egels langzaam uit hun winterslaap te ontwaken.

Egelweekend: 18,19 en 20 september

“De Zoogdieren hebben uw hulp nodig!” Oproep aan alle natuurorganisaties in Overijssel en organisaties die zijn gelieerd aan de natuur. 15 November 2008 is het Zoogdieratlas Project Overijssel officieel van start gegaan. Dit is onderdeel van het landelijke atlasproject, geïnitieerd door de zoogdiervereniging (VZZ). Inmiddels is er niet alleen voor Overijssel, maar ook voor Drenthe en Noord-Brabant een coördinator aangesteld. Wat betreft Overijssel vallen de coördinatiewerkzaamheden onder de vlag van Stichting Natuur en Milieu Overijssel. Provincie Overijssel, Landschap Overijssel en waterschap Groot Salland dragen eveneens bij aan dit project. De Zoogdierwerkgroep van Overijssel zal ook een actieve bijdrage gaan leveren. De bedoeling is dat er een actieve update gaat komen van (de verspreiding van) alle in het wild voorkomende zoogdieren in Overijssel. Wat betreft Overijssel stamt de laatste verspreidingsinventarisatie alweer uit 1998. Een prachtig boekwerk, maar achterhaald door de tijd en bovendien niet meer in voorraad.


Dankzij de digitale technieken is het nu mogelijk om via www.zoogdieratlas.nl te bekijken per dieren soortgroep, wat de huidige stand van zaken is. Waar zijn of worden de soorten waargenomen. En waar juist niet? Ook kunnen er betrekkelijk eenvoudig eigen (zoogdier) waarnemingen worden ingevoerd. Via de website van de zoogdieratlas.nl kan makkelijk naar een registratie website worden door gelinkt. Het mooie van dit interactieve systeem is dat alle resultaten van waarnemingen direct worden weergegeven via geografische kaartjes. Zodoende kunnen we ook de komende tijd bekijken waar er ‘witte gebieden’ zijn en wat daar de mogelijke oorzaken van zijn. Alle participerende databanken zijn aan elkaar gekoppeld, zodat


ZNT waarnemingen uit verschillende kanalen toch worden weergegeven op één platform. Iedereen met interesse voor de natuur kan hieraan meedoen. Hoe vaak worden er bijvoorbeeld konijnen, hazen, mollen, egels en eekhoorns waargenomen, die vervolgens niet worden geregistreerd? Vaak dagactieve soorten en bijna voor iedereen goed waar te nemen en te herkennen. Maar ook de onderzoekers en liefhebbers van iets minder makkelijk te herkennen soorten kunnen hier hun waarnemingen op kwijt. Op www.telmee.nl is het bijvoorbeeld ook mogelijk om verkeersslachtoffers door te geven. Ook kunnen prooiresten worden doorgegeven, je kunt het bijna zo gek niet verzinnen of het kan worden aangegeven. Wie kunnen er mee doen? Bijna iedereen met belangstelling voor de in Nederland voorkomende wilde zoogdieren. Hondenwandelaars met een vast wandeltraject, kattenbezitters van behendige muizenvangers, sporters, wandelaars en fietsers die soms toevallige ontmoetingen hebben met dieren. Of u woont in de buurt van een natuurgebied? Of u gaat vaak met de verrekijker op stap om vogels te kijken en ziet bijvoorbeeld regelmatig reeën en/of marterachtigen? Zelfs als u niet zeker bent van een waarneming, geen probleem, ook dat kan worden aangegeven. Zelfs de indicatie van een waarneming kan soms aanleiding geven om verder te kijken. Kortom; we willen de komende twee jaar alles gaan weten over de verspreiding van de zoogdieren in Nederland en Overijssel. Help mee; tel mee! Binnenkort zal er voor het Overijsselse ook één en ander aan cursussen en workshops worden georganiseerd en bekend gemaakt. We willen op actieve wijze nog meer kennis gaan verspreiden over het doen van waarnemingen van de in het wild voorkomende zoog-

diersoorten. Een beetje afhankelijk van de soorten, zal dit plaatsvinden in één van de gewesten van onze mooie Overijsselse provincie. We houden u en uw organisatie hier uitvoerig van op de hoogte. Heeft u ná het lezen van dit bericht nog vragen, opmerkingen, ideeën, suggesties of alvast bijzondere waarnemingen? Heeft u verder nieuwsitems waarvan u denkt dat het goed tot zijn recht komt op het provinciale platform van zoogdieratlas.nl? Denkt u met uw organisatie een concrete bijdrage te kunnen leveren? Bent u er van overtuigd dat juist in uw buurt nader onderzoek zou moeten gaan plaatsvinden naar een soort of soorten? Laat dit s.v.p. weten via onderstaande mailadres of telefoonnummer. Contact: Henk Mellema Coördinator zoogdieratlas Overijssel Tel: 038 – 4250971 e-mail: [email protected] PA stichting Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3 8011 CZ Zwolle surf naar www.zoogdieratlas.nl

Activiteiten: Vrijdag 8 mei 2009 Bat(detector) cursus Locatie:………… Zwolle Tijd:………… Deelname gratis. Info en opgave bij Henk Mellema (zie boven). Woensdag 13 mei 2009 Workshop/minicursus zoogdiersporen Zie Activiteiten KNNV elders in dit ZNT. Weekend 13 en 14 juni 2009 Vleermuis/faunaweekend, omgeving Enschede i.s.m. NMO, Ecogroen en Landschap Overijssel Info en opgave bij Henk Mellema (zie boven).


konijn

Foto: Nicole Vervoort


ZNT kolonies willen we ook graag waarnemingen verzamelen van de eerste en de laatste visdieven van het jaar. Fenologie: Wanneer komen visdieven aan in Nederland en wanneer vertrekken ze? Wie ziet de eerste visdief van het jaar? Aan dit onderdeel kan iedereen meedoen. Via kaartbeelden willen we laten zien hoe de vogels zich in het voorjaar door het land verspreiden en hoe ze in het najaar weer vertrekken. We roepen iedereen op om uw eerste en laatste waarnemingen via de site door te geven. We werken daarbij samen met diverse waarnemingensites zoals: www.natuurkalender.nl, www. waarneming.nl en www.trektellen.nl.

Jaarlijks staat voor SOVON Vogelonderzoek en Vogelbescherming Nederland een bepaalde vogelsoort centraal in het kader van ‘het Jaar van…’. Voor 2009 is de keuze gevallen op de visdief.

Het is een leuke aansprekende stern, die behoorlijk bekend is bij veel vogelaars en die in grote delen van ons land voorkomt. Bovendien sluit de soort goed aan bij de kustcampagne (flyways) van Vogelbescherming Nederland. Zoals van de meeste soorten, weten we van de visdief al het een en ander, maar eigenlijk toch ook weer te weinig over het voorkomen van de soort en aspecten die fluctuaties in de populaties veroorzaken. Samen met vrijwilligers willen we proberen om een aantal vragen te beantwoorden. Naast o.a. gerichte tellingen in (bestaande en nieuwe)

Kan de visdief het dak op? Hoewel veel kolonies jaarlijks worden geteld, hebben we geen compleet beeld van de verspreiding. Van het binnenland verwachten we dat daar nog niet ontdekte kolonies te vinden zijn, bijvoorbeeld op daken in stedelijke gebieden. We roepen iedereen op om op broedverdachte visdieven te letten en nieuwe kolonies aan ons door te geven via: www.jaarvandevisdief.nl. Vaststellen bezettingsgraad en broedsucces Voor de tellers van bestaande kolonies is een aantal extra vragen geformuleerd over bezettingsgraad (wanneer, hoeveel) en broedsucces. Er zal een instructie worden geschreven om de bezoeken aan kolonies zonder verstoring te doen verlopen. Dit onderdeel is vooral bedoeld voor de ervaren vogelaars die ook nu al meedoen met het tellen van visdieven. Meer weten: Op www.jaarvandevisdief.nl staat alle informatie over het Jaar van de Visdief en staan alle activiteiten op een rij waaraan u mee kunt doen. Inmiddels zijn er nadere instructies over hoe u kunt meedoen en is de invoer voor bovenstaande activiteiten geactiveerd. Voor allerhande vragen kunt u daar terecht of u stuurt een mail naar [email protected].

Nieuws van de KNNV Vogelwerkgroep SOVON heeft 2009 uitgeroepen tot het jaar van de Visdief. Zwolle kent een van de grootste binnenlandse broedkolonies. We willen in het jaar van de visdief de voedselgebieden van de Zwolse broedvogels beter in kaart brengen in de periode april-juli. Daarvoor moet er af en toe gepost worden op plaatsen waar deze visdieven langs komen op weg naar of van hun voedselgebieden, zoals IJssel, Vecht en Zwarte Water. Belangstellenden kunnen zich melden bij [email protected]. Op grond van de aanmeldingen zal een veldprogramma gemaakt worden.



ZNT

Fijne herinneringen...

Albert Versteegde heeft mij gevraagd een stukje te schrijven voor het ZNT. Pas nu realiseer ik mij hoe moeilijk het is iets te schrijven met inhoud, een goede volgorde en enigszins leesbaar... Na ongeveer een tiental keren opnieuw begonnen te zijn, hierbij mijn kleine aandeel. Velen van u zullen mij wellicht niet kennen. Mijn naam is Henni van Dijk, ik ben grafisch vormgever, nu woonachtig in Amsterdam, maar was 5 jaren de vormgever van het ZNT. 15 januari 2009 kwam ik thuis en haalde de post uit de brievenbus. Zag het ZNT logo voorbij komen en mijn allereerste gedachte was: na ja zeg, wat een vreemde vorm, waarom maar zo klein? En waarom zo'n vreemde kleur? Is er dan toch iets mis gegaan? Heeft de drukker het laten afweten? Ik moet als ik thuis kom eerst in een te kleine lift, die vaak vol staat met buren, naar 16 hoog, en dat duurt een tijdje, dus tijd genoeg om me zorgen te maken of het allemaal wel goed gaat in Zwolle. Mijn verrassing was groot toen ik mijn eigen gezicht herkende op het omslag van dit speciale ZNT... Het bleek de uitnodiging voor het officiële afscheid van MIJ! Ik heb nog nooit in mijn leven zoiets gekregen, altijd dingen bedacht voor anderen. Ik ben nog nooit 'eregast' geweest, was altijd zeer tevreden als ik ergens kon ondersteunen of aan iets kon meewerken. Albert Versteegde en Ine kende ik via onze kinderen. Ine maakt prachtige muziek en speelde op een verjaar-


dagsfeest waar ik ook uitgenodigd was. We kwamen elkaar later weer tegen omdat onze kinderen op dezelfde basisschool zaten. Onze dochters werden vriendinnetjes en zo komen ouders elkaar ook vaker tegen. In februari 2002 ben in een klein flatje in Zwolle aan de Klooienberglaan gaan wonen met een prachtig uitzicht over het Zwarte Water. Albert wist dat ik grafisch ontwerpster was en hij wist ook, dat ik 'wel wat ondersteuning kon gebruiken' in die tijd. Hij kwam bij me met de vraag of ik misschien het ZNT zou willen vormgeven. Dat was in juli 2002. De vraag kwam op het juiste moment. Ik had tijd genoeg en wilde graag iets zinvols doen. Ik had echter geen flauw idee wat 'eindredacteur zijn' inhield en wilde graag een beetje meer informatie. We gingen bij Peter van Dam op bezoek, die ons heeft laten zien wat er zoal gedaan moest worden om het ZNT drukklaar te krijgen. Mijn twijfel was weg, ik zou het ZNT gaan vormgeven. Maar om dat te kunnen doen, had ik een computer nodig. Ik ben op zoek gegaan en vond een tweedehands Mac, te koop in Harderwijk. Na overleg met het bestuur hebben we besloten om de computer te gaan bekijken. Mijn partner en ik zijn met de trein naar Harderwijk gegaan om de computer te inspecteren en Albert heeft hem later opgehaald. Ik kon aan het werk. Ik heb snel voor een internetverbinding gezorgd, zodat alle kopij digitaal aangeleverd kon worden en het werk kon beginnen. Urenlang was ik op het internet (de verbinding was nog niet zo snel) op zoek naar plaatjes bij de aangeleverde teksten voor het ZNT. Al snel merkte ik dat het 'eindredacteur zijn' meer inhield dan alleen vormgeven. Als eindredacteur was ik een soort schakeltje tussen IVN en KNNV. Ik werd door Albert overal mee naar toe 'gesleept'. Naar de redactievergaderingen, vergaderingen van de beide besturen, vergaderingen van coördinatoren van de werkgroepen, jaarvergaderingen enzovoort. Ik leerde veel uiteenlopende, aardige en interessante mensen kennen. Ik herinner me nog de eerste redactieraadsvergadering, mijn eerste ontmoeting met Bill van Kessel en Piet Bremer. De eerste gecombineerde bestuursvergadering met de besturen van de beide natuurverenigingen. Henk van Blitterswijk, Greet Meima, Elja van Dongen, Albert Versteegde, Hans Lindeboom, Gerrit ten Brinke, Alie Blom en Diet ter Stege. En ik genoot van alles en vooral van de nieuwe kennismakingen en nieuwe gezichten.


ZNT Het was privé een nogal moeilijke tijd voor mij. Maar de mensen die ik in de natuurverenigingen heb leren kennen hebben mij –misschien ongemerkt- meer gegeven dan ze zich bewust zijn. Ik kwam in een warm bad met aardige, slimme mensen, natuurliefhebbers. Ik deed het werk met veel aandacht en plezier. Ik kreeg de ruimte om aanpassingen en verbeteringen door te voeren en zette me in om foldertjes te maken en de 'uitingen' van de natuurverenigingen wat te stroomlijnen. Ik kreeg bezoek van mensen die spullen kwamen aanleveren zoals foto's bij hun verhaal, tekeningen en dergelijke. Ieder met hun eigen verhaal. In 2005 zijn we in de redactiecommissie gestart met gesprekken over een speciale uitgave van het ZNT, wat later 'het groene boekje van Zwolle' genoemd zou gaan worden. Een enorme klus, die veel tijd en energie vergde. Maar met medewerking van de beide verenigingsbesturen en een enorme inzet van de redactiecommissie van het ZNT is het uiteindelijk toch gelukt en was het boekje in het voorjaar van 2007 een feit. Voorheen vergaderden we regelmatig met de leden van de redactiecommissie: Piet Bremer, die in 2007 afscheid genomen heeft van de redactiecommissie en wiens aanwezigheid en kennis we zeer gemist hebben. Anja Bosman, afgevaardigde van het bestuur voor de KNNV en tevens zeer sterke corrigeer-ster met nadruk op het laatste deel. Bill van Kessel, jarenlang excursieleider, vrolijke verhalenverteller en erelid van het IVN, Albert Versteegde, goede vriend, bestuurslid en zeer ac-

tief oud-voorzitter van het IVN, en last but not least, Nicole Vervoort. Zij gaat het vormgeven van het ZNT van mij overnemen. De eerste resultaten daarvan hebt u inmiddels kunnen bewonderen. In september 2007 had ik 25 nummers van het ZNT in elkaar gezet. In de eerste jaren was ik toch wel 4 tot 5 dagen per ZNT met de organisatie, opmaak, correctie en drukvoorbereiding bezig, later werd dat iets minder, ik heb in de loop der tijd toch nog wel wat bijgeleerd en het verzamelen en redigeren van de kopij was inmiddels in vertrouwde handen bij Nicole Vervoort. Ik vond 25 wel een mooi getal en het werd tijd dat ik echt aan het werk ging. Ik heb inmiddels een deeltijdbaan gevonden en doe daarnaast mijn werk als grafisch ontwerpster. Nu woon en werk ik al weer bijna drie jaren in Amsterdam. Het ZNT was voor mij een nieuw begin, een handvat naar vrijheid, zelfvertrouwen, vriendschap, liefde voor de natuur, betrokkenheid bij groen en landschap. Ik wil iedereen graag hartelijk danken voor de vriendschap en het vertrouwen. Warme, groene groet aan allen. En heel veel dank voor het heerlijke afscheidsdiner op 4 februari j.l. Henni van Dijk, februari 2009.

In memoriam Kees de Heus Op 28 november 2008 overleed Kees de Heus. Voor ons kwam dit nieuws zeer plotseling. Hij heeft maar een kort ziekbed gehad. Hij werd 61 jaar. Op woensdag 3 december hebben we afscheid genomen van Kees tijdens een ontroerende dienst, waarna hij op begraafplaats Kranenburg is begraven. Ik heb Kees gekend als een zeer kundig vogelkenner. Vooral in de vogelgeluiden was hij zeer goed thuis. Maar ook vragen over de cultuur en de geschiedenis van een bepaalde omgeving bleven niet onbeantwoord. Vele KNNV’ers zullen zich Kees dan ook herinneren als een enthousiast en kundig natuurliefhebber. Kees kon zeer genieten van de vele uitstapjes die wij met hem gemaakt hebben. Wij wensen Willemien, Sandra en Dennis veel sterkte toe om zonder Kees verder te kunnen gaan. Namens het bestuur van de KNNV Zwolle, Cor Kauw



Werkgroepen IVN en KNNV overzicht coördinatoren IVN

Bij de voorplaat

Foto en tekst: Han Beeuwkes

Voorjaarszegge (Carex caryophyllea) is een zeer zeldzame zeggesoort, die in het oosten en midden van ons land en Overijssel te vinden is. Niet voor niets staat-ie op de Rode Lijst met stip (3). Hij komt in deze streek op diverse plaatsen (nog) voor, o.a. langs de IJssel (Vreugderijkerwaard), Overijsselse Vecht, Het Junner Koeland en ook nog bij HavelteSteenwijk. Hij heeft daarmee ook de grens van zijn areaal bereikt. De groeiplaatsen geven al aan dat het een soort is van zonnige, droge, matig voedselarme tot matig voedselrijke graslandvegetaties, op de hogere delen van rivierduinen. Van oorsprong is het een stroomdalsoort. Het is heel bijzonder dat de soort ook op Bergklooster voorkomt en daar telkens weer opduikt op nieuwe plekken. Volgens de beheerder Bert Pierik juist daar, waar een nieuw graf is gedolven. En dat klopt. Waar de grond bewerkt is, kun je voorjaarszegge vinden. De bloeitijd begint omstreeks 18 april. Je ziet dan kleine donkerbruine ‘muizenstaartjes’ uit het gras steken die verdraaid veel lijken op de bloeiwijze van reukgras. Het is dus wel scherp kijken. Als voorjaarszegge dan na een paar dagen volledig bloeit, dus met stuifmeelpluimen, kun je hem niet missen. Leuk om zoiets bijzonders vlak bij huis te hebben en er elk jaar weer van te genieten.

Planning voor 2009 ZNT nr. 2 Sluitingsdatum kopij: 17 april 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 8 mei 2009 Streefdatum verschijning: begin juni 2009 ZNT nr.3 Sluitingsdatum kopij: 31 juli 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 21 aug. 2009 Streefdatum verschijning: half sept. 2009 ZNT nr.4 Sluitingsdatum kopij: 16 okt. 2009 Sluitingsdatum korte mededelingen: 6 nov. 2009 Streefdatum verschijning: begin dec. 2009 Niets uit dit nummer mag worden gebruikt voor publicatie zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie, de auteur of de fotograaf.



Excursies Vogelzangcursus Wilde plantencursus Groencursus Natuurgidsencursus Fiets-/wandelroutes Jeugdactiviteiten (Groendoeners) Stands en verkoop Amfibieën Beleidszaken Veldlessen Groen voor Ouderen

Vacant Henriëtte Maan 038 - 444 76 12 Marlène Vaessen 0522 - 24 15 32 Heike Tack 038 - 337 57 57 Alfred v/d Burgh 038 - 422 79 47 Vacant Tineke Burghard 038 - 444 72 27 Fenna Westers 038 - 422 43 87 Fred Mensink 038 - 454 46 54 Hans de Jong 0529 - 49 76 48 Renée Cornelis 038 - 460 59 78 Jan Westera 038 - 785 01 44

KNNV

Vogelwerkgroep Gerrit Gerritsen 038 - 422 81 22 Werkgroep Hydrobiologie Marion Geerink 038 - 466 24 40 Werkgroep Knoflookpadden Sybout Jaasma 038 - 453 75 73 Mossenwerkgroep Elja van Dongen 038 - 376 26 96 Plantenwerkgroep Elja van Dongen 038 - 376 26 96 Diet ter Stege [email protected] Insectenwerkgroep Leo Winter 038 - 851 94 70 Natuurbeschermingscommissie Hans Nederhand 038 - 460 45 51 Dirk Maas 0529 - 42 72 55

Gezamenlijke werkgroep Paddenstoelen

Verwante werkgroepen

Roofvogelwerkgroep Steenuilenwerkgroep Kerkuilenwerkgroep Zoogdier werkgroep Overijssel

Anna Adams-Catin 038 - 421 71 96

Jan van Dijk 038 - 465 70 50 Bé Schilder 0529 - 49 74 28 Arnold Verhoeven 038 - 465 59 64 Nico Driessen 038 - 425 09 60


KNNV Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, vereniging voor veldbiologie

IVN Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie

KNNV Afdelingsbestuur

IVN Afdelingsbestuur

voorzitter

Henk van Blitterswijk

Westenholterweg 7, 8042 AE Zwolle [email protected] T 038 - 423 41 91

voorzitter

Heike Tack

Stegginkmarke 20, 8016 MG Zwolle [email protected] T 038 - 3375757

secretaris

Wietske van Santen-de Vries

penningmeester

Erwin de Visser

Prins Bernhardstraat 12, 8019 XK Zwolle [email protected] T 038 - 422 04 50

secretaris

Ria Marteijn

Tiendschuurstraat 80, 8043 XS Zwolle [email protected] T 038 - 444 61 07

penningmeester

Vacant

bestuurslid

Krista Esselink

bestuurslid

Marieke van Slooten

De Doornweg 49, 8035 PD Zwolle [email protected] T 0529 - 42 72 55

bestuurslid

Marcel Tonkes

bestuurslid


PR en communicatie / coordinator activiteiten

Blaaszegge 18, 8043 LA Zwolle [email protected] T 038 - 420 06 26

Anja Bosman-de Haan

Scheppinckmate 53, 8014 JR Zwolle [email protected] T 038 - 465 47 35

bestuurslid

Dirk Maas

Betty van Leeuwen

Koningin Emmalaan 2, 8051 PD Hattem [email protected] T 038 - 444 02 15

Dreessingel 107, 8015 CJ Zwolle [email protected] T 038 - 465 99 66

Meidoornlaan 4, 7721 EZ Dalfsen [email protected] T 0529 - 43 39 69

Ondersteunende functies

bestuurs-adviseur

Albert Versteegde

bestuurs-adviseur

Louis Zandbergen

ledenadministratie

Marieke van Sloten

tel. contactadres

038 - 444 61 07


www.ivnzwolle.nl [email protected]

natuurhistorisch secretaris Vacant

Ondersteunende functies ledenadministratie

Cor Kauw


webmaster

Johan Buitenkamp

Goudplevierstraat 219, 8043 JL Zwolle [email protected] T 038 - 420 21 51

Thorbeckelaan 2a, 8014 AZ Zwolle T 038 - 465 42 70

Drapenierlaan 27, 8043 AJ Zwolle T 038 - 420 10 83

[email protected] T 038 - 444 02 15


www.knnv.nl/zwolle [email protected]

KNNV Afdeling Zwolle Postbus 1275 8001 BG Zwolle

IVN Afdeling Zwolle e.o. Postbus 272 8000 AG Zwolle

Contributie KNNV

Contributie IVN

Leden € 26,25 per jaar, incl. toezending van Natura, het landelijke tijdschrift van de KNNV; Huisgenootleden € 11,75 Regionale leden (afdelingslid) € 15,Gironummer: 998242 t.n.v. KNNV Zwolle. Opzeggen lidmaatschap dient uiterlijk 15 december voorafgaand aan het betreffende kalenderjaar schriftelijk of per e-mail te geschieden bij de ledenadministrateur, Cor Kauw ([email protected]). U ontvangt hiervan binnen 10 dagen een schriftelijke bevestiging. Zo niet, neemt u dan opnieuw contact op.

Donateurs minimaal € 7,95 per jaar; Leden (actief) € 13,60 per jaar, incl. toezending van Mens en Natuur; Huisgenootlid € 6,80. Gironummer: 124197 t.n.v. IVN Zwolle Wijzigingen m.b.t. het donateurs- en lidmaatschap schriftelijk doorgeven aan postadres of per e-mail: [email protected]



12-2-2009 12:15:27

Indien onbestelbaar retour zenden aan: Postbus 1275 8001 BG Zwolle

Zwols

2009 nr. 1

Tijdschrift

Jaargang 16 nummer 1, maart 2009

Verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 650 exemplaren.

Redactie

Pien Bos, Anja Bosman-de Haan, Albert Versteegde, Nicole Vervoort

Eindredactie

Anja Bosman-de Haan, Nicole Vervoort

Vormgeving

Nicole Vervoort

Druk

Drukkerij Veldman, IJsselmuiden

Redactieadres

Kattenwinkelweg 12 8015 PW Zwolle T 0529-481488 e-mail: [email protected] Aanleveren van kopij voor het ZNT: Liefst digitaal zonder opmaak via e-mail of op CD aan het redactieadres. Geschreven, niet uitgetypte kopij sturen aan: IVN afdeling Zwolle e.o. Postbus 272 8000 AG Zwolle

in dit nummer:

ontwerp omslag: Henni van Dijk


Het ZNT is het gezamenlijke tijdschrift van IVN en KNNV, beide afdeling Zwolle

Onder andere.. - De braaklegging voorbij over het Golden Wonderterrein - Paddenstoelen Rode Lijstsoorten 2006 t/m 2008 - Activiteiten en excursies IVN en KNNV 2009 - Zwolle aan zee - En verder: Zoogdieratlasproject in Overijssel - Het jaar van de visdief - Wilde Plantencursus 2009 - ‘Een geelbuikschildpad op mijn pad’ - en meer... 12-2-2009 12:15:26

2009 nr. 1. in dit nummer:

Recommend Documents