2007. Studiegids. Bachelor Scheikunde

Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Scheikunde

2006/2007 Studiegids Bachelor Scheikunde

Uitgave Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Scheikunde Sorbonnelaan 16 3584 CA Utrecht juni 2006 Redactie dr. E. Mulder Studiegids Scheikunde op Internet http://www.chem.uu.nl/edu

2

Studiegids Bachelor Scheikunde 2006/2007

Inhoud Inhoud.......................................................................................................... 3 Algemene informatie .................................................................................... 5 Inleiding ....................................................................................................... 7 Studieprogramma....................................................................................... 11 1 Bachelor Scheikunde ............................................................................... 13 INLEIDING .............................................................................................................................................. 13 FORMELE RANDVOORWAARDEN ............................................................................................................ 14 INHOUDELIJKE UITGANGSPUNTEN .......................................................................................................... 14 OPBOUW VAN HET PROGRAMMA ............................................................................................................ 15 2 Bachelorfase jaar 1.................................................................................. 21 2.1 PROGRAMMA JAAR 1 ........................................................................................................................ 21 2.2 VAKBESCHRIJVINGEN JAAR 1 ........................................................................................................... 22 3 Bachelorfase jaar 2.................................................................................. 33 3.1 PROGRAMMA JAAR 2 ........................................................................................................................ 33 3.2 VAKBESCHRIJVINGEN JAAR 2 ........................................................................................................... 34 4 Bachelorfase jaar 3.................................................................................. 47 4.1 PROGRAMMA JAAR 3 ........................................................................................................................ 47 4.2 VAKBESCHRIJVINGEN JAAR 3 ........................................................................................................... 48 5 Minoren ................................................................................................... 63 MINOREN VAN DE BÈTAFACULTEIT. ....................................................................................................... 63 NANOMATERIALEN ................................................................................................................................ 64 COMMUNICATIE EN EDUCATIE (CE) CURSUSSEN IN DE BÈTA-BACHELOROPLEIDINGEN.......................... 67 MINOREN NATUUR-EN STERRENKUNDE ................................................................................................. 77 MINOREN SCHEIKUNDE .......................................................................................................................... 78 MINOREN WISKUNDE ............................................................................................................................. 79 MINOREN INFORMATIEKUNDE & INFORMATICA..................................................................................... 79 MINOREN BIOLOGIE ............................................................................................................................... 81 MINOREN FARMACIE.............................................................................................................................. 82 6 Onderzoeksbeschrijvingen....................................................................... 83 BIJVOET CENTRUM................................................................................................................................. 83 DEBYE INSTITUUT .................................................................................................................................. 95 CENTRUM VOOR DIDACTIEK VAN WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN ....................................... 103 COPERNICUS INSTITUUT ....................................................................................................................... 104 DEPARTMENT FARMACEUTISCHE WETENSCHAPPEN ............................................................................ 105 A OSIRIS ............................................................................................... 108 B Departementale adressen................................................................... 112 C Adressen docenten ............................................................................. 117 D Universitaire adressen........................................................................ 120 E Bachelor opleidingsstatuut inhoud ..................................................... 123


3

4


Algemene informatie


5

6


Inleiding Indeling van de studiegids In deze studiegids vind je informatie over het studieprogramma van de in 2005 vernieuwde bacheloropleiding Scheikunde en de organisatie van onderwijs en onderzoek binnen het departement Scheikunde van de faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht. De • • •

studiegids bestaat uit drie delen: Algemene informatie: inleiding, informatie over het departement Scheikunde Studieprogramma: studieopbouw, vakbeschrijvingen en specialisaties Bijlagen: adreslijsten, trefwoordenlijst e.d.

In deze studiegids is het bachelorprogramma beschreven, dat geldt voor studenten die vanaf september 2005 met de bacheloropleiding Scheikunde zijn gestart. 1 Studenten van cohorten van 2003 en 2004 vinden in deze gids de onderwijsprogramma’s van het tweede en derde studiejaar zoals dat vanaf 2005 wordt verzorgd. Studenten van vóór 2003 worden voor de beschrijving van hun onderwijsprogramma verwezen naar de studiegidsen van het jaar van aankomst aan het departement Scheikunde. Deze studiegids bevat voor deze ouderejaars studenten wel de actuele informatie over de cursussen, docenten en over de studentenvoorzieningen van faculteit en universiteit voor het cursusjaar 2006-2007. Op http://www.chem.uu.nl/edu, de onderwijswebsite voor scheikundestudenten is voor de meeste cursussen aanvullende informatie te vinden. Het opleidingsstatuut van de bacheloropleiding is niet in deze gids opgenomen. Het Opleidingsstatuut beschrijft de rechten en plichten van studenten en opleiding en is online beschikbaar op http://www.uu.nl > Onderwijs > Onderwijsorganisatie > Opleidingsstatuten. In bijlage E vind je de inhoudsopgave van het statuut. Het Onderwijs- en Examenreglement van de opleiding wordt je in het eerste studiejaar apart uitgereikt en is tevens beschikbaar op http://www.chem.uu.nl > Bachelor.

1

Een beschrijving van de masterfase Chemical Sciences is in een afzonderlijke mastergids te vinden. Studiegids Bachelor Scheikunde 2006/2007

7

De faculteit Bètawetenschappen In 2005 zijn de faculteiten Scheikunde, Natuur- en sterrenkunde, Biologie, Farmaceutische wetenschappen, Wiskunde en Informatica samengegaan in één nieuwe faculteit, de faculteit Bètawetenschappen. De faculteit Bètawetenschappen profileert zich als hét Science Centre van Nederland. De missie van de faculteit Bètawetenschappen luidt als volgt: 'De faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht wil tot de absolute top behoren in het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in zowel de Natuurwetenschappen als de Levenswetenschappen en, door nauwe samenwerking van de vijf disciplines Biologie, Farmaceutische Wetenschappen, Natuur- en Sterrenkunde, Scheikunde en Wiskunde en Informatica, ongeëvenaarde ontwikkelingen mogelijk maken op disciplinaire snijvlakken. De faculteit Bètawetenschappen wil een inspirerende omgeving zijn voor alle medewerkers die de vakgebieden leiden, ontwikkelen of ondersteunen, en een kenniscentrum zonder weerga zijn, waarin de 'sciences' zowel fundamenteel als toegepast worden beoefend met oog voor maatschappelijke en industriële opgaven en behoeften. De faculteit Bètawetenschappen wil de beste plek in Nederland zijn waar studenten met talent en enthousiasme zich kunnen ontwikkelen tot veelgevraagde beroepsbeoefenaren en wetenschappers, door een voortdurend vernieuwend en veelzijdig onderwijsaanbod op bachelor- en masterniveau.'

Departement Scheikunde Het departement Scheikunde van de faculteit Bètawetenschappen telt ruim 250 studenten. Voor het studiejaar 2005-2006 schreven zich 88 nieuwe studenten in. Bij het departement werken ruim 300 medewerkers, waarvan ongeveer 200 wetenschappelijk onderzoekers. Hiervan zijn er 100 in tijdelijke dienst als promovendus (aio/oio). De 21 full time hoogleraren zetten de lijnen voor het onderzoek uit. Het departement heeft een budget van 24 miljoen euro per jaar. De Universiteit Utrecht heeft een rijke historie. In 2006 viert zij haar 370-jarig bestaan. Scheikundeonderwijs wordt al ruim 300 jaar gegeven. Vele wetenschappers van naam hebben in Utrecht gewerkt, zoals Kruyt, Kögl, Bijvoet, Debye, Van Deenen en Overbeek.

Organisatie en bestuur Aan het hoofd van de faculteit Bètawetenschappen staat de decaan die ondersteund wordt door een bestuursteam van drie vice-decanen, de faculteitsdirecteur en een student-lid. Decaan van de faculteit in 2006-2007 is prof.dr. Gerard van Koten. Er zijn drie vice-decanen, één voor de Natural Sciences en één voor de Life Sciences en één voor het bacheloronderwijs, tevens voorzitter van de Board of BSc-Studies. De faculteitsdecaan wordt benoemd door het College van Bestuur van de universiteit en geeft leiding aan de vakdecanen, die aan het hoofd staan van de departementen. Vakdecaan van het departement Scheikunde in 2006-2007 is prof.dr. Andries Meijerink. Het onderwijs van de bachelorfase is ondergebracht bij departementale onderwijsinstituten. Deze verzorgen, ondersteund vanuit het Bureau Onderwijs & Studentenzaken, de voorbereiding en de uitvoering van het onderwijs. Het masteronderwijs is ondergebracht in de Utrecht Graduate Division. Deze kent verschillende Schools. Het departement Scheikunde participeert met de masterprogramma’s Chemistry and Physics en Biomolecular Sciences in resp. de School of Life Science en de School of Natural Science. De Faculteitsraad adviseert de decaan over zaken die de faculteit aangaan, met name de ontwikkeling van onderwijs en onderzoek. De raad bestaat momenteel uit 2 personeelsleden en 2 studenten per departement, die worden gekozen door respectievelijk de medewerkers en de studenten van de departementen. De perso-

8


neelsgeleding in de raad heeft een aantal bijzondere bevoegdheden, zoals adviesrecht over zaken als arbeidsvoorwaarden, personeelsbeleid en arbeidsomstandigheden. Naast de faculteitsraad heeft elk departement een departementsraad. Voor onderwijsaangelegenheden heeft elk departement een speciale commissie: de Opleidingscommissie. Deze commissie adviseert de vakdecaan van het departement over onderwijsaangelegenheden. In deze commissie hebben vijf docenten en vijf studenten zitting. Een tweetal leden van die commissie heeft tevens zitting in de Opleidingencommissie van de Graduate School Life Science. Twee andere leden participeren in de Opleidingencommissie van de Graduate School Natural Science. Deze commissies adviseren de vice-decanen van de beide scholen over al het onderwijs (waaronder het Chemical Sciences-onderwijs) in de masterfase.

Onderwijsinstituut Scheikunde Het Onderwijsinstituut wordt gevormd door de onderwijsdirecteur en de docenten van het departement. Zij verzorgen het scheikunde-onderwijs en bewaken de kwaliteit. Het Onderwijsinstituut wordt in zijn taken ondersteund door het Bureau Onderwijs & Studentenzaken. Kwaliteitszorg gebeurt op cursusniveau en op het niveau van het curriculum. Ieder jaar worden het studieprogramma en de afzonderlijke vakken geëvalueerd. Ook de mening van studenten is daarbij belangrijk. Studenten zijn vertegenwoordigd in de evaluatiecommissie en in college-responsgroepen (CRG). Aan de hand van de resultaten van evaluaties wordt het onderwijs waar nodig aangepast.

Secties en onderzoekinstituten Het departement Scheikunde bestaat uit 11 secties met aan het hoofd een hoogleraar. Iedere sectie heeft een eigen onderzoeksgebied. De secties werken samen in onderzoekinstituten. Het departement Scheikunde is betrokken bij vier onderzoekinstituten: het Bijvoet Centrum voor Biomoleculair onderzoek, het Debye Instituut, het Copernicus Instituut en het Centrum voor Bètadidactiek.

- Bijvoet Centrum voor Biomoleculair Onderzoek In het Bijvoet Centrum voor Biomoleculair Onderzoek, wordt onderzoek verricht naar de structuur en de functie van biologisch actieve moleculen zoals koolhydraten, peptiden, lipiden, enzymen en DNA. Technieken die hierbij worden gebruikt zijn massaspectrometrie, infrarood spectroscopie, Röntgen-kristallografie en NMRspectroscopie. In het Bijvoet centrum wordt nauw samengewerkt met onderzoekers van Biologie, Geneeskunde en Diergeneeskunde. Het onderzoek binnen de meer biochemische secties richt zich voornamelijk op de structuur, functie en organisatie van lipiden en eiwitten in biologische membranen. Biomembranen omhullen cellen en celonderdelen en spelen een belangrijke rol bij de stofwisseling en de communicatie tussen cellen. Ook bij verschillende infectieziekten zijn membranen belangrijk.

- Debye Instituut In het Debye Instituut werken onderzoekers van de departementen Scheikunde en Natuur- en Sterrenkunde nauw samen. Het onderzoek richt zich op de chemie en fysica van grensvlakken en nanomaterialen. Enkele voorbeelden uit het lopende onderzoek zijn: de ontwikkeling van katalysatoren; onderzoek naar het fysischchemische gedrag van dunne lagen, grensvlakken, vloeibare kristallen en colloïdale systemen en de studie van opto-elektronische materialen die onder meer in zonnecellen kunnen worden toegepast.


9

- Copernicus Instituut In het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en Innovatie staat de wisselwerking tussen natuurwetenschap en samenleving centraal. Daarbij gaat het met name om vraagstukken op het gebied van energie en milieu. In het Copernicus Instituut werken onderzoekers van de sectie Natuurwetenschap en Samenleving samen met onderzoekers van de faculteit Geowetenschappen.

- Het Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen Dit Centrum richt zich op onderzoek naar de manier waarop mensen bètavakken leren en willen leren. Het onderzoek is nauw gerelateerd aan de landelijke modernisering van het bèta-onderwijs. De Masteropleiding Communicatie en Educatie van de natuurwetenschappen (Science Education and Communication, SEC) leidt specialisten op in wetenschapscommunicatie – en educatie in de volgende werkvelden: bijvoorbeeld leraar in het voortgezet onderwijs, medewerker van uitgeverijen van lesmateriaal, communicatiemedewerker bij (bio)chemische instellingen, of medewerker van een science museum. In het Centrum werken medewerkers van de departementen Scheikunde, Natuuren Sterrenkunde, Wiskunde en Informatica en Biologie samen.

Huisvesting Het departement Scheikunde is gehuisvest op universiteitsterrein De Uithof. De meeste secties en diensten bevinden zich in het F.A.F.C. Wentgebouw en het H.R. Kruytgebouw. De precieze locatie van de departementale onderdelen vindt je in bijlage B.

10


Studieprogramma


11

12


1 Bachelor Scheikunde Inleiding Met de invoering van de bachelor-master-structuur aan de opleidingen van de Universiteit Utrecht (2002) kennen alle opleidingen twee fasen, de bachelor- en de masterfase. De bachelorfase beslaat de eerste 3 jaar van de opleiding en is conform het UU-beleid vooral ‘vraaggestuurd’ vorm gegeven. Dit betekent dat je in grote mate zelf je studieprogramma kunt bepalen, na het voor alle studenten verplichte basisprogramma te hebben doorlopen. Daarbij wordt van meet af aan veel aandacht geschonken aan jouw scholing tot academicus/wetenschapper. Dit houdt in dat je in staat wordt gesteld een aantal academische, sociale en communicatieve bekwaamheden te verwerven, in nauwe samenhang met de chemische inhoud. Ook aandacht voor de maatschappelijke context van de chemie is ingebouwd in het programma. Daarmee wordt de basis gelegd voor je verdere ontwikkeling als chemicus/onderzoeker en als academicus/wetenschapper. De masterfase beslaat de volgende 2 jaar. De faculteit Bètawetenschappen kent twee soorten masterprogramma’s: onderzoeksmasterprogramma’s en maatschappelijk gerichte masterprogramma’s. De onderzoeksmasters zijn georganiseerd in Graduate Schools, de maatschappelijk gerichte master in de Utrecht School of Applied Science, bijvoorbeeld de masteropleidingen Communicatie en Educatie van de natuurwetenschappen (Science Education and Communication, SEC). De masterfase Scheikunde (Chemical Sciences) kent een tweetal interdisciplinaire onderzoeksmasterprogramma’s, die worden verzorgd samen met andere departementen van de faculteit Bètawetenschappen. Studenten Scheikunde die een MSc Chemical Sciences willen behalen, volgen na hun bachelor één van de twee programma’s Chemistry and Physics (School of Natural Sciences) of Biomolecular Sciences (School of Life Sciences). Studenten Scheikunde kunnen echter ook doorstromen naar een groot aantal andere masterprogramma’s o.a. Drug Innovation (met afstudeermogelijkheden onder Pharmaceutical Sciences of Biomedical Sciences), Sustainable Development (met afstudeermogelijkheden o.a. onder Physical Sciences) en nog vele andere programma’s, die voor nieuw ingeschreven studenten echter geen MSc Chemical Sciences meer opleveren. Zie hiervoor: http://www.masters.uu.nl/index.cfm/site/Masters. Ook kun je afstuderen bij de School of Applied Sciences. Hierna beschrijven we in kort bestek hoe het bachelorprogramma als geheel op hoofdlijnen in elkaar zit, gegeven de formele randvoorwaarden en meer inhoudelijke uitgangspunten.


13

Formele randvoorwaarden De Universiteit Utrecht heeft in 2002 een aantal formele uitgangspunten voor de inrichting van alle bacheloropleidingen geformuleerd. Voor de opleiding Scheikunde hebben deze geresulteerd in een globaal programma als beschreven in tabel 1. Tabel 1: Randvoorwaarden bacheloropleiding Scheikunde Major 135 Disciplinegebonden: 60 ects verplicht, 45 ects ects verplichte keuze Academische context: 2 30 ects, waarvan 15 ects verplicht, 15 ects verplichte keuze Minor/ Profilerings45 Voor een minor min. 30 ects en één vak op niveau ruimte ects 3 Totaal 180 Min. 45 ects op niveau 3 3 ects De bachelorfase van de opleiding Scheikunde kent drie soorten cursussen. Cursussen zijn óf disciplinegebonden óf vallen binnen ‘academische context’ óf binnen de ‘minor of profileringsruimte’. De disciplinegebonden vakken en de academische context, die samen een ‘major’ vormen, kennen een onderverdeling in verplichte cursussen en keuzecursussen. De minor of profileringsruimte is geheel vrij in te vullen.

Inhoudelijke uitgangspunten Een ‘moleculair’ georiënteerd programma Chemie is gericht op het bestuderen, ontwerpen en maken van moleculen op het terrein van materialen en op het terrein van het leven. Chemie is bij uitstek een moleculaire wetenschap. Ze is gebaseerd op een netwerk van eenvoudige tot meer ingewikkelde concepten zoals de opbouw van atomen, moleculen tot complexe structuren (de cel) en de basisprincipes van de thermodynamica, de kwantumchemie, de spectroscopie, reactiemechanismen en de kinetiek. In ons bachelorprogramma willen we je in zeer kort bestek in staat stellen zowel een fysisch-chemische specialisatie op te doen, als een biochemische. Beide zijn even hard nodig om als chemicus mee te kunnen werken aan onderzoek en ontwikkeling. In het eerste en tweede jaar bieden we je daarom een onderwijsprogramma aan dat de basis legt om later in de masteropleiding in beide contexten (materialen, leven) door te kunnen groeien. Tevens wordt er een basis gelegd in de biologie, de wiskunde en de natuurkunde.

Major-minor & academische vorming geïntegreerd Een major scheikunde omvat 135 ects, wat voldoet als voorbereiding voor elk van de vier beoogde masterprogramma’s. De major Scheikunde legt een stevige basis voor je latere ontwikkeling tot chemicus-onderzoeker en staat voor alle studenten vast. De minor in de bacheloropleiding (30-45 ects) kun je buiten of binnen de chemie invullen en zorgt voor verbreding en/of verdieping. Voor de minor in het bachelorprogramma wordt vanaf het tweede studiejaar ruimte gemaakt. Binnen de major Scheikunde wordt een goede aansluiting met het VWO bereikt door voor de profielen N&T en N&G reparaties voor respectievelijk biologie en natuurkunde/wiskunde aan te bieden. Academische vorming is zoveel mogelijk gekoppeld aan de chemisch-inhoudelijke vakken. Voorbeeld daarvan vormen o.a. de

2 3

vakken die het zicht op de discipline verbreden niveau’s 1 (inleidend), 2 (verdiepend) en 3 (gevorderd)

14


derdejaarsvakken “Katalyse” en “Virusziekten”, die een maatschappelijke, wetenschapsfilosofische en/of historische dimensie hebben.

Leren in ‘realistische’ onderwijsomgevingen De keuze van de Utrechtse scheikundeopleiding voor de bachelor-chemicus als iemand die moleculair heeft leren denken en handelen, houdt in dat er in het onderwijs veelvuldig situaties moeten zijn waarin dat moleculair leren denken en handelen geoefend kan worden. In de onderwijsomgeving proberen we daartoe waar mogelijk ‘realistische vragen en problemen’ aan bod te laten komen, die je uitdagen tot leren. Het gaat daarbij om problemen vanuit het onderzoek, zoals dat plaats vindt in de onderzoeksgroepen van het departement, echter ook om problemen die vanuit de samenleving zijn binnengehaald. Daarbij streven we naar een zorgvuldige match tussen moeilijkheidgraad (mate van uitdaging), je kennis- en vaardigheden, je interesses en je leervermogen.

Thematische blokken als bouwsteen Het programma is zoveel mogelijk thematisch opgezet, waarbij elk blok van de major, ofwel elke periode van 10 weken studie, met een studielast van 15 ects/420 uur, in het teken staat van een bepaald thema. Een thema is een gemeenschappelijke inhoudelijke noemer voor de betreffende onderdelen, die aanduidt welk gebied, verschijnsel, vraagstuk, etc. in die periode centraal staat. De onderdelen daarbinnen maken zoveel mogelijk gebruik van vragen, voorbeelden, opdrachten, etc. die op dat centrale periodethema betrekking hebben. Daarmee ontstaan dwarsverbindingen tussen de verschillende onderdelen, worden toepassingsmogelijkheden gecreëerd, krijgt het programma meer cohesie en kunnen practicumvaardigheden in het verlengde van de theorie worden geplaatst.

Opbouw van het programma De studie start met een uniform deel dat grotendeels in het eerste studiejaar wordt afgerond. In dat jaar maak je kennis met, wat de kern van de chemie genoemd kan worden: een zorgvuldig samengesteld maar zeer compact geheel van inleidende cursussen, practica, projecten en andere leeractiviteiten. Het jaar is daardoor voor veel studenten zwaar, maar het geeft je in kort bestek wel precies datgene dat je nodig hebt om te begrijpen wat chemie inhoudt, waar de opleiding voor opleidt en waar je eigen mogelijkheden en talenten liggen. Aan het eind van het eerste jaar beschik je over een stevige kennisbasis in de organische chemie, biochemie, anorganische chemie, fysische chemie en vastestofchemie. In het tweede jaar maak je een begin met de keuzevakken van de major en de minor van je keuze. Deze keuze wordt bepaald door je interesse voor een bepaalde masteropleiding. De keuze uit scheikundevakken binnen de major is beperkt en garandeert een brede basis in de chemie, én op het gebied van “chemie en leven”, én op het gebied van “chemie en materialen”. In het profileringsdeel van het derde jaar begint dan echt je specialisatie. Je hebt dan doorgaans een keuze gemaakt voor verdieping in de “life sciences”, voor verdieping in de “material sciences” of juist meer maatschappelijk georiënteerd.


15

Tabel 2: Bouwplan bacheloropleiding Scheikunde (jaar 1-2-3) 4 J3

P1 Chemie in context

P2 Minor

P3 Minor

P4 Bachelorthesis

J2

Structuuranalyse

Moleculen en leven

Moleculen en materialen

Researchproject

Minor J1

Chemie en leven

Minor Energie en materie

Structuur en binding Spectroscopie en analyse Wis- en natuurkunde Academische context

Een “minor” is een door een onderwijsinstituut samengesteld samenhangend pakket van cursussen in de profileringsruimte van tenminste 30 ects. Minoren worden aangeboden met het oog op de voorbereiding op de masterprogramma’s binnen de “profileringsruimte”. Binnen de faculteit Bètawetenschappen worden drie typen minoren onderscheiden: • bètaminoren, die voorbereiden op één van de multidisciplinaire masterprogramma’s, bijv. geneesmiddelonderzoek of energie en duurzame ontwikkeling; • thematische minoren, bijv. “Nanomaterialen”; • andere minoren, bijv. Geochemie, of een educatieve minor. In Hoofdstuk 5 worden minoren in meer detail besproken. Onderwijs in het kader van de “academische context” (chemie & samenlevinggericht) komt in alle drie de jaren voor, deels geïntegreerd in andere cursussen, deels in aparte cursussen. Het verplichte deel hiervan wordt o.a. worden besteed aan academische vaardigheden. Voor het keuzedeel van de academische context kun je in het derde jaar twee van een drietal cursussen kiezen. Het ondersteunend onderwijs behoort tot het uniforme deel van de bacheloropleiding. Hierbij wordt aandacht besteed aan de (cel)biologie, de wiskunde en de natuurkunde die je een bredere blik geven op de bètawetenschappen en je ondersteuning bieden voor begrip van de chemievakken.

Het programma van het eerste studiejaar De 75 ects verplichte discipline gebonden cursussen zullen grotendeels in het eerste jaar van de bacheloropleiding Scheikunde worden ingevuld. In het eerste jaar wordt de basis gelegd voor de verschillende chemische disciplines. Dit zijn de organische, anorganische, fysische en biochemie, kwantumchemie en spectroscopie. Verder is er het vaardighedenonderwijs in het kader van de practica en de academische vaardigheden. Onderstaand schema laat zien hoe het eerste jaar van het vernieuwde studieprogramma 2005-2006 eruit ziet.

4

Scheikunde verplicht, Scheikunde keuze, Academische context keuze

16


Tabel 3: Jaar 1 van de bacheloropleiding Scheikunde P1 P2 P 3 en 4 Chemie en leven Energie en materie Structuur en binding Organische chemie En biochemie

Fysische en anorganische chemie

Project en celbiologie

Wis-en natuurkunde 1

Kwantumchemie en anorganische chemie

Spectroscopie en analyse

Practicum maken en meten

Wis- en natuurkunde 2

Academische context Chemie en samenleving Geschiedenis van de scheikunde Sectieproject

In het eerste semester in de blokken “Chemie en leven” en “Energie en materie”, kun je je breed op de scheikunde oriënteren. Beide blokken zijn thematisch van opzet. In “Chemie en leven” worden organische- en biochemie geïntegreerd met celbiologie en het practicumproject. Je raakt vertrouwd met de chemische basisconcepten (atoom- en molecuulbouw, chemische binding etc.) en je leert deze in verschillende contexten toepassen (organische- en biochemie, celbiologie en practicumproject). In het practicumproject wordt een begin gemaakt met de training van academische en laboratoriumvaardigheden. Het onderwijs sluit aan bij jouw kennisniveau. Kennisverschillen op het gebied van biologie, wis- of natuurkunde worden weggewerkt met aanvullende (computer)opdrachten. In het blok “ Energie en materie” gaat het om het toepassen van de wetten van de thermodynamica op chemische processen. De wis-en natuurkunde heb je nodig voor het oplossen van de in dit blok aangeboden fysich-chemische problemen. In het practicum worden deze principes getoetst aan concrete chemische processen en leer je enkele basis laboratoriumvaardigheden. Na dit eerste semester hebben jij en je docenten zicht op jouw mogelijkheden om de studie succesvol voort te zetten. In januari adviseren we je om de studie scheikunde al dan niet voort te zetten. In het tweede semester wordt voortgebouwd op de chemische basisconcepten, maar nu in een kwantumchemisch perspectief. De kwantumchemische principes worden toegepast op anorganisch-chemische en spectroscopische problemen. De wis- en natuurkunde zijn hier ondersteunend. Parallel aan deze leerlijn wordt de chemie in een maatschappelijke en in een historische context geplaatst. In de hieraan gekoppelde opdrachten en in het practicum wordt verder gewerkt aan academische en laboratoriumvaardigheden. Het semester wordt afgesloten met een kort onderzoeksproject voor duo’s bij de onderzoekssecties van het departement.

Het programma van het tweede en derde studiejaar Na het eerste studiejaar kies je in het tweede en derde studiejaar geleidelijk voor een bepaalde richting in je opleiding. Het cursuspakket dat je kiest zal deels bepaald worden door de masteropleiding van je keuze, deels door je andere interessen. Het tweede jaar begint voor iedereen met de cursus Structuuranalyse. Tegelijkertijd begin je met de invulling van een minor. In de tweede en derde periode kiest iedereen twee cursussen uit een aanbod van drie. In periode 2 met het thema “Moleculen en leven” (Biochemie, Biochemische analysemethoden en Molecular modelling en wiskunde); in periode 3 met het thema “Moleculen en materialen” (Anorga-


17

nische en vastestofchemie, Organische chemie en Fysische chemie). Deze beperkte keuze garandeert een brede basis voor iedere bachelorstudent én op het gebied van de biochemie én op het gebied van materiaalchemie. Het jaar wordt afgesloten met het Researchproject, een groepsproject bij één van de onderzoekssecties van het departement. In het derdejaar is er nog één periode met verplichte keuze van twee vakken uit drie van “Chemie in context” (Chemie en duurzame ontwikkeling, Katalyse en Virusziekten). In deze cursussen wordt de chemie nadrukkelijk in een maatschappelijke, industriële en ethische context geplaatst. In de tweede en derde periode kun je vrij kiezen uit het aanbod van het departement en dat van andere opleidingen voor het voltooien van de minor. De bachelorthesis, een individueel onderzoek met rapportage, vormt de afsluiting van je bacheloropleiding. Tabel 4: Jaar 2 en 3 van de bacheloropleiding Scheikunde p1 p2 p3 j3

Chemie in context:

p4

Minor

Minor

Bachelorthesis

Moleculen en leven:

Moleculen en materialen:

Researchproject

Biochemie

Organische chemie

Biochemische analysemethoden

Anorganische en vastestofchemie

Molecular modelling en wiskunde

Fysisch chemie

Chemie en duurzame ontwikkeling Katalyse Virusziekten

j2

Structuuranalyse

Minor

Minor

Keuzemogelijkheden Na het eerste studiejaar, dat voor iedere student uniform is, zullen de meeste van jullie een voorkeur hebben ontwikkeld voor meer biochemische of meer fysisch- of materiaalchemische onderwerpen. Toch streeft het departement naar een brede (basis) bacheloropleiding voor alle studenten en blijft daarom de keuze in jaar 2 beperkt. In het blok Moleculen en leven (periode 2) ligt het accent op biochemische onderwerpen en zul je met een meer materiaalchemische voorkeur wellicht één biochemische cursus en de cursus Molecular modelling & wiskunde kiezen. In periode 3, Moleculen en materialen, ligt het accent op materiaal- en fysisch-chemische onderwerpen en zul je, wanneer je meer biochemisch geïnteresseerde bent, mogelijk een voorkeur hebben voor de cursus Organische of Fysische chemie. De ruimte om je te profileren in de major Scheikunde zit verder in het Researchproject in jaar 2, het blok Chemie in context en de Bachelorthesis in jaar 3. In de onderzoeksprojecten kies je een onderzoekssectie die past bij je interesse. Tegenover de beperkte keuzemogelijkheden in de major Scheikunde staan de onbeperkte keuzemogelijkheden in de minor of profileringsruimte. In de profileringsruimte kun je willekeurige cursussen kiezen of kiezen voor een samenhangend cursuspakket (met bepaalde niveau-eisen), een minor. In de minor kun je extra kleur aan de major meegeven. Minoren worden in bètaverband aangeboden (scheikunde, farmacie, biologie, wiskunde & informatica, natuuren sterrenkunde), maar ook daarbuiten (alfa- en gammaopleidingen). Je kunt vanaf periode 1 in jaar 2 met de invulling van een minor beginnen. Hieronder in een tabel zijn enkele voorbeelden van een mogelijke planning van een minor in jaar 2 en 3 verzameld. Meer informatie over minoren vind je in Hoofdstuk 5 van deze gids.

18


N.B. De hieronder afgebeelde informatie kan na druk van deze gids zijn gewijzigd. Vakken kunnen naar andere periodes, timeslots etc. zijn verhuisd. Informeer je dus goed bij de opleiding die de minor aanbiedt. Het is ook een willekeurige selectie van vakken die in de aangegeven periodes worden aangeboden. Er zijn andere vakkencombinaties mogelijk. Table 5: Minoren, voorbeelden Minor J2 P1 Nanomaterialen (p.) Biomoleculaire wetenschappen Energie en duurzame ontwikkeling

Inleiding Nanomaterialen

Natuurkunde 2 (GEO)

J2 P4

J3 P2

Verdieping in Nanomaterialen Signaaltransductie Evaluatie en ontwerp milieubeleid

ASSSM Fysische chemie 3 Structuurbiologie Energieanalyse

Natuurkunde

Inleiding Relativiteitstheorie

Golven en optica

Mechanica Thermische Fysica

Sterrenkunde

Inleiding Relativiteitstheorie

Ontstaan en evolutie v.h. heelal

Mechanica Inleiding stralingstransport

Geochemie

Systeem Aarde

Geneesmiddelonderzoek

Circulatie

Informatica

Imperatief programmeren

Educatieve minor (p.69)

Kwaliteit lesmateriaal

Geochemische kringlopen en processen of Geochemische processen aan het aardoppervlak Geneesmiddel en patient Datastructuren

Modelleren en systeemontwikkeling Orientatie op de Educ. en Comm. praktijk Wetenschapscom-municatie


J3 P3

Moleculaire biologie Kwartaire geologie en klimaatverandering Quantummechanica (+p4) Thermische fysica (+p4) Inleiding bouw en ontwikkeling van sterren Principes en toepassingen van geochemie

Medicinal chemistry Optimalisering Docentenopleiding-1

19

Academische vorming en portfolio Tijdens je opleiding zul je bij verschillende cursussen de opdracht krijgen over het onderwerp van het college, het practicum of het project iets op te schrijven of mondeling te presenteren. Je wordt daarbij aangesproken op je zgn. academische vaardigheden. Over je vorderingen bij deze vaardigheden houd je een portfolio bij. In deze (elektronische) map kun o.a. je de producten (presentaties, verslagen, artikelen etc.), met de bijbehorende beoordelingsformulieren opslaan. In onderstaande tabel is overzichtelijk gemaakt bij welke bachelorcursus je een product maakt, dat kan worden opgenomen in je portfolio. Tevens zie je bij welk product je een beoordelingsformulier van de docent kunt vragen of krijgt. In het eerste jaar in september ontvang je instructies over het werken met het electronisch portfolio en maak je afspraken met je tutor over hoe je ermee gaat werken. Tabel 6: Portfolio-eisen Bachelor Scheikunde 2005 jaar Cursus Producten student 1

2

Chemie en leven

Presentaties project

Energie en materie: practicum maken en meten Spectroscopie en analyse Geschiedenis van de Scheikunde Sectieproject

Verslag(en)

3

Beoordelingsreflectieformulier beoordelingsformulier practicum

Schrijfopdracht

beoordelingsformulier practicum beoordelingsformulier

Poster

beoordelingsformulier

Structuuranalyse

Integratieopdracht

beoordelingsformulier

Moleculen en leven

Verslag(en) Biochemische analysemethoden (keuze) Artikel Verslag(en) synthesepractica

beoordelings- en reflectieformulier artikel

Moleculen en materialen

Verslag(en)

Beoordelingsformulier docent

Artikel (Engels)

Researchproject

Presentatie (Engels)

Chemie en duurzame ontwikkeling Virusziekten

Verslag en presentatie (keuze)

Katalyse Bachelorthesis

Onderzoeksvoorstel en presentatie (keuze) Onderzoeksprobleem en Poster (keuze) Verslag en presentatie

beoordelingsformulier practicum beoordelings- en reflectieformulier beoordelingsformulier Onderzoeksportfolio beoordelingsformulier Onderzoeksportfolio beoordelingsformulier presentaties beoordelingsformulier poster beoordelingsformulier Onderzoeksportfolio

Tutoraat en studieloopbaanbegeleiding Aan het begin van je opleiding krijg je een tutor toegewezen. De tutor is docent bij de opleiding. De tutor is, na de docent van de vakken die je volgt, je eerste aanspreekpunt voor je vragen of problemen. In het eerste studiejaar heb je met je tutorgroep in september, januari en juni bijeenkomsten waarbij je met je tutor zult spreken over zaken van de opleiding, o.a. over het portfolio. Gedurende je opleiding kun je altijd bij je tutor terecht. Kun je je probleem niet samen met je tutor oplossen, dan zul je verwezen worden naar de studieadviseur van de opleiding. Gedurende de opleiding zijn er aan het begin van elke nieuwe onderwijsperiode informatiebijeenkomsten voor de drie studiejaren waarbij de voor jou actuele zaken worden belicht.

20


2 Bachelorfase jaar 1 2.1 Programma jaar 1 periode 1 Chemie en leven Organische en biochemie Project en cebiologie

studiepunten timeslot 7,5 ects 7,5 ects

A,C -

periode 2 Energie en materie Fysische en anorganische chemie Wis- en natuurkunde 1 Practicum maken en meten

7,5 ects 3,75 ects 3,75 ects

B C B,D

periode 3 en 4 Structuur en binding Kwantumchemie en anorganische chemie Wis- en natuurkunde 2 Spectroscopie en analyse Academische context

7,5 7,5 7,5 7,5

A,C C B,D

totaal:

60,0 ects

ects ects ects ects

Cursusbeschrijvingen De cursussen zoals beschreven in deze studiegids staan alle vermeld in de elektronische universitaire onderwijscatalogus OSIRIS (www.uu.nl/onderwijscatalogus). Aan het begin van het eerste studiejaar ontvang je een username en wachtwoord dat toegang geeft tot het systeem (zie bijlage A). Elke cursusbeschrijving in deze gids opent met de cursuscode voor OSIRIS. Deze code geeft toegang tot de cursusinformatie en de cursusinschrijving in OSIRIS. Voor de cursussen van het uniforme deel worden de studenten door het Onderwijsinstituut ingeschreven. Verder wordt bij elke cursus onder ‘portfolio’ vermeld welke producten van deze cursus je in je portfolio op moet nemen en of je een beoordelingsformulier aan je docent moet vragen. Onderwijswebsite Veel van de hieronder volgende cursusinformatie is ook terug te vinden op de speciale Onderwijswebsite (www.chem.uu.nl/edu ). Tevens worden op deze website per vak nieuws en downloads aangeboden.


21

2.2 Vakbeschrijvingen jaar 1 P1. Chemie en leven Het blok Chemie en leven omvat vier onderdelen gegroepeerd in twee cursussen. Deze vormen één geheel. In dit blok wordt direct aangesloten bij de kennis over de chemie van koolwaterstoffen, de biochemie van eiwitten en DNA en de biologie van cellen die je hebt opgedaan in het VWO. Verschillen in jullie voorkennis worden opgelost door je in een elektronische leeromgeving zelfstudiemateriaal aan te bieden. In dit blok wordt van klein naar groot gewerkt, van de atoom- en molecuulbouw van koolwaterstofmoleculen naar de bouw van complexe molecuulsystemen in levende cellen. In onderstaand schema is te zien hoe de theoretische leerlijnen elkaar ondersteunen en verduidelijkt worden in het practicumproject.

Biochemie

Moleculaire celbiologie Practicum Project

Week 5

Week 6

Celbiologie

Week 7

Week 8

Week 9

Practicumproject van mono- tot polyester met spectroscopie

Doelstelling Na het blok Chemie en Leven kun je organische moleculen herkennen en indelen in categorieën. Met de kennis van de bouw van atomen en moleculen ben je in staat de molecuulbouw, reacties en interacties van organische en biomoleculen te beschrijven. Je kunt er routes mee ontwerpen voor de synthese van eenvoudige organische moleculen en de biochemische en cellulaire processen mee verklaren die ten grondslag liggen aan ons leven. Met de kennis van biochemische moleculen en molecuulcomplexen en de methoden om deze te analyseren kun je adequaat eenvoudige biochemische literatuur interpreteren. Je kunt na dit blok veilig werken in een practicum, in samenwerking met medestudenten eenvoudige syntheses en analyses voorbereiden, uitvoeren en daarover verslag doen in een labjournaal en mondeling rapporteren aan medestudenten en hierop reflecteren.

22


Week 10

Eindtoetsing disciplines, practicum

Biochemie

Week 4

Accentuering van gemeenschappelijke onderwerpen

Organische chemie

Week Week Week 1 2 3 Organische chemie

Accentuering van gemeenschappelijke onderwerpen

Discipline

Organische en biochemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BORBI Prof.dr. L.W. Jenneskens Prof.dr. L.W. Jenneskens, Prof.dr. J.A. Killian 7,5 ects 1 (inleidend) 1 A en C hoorcollege, werkcollege 3 toetsen organische chemie: 4,5 ects 2 toetsen biochemie: 3,0 ects geen producten studiehandleiding (webadres) John McMurry, Organic Chemistry, 6th edition, 2004 Berg, Tymoczko and Stryer: Biochemistry, 6th edition, 2002, W.H. Freeman & Co.

Project en moleculaire celbiologie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BPRCE Dr. P.S. Peijzel Dr. P.S. Peijzel, Dr. S.A. Jonker, Prof.dr. L.W. Jenneskens, Dr. H. Sprong, Prof.dr. L.J. Braakman, Dr. B. Erné, Prof.dr. A. Meijerink 7,5 ects 1 (inleidend) 1 n.v.t. practicum, groepsproject, hoorcollege, werkcollege, presentatietraining groepsproject en presentaties: 3,0 ects; Toets spectroscopie: 1,5 ects; Eindtoets celbiologie: 3,0 ects presentaties, feedback- en reflectieformulier studiehandleiding (webadres) John McMurry, Organic Chemistry, 6th edition, 2004 Berg, Tymoczko and Stryer: Biochemistry, 6th edition, 2002, W.H. Freeman & Co. D.C. Harris: Quantitative Chemical Analysis. Freeman, New York, 6th Ed. 2002 J.R. Dean et al: Practical skills in Chemistry. Prentice Hall, Pearson Ed. Ltd. UK, 2002.

Inhoud In het blok Chemie en Leven maak je voor het eerst kennis met de organische chemie, de biochemie en de celbiologie. In het onderdeel Organische chemie zul je allereerst vertrouwd raken met chemische basisconcepten: atomen en moleculen, chemische binding, stereochemie, structuur en reactiviteit, reactiemechanismen, synthese, etc. Deze concepten kun je vervolgens toepassen in de Biochemie op complexere, natuurlijke en synthetische moleculen, zoals biomoleculen en molecuulcomplexen. In de Moleculaire celbiologie leer je met de kennis van biomoleculen de functies en interacties van deze moleculen in cellen verklaren. Parallel met de vakken organische chemie, biochemie en moleculaire celbiologie loopt het practicumproject Van mono-ester tot polyester. In het project worden veel van de aangeboden concepten in de praktijk getoetst aan het ontwerp, de synthese en de karakterisering van een relatief eenvoudig molecuul (mono-ester) en vervolgens een complex molecuul (polyester). Je leert hierin een verscheidenheid aan experimentele vaardigheden, (spectroscopische) technieken en methoden die karakteristiek zijn voor organisch chemisch, biochemisch en celbiologisch onderzoek en je leert hierover aan elkaar rapporteren.


23

P2. Energie en materie Het blok Energie en materie bestaat uit samenhangende onderdelen waarin het thema Energie & materie vanuit diverse perspectieven wordt belicht: Fysische en anorganische chemie, Practicum maken en meten, met als ondersteuning Wis- en natuurkunde. Het onderdeel Wis-en natuurkunde start al in periode 1 met een inleiding op wiskundige begrippen en vaardigheden, die je vooral bij de fysische chemie en de natuurkunde gaat gebruiken en die iedereen min of meer op hetzelfde niveau brengt. In onderstaand schema zie je hoe de theoretische leerlijnen van dit blok op elkaar aansluiten. Parallel aan Energie & Materie loopt het college Wiskunde. In de colleges Wiskunde wordt de benodigde Wiskunde voor Energie & Materie behandeld. De colleges Wiskunde zijn niet weergegeven in onderstaand bouwplan. Week

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Fysische Chemie Hoor- en werkcolleges Tussentoets Onderdeel

3

& activiteit

1

2

4

LCA

Anorganische chemie Hoor- en werkcolleges Tussentoets

5 Practicum Eerste deel (week 1 t/m 5): synthese experimenten Tweede deel (week 6 t/m 8): elektrochemie

Onderlinge inhoudelijke afstemming: Ad 1. Fysisch-chemische theorie van faseovergangen. Colleges in practicumtijd (week 1 t/m 5). Ad 2. Electrochemie ondersteund door colleges Fysische Chemie in practicumtijd (week 6 t/m 8). Ad 3. Toepassing van thermodynamische basisconcepten in Anorganische Chemie. Ad 4. Casus Si uit kwarts t.b.v. zonnecellen, toepassing thermodynamische basisconcepten en Ellingham-diagrammen in een energetische levenscyclusanalyse (LCA) van zonnecellen. Ad 5. Thermodynamische berekeningen uitvoeren m.b.v. ‘HSC Chemistry for Windows’ in practicum (week 1 t/m 5).

Doelstelling Na het blok Energie en materie kun je met de thermodynamische basisconcepten begrijpen en voorspellen hoe processen, zoals chemische en fysische evenwichten, in de natuur verlopen. Je beheerst de bewegingswetten van Newton en de behoudswetten van energie, impuls en impulsmoment, inclusief de bijbehorende wiskunde, en kunt die toepassen op problemen waarbij translaties, rotaties en/of periodieke bewegingen voorkomen, specifiek met toepassingen binnen de chemie. Je kent ook allerlei niet-evenwichtsverschijnselen, zoals thermische beweging van moleculen in gassen en vloeistoffen en kinetiek van chemische reacties. Met deze kennis en de wiskundige vaardigheden opgedaan uit de analyse en lineaire algebra kun je de ligging van die evenwichten berekenen, ook als de problemen zich in een andere (anorganische of biochemische) context voordoen.

24


10 Tentamen Fysische chemie

Fysische en anorganische chemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BFYAN Prof.dr. A.P. Philipse Prof.dr. A.P. Philipse, Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. E. Nieuwlaar 7,5 ects 1 (inleidend) 2 A en B hoorcollege, werkcollege tussentijdse toetsen: fysische chemie: 1,5 ects tussentoets anorganische chemie: 1,5 ects tentamen fysische chemie: 4,5 ects geen producten Studiehandleiding Energie & Materie http://www.chem.uu.nl/edu/energieenmaterie/ D.W. Ball, Physical Chemistry, Thomson Brooks/Cole, edition 2003 D.F. Shriver and P.W. Atkins, Inorganic Chemistry, 4th ed., Oxford University Computerprogramma ‘HSC Chemistry for Windows’, ‘PV-calculator’, Excelspreadsheets voor het berekenen van energetische terugverdientijd van zonnecellen.

Practicum maken en meten Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BPRMM Dr. S.A. Jonker Dr. S.A. Jonker, Dr. B.H. Erné, Dr. P.S. Peijzel 3,75 ects 1 (inleidend) 2 B en D practicum, ondersteunende colleges. mate en niveau van voorbereiding, uitvoering en rapportage verslagen D.C. Harris, “Qualitative Chemical Analysis”, Freeman, New York, 7th Ed. 2006 J.R. Dean et al.: Practical Skills in Chemistry, Prentice Hall, Pearson Education Ltd., UK, 2002 Dictaten en handleidingen: (zie ook http://practicum.chem.uu.nl/) “Meten en maken”, faculteit Scheikunde UU “Rapporteren tijdens studie Scheikunde”, faculteit Scheikunde UU handleiding “Foutenleer”, faculteit Scheikunde UU Computerprogramma ‘Excel; Powerfit & Titerdat’

Wis- en natuurkunde 1 Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BWINA1 Dr. A. Imhof Dr. A. Imhof, Dr. R. Stevenson 3,75 ects 1 (inleidend) 2 C hoor- en werkcolleges tentamen geen producten Studiehandleiding; E. Steiner: The Chemistry Maths Book, Oxford University Press, USA, 1996, ISBN 0198559135 Young and Freedman: University Physics with Modern Physics, 11th Edition, ISBN 080538684X


25

Inhoud Na een inleiding over de historische ontwikkeling van kennis rond het thema Energie & Materie en de manier waarop deze grootheden met elkaar verband houden, maak je eerst kennis met diverse vormen van Energie en Materie. Aansluitend leer je de basisbegrippen van de thermodynamica en oefen je die in nauw op elkaar aansluitende hoor- en werkcolleges Fysische Chemie. De begrippen energie, arbeid en conservatieve krachten uit de thermodynamica komen ook aan bod bij de colleges Wis- en Natuurkunde waar klassieke mechanica (inclusief trillingen) worden behandeld naast onderdelen uit de analyse en lineaire algebra (o.a. complexe getallen, vector in- en uitprodukten, matrices, eigenwaarden/vectoren). Deze basiskennis ga je vervolgens toepassen in de anorganische chemie, op de reducties van oxides om elementen vrij te maken en op reductie-oxidatie-chemie in waterig milieu. Daarvoor leer je omgaan met een aantal gereedschappen voor het maken van kwantitatieve berekeningen, zoals Ellingham-diagrammen, E-pH diagrammen en het computerprogramma ‘HSC Chemistry for Windows’. In de casus Si uit kwarts t.b.v. zonnecellen ga je deze basiskennis en vaardigheden verder toepassen. Het practicum en theorie zijn nauw aan elkaar gekoppeld en ondersteunen elkaar wederzijds. In het eerste deel van het practicum worden diverse synthese experimenten uitgevoerd. Ter ondersteuning wordt een college fasenleer gegeven, waarin de theorie van faseovergangen van materie wordt uitgelegd. Daarnaast gebruik je ‘HSC Chemistry for Windows’ voor thermodynamische berekeningen. In het tweede deel van het practicum staan een aantal experimenten op het programma, die aansluiten op of ondersteund worden door colleges Fysische Chemie, waarin o.a. aandacht wordt besteed aan de Nernst vergelijking. (De natuurkunde van de elektrostatica komt in periode 3 en 4 aan bod). Tevens zal in het kader van foutenleer een begin gemaakt worden met het verantwoord leren omgaan met meetgegevens, waarbij het gebruik van software zoals Excel en Powerfit aan bod komt.

26


P3 en 4. Structuur en binding In het blok Structuur en Binding staat de chemische binding, zoals die theoretisch beschreven en experimenteel bestudeerd kan worden, centraal. Het startpunt hierbij is de kwantumchemie. Hieruit leiden we de mathematische wetmatigheden af, waarmee we de bouw van atomen en de opbouw van het Periodiek Systeem en van verbindingen van de anorganische chemie leren begrijpen. De spectroscopie bouwt voort op het project van periode 1 en sluit aan bij kwantumchemie van dit blok. In dit onderdeel worden abstracte kwantumchemische principes concreet. Op het practicum staat spectroscopie en structuuranalyse van zelf gemaakte verbindingen centraal. Spectroscopische principes komen vervolgens weer aan bod bij het practicum analyse, waarin je verschillende technieken leert waarmee je de concentratie van stoffen bepaalt. In het tweede deel van de cursus wis- en natuurkunde leer je over golven en elektrostatica en de wiskundige vaardigheden die je in dit blok in de natuurkunde en in de meer fysisch-chemische vakken in jaar 2 nodig hebt. Chemie en context biedt je een bredere kijk op de chemie, enerzijds vanuit historisch, anderzijds vanuit maatschappelijk perspectief. Het wetenschappelijk perspectief komt aan bod in het afsluitende onderzoeksproject bij een onderzoeksgroep van onze faculteit. Overzicht Blok 3 en 4, Structuur en binding Periode 3 Cursus Structuur en binding Spectroscopie en analyse Wis- en natuurkunde Chemie en context 1 Periode 4 Cursus Structuur en binding Spectroscopie en analyse Wis- en natuurkunde Chemie en context 1

Week Week Week 1 2 3 Kwantumchemie

Week 4

Week 5

Week 6

Week 7

Week 8

Week 9

Toets

Spectroscopie Practicum Synthese & spectroPracticum analyse skills scopie Wis- en natuurkunde Chemie en samenleving

Week Week Week Week 1 2 3 4 Kwantumchemie Anorganische chemie Practicum project analyse Wis- en natuurkunde Geschiedenis van de scheikunde

Week 10 Toets

Toets

Toets

Week 5

Week 6

Week 7 tentame n tentame n


Week 8

Week 9

Sectieproject

27

Week 10

Structuur en binding: kwantumchemie en anorganische chemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BKWAN Dr. J.H. van Lenthe Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. J.H. van Lenthe 7,5 ects 1 3 en 4 A en C hoorcolleges en werkcolleges tussentoets en tentamen schrijfopdracht D.W. Ball, Physical Chemistry, Thomson Brooks/Cole, edition 2006 P.W. Atkins et al., Shriver & Atkins - Inorganic Chemistry, 4th Ed., Oxford University Press

Inhoud In de kwantumchemie wordt een op de kwantummechanica gebaseerde beschrijving van de moleculaire binding ontwikkeld. Hiertoe worden eerst fundamentele begrippen als het golfkarakter van het elektron, de golffunctie, de Schrödinger vergelijking en o.a. de onzekerheids relatie van Heisenberg geïntroduceerd. Daarna bestudeer je eenvoudige exact oplosbare modelsystemen, zoals vrije deeltjes en deeltjes in doosjes, waarbij ook het begrip tunnelen aan de orde komt. Daarna worden deeltjes op cirkels en bollen behandeld, culminerend in de oplossingen van de Schrödinger vergelijking voor het waterstof atoom, de atomaire orbitals. Met deze orbitals kan een verklaring voor het spectrum van het waterstof atoom gegeven worden. De nadere bepaling van de elektronen structuur van meer-elektronen atomen en moleculen, vereist nog het concept spin en de eisen gesteld aan de meer-elektron golffunctie. Na het invoeren van de Born-Oppenheimer benadering waardoor over moleculen en potentiële energie gesproken kan worden, kan met met de atomaire orbitals een beschrijving van de moleculaire binding gegeven worden. Met behulp van variatierekening wordt hiervoor de Moleculaire Orbital methode ontwikkeld, die op twee-atomige moleculen wordt toegepast en tevens, binnen een simpele benadering op grotere moleculen. Tenslotte komt nog de alternatieve Valence Bond methode aan de orde, waarmee een duidelijker beeld van individuele bindingen verkregen kan worden. De Anorganische Chemie biedt je inzicht in de eigenschappen van elementen en hun verbindingen, gerelateerd aan de opbouw van het Periodiek Systeem der Elementen. Behandeld worden de opbouw van atomen, de structuur van vaste stoffen, opbouw van moleculen, zuren en basen en het element waterstof. Begrippen uit de kwantumchemie worden veelvuldig toegepast.

Doelstelling Na afronding van de cursus ben je in staat om principes uit de kwantummechanica toe te passen, eenvoudige problemen uit de kwantummechanica zelfstandig op te lossen en symmetrie-elementen te herkennen, diverse typen van spectra te interpreteren en te gebruiken voor het oplossen van structuren en energieniveauschema’s en de eigenschappen van elementen en verbindingen te verklaren op basis van het periodiek systeem.

28


Spectroscopie en analyse Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BSPAN Dr. S.A. Jonker Prof.dr. A. Meijerink, Dr. S.A. Jonker 7,5 ects 1 3 en 4 A,C en D of A,B en D practica & project, hoor- en werkcollege tentamen spectroscopie peer review D.W. Ball, Physical Chemistry, Thomson Brooks/Cole, edition 2003 D.C. Harris, Qualitative Chemical Analysis, Freeman, New York, 7e Ed. 2006 J.R. Dean et al.: Practical Skills in Chemistry, Prentice Hall, Pearson Education Ltd., UK, 2002 Dictaten en handleidingen: “Meten en maken”, departement Scheikunde UU. (zie ook http://practicum.chem.uu.nl/

Inhoud Bij het college Spectroscopie wordt voortgebouwd op de NMR- en vibratiespectroscopie uit periode 1. Je leert de theorie van UV/VIS spectroscopie aan de hand van de spectroscopische eigenschappen van bekende chromoforen (overgangsmetalen, organische moleculen en lanthaniden). Hiermee kun je de toepassingen van deze chromoforen begrijpen. Met de photo-electronspectroscopie laten we zien hoe de bindingsenergie van elektronen in orbitalen experimenteel bepaald kan worden. In het practicum leer je een aantal spectroscopische technieken gebruiken voor zowel kwalitatieve als kwantitatieve analyse. Bij de kwalitatieve analyse gebruik je spectroscopische methoden zoals NMR, MS, IR en UV/VIS voor de kwalitatieve analyse van producten en intermediairen van synthese reacties, waarbij reactiemechanistisch onderzoek en/of structuur-eigenschap relaties centraal staan. Bij de kwantitatieve analyse leer je naast de bovengenoemde spectroscopische technieken ook andere analytische technieken, zoals chromatografie en elektrochemie. Integraal onderdeel vormt de verwerking van de verkregen data en foutenanalyse. Dit practicumonderdeel vormt de theoretische én praktische basisvorming “analytische chemie”, waarbij je aan de hand van analytisch chemische skills-experimenten jezelf de theorie en praktijk van de analytische chemie eigen maakt.

Doelstelling Na deelname aan dit onderdeel kun je: - optische eigenschappen chromoforen begrijpen en vertalen naar toepassingen in gekleurde en lichtgevende materialen en uitleggen wat fluorescentie en fosforescentie zijn en de theoretische achtergrond en praktische betekenis van het Franck-Condon pincipe uitleggen; - uitleggen hoe spectroscopische experimenten uitgevoerd worden, in het bijzonder met de photo-electronspectroscopie voor het bepalen van de bindingsenergie van electronen en elementenanalyse en spectroscopische karakteriseringtechnieken zoals NMR, IR, UV/VIS toepassen in de praktijk van de synthese en bij reactie mechanistisch onderzoek; - de belangrijkste basis analytische bepalingsmethoden toepassen bij de kwantitatieve bepaling van een analyt in een eenvoudige matrix, te weten: chromatografische (HPLC, GC-MS, IEC), elektrochemische (potentiometrie, coulometrie), spectroscopische analysemethoden (UV-Vis, Fluorescentie spectroscopie); zelf een onbekend analytisch probleem aanpakken en kritisch kijken naar je eigen en andermans resultaten (foutenanalyse).


29

Wis- en natuurkunde 2 Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BWINA2 Dr. A. Imhof Dr. A. Imhof, Dr. R. Stevenson 7,5 ects 1 3 en 4 C hoor- en werkcollege met demonstraties tentamen en werkcollegetoetsen geen E. Steiner: The Chemistry Maths Book, Oxford University Press, USA, 1996, ISBN 0198559135 Young and Freedman: University Physics with Modern Physics, 11th Edition, ISBN 080538684X

Inhoud Als eerste komen toepassingen van de mechanica in de vorm van golven aan bod. De golfvergelijking, die vrijwel in de gehele chemie en fysica opduikt, wordt geïllustreerd aan de hand van mechanische golven (randvoorwaarden, superpositie, interferentie, staande golven en eigenmodes). Het grootste gedeelte van de natuurkundestof wordt ingenomen door het elektromagnetisme. Aan bod zullen komen: de wetten van Coulomb en Gauss, de elektrische potentiaal, capaciteiten en dielectrica, magnetische wisselwerkingen en inductie. Dit alles mondt uit in de wetten van Maxwell. Ingegaan zal worden op de relevantie van dit deel van de natuurkunde voor de chemie. Nauw samenhangend met de behandelde natuurkunde komen ook de volgende wiskundeonderwerpen aan bod: (eerste en tweede orde) differentiaal- en integraalrekening, vectorvelden, stelling van Green. De wiskunde zal zoveel mogelijk worden toegepast op voorbeelden uit de behandelde natuurkundestof en voorbeelden uit de chemie.

Doelstelling Na afronden van het college ben je in staat om de aangeleerde basistechnieken in de Wiskunde toe te passen op elementaire wiskundige problemen; je bent vertrouwd met een aantal standaard voorbeelden van wiskundige modellen in de natuurkunde en de scheikunde en met de chemische interpretatie van de wiskundige grootheden in die modellen. Je kunt standaard berekeningen binnen deze modellen uitvoeren. Ook kun je de basisbegrippen uit de elektrostatica en fysica van golven toepassen in vakken binnen de (fysische) chemie zoals: structuur en binding (kwantummechinica) en thermodynamica.

30


Academische context Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BACCO Dr. G.H.E. Nieuwdorp Prof. dr. A.P. Philipse, Dr.ir. A.M.W. Bulte, Prof. dr. A. Pilot Dr. G.H.E. Nieuwdorp, Dr. E. Nieuwlaar, Dr. S.A. Jonker 7,5 ects 1 3 en 4 D of B (n.v.t. voor sectieproject) hoor- en werkcollege, project tentamen, schrijfopdrachten, poster schrijfopdracht, poster M. Beretta: Geschiedenis van de scheikunde: De Revolutie in de Scheikunde, Natuur&Techniek, Van Veen, Amsterdam, 2003. Aanbevolen: J. Hudson, The History of Chemistry, MacMillan, London, 1992.

Inhoud In het onderdeel Chemie en Samenleving (Nieuwdorp, Nieuwlaar) maak je kennis met de manier waarop chemische en natuurwetenschappelijke kennis gebruikt wordt in de maatschappij, met name door de overheid. De overheid streeft naar een zich duurzaam ontwikkelende maatschappij, en in dat kader streeft zij naar risicobeheersing. Daarvoor moet zij eerst een beeld hebben van de omvang van bepaalde risico’s, en daarvoor is natuurwetenschappelijke kennis nodig. Met name de chemicus moet daar iets over weten omdat hij vaak met gevaarlijke en giftige stoffen omgaat. In dit onderdeel staan de risico’s van grote calamiteiten, en de risico’s voor gezondheid en milieu (o.a. toxicologie) centraal. Er wordt aandacht besteed aan een manier om de milieuvriendelijkheid van producten in te schatten (Life Cycle Analysis). Daarnaast wordt aangegeven hoe de overheid door regelgeving de risico’s probeert in te dammen. Als deel van Chemie en Samenleving vertellen drie chemici (van buiten de universiteit) iets over hun opleiding, hun carrière en hun huidige werk. Deze beroepsvoorlichting laat carrières zien die niet in de sfeer van het wetenschappelijke onderzoek liggen. De sprekers hebben werk dat samenhangt met de thema’s genoemd bij risicobeheersing. Het onderdeel Geschiedenis van de scheikunde (Philipse, Bulte) behandelt de historische achtergrond van enkele belangrijke concepten, die in tekstboeken meestal uit de lucht vallen. De onderzoekspraktijk, zowel in heden als verleden, is veel ingewikkelder – en ook veel boeiender – dan tekstboeken suggereren. Onder het thema “Lavoisier en de revolutie in de scheikunde” gaan we na hoe Lavoisier in de toenmalige context (materie-theorie uit de Oudheid, de flogiston theorie e.d.) tot het “chemisch element” kwam. Vervolgens zien we hoe dit later via de hypothese van Avogadro, en de ontdekking van atomen en moleculen, uiteindelijk leidde tot chemische reactievergelijkingen tussen moleculen van bekende (absolute) massa’s. Het afsluitende Sectieproject is een onderzoeksproject voor duo’s bij één van de onderzoekssecties van het departement. Het project wordt afgesloten met een postersessie waarin je de resultaten van je onderzoek aan elkaar presenteert.

Doelstelling De onderdelen van de Chemie in context, Geschiedenis van de Scheikunde en Chemie en samenleving en het Sectieproject bieden je een oriëntatie op de context van de Scheikunde. Het betreft hier resp. een historische, een maatschappelijke en een wetenschappelijk oriëntatie.


31

In Geschiedenis van de scheikunde maak je kennis met de geboorte en de ontwikkeling van het atoom- en elementbegrip en zul je zien hoe Lavoisier en zijn tijdgenoten bijdroegen aan de overgang van de klassieke materie-theorieën naar het moderne concept van het chemisch element. Na deelname aan het onderdeel Chemie en Samenleving ken je enige kernbegrippen van de risicoanalyse, het veiligheidsbeleid, de toxiciteit van stoffen en de weten regelgeving rond milieubelastende stoffen en materialen (Life Cycle Analysis). In het Sectieproject oriënteer je op de verschillende onderzoeksrichtingen die het departement rijk is.

32


3 Bachelorfase jaar 2 3.1 Programma jaar 2 periode 1 Structuuranalyse Keuzevakken: bijv. Kwaliteit lesmateriaal Inleiding Nanomaterialen

studiepunten timeslot 7,5 ects A,C of B,D 7,5 ects 7,5 ects

A,D C,D

periode 2 Moleculen en leven (twee vakken uit) Biochemie 2 Biochemische analysemethoden Molecular modelling en wiskunde


A B,C,D C,D

periode 3 Moleculen en materialen (twee vakken uit) Anorganische- en vastestofchemie Organische chemie Fysische chemie


A,B,D B,D C

Periode 4 Researchproject Keuzevak

7,5 ects 7,5 ects

A,D of B,C

totaal:

60,0 ects

Jaar 2 start met het verplichte vak Structuuranalyse. Daarnaast begin je met de invulling van je minor. Daarna kies je in de thematische blokken van periode 2 en 3 twee van drie keuzevakken. Het jaar sluit je af met het Researchproject en een tweede vak voor je minor. Dit hoofdstuk beschrijft de verplichte vakken, de verplichte keuzevakken en enkele keuzevakken scheikunde. Minoren met de daaraan verbonden keuzevakken worden apart beschreven in hoofdstuk 5.


33

3.2 Vakbeschrijvingen jaar 2 P1. Structuuranalyse Zowel in het toegepaste als in het fundamentele onderzoek kan iedere chemicus geconfronteerd worden met vragen die alleen beantwoord kunnen worden door de structuur van een chemische verbinding op te helderen. Het kan hierbij gaan om de chemische structuur (de structuurformule) of de ruimtelijke structuur (de conformatie of configuratie). In een aantal gevallen zal het gezochte antwoord met een enkele techniek gevonden kunnen worden; vaak zal echter een combinatie van technieken nodig zijn om het probleem op te lossen. In de cursus Structuuranalyse leer je een aantal technieken, die veel worden gebruikt in de huidige onderzoekspraktijk: massaspectrometrie, IR-spectroscopie, Raman-spectroscopie en (1D-)NMR-spectroscopie voor het bepalen van de chemische structuur; (2D-)NMRspectroscopie en Röntgenkristallografie voor het bepalen van de ruimtelijke structuur. Ieder van deze technieken komt uitvoerig aan bod in een van de vier vakspecifieke onderdelen van de cursus. Bij een aantal van de vakspecifieke cursussen wordt voortgebouwd op de principes die in het eerste jaar al zijn behandeld. In iedere cursus komen zowel de theoretische basis als een aantal toepassingsgebieden en voorbeelden aan bod. Ook worden van iedere techniek de sterke en zwakke punten genoemd, zodat je een beredeneerde keuze kan maken over de geschiktheid van een techniek om een bepaald probleem op te lossen.

Structuuranalyse Cursuscode Coördinator Docenten

Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

34

SK-BSTRU Mevr. Dr. L.M.J. Kroon-Batenburg Massaspectrometrie (MS): Prof.dr. A.J.R. Heck, Dr.ir. R.H.H. van den Heuvel, A.C.H.T.M. van der Kerk-van Hoof NMR-spectroscopie (NMR): Dr. R.W. Wechselberger Röntgendiffractie (XRD): Dr. H. Kooijman, Mevr. Dr. L.M.J. KroonBatenburg Vibratiespectroscopie (VS): Dr. T. Visser, Prof.dr.ir. B.M. Weckhuysen 7,5 ects 2 1 A+C of B+D (twee groepen) hoorcollege, werkcollege, opdrachten, presentaties, computersimulaties twee deeltoetsen waarin steeds twee onderdelen worden getoetst en een eindopdracht; weging resp. 1,66/1,66/1,66/1,66/0,86 ects integratieopdracht verplicht algemeen: studiehandleiding; Physical Chemistry (8th edition), P.W. Atkins, Oxford University Press Vibratiespectroscopie: dictaat, opgaven, software Röntgendiffractie: dictaat; theorie/opgaven; laptop bij werkcollege NMR-spectroscopie: dictaat; educational NMR software Massaspectrometrie: dictaat, literatuurreferenties aanbevolen - Biomolecular NMR Spectroscopy, J.N.S. Evans, Oxford University Press (1995) - Modern NMR Spectroscopy, J.K.M. Sanders, E.C. Constable, B.K. Hunter, Oxford University Press (1992) - Mass Spectrometry, Principles and Applications (1996), E. De Hoffmann, J. Charette and V. Strobant, John Wiley and Sons - Nuclear Magnetic Resonance, P.J. Hore, Oxford University Press (2001)


Inhoud Massaspectrometrie is een belangrijke analysetechniek voor de structuuropheldering van zowel kleine organische moleculen als voor grote biomoleculen. Niet alleen is met massaspectrometrie het molecuulgewicht van een verbinding te bepalen, maar men kan uit een fragmentatiespectrum ook informatie halen over de functionele groepen van een verbinding en vaak ook over de structuur. In dit cursusonderdeel maakt je kennis met de theoretische achtergronden van de massaspectrometrie en van de fundamentele processen die in een massaspectrometer plaatsvinden. De nadruk ligt hierbij op “electron impact” (EI-MS) van kleine organische moleculen omdat hiermee alle voorkomende processen duidelijk uit te leggen zijn. Tevens worden ook de beginselen van eiwitidentificatie m.b.v. massaspectrometrie behandeld. Daarnaast wordt uitvoerig aandacht besteed aan de diverse praktische aspecten, zoals meetmethoden en het interpreteren van EI spectra. Door het uitvoeren van een klein project word je in staat gesteld om de opgedane kennis toe te passen. NMR-spectroscopie is een belangrijke techniek voor de structuurbepaling van biomoleculen zoals nucleïnezuren en eiwitten. In het college leer je over de basisprincipes van NMR. Verder wordt ingegaan op de verschillende stadia in de structuur bepaling van eiwitten met behulp van NMR-spectroscopie. Behandelde onderwerpen zijn: puls-Fourier-transform-NMR, 2D-NMR, relaxatie, toekennen van 2D NMR-spectra en structuurberekening van biomoleculen. Röntgenkristallografie. Kristallijne materialen bestaan uit regelmatige stapelingen van moleculen; de positie en de oriëntatie van de moleculen worden gegeven door een translatierooster. Verstrooiing van Röntgenstraling aan dergelijke materialen levert een patroon op dat bestaat uit een beperkte verzameling scherp begrensde bundeltjes straling. De richtingen en intensiteiten van deze bundeltjes kunnen worden gebruikt om een afbeelding op atomaire schaal van de bestudeerde verbindingen te krijgen. Tijdens het onderdeel Röntgenkristallografie zullen wiskundige verbanden tussen de atomaire opbouw van een kristallijn materiaal enerzijds en de richting en intensiteit van de verstrooide bundels anderzijds worden afgeleid. Vibratiespectroscopie bestaat uit twee nauw verwante, doch fundamenteel verschillende, structuurophelderingtechnieken; infrarood- en Raman-spectroscopie. Met beide technieken kan, in minder dan een seconde en vrijwel zonder voorbewerking, zowel kwalitatieve als kwantitatieve informatie worden verkregen van vrijwel elke stof, ongeacht de aggregatietoestand, temperatuur of druk. In dit cursusonderdeel maak je kennis met de theoretische achtergronden van beide spectroscopische methoden. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de diverse praktische aspecten, zoals de bouw van de spectrometers, de meetmethoden en principes, en de interpretatie van spectra. Aan de hand van ‘case studies’ word je in staat gesteld de opgedane kennis toe te passen en verder uit te diepen. Tenslotte worden een aantal praktijkvoorbeelden behandeld uit de milieuanalyse, het katalyseonderzoek en de medische wetenschap. Naast de vakspecifieke onderdelen zijn twee ondersteunende onderdelen in de cursus Structuuranalyse opgenomen. In de introductie van het blok wordt een korte inleiding in de puntgroepsymmetrie gegeven. Hierbij wordt ook kort ingegaan op de eigenschappen van wiskundige groepen. Daarnaast maken alle behandelde technieken in meer of mindere mate gebruik maken van kwantumchemie. In ieder van de cursussen is daarom een computerpracticum opgenomen waarin een aantal voor het betreffende vak relevante berekeningen worden uitgevoerd. Tijdens de introductie van het blok zal eveneens een korte inleiding in het gebruik van de kwantumchemische programmatuur (Gamess, Gaussian) en het te gebruiken operating system (linux) worden gegeven.


35

Integratie. Na de vakspecifieke onderdelen van het blok Structuuranalyse volgt een integratiegedeelte. Het belang van combinatie van technieken wordt hier onderstreept. In een korte inleiding worden de principes, mogelijkheden en beperkingen van alle behandelde technieken nogmaals kort aangestipt. Ook wordt aandacht besteed aan het tijdsbeslag en de kosten van de verschillende technieken. Kern van het integratiedeel is de uitvoering van een opdracht door kleine groepjes studenten. In iedere opdracht komen minstens twee van de behandelde technieken ter sprake. De opdrachten zijn puur "papieren" oefeningen, waarbij alle spectra en dergelijke door de docenten worden aangeleverd.

Doelstellingen Na afloop van de cursus Structuuranalyse ben je in staat voor de opheldering van de structuur van een molecuul een juiste keuze te maken voor één of een combinatie van de technieken massaspectrometrie, NMR-spectroscopie, Röntgenkristallografie en vibratiespectroscopie. Je kent deze vier analysetechnieken wat betreft de basisprincipes, de analyseapparatuur en kunt de resultaten van metingen interpreteren. Je kunt bij een analyseprobleem, individueel en in kleine groepjes, gebruik makend van literatuur en internetbronnen het probleem analyseren, een aanpak formuleren, en hiervan de resultaten interpreteren. Tenslotte kun je de resultaten op een heldere wijze mondeling en schriftelijk presenteren voor een publiek van vakgenoten.

Overzicht

De cursus begint met een korte introductie over de opzet van de cursus, over puntgroepsymmetrie en over de te gebruiken kwantumchemische programmatuur. Stroom 1 gaat vervolgens verder met NMR en VS, die tegelijk worden gegeven (ieder 1-2 dagdelen per week, gedurende 4 weken, totaal maximaal 8 dagdelen per vakcursus, waarvan 1 dagdeel computerpracticum kwantumchemie). Stroom 2 begint met MS en XRD (eveneens ieder 4 weken, 1-2 dagdelen per week per vak, totaal 8 dagdelen waarvan 1 dagdeel computerpracticum kwantumchemie). Na 4 weken wisselen de stromen 1 en 2 van cursuspakket. Na afloop van de vakspecifieke cursussen wordt een integratiegedeelte verzorgd (2-3 dagdelen).

36


P2. Moleculen en Leven Het blok Moleculen en Leven omvat drie cursussen waarvan je er twee kiest: Biochemie 2, Biochemische analysemethoden en Molecular modelling en wiskunde. In dit blok worden de functies van biomoleculen en hun onderlinge samenhang in levensprocessen verklaard vanuit drie verschillende invalshoeken. Je krijgt een gedegen overzicht van de belangrijkste biochemische processen in de cel, je doet ervaring op met de moderne onderzoeksbenaderingen en methoden die ten grondslag liggen aan biochemische kennis, en je ontdekt de belangrijke bijdrage van het modelleren van (bio)chemische systemen aan het begrijpen ervan. De cursussen Biochemie 2 en Biochemische analysemethoden bouwen voort op het blok Chemie en leven met de cursussen Biochemie en Celbiologie uit het eerste jaar. De cursus Molecular modelling & wiskunde sluit aan op de cursussen Wis- en natuurkunde en Structuur en binding. Tijdens het blok pas je de verworven inzichten en vaardigheden toe in de schrijfopdracht, waarin een bepaalde vraagstelling vanuit de twee gekozen vakken wordt uitgewerkt in een artikel. In onderstaand schema vind je de globale planning van het blok “Moleculen en Leven”

Biochemie 2 Biochemische analysemethoden

Week Week Week Week Week 1 2 3 4 5 energievoorziening membraantransvan de cel port en zintuigen scheidingsmethoden, radiochemie, immunochemie

fluorescentietechnieken, recombinant DNA technieken

Week Week Week 6 7 8 van DNA naar eiwit, immunologie

genomics en proteomics gerelateerde technieken

practica (nat en op papier) Molecular Modelling & Wiskunde

Wiskunde Molecular Modelling

Schrijfopdracht

keuze van onderwerp

Molecular Modelling practicum schrijven artikel literatuuronderzoek, afbakening, opstellen plan

Week 9

Week 10

toets ‘peer review’ artikel, eindversie

Cursus

toets

evaluatie

Biochemie 2 Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BBIOC Prof. Dr. P. Gros Prof. Dr. P. Gros, Prof. Dr. G. Van Meer, Prof. Dr. J.A. Killian 7,5 ects 2 2 A hoor- en werkcollege, zelfstudie, schrijfopdracht 3 schriftelijke deeltoetsen (3 x 2 ects), schrijfopdracht (1,5 ects) artikel met peer-review- en beoordelings-formulier verplicht studiehandleiding; website: http://www.chem.uu.nl/edu/biochemie2/default.shtml L. Stryer: Biochemistry, 5th ed., Freeman

Inhoud In het eerste onderdeel van Biochemie 2 maak je kennis met de processen die zorgen voor de energievoorziening van organismen. Fotosynthese stelt fototrofe organismen zoals de groene plant in staat lichtenergie op te slaan in de vorm van chemische energie die vervolgens door chemotrofe organismen zoals de mens wordt gebruikt om in hun energiebehoefte te voorzien. De centrale rol van de productie van de energiedrager ATP en de moleculaire mechanismen die daarvoor verantwoordelijk zijn worden uitgebreid besproken. In het tweede onderdeel staat de celmembraan centraal die de communicatie van de cel met de buitenwereld verzorgt. Aan de orde komen de verschillende mechanismen van membraantransport voor voedingsstoffen en ionen, de mechanismen van zenuwgeleiding en spiercontractie, waarbij ionengradiënten over de membraan essentieel zijn, en de rol van membraanreceptoren in de werking van zintuigen. In het derde en laatste onderdeel van de cursus wordt het behoud van de genetische informatie aanwezig op het DNA en de vertaling ervan in eiwitten behandeld. Onderwerpen zijn de replicatie en transcriptie van DNA, de eiwitsynthese en de regulatie van genexpressie. Deze kennis vormt de basis voor het begrijpen van het immuunsysteem waarmee de cursus wordt afgesloten.

Doelstelling Na afronding van de cursus Biochemie 2 heb je een breed overzicht over de belangrijkste biochemische processen die de basis vormen voor het leven op onze planeet. Bovendien begrijp je de onderliggende principes op moleculair niveau en herken je de samenhang tussen de verschillende processen. Ook krijg je inzicht in de onderzoeksbenaderingen die geleid hebben tot de kennis over de behandelde processen. De opgedane kennis en inzichten stellen je in staat gefundeerde voorspellingen te doen over de uitkomst van relevante experimenten. In de schrijfopdracht leer je de in Biochemie 2 en het tweede gekozen vak verworven kennis en vaardigheden toe te passen op een actuele onderzoeksvraag waarover je met een medestudent aan de hand van literatuuronderzoek een kort wetenschappelijk artikel schrijft. In een zgn. “peer-review” procedure leer je elkaars artikelen constructief bekritiseren.

38


Biochemische analysemethoden Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslots Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BBIAN Dr. J.C.M. Holthuis Dr. J.C.M. Holthuis, Dr. D.V. Sakharov, Dr. G.E. Folkers 7,5 ects 2 2 B, C en D hoor- en werkcollege, practica 2 deeltoetsen (3,5 ects), verslagen (2,5 ects), schrijfopdracht 1,5 ects voor dit blok een artikel met peer-review- en beoordelings-formulier collegedictaat en hand-outs, practicumhandleiding

Inhoud Na behandeling van de fysisch-chemische eigenschappen van biomoleculen onder invloed van pH, zoutsterkte en oplosmiddel gaat de cursus in op diverse scheidingsmethoden waarmee biomoleculen kunnen worden gezuiverd uit cellen en weefsels. Het gaat hier om radiochemische en immunochemische technieken, waarmee het gedrag van individuele biomoleculen in complexe mengsels (cellen, weefsels) kan worden bestudeerd; de toepassing van fluorescente probes en labelingstechnieken waarmee biochemische processen kunnen worden gevisualiseerd in levende cellen; recombinant DNA technieken en hun toepassingen in de biochemie; genomics- en proteomics-gerelateerde technieken waarmee de expressieniveaus, interacties en functies van genproducten op genoom- en proteoom-wijde schaal kunnen worden bestudeerd. Parallel aan de hoor- en werkcolleges lopen een viertal “natte” practica waarin je experimentele vaardigheden opdoet met het zuiveren en biochemisch karakteriseren van eiwitten, het toepassen van modelmembraansystemen voor het bestuderen van membraan-eiwit interacties en het visualiseren van biochemische processen in levende cellen met fluorescente labelingstechnieken en (confocale) fluorescentiemicroscopie. Je bewerkt tijdens de cusrus een aantal “papieren practica” waarin je stapsgewijs een zelf bedachte onderzoekstrategie doorloopt waarmee je een complexe wetenschappelijke vraagstelling hoopt op te lossen (b.v. de identificatie van een hormoon en bijbehorende receptor).

Doelstelling Stel je wilt een membraaneiwit isoleren uit een cel om de biochemische functie ervan te kunnen vaststellen. Of je wilt de identiteit achterhalen van alle in de cel aanwezige eiwitkinases. Hoe pak je zoiets aan? Na afronding van de cursus Biochemische Analysemethoden ben je vertrouwd met een verscheidenheid aan experimentele technieken en benaderingen die karakteristiek zijn voor hedendaags biochemisch onderzoek. Je begrijpt de achtergronden en toepassingsmogelijkheden van zowel klassieke als recent ontwikkelde methoden voor het analyseren van nucleïnezuren, eiwitten en andere biomoleculen. Daarnaast beschik je over “hands on” ervaring met het opzetten en uitvoeren van een reeks experimentele technieken waarmee je diverse biochemische processen en ”pathways” kunt bestuderen. Met de opgedane kennis ben je in staat om: (i) biochemische literatuur kritisch te analyseren en op haar merites te beoordelen; (ii) een gefundeerde onderzoekstrategie te bedenken voor het oplossen van een complexe wetenschappelijke vraagstelling.


39

Molecular Modelling & Wiskunde Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing

Portfolio Studiemateriaal

SK-BMOWI Dr. A.M.J.J. Bonvin Dr. A.M.J.J. Bonvin, Dr. P.A. Zegeling 7,5 ects 2 2 C en D hoor- en werkcollege, practicum, zelfstudie Vier deelcijfers bestande uit: wiskunde (2,75 ects, thuisopdracht 1/6, tentamen 5/6), molecular modelling (2,75 ects, one minute papers 1/6, tentamen 5/6), practicum verslag (0,5 ects), schrijfopdracht (1,5 ects) Voor dit blok een artikel met peer-review- en beoordelings-formulier E. Kreyszig, Advanced Engineering Mathematics, 8e editie handouts over Taylorreeksen, meerdimensionale Newton-Raphson en numerieke integratietechnieken A.E. Leach, Molecular Modelling: Principles and Applications, 2e editie

Inhoud Deze cursus behandelt de principes en benodigde wiskundige basisvaardigheden van moleculaire modellering voor toepassingen binnen de scheikunde, met een accent op klassieke methodes zoals moleculaire dynamica (dus geen kwantumbeschrijving) en hun toepassingen op biomoleculen. De wiskunde in deze cursus is specifiek gerelateerd aan de te behandelen onderdelen uit de moleculaire modellering, maar vormt tevens een goede basis voor andere vakken, zoals fysische chemie en statistische thermodynamica. De colleges wiskunde en moleculaire modellering volgen elkaar op waarbij eerst wiskundige theorie en methoden behandeld worden die later terugkomen in specifieke aspecten van moleculaire modellering. Toepassingen van de besproken wiskundige en moleculaire modellering technieken worden gepresenteerd en de studenten zullen ervaring opdoen in het gebruik van verschillende simulatieprogramma’s tijdens het practicum. Hiervoor zal gebruik worden gemaakt van de laptops van de studenten onder een Linux omgeving.

Doelstelling Na afronding van de cursus ben je in staat een aantal wiskundige onderwerpen zoals partiëel differentiëren, Taylorreeksen, verschillende optimalisatie- en integratie-methoden, toe te passen in een algemeen chemische context en in het bijzonder bij moleculaire modellering. Je hebt begrip gekregen van moleculaire modellering in het algemeen en in specifieke toepassingen binnen de scheikunde, met een accent op klassieke methodes. Je kan met betrekking tot een te modelleren systeem belangrijke keuzes maken. Je bent in staat om je wiskundekennis toe te passen om nieuwe moleculaire modellering problemen aan te pakken door bijvoorbeeld nieuwe energiefuncties te definiëren. Je hebt inzicht gekregen in statistische analysemethodes en hebt geleerd om resultaten van simulaties kritisch te bekijken. Tenslotte heb je ervaring opgedaan met het modelleren van (bio)chemische systemen op computers met behulp van verschillende software.

40


P3. Moleculen en Materialen Het blok Moleculen en Materialen bevat drie cursussen, waarvan je er twee kiest: Anorganische en vastestofchemie, Organische chemie en Fysische chemie. Alle drie hebben als uitgangspunt eigenschappen van materialen en stoffen te verklaren vanuit de moleculaire principes. Elk van deze onderdelen is een verdieping van resp. de anorganische, organische en fysische chemie van de cursussen van het eerste studiejaar. Bij de onderdelen Anorganische/Vaste stof chemie en Organische chemie doe je praktisch werk dat de in de colleges behandelde stof verder illustreert en bijdraagt aan de vereiste experimentele vaardigheden van een chemicus. Bij het onderdeel Fysische Chemie werk je met computersimulaties die de theorie illustreren. Tijdens het blok werk je aan een schrijfopdracht over een onderwerp dat een belangrijke rol in de chemie en/of de toepassing ervan speelt. In onderstaand schema is te zien hoe de theoretische leerlijnen elkaar ondersteunen en verduidelijkt worden in het practicumproject. Planning Week

1

2

3

4

5

6

7

8

HOOR- & WERKCOLLEGES

activiteit

9

10

T O E T S

A F S L U I T I N G

schrijfopdracht

PRACTICA

Inhoud

Fysische Chemie Anorganische en Vastestofchemie Organische Chemie

Doelstelling Na het blok Moleculen en Materialen kan je eigenschappen van materialen en stoffen verklaren. Je bent in staat om de interacties tussen verschillende stoffen/ materialen middels thermodynamische grootheden te beschrijven. Je kunt synthese routes ontwerpen voor materialen en hun eigenschappen bepalen middels fysischchemische metingen. In het practicum leer je een aantal basisvaardigheden om syntheses uit te voeren en te plannen. Je leert schriftelijk rapporteren van de gegevens. In de schrijfopdracht leer je de resultaten van literatuuronderzoek schriftelijk verslag te presenteren.


41

Anorganische en Vaste stof chemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing


SK-BANVA Dr. J.H. Bitter Prof.dr. J.J. Kelly, Dr. S.A. Jonker, Dr. Celso de Mello Denonega, Dr. J.H. Bitter 7,5 ects incl. verplicht practicum en project 2 3 A, B en D Hoorcollege, werkcollege, practicum, schrijfopdracht Tentamen 3 ects. N.B. gedeeltelijk vrijstelling mogelijk middels vrijwillige deelname aan tussentijdse toetsen Anorganische Chemie en/of Vaste stof Chemie; Practicum 3 ects: praktische vaardigheden, labjournaal, verslagen; Project 1,5 ects: schrijfopdracht schrijfopdracht, verslagen practicum - blokboek, studiehandleiding (webadres) - D.F. Shriver and P.W. Atkins: Inorganic Chemistry, Oxford University Press, 3e druk, 1999 - J.J. Kelly: Structure and Bonding in Solids, dictaat, sectie Gecondenseerde materie - studiehandleiding bij de synthesepractica. Uitgave Departement Scheikunde UU. (zie ook http://practicum.chem.uu.nl/ - laboratoriumjournaals van standaard formaat - gebruik van (laptop)computer voor rapportage en voor informatieverwerving.

Inhoud De Anorganische chemie van het eerste jaar wordt in het tweede jaar uitgebreid met de overgangsmetalen (stabiliteit en redoxgedrag) en overgangsmetaalcomplexen (coördinatiechemie). Om de coördinatiestructuren en magnetische-, spectroscopische- en thermochemische eigenschappen van de complexen te kunnen correleren wordt relatief veel aandacht besteed aan de kristalveld / ligandveld theorie. Je leert over de chemie van de metalen behorend tot de verschillende groepen van het Periodiek Systeem (s-, p-, d- en f-blok metalen en de elementen van groep 12). In het practicum zullen een aantal van de geleerde principes gedemonstreerd worden en zul je vaardigheid opdoen met synthesetechnieken om anorganische verbinden te maken. Het uitgangspunt bij het onderdeel Vastestofchemie is de indeling van vaste stoffen in vier klassen: moleculaire, covalente, ionogene en metallische. Op basis van deze indeling wordt het verband tussen bindingstype en kristalstructuur besproken. Deze twee factoren bepalen de belangrijkste fysische en chemische eigenschappen van vaste stoffen. Met het bandenmodel, voor de verklaring van de elektronische eigenschappen van metalen en halfgeleiders, krijg je inzicht in de spectroscopische en elektrische eigenschappen van eenvoudige anorganische vaste stoffen. Tenslotte maak je kennis met defecten in vaste stoffen en ionengeleiding. In beide vakken is ruimte ingeruimd voor actuele topics. Hier zal door de docent een aantal theorieën/voorbeelden gegeven worden aan de hand van op dat moment actuele onderwerpen.

42


Organische chemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BORCH Prof.dr. R.M.J. Liskamp Prof.dr. R.M.J. Liskamp, Dr. S.A. Jonker 7,5 ects incl. verplicht practicum en project 2 3 B en D Hoorcollege, werkcollege, practicum, schrijfopdracht tentamen 3 ects practicum 3 ects: praktische vaardigheden, labjournaal, verslagen project 1.5 ects: schrijfopdracht schrijfopdracht, verslagen practicum - blokboek, studiehandleiding (webadres) J. McMurry: Organic Chemistry, Brooks Cole Publishing Company, 6e druk, 2004. - studiehandleiding bij de synthesepractica. Uitgave Departement Scheikunde UU. (zie ook http://practicum.chem.uu.nl/ - laboratoriumjournaals van standaard formaat - gebruik van (laptop)computer voor rapportage en voor informatieverwerving.

Inhoud De synthese vormt het "hart" van de chemie. Dankzij de synthese kunnen allerlei mogelijke stoffen gemaakt worden. In dit onderdeel staan de beginselen en context van de organische synthese centraal. In deze cursus ga je de in het eerste studiejaar opgedane kennis over mesomerie, nucleofiele substitutie- en elimatiereacties, carbokation, carbanion, radicalen, stereochemie, zuur-base gedrag etc., verder uitdiepen. Hiermee kun je de reactiviteit, het gedrag en het maken ("synthese") van verbindingen ("stoffen"), die als materiaal (bijv. polymeer) of biologische actieve stof (bijv. geneesmiddel) belangrijk zijn verklaren. In het practicum ga je een aantal verbindingen zelf synthetiseren waarbij je vaardigheid opdoet in een aantal technieken.


43

Fysische chemie Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BFYCH Dr. B. Erné Prof.dr. J.P.J.M. van der Eerden, Dr. B. Erné, Dr.ir. T.J.H. Vlugt, Dr. A. Petukhov 7,5 ects 2 3 C hoorcollege, werkcollege/computerpracticum, inleveropdrachten, zelfstudie opdrachten en eindtoets "Fysische Chemie: Klassiek": 3,75 ects opdrachten en eindtoets "Fysische Chemie: Statistisch": 3,75 ects geen - Dictaat Fysische Chemie: Klassiek, (te koop voor 5 euro op het eerste hoorcollege of in het Kruytgebouw, kamer N705) - Dictaat Fysische Chemie: Statistisch, (te koop voor 5 euro op het eerste hoorcollege of in het Ornsteinlaboratorium, kamer 161) - P.W. Atkins and J. de Paula, Physical Chemistry, 8th ed., Oxford University Press, 2002. - Studentenlaptop, met daarop geïnstalleerd Linux; de simulatieprogramma's kunnen worden gedownload van een website die bekend zal worden gemaakt aan de deelnemers van de cursus - Oude tentamens "Fysische Chemie: Klassiek" inclusief uitwerking, beschikbaar op de website van de sectie Fysische en Colloïdchemie onder het kopje "Onderwijs"

Inhoud De cursus Fysische Chemie belicht fysische eigenschappen van reële gassen en vloeistoffen vanuit twee gezichtspunten: de klassieke, macroscopische thermodynamica en de statistische thermodynamica. De klassieke thermodynamica geeft nuttige relaties tussen meetbare grootheden, zonder dat je hoeft te weten wat er zich afspeelt op microscopische schaal. Met de statistische thermodynamica bereken je, vanuit een microscopische beschrijving, de macroscopische eigenschappen van een systeem, in volledige overeenstemming met de klassieke beschrijving. In de colleges "klassiek" leer je over een relatief grote variatie aan onderwerpen: o.a. gas-vloeistof condensatie, mengen van vloeistoffen, oplosbaarheid en osmotische druk van (bio)polymeren, oplosbaarheid van geladen deeltjes (bijvoorbeeld eiwitten) als functie van de zoutconcentratie en oppervlaktespanning. Je leert voor ieder onderwerp dat kwantitatieve metingen kunnen worden geanalyseerd met een eenvoudig fysisch chemisch model dat rekening houdt met interacties tussen moleculen. In de colleges "statistisch" wordt het verband gelegd tussen moleculaire en macroscopische eigenschappen. Je raakt vertrouwd met de kansverdeling van Boltzmann en het feit dat je thermodynamische toestandsgrootheden kunt interpreteren als statistische gemiddelden van moleculaire systeemconfiguraties. Ter illustratie leer je thermodynamische grootheden te berekenen op je eigen laptop met numerieke simulatieprogramma's. Hierdoor krijg je o.a. inzicht in de moleculaire oorsprong van de hoofdwetten van de thermodynamica. Bovendien is het op de computer relatief eenvoudig om moleculen te voorzien van interacties, zodat een ideaal gas verandert in een damp die wel kan condenseren tot een vloeistof.

44


P4. Researchproject Researchproject Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BREPR Dr. S.A. Jonker Één contactpersoon per sectie 7,5 ects 3 4 afhankelijk van “minor-vakken” en groepsindeling groepsproject voor 4-5 studenten groepswerk, presentatie (Engels), artikel (Engels) presentatie (Engels), artikel (Engels), beoordeling onderzoek handleiding Tweedejaars Researchproject

Inhoud Het tweedejaars Researchproject voer je uit in één van de secties van het departement scheikunde. Het zijn groepsprojecten voor 4 of 5 studenten. Kenmerk van de projectvorm is dat je met je groep zelf beslissingen neemt op basis van zelf te verwerven informatie. Het gaat dan met name om beslissingen over vraagstelling, voorbereiding, uitvoering, resultatenverwerking (inclusief reflectie op de vraagstelling) en rapportage. De begeleider kan bij al deze activiteiten bijsturen, maar dit is in eerste instantie niet de opzet. De onderzoeksprojecten zijn door de secties ontwikkeld. Hierbij is veel aandacht besteed aan de integratie van theorie en praktijk en de integratie van onderzoeksgebieden van andere secties in het departement. Binnen de projecten bestaan deeltaken, die door verschillende leden van je groep kunnen worden uitgevoerd. Deze opzet bied je veel mogelijkheden voor het aanleren van vaardigheden m.b.t. het werken in een projectgroep (zoals vergaderen, samenwerken, discussiëren) en praktische vaardigheden en biedt een ruime gelegenheid tot oriëntatie op het onderzoek in de secties. Beschrijving van de onderzoeksprojecten waaruit kan worden gekozen worden uitgedeeld tijdens een informatieve bijeenkomst in het najaar.

Doelstelling Na het voltooien van dit onderdeel kun je: relevante informatie uit de vakliteratuur selecteren, analyseren en samenvatten. een onderzoeksvraag te formuleren. in samenwerking met andere studenten een onderzoeksvraag multidisciplinair aan te pakken. in samenwerking met andere studenten een werkplan voor onderzoek opstellen en de voortgang van het onderzoek bewaken. veilig en verantwoord te werken in een laboratorium. door samenwerking met collega’s een project af te ronden. doelmatig te vergaderen en kan daarbij de rol van voorzitter of notulist vervullen. een zinvolle bijdrage te leveren aan discussies in de projectgroep. schriftelijk rapporteren in het Engels in samenwerking met collega’s een elektronische portefeuille opzetten een bijhouden.


45

Keuzevakken Scheikunde Practicum analyse Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Studiemateriaal

SK-BPRAN dr. P.S. Peijzel dr. P.S. Peijzel 7,5 ects 2 4 (jaar 2) 5-weeks n.v.t. of 10-weeks A+D of B+C afhankelijk van Researchproject in periode 4 practicum praktisch werk en verslag D.C. Harris: Quantitative Chemical Analysis, 7e ed., Freeman, New York, 2006 handleidingen en dictaten over diverse analysemethoden en apparatuur, tegen kostprijs. zie ook http://practicum.chem.uu.nl/

Inhoud Je gaat je in dit practicum eerst uitgebreid verdiepen in de theorie en de praktijk van twee analytisch chemische technieken. Dit zal een elementenanalyse (polarografie, coulometrie, AAS, AES etc.) en een scheidingsmethode (HPLC, GLC, etc.) zijn. Je schrijft over de experimenten die je doet een beknopt verslag (geen theorie van de methoden). Daarna ga je een complete analytisch chemische bepaling van een analyt in een matrix voorbereiden en uitvoeren. Je gaat daarbij tenminste twee analytische technieken gebruiken. Bij de voorbereiding gaat het om het zelfstandig verzamelen van informatie uit daarvoor relevante chemische literatuur, waarbij je in elk geval gebruik maakt van Chemical Abstacts en Analytical Abstracts. In de uitvoering gaat het om de keuze van de monstervoorbereiding, de elementen- of molecuul analyse, de scheidingsmethoden en het opstellen van wekplan. Je rapporteert uitvoerig met een theoretische behandeling van de gebruikte methoden. Bij de rapportage ligt de nadruk op de evaluatie van de meetuitkomsten.

Doelstelling Na afronding van de cursus ben je in staat om met meerdere technieken een chemische analyse uit te voeren van een analyt in een matrix, en daarover te rapporteren.

46


4 Bachelorfase jaar 3 4.1 Programma jaar 3 periode 1 Chemie in context (twee vakken uit) Chemie en duurzame ontwikkeling Katalyse Virusziekten

studiepunten timeslot 7,5 ects 7,5 ects 7,5 ects

C A B

7,5 ects 7,5 ects 7,5 ects 15 ects 7,5 ects 7,5 ects 7,5 ects

B C A A,D B,C C

periode 3 Keuzevakken (bij Scheikunde) Medicinal chemistry 15 ects De onderzoeker als adviseur 7,5 ects Orientatie op de communicatieve en edicatieve praktijk 7,5 ects

B,C B,C

Periode 4 Bachelorthesis

15 ects

-

totaal:

60,0 ects

periode 2 Keuzevakken (bij Scheikunde) Fysische chemie 3 Vaste stoffen en oppervlakken Advanced Superstructures: Scattering and Microscopy Structuurbiologie Wetenschapscommunicatie Orientatie op de communicatieve en edicatieve praktijk Energieanalyse

In jaar 3 ga je verder met het invullen van de keuzeruimte in je bachelorprogramma (academische context keuze, de minor-profileringsruimte en de bachelorthesis). In de eerste periode kies je verplicht twee vakken uit het aanbod van “Chemie in context”. In de periodes 2 en 3 plan je vakken die passen binnen de minor die je hebt gekozen of kies je vrij een aantal vakken voor de profileringsruimte. Paragraaf 4.2. beschrijft de vakken die de opleiding Scheikunde in dit kader aanbiedt. Daarnaast kun je vakken uit het tweedejaars programma kiezen (in periode 2 Moleculen en leven of Practicum analyse; in periode 3 Moleculen en materialen). Daarbij moet je wel oppassen dat je uiteindelijk voldoende vakken op niveau 3 doet. Als je besluit je te orienteren op een M- of C/E-profiel zijn er resp. de vakken “Entrepreneur” in periode 3 (via de opleiding Geneeskunde), de vakken de Educatieve minor (p. 66 van deze gids) of de cursus “De onderzoeker als adviseur” van de Wetenschapswinkel (p. 58 van deze gids). De Bachelorthesis vormt de afsluiting van het bachelorprogramma. Hieronder volgen de beschrijvingen van de cursussen die door het departement Scheikunde worden aangeboden.


47

4.2 Vakbeschrijvingen jaar 3 P1. Chemie in context In het blok Academische Context wordt in projectvorm gedurende 10 weken gewerkt aan twee scheikundige problemen, te kiezen uit het drietal: Chemie en Duurzame Ontwikkeling, Katalyse en Virusziekten. De projecten resulteren in respectievelijk een verslag, een poster en een subsidieaanvraag. Bij de uitwerking maak je gebruik van verschillende werkvormen. Parallel aan de inhoudelijke keuzethema’s project loopt een module Wetenschapsfilosofie en ethiek. In deze module schrijf je met twee andere studenten samen een paper over een wetenschapsfilosofisch of ethisch aspect van je keuzethema uitgaande van een vooraf samengesteld literatuurpakketje over een beruchte/befaamde casus uit het recente verleden. De paper wordt mondeling gepresenteerd aan de andere studenten van het keuzethema.

Doelstellingen Wetenschapsfilosofie en ethiek Na het schrijven en presenteren van de paper kan je wetenschapsfilosofische en ethische aspecten van het onderzoek aan duurzam(er)e technologiën benoemen; reflecteren en een eigen mening formuleren over deze aspecten; deze mening verwoorden en verdedigen naar medestudenten. Cursus Katalyse

Virusziekten Chemie en duurzame ontwikkeling Wetenschapsfilosofie en ethiek

48

Week 1

Week Week Week Week Week Week Week Week 2 3 4 5 6 7 8 9 Colleges en octrooirecht --------------------- Tussentoets Poster maken en presenteren Rondetafel-discussie en bedrijfsbezoek

Inleidende colleges

Tussentoets Fysische chemie opdracht Project -------------------------------------------------------------Inleidende hoor- en werkcolleges Minitentamen Project -------------------------------------------------------------- Introductie onderwerpen Vraagstelling Schrijven-------------Inleveren


Week 10 Afsluitende presentaties

Katalyse Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing


SK-BKATA Prof.dr.ir. B.M. Weckhuysen Dr. R.J.M. Klein Gebbink, Prof.dr. M.R. Egmond, Prof.dr.ir. B.M. Weckhuysen, Dr. G.H.E. Nieuwdorp (WF&Eth) 7,5 ects 3 1 A hoorcollege, werkcollege, excursie, posterpresentatie, rondetafeldiscussie en opdracht inclusief verslag tussentoets: 3,0 ects opdracht: 1,5 ects posterpresentatie: 1,5 ects wetenschapsfilosofische of ethische paper: 1,5 ects poster, verslag van de opdracht verplicht - studiehandleiding - dictaten & handouts - artikels aanbevolen - Catalysis, An integrated approach, Elsevier, 1999 - Concepts of Modern Catalysis and Kinetics, Wiley-VCH, 2003

Inhoud Katalyse is overal! Katalysatoren zijn o.a. te vinden in ons lichaam (enzymen zijn essentieel voor het leven), in een auto (om uitlaatgassen te reinigen), in waspoeders (om voedselresten op je vuile kleren af te breken) en in de chemische, voedings- en procesindustrie (geen benzine, plastiek, bier, brood of wijn zonder de juiste katalysator). Deze cursus beoogt om je inzicht te vergroten in chemische omzettingen en stoffen die dergelijke processen kunnen katalyseren. Aandacht gaat hierbij naar de verschillende uitvoeringsvormen van katalyse, meer specifiek de homogene katalyse, heterogene katalyse en biokatalyse. Samen met enkele medestudenten ga je een poster voorbereiden, die je gaat presenteren tijdens een excursie naar een groot chemisch bedrijf. Daarnaast gaan we in op de processen die leiden tot innovatie in de katalyse. Meer specifiek gaan we in op hoe je octrooien moet lezen en begrijpen, alsook hoe je octrooiaanvragen moet beoordelen. De cursus eindigt met een rondetafel discussie rond katalyse en energie, waarbij experten in het veld een lezing geven. Daarnaast werk je met een of twee medestudenten aan een artikel over wetenschapsfilosofische of ethische aspecten van een belangwekkend maar controversiëel thema rondom katalyse.

Doelstelling Na afronding van de cursus ben je in staat om Vragen op het gebied van katalyse te benoemen in moleculaire termen; Een keuze te maken om een bepaald transformatieproces aan te pakken met behulp van biokatalyse, homogene katalyse of heterogene katalyse; Een beschrijving te geven van mechanistische, energetische en kinetische aspecten van een chemisch transformatieproces; Methoden te beschrijven die momenteel gebruikt worden om dergelijke inzichten te verwerven; Essentiële informatie te vervatten in een posterpresentatie en daarmee anderen overtuigen over je opgebouwde kennis over katalyse; Inzicht te bekomen in vraagstukken rond energie, milieu en innovatie.


49

Virusziekten Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing


SK-BVIZI Prof.dr. G. van Meer Prof.dr. G. van Meer, Prof.dr. I. Braakman, Dr. E. Huizinga, Prof. dr. W.K. Kegel, Dr. G.H.E. Nieuwdorp (WF&Eth) 7,5 ects 3 1 B hoorcollege, computer-ondersteund onderwijs en project tussentoets: 1,2 ects opdracht: 1,2 ects samenvatting: 1,2 ects symposiumbijdrage: 2,4 ects wetenschapsfilosofische of ethische paper: 1,5 ects onderzoeksvoorstel en presentatie, met beoordelingsformulier verplicht - studiehandleiding/literatuurpakket - website - Berg, Tymoczko and Stryer: Biochemistry, 5th ed., Freeman aanbevolen - Alberts et al., Molecular Biology of the Cell, 4th ed., Garland

Inhoud In het project Virusziekten zal iedere projectgroep werken aan één van de volgende drie virussen: HIV (het AIDS virus), Ebola virus of influenza virus (het griepvirus). De drie gekozen virussen vormen een ernstig gezondheidsrisico voor de mensheid en hebben grote economische gevolgen (vogelgriep). Elke virusziekte begint met een infectie en leidt tot de productie van nieuw virus door de geïnfecteerde cellen, die daarna sterven. De moleculaire aspecten van deze processen zullen in kaart worden gebracht. Vervolgens zal een onderzoekshypothese worden opgesteld die het onderzoek in dit vakgebied vooruit kan helpen. Uiteindelijk zal de uitgewerkte analyse van de problemen samen met de opgestelde hypothese in de vorm van een subsidieaanvraag worden gepresenteerd aan de andere projectgroepen op het afsluitende symposium. Virusinfecties zijn gebaseerd op moleculaire interacties en fysisch-chemische processen in en aan levende cellen. In het project zullen dan ook inzichten aan de orde komen vanuit de biochemie, de structuurbiologie, de fysische chemie en uiteraard de moleculaire virologie en celbiologie. Omdat het hier gaat om het analyseren en oplossen van problemen uit de praktijk komen ook meetmethoden uitgebreid aan de orde. Tenslotte bevat dit project een oefening in het aanvragen van een onderzoekssubsidie.

Doelstelling Na afronding van het project ben je in staat om vragen op het gebied van virusziekten te benoemen in moleculaire termen; een beschrijving te geven van de moleculaire mechanismen waarmee een virus een cel infecteert en nieuwe virussen genereert; hierbij de methoden te beschrijven die gebruikt worden om dergelijke inzichten te verwerven; een hypothese op te stellen om gedragingen van het virus te verklaren of om een remedie tegen virusziekten te ontwikkelen en anderen te overtuigen van het belang van deze hypothese.

50


Chemie en Duurzame Ontwikkeling (CDO) Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BCHDO Dr. M. Patel Dr. M. Patel, Dr. E. Nieuwlaar, Dr. G.H.E. Nieuwdorp (WF&Eth) 7,5 ects 3 1 C vooral projectwerk met rapport; ook hoorcolleges en werkcolleges rapport (70%), discussie en proces (20%), presentatie (10%) van 6,0 ects; Wetenschapsfilosofische of ethische paper: 1,5 ects rapport, presentatie handleiding en literatuurpakket

Inhoud In de eerste twee weken van de cursus zullen inleidende colleges/instructies worden gegeven die ondersteunend zijn voor het projectwerk. Deze colleges dienen als vaardighedentraining voor het projectwerk. Er wordt van je verwacht dat je deze methoden gebruikt bij het project. Aan bod komen onder meer: • de achtergronden Chemie en duurzame ontwikkeling: wat is duurzame ontwikkeling en wat zijn oplossingsrichtingen en opties voor de chemie; • milieuthema’s: wat zijn de meest belangrijke milieuthema’s en hoe worden zij in het milieubeleid opgepikt; • procesanalyse: materiaal- en energieanalyses voor (chemische) processen en analyse van de performance en milieu-impacts van een proces of systeem (‘ketenanalyse’); economische analyse van processen, energie- en materiaalketens; • andere duurzamheidsaspecten, bijv. veiligheid, maatschappelijke acceptatie en bijdrage aan werkgelegenheid en • complexe afwegingen en analyse van energie- en materiaalsystemen middels Multi-Criteria Analyse. In de projectgroepen van 6-8 studenten ga je een concrete optie bestuderen, die kan bijdragen aan een (toekomstige) duurzame energie- en materiaalvoorziening. Voorbeelden van dergelijke opties zijn: het gebruik van geteelde of geïmporteerde biomassa voor de productie van brandstoffen als ethanol en methanol; het duurzaam gebruik van fossiele brandstoffen, inclusief CO2-opslag, voor productie van waterstof, efficiënt gebruik van materialen (bijv. recycling) en de inzet van hernieuwbare materialen voor bijvoorbeeld de productie van (bio-)plastics. In het project besteed je aandacht aan zowel technologische (bijv. proceschemie), economische, milieu- als maatschappelijke aspecten die relevant zijn bij de invoering van dergelijke systemen. Je bakent met je groep het probleem voor een optie af, werkt een vraagstelling uit (onder andere in termen van concrete duurzaamheidscriteria), zoekt literatuur en houdt interviews. Je presenteert de vraagstelling, de aanpak en je bevindingen plenair, één maal halverwege en één maal na afloop van het project.

Doelstelling Na afloop van deze cursus • heb je een overzicht gekregen over de meest belangrijke milieuthema’s • heb je inzicht gekregen in de wijze waarop de chemie kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling • kan je een door de chemie aangedragen oplossing beoordelen op duurzaamheidaspecten • ben je in staat om een vraagstuk op het gebied van Natuurwetenschap en Samenleving projectmatig aan te pakken.


51

P2. Keuzecursussen Scheikunde ASSSM: Advanced (Super)Structures: Scattering and Microscopy Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Voorkennis Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing


SK-BASSM Dr. A.V. Petukhov Dr. O.L.J. Gijzeman, Dr. A.V. Petukhov/Dr. G.J. Vroege, Prof.dr. H.C. Gerritsen (natuurkunde), Dr. B.M. Humbel (biologie), Prof.dr. J.W. Geus 7,5 ects geen vereisten 3 (gevorderd) 2 A hoorcollege, werkcollege, presentaties, demonstraties tussentijdse toets golven: 1,5 ects presentatie en essay verstrooiing: 1,5 ects verplichte deelname demonstraties CSLM/EM: 0,5 ects afsluitend tentamen: 4,0 ects presentatie en essay dictaten, websites van LSFs (=Large Scale Facilities), demonstraties

Inhoud Deze cursus behandelt de structuuropheldering van (super)structuren en een aantal geavanceerde onderzoeksmethoden die hierbij gebruikt worden. Superstructuren zijn structuren op supramoleculair niveau die kunnen variëren van nanomaterialen en colloïden tot biologische systemen. Bij hun structuuropheldering wordt meestal gebruik gemaakt van golven zoals electromagnetische straling (licht en Röntgenstraling) maar ook van materiegolven (electronen of neutronen). Deze golven kunnen verstrooid of gebroken worden door de interactie met de materie. Hierbij wordt soms informatie verkregen in de zgn. reciproke ruimte, waaruit de periodiciteit binnen de superstructuren volgt. In andere gevallen verkrijgt men een ruimtelijke afbeelding van de superstructuren (in de zgn. directe ruimte). De cursus valt uiteen in 3 delen van ongeveer gelijke omvang: 1. In de theoretische inleiding wordt de natuurkundige en wiskundige basis gelegd over de verstrooiing en de breking van golven, waaruit informatie wordt verkregen over de periodiciteit in de opbouw van de materie. 2. Verstrooiingstechnieken (lichtverstrooiing, SAXS/ SANS = Small-Angle Xray/Neutron Scattering) die structurele informatie geven in de reciproke ruimte en hun verband met diffractie. Verstrooiingsexperimenten worden i.h.a. verricht met lasers, Röntgen- en neutronenbronnen. Lasers zullen gebruikt worden bij demonstratie-experimenten. Voldoende krachtige Röntgen- en neutronenbronnen zijn alleen beschikbaar bij nationale of Europese LSFs (=Large Scale Facilities, zoals synchrotrons, onderzoeksreactoren en spallatiebronnen). Daarom zul je hier gebruik maken van de websites van dergelijke LSFs om experimentele informatie over en verstrooiing door interessante systemen (bijv. nanodeeltjes, colloïdale kristallen, katalysatoren, vloeibare kristallen, polymeren, eiwitten, biologische membranen) te vinden. Hiermee zul je een probleemstelling bewerken in een presentatie. 3. Microscopietechnieken (lichtmicroscopie en zijn moderne varianten zoals Confocal Scanning Laser Microscopy en Electronen Microscopie) die structurele informatie geven in de directe ruimte. Microscopie is een klassieke methode om een direct beeld van een preparaat te verkrijgen. Het principe van de klassieke microscopie wordt behandeld op basis van de optica en brekingswetten. Door de beschikbaarheid en mogelijkheden van lasers en computers heeft de microscopie recent een nieuwe vlucht genomen met speciale afbeeldingstechnieken met sterk vergrote plaats- en tijdsresolutie. Zo kunnen we door CSLM (=Confocal Scanning Laser Mi-

52


croscopy) de beweging van afzonderlijke deeltjes in colloïdale kristallen bestuderen en door speciale fluorescentietechnieken chemische processen in biologische cellen tijdsopgelost volgen. Electronenmicroscopie kan door de kleine golflengte van electronen veel kleinere details zichtbaar maken en is daardoor een zeer krachtige techniek met inmiddels vele varianten, maar heeft door de hoge energie ook specifieke problemen. De principes, mogelijkheden, uitdagingen en moderne varianten van electronenmicroscopie komen hier in kort bestek aan de orde. Licht- en electronenmicroscopie worden aan de hand van 2 verplichte ochtenden met demonstraties tot leven gebracht.

Doelstelling Na deze cursus ken je het principe, de voordelen en de beperkingen van geavanceerde verstrooiings- en microscopietechnieken om (super)structuren op te helderen. Hiermee kun je de juiste methode(n) bij een probleemstelling te kiezen en kun je hiervan de onderzoeksresultaten begrijpelijk presenteren en beargumenteren.


53

Energieanalyse Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

GEO3-2223 Dr. E. Nieuwlaar Dr. E. Nieuwlaar, prof. dr. K. Blok, drs. M. Rietbergen 7,5 ects 3 2 C hoorcollege, werkcollege

tussentoetsm eindtoets, opdracht geen Dictaat: K. Blok, Energy Analysis

Inhoud In elke samenleving is energie is een belangrijke hulpbron. De vraag naar energie en het aanbod van energie ontwikkelt zich voortdurend. Deze ontwikkeling hangt af van allerlei invloeden, zoals economische ontwikkeling, beleid om klimaatverandering te beperken, liberalisering van de energievoorziening en het streven naar duurzame ontwikkeling. Het volgen en analyseren van deze ontwikkelingen is dan ook een grote uitdaging. Een energiesysteem van een samenleving bestaat uit productie, conversie, transport, opslag en verbruik van energie en handel in energie. Het vak energie-analyse houdt zich bezig met het analyseren van energiesystemen. In het vak ligt een sterke nadruk op analyse-methoden voor energiesytemen. Vragen die aan de orde komen zijn onder meer: • waar wordt energie voor gebruikt? • welke factoren bepalen de ontwikkeling van dit gebruik? • hoe kunnen we het begrip entropie toepassen? • hoe zitten energievoorzieningssystemen in elkaar? • wat is de rol van duurzame energiebronnen? • hoe kunnen we finale energievraag omrekenen naar primaire energie en milieu-emissies? • hoe bepalen we het energiebeslag van materialen en producten? • hoe bepalen we de toekomstige prestaties van nieuwe energietechnieken? • hoe kunnen potentiëlen voor energiebesparing worden bepaald? • kunnen we bepalen hoe effectief energiebesparingsbeleid is? Energie-analyse is een belangrijk voorbereidend vak voor het het masterprogramma Energy Science, en het programma Energy and Resources, dat onderdeel uitmaakt van het masterprogramma Sustainable Development.

Doelstelling Na afloop van de cursus heb je inzicht in de mogelijkheden van en de problemen rond de analyse van energiestromen in de samenleving kun je energievraagstukken analyseren en er aan rekenen.

54


Vaste stoffen en oppervlakken Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Voorkennis Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BVAOP Prof.dr. J.J. Kelly Prof.dr. J.J. Kelly, Dr. O.L.J. Gijzeman 7,5 ects Moleculen en materialen: Anorganische en vastestofchemie 3 2 C hoorcollege, werkcollege, tutorial schriftelijk tentamen, thema bespreking presentatie/tutorial 2 dictaten

Inhoud Gedelocaliseerde elektronen in vaste stoffen spelen een essentiële rol in tal van belangrijke toepassingen, bijvoorbeeld de microelektronica (IC’s, geheugens), optoelektronica (lasers, zonnecellen), de grensvlakchemie (katalyse, elektrochemie) en geavanceerde meettechnieken (STM). In dit college zullen 3 thema’s worden behandeld: de theorie van elektronen in vaste stoffen en aan oppervlakken (het Sommerveldmodel voor vrije elektronen, de bijna-vrije elektronen en “tightbinding” benaderingen, oppervlakte-toestanden); de theorie van uitwisseling van elektronen tussen de vaste stof en een andere fase, met name vacuum (thermionische, velden fotoemissie), of een vaste stof (in een Schottky diode of p-n overgang); toepassingen, zoals lasers en lichtemitterende dioden, vaste stof en fotoelektrochemische zonnecellen en scanning tunneling microscopie/spectroscopie. In het eerste deel van het vak wordt de kwantummechanische theorie van elektronen in vaste stoffen behandeld. De theorie wordt vervolgens gebruikt om het gedrag van elektronen aan grensvlakken te verklaren. Deze twee onderdelen vormen de basis voor een beschrijving van de uitwisseling van elektronen tussen twee verschillende fasen. Met deze kennis worden de studenten geacht om een actieve bijdrage te leveren aan de bespreking van een aantal actuele thema’s tijdens tutorialsessies. Het vak wordt afgesloten met een bezoek aan twee faciliteiten van het Debye Instituut: scanning tunneling microscopie/spectroscopie en het zonnecel laboratorium.

Doelstelling Het doel van de cursus is om de je kennis te laten nemen van de chemie en fysica van vaste stoffen en grensvlakken. Bij voltooiing van de cursus kun je modellen begrijpen die het gedrag van elektronen in vaste stoffen en aan grensvlakken beschrijven, de modellen toe te passen om fysische en chemische eigenschappen van vaste stoffen en oppervlakken te verklaren (bijvoorbeeld optische, elektrische en optoelektronische eigenschappen), de fysische en chemische eigenschappen in verband te brengen met devicetoepassingen, de wetenschappelijke literatuur op dit gebied te lezen.


55

Fysische chemie 3 Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Voorkennis Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BFYC3 Prof.dr. W.K. Kegel

Prof.dr. W.K. Kegel, Dr. G.J. Vroege, Dr. B. Erné 7,5 ects Moleculen en materialen: Fysische chemie 3 2 B hoor- en werkcollege Twee schriftelijke toetsen geen verplicht - dictaten/ handouts voor elk van de vier onderdelen samengesteld door de docenten. Voor het onderdeel statistische thermodynamica wordt een boek in bruikleen verstrekt: B. Widom, Statistical Mechanics – a concise introduction for chemists (Cambridge university press, 2002). aanbevolen polymeren: - A. Yu Grosberg, A.R. Khokhlov: Giant Molecules (Academic Press, San Diego, 1997) - M. Doi: Introduction to Polymer Physics (Clarendon Press, Oxford, 1996) grensvlakken: - J.S. Rowlinson and B. Widom: Molecular Theory of Capillary (Clarendon Press, Oxford, 1980) statistische thermodynamica: - T.L. Hill: An introduction to statistical thermodynamics (Dover Publ. Inc., 1986) colloïden: - D.H. Everett: Basic Principles of Colloid Science (Royal Soc. of Chemistry, Cambridge, 1994)

Inhoud In het onderdeel statistische thermodynamica zullen behandeld worden: Boltzmann verdeling, toestandssom, berekening van thermodynamische functies uit moleculaire grootheden en toepassing hiervan. In het onderdeel fysische chemie van polymeren zullen behandeld worden: ketenstatistiek en thermodynamica van (on)geladen polymeren. Ook zal aandacht geschonken worden aan de toepassingen van deze fysisch-chemische theorieën. In het onderdeel grensvlakken zullen behandeld worden: bevochtiging, adsorptie, oppervlakte-actieve stoffen, geladen grensvlakken en experimentele methodes om grensvlakken te bestuderen, alsmede behandeling van toepassingen. In het onderdeel colloïden zullen behandeld worden: synthese van colloïden, Brownse beweging, diffusie, sedimentatie, interactie tussen colloïdale deeltjes en stabiliteit en toepassingen van deze concepten.

Doelstelling Na afronding van de cursus is de student in staat om zelfstandig de literatuur op het gebied van statistische thermodynamica, polymeren, colloïden en grensvlakken te bestuderen en toe te passen.

56


Structuurbiologie Cursuscode Coördinator Docenten

Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BSTBI Dr. S.G.D. Rüdiger, Dr. P.M.P. van Bergen en Henegouwen Prof. dr. L.J. Braakman, Dr. S.G.D. Rüdiger, Dr. B. Gadella, Dr. P.M.P. van Bergen en Henegouwen, Prof. dr. A.J. Verkleij, Prof. dr. J.H. Kamerling, Dr. E.J. Breukink, Dr. M. Slijper, Prof. dr. P. Gros, Dr. A.M.J.J. Bonvin, Prof. dr. R. Boelens 15 ects 3 2 n.v.t. hoor- en werkcollege, practicum, symposium, zelfstudie, presentatie van practicumsresultaten, onderzoeksvoorstel, groepsdiscussie twee schriftelijke toetsen, onderzoeksvoorstel geen producten dictaten, reviews, onderwijsmateriaal op internet: www.chem.uu.nl/edu/structuurbiologie/default.shtml

Inhoud De cursus Structuurbiologie geeft je inzicht in het functioneren van moleculen in biologische processen. Dit wordt bereikt door het bestuderen van de structuur, functie, dynamica, intracellulaire lokalisatie en moleculaire interacties door toepassing van moderne chemische en biologische methoden. De structuurbiologie is de sleutel tot de moleculaire kennis van het leven, en is daardoor cruciaal als je wilt ingrijpen in ongewenste biologische processen en voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. De Universiteit Utrecht is een toonaangevend centrum voor dit vakgebied. De nieuwe beta-Faculteit en de departementen van Scheikunde en Biologie hebben samen deze bachelorcursus opgezet, waarin die nieuwste ontwikkelingen worden behandeld. De grote verscheidenheid aan technieken reflecteert het interdisciplinaire karakter van dit veld. De cursus is nadrukkelijk bedoeld voor studenten van Scheikunde, Biologie en Biomedische Wetenschappen. De rode draad van deze cursus wordt gevormd door de biologische vraagstelling waaraan verschillende methoden worden gekoppeld. Daardoor kan enerzijds het functioneren van moleculen in vivo bepaalt worden, anderzijds de structuur van deze moleculen tot op atomair niveau geanalyseerd worden. Het praktische deel van de cursus vindt plaats in de laboratoria op het gebied van structuurbiologie. Dit maakt het mogelijk om ‘cutting-edge’ experimenten met ‘top-of-the-range’ apparatuur te verrichten. Deze cursus Structuurbiologie is de voorloper en een uitstekende basis voor de Masteropleiding Biomoleculaire Wetenschappen. Het kader van de cursus wordt gevormd door een groepsproject waarin je, onder leiding van een docent, een onderzoeksvoorstel ontwerpt. Elke groep presenteert het voorstel aan het eind van de cursus in een symposium. Je krijgt individueel de gelegenheid om een eigen voorstel op papier te zetten op grond van de groepsbesprekingen. Elk voorstel is gebaseerd op actuele onderzoeksartikelen. De uitwerking van de onderzoeksvoorstellen wordt ondersteund door negen onderwijsmodulen die de methoden van moderne structuurbiologie belichten: Celbiologie, Electronenmicroscopie, Fluorescentiemicroscopie, Eiwitvouwing, Biomoleculaire Massaspectrometrie, Surface Plasmon Resonance-Spectroscopie, Biomembranen, Röntgenkristallografie en Biomoleculaire NMR-Spectroscopie.


57

Doelstelling Na voltooien van dit onderdeel heb je de kennis om onderzoeksartikelen in de verschillende gebieden van de structuurbiologie te begrijpen en te beoordelen. Je hebt overzicht over de methoden die tot onze beschikking staan voor de karakterisering van biomoleculen en interacties tussen biomoleculen, in vitro en in de levende cel. Voorts heb je inzicht in de manier waarop onderzoekslaboratoria in dit gebied doelstellingen opzetten en onderzoeken en kun je interdisciplinaire projectplannen ontwikkelen voor de analyse van biomoleculen door middel van biochemische, biofysische en celbiologische technologieën.

58


P3. Keuzecursussen Scheikunde Medicinal Chemistry Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio Studiemateriaal

SK-BMECH Dr. ir. D.T.S. Rijkers Prof. dr. R.M.J. Liskamp, Dr. R.J. Pieters, Dr. N.J. de Mol, Dr. E.E. Moret, Dr. B. van den Berg, Dr. ir. D.T.S. Rijkers 15 ects 3 3 n.v.t. hoorcollege, huiswerkopdrachten, werkcollege, practica, groepsproject, caput colleges schriftelijk tentamen (50%), toets (25%), practicum verslag (25%) sheets mondelinge (eind)presentatie(s) G.L. Patrick: An Introduction to Medicinal Chemistry (verplicht); J. Clayden et al.: Organic Chemistry (aanbevolen)

Inhoud De medische revolutie van de twintigste eeuw is voor een zeer groot deel te danken aan de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen. Medicinal Chemistry is het vakgebied van geneesmiddelontdekking, -design, -identificatie en –synthese, maar ook van de bestudering van de relaties tussen de structuur van het geneesmiddel en hoe het geneesmiddel zich in het lichaam gedraagt. Het vakgebied medicinal chemistry is gebaseerd op chemie en maakt gebruik van verschillende andere disciplines zoals biologie, geneeskunde en farmacie. Medicinal chemistry duwt tegen de grenzen van de wetenschap aan om maar steeds weer met nieuwe en innovatieve geneesmiddelen te komen. Om tot de juiste strategie te komen is inzicht in (patho)fysiologische, farmacologische en biochemische processen nodig. Daarnaast zoekt de medicinal chemist ook naar voorbeeldstructuren (lead compounds) uit de natuur (farmacognosie), uit bestanden van diverse organische moleculen (compound libraries) of met behulp van de computer (computational modeling). Moleculaire herkenning en het sleutel-slot principe bepalen wat het geneesmiddel doet in het lichaam (farmacologisch effect) en hoe het geneesmiddel door het lichaam wordt verwerkt en uitgescheiden. Dit gedrag (absorptie, distributie, metabolisme, excretie en toxiciteit) wordt door de fysisch-chemische eigenschappen van het geneesmiddel bepaald. Aan de hand van vijf à zes belangrijke ziektebeelden wordt dieper ingegaan op de organische synthese en biologische werking van een aantal medicijnen ter medicatie van deze ziekten. In het practicum ontwerp en synthetiseer je een enzymremmer of een receptor agonist/(ant)agonist. Uiteindelijk bepaal je de biologische activiteit, aan de hand waarvan je voorstellen formuleert voor een volgende ontwerpcyclus.Gedurende het hele blok leer je van elkaars ervaringen door het voor elkaar verzorgen van korte mondelinge presentaties die dieper ingaan op een zelf gekozen onderwerp binnen de hierboven genoemde vijf à zes ziektebeelden.Tenslotte worden in caputcolleges onderwerpen besproken die een beeld schetsen van de werkzaamheden van een medicinal chemicus.

Doelstelling Na afronding van deze cursus heb je inzicht in de organische synthese en werking van complexe geneesmiddelen (ter medicatie van amyloïd ziekten, trombose, microbiële/virale infecties, kanker en luchtwegaandoeningen). Daarnaast kun je een volledige ontwerpcyclus (modeling, synthese, bio-assay) van een biologische actieve verbinding (bv. een enzymremmer of een receptor ligand) opstellen en uitvoeren.


59

De onderzoeker als adviseur Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Studiemateriaal

B-B3OAA05 Ir. M. A. Vaal, Wetenschapswinkel Biologie, Kruytgebouw, kamer Z404, tel. 253 3228, email: [email protected] ir. M.L. Zitzen (030 253 3228; [email protected]) 7,5 ects 3 3 B en C practicum gezamenlijk onderzoeksproject/eindrapport (75%) en een individuele essayopdracht (25%) D.C. Harris: Quantitative Chemical Analysis, 5e ed., Freeman, New York, 1999 Handleidingen en dictaten over diverse analysemethoden en apparatuur, tegen kostprijs.

Interfacultaire cursus aangeboden door de gezamenlijke Wetenschapswinkels Utrecht, waaronder de Wetenschapswinkel Chemie

Inhoud Onze (kennis)maatschappij heeft steeds meer behoefte aan mensen die wetenschappelijk onderbouwd advies kunnen geven. In de cursus ´De onderzoeker als adviseur´ maak je kennis met deze adviespraktijk. Je leert hoe de vraag van een maatschappelijke opdrachtgever wordt vertaald naar onderzoek en hoe dat onderzoek uitmondt in een wetenschappelijk onderbouwd advies. Bij vragen van maatschappelijke instanties is een interdisciplinaire en projectmatige aanpak vaak noodzakelijk. In deze cursus staat deze methode dan ook centraal. De cursus is interactief en probleemgericht. In een interdisciplinair team –met studenten van diverse opleidingen – werk je aan een actuele onderzoeksvraag die door een maatschappelijke organisatie aan een wetenschapswinkel is gesteld. Gezamenlijk analyseer je het maatschappelijke probleem dat de opdrachtgever heeft voorgelegd en vertaalt het naar wetenschappelijke probleemstellingen. Je ontwikkelt een projectplan en kiest onderzoeksmethoden zoals bronnenonderzoek, expertinterviews of ander veldonderzoek. Dit alles doe je in overleg met de opdrachtgever. Als eindresultaat presenteer je aan de opdrachtgever een integraal adviesrapport, waarin je ook aanbevelingen doet voor vervolgonderzoek. Dat vervolgonderzoek kun je eventueel zelf uitvoeren ná de cursus, in de vorm van je bachelorthesis. Voor een goed begrip van het werken aan maatschappijgericht onderzoek is er naast het projectwerk aandacht voor theorie en praktijk van de interactie tussen wetenschap en samenleving.

Doelstellingen 1.

5.

Verwerven van inzicht in de interactie tussen wetenschap en samenleving, zoals die plaatsvindt naar aanleiding van maatschappelijke vraagstukken. Verwerven van inzicht in theorieën en vaardigheden die van belang zijn bij het doen van onderzoek voor opdrachtgevers (maatschappelijke organisaties in het bijzonder). Ervaring opdoen met het uitvoeren van onderzoek voor opdrachtgevers (maatschappelijke organisaties in het bijzonder) en bijbehorende kennisoverdracht. Ervaring opdoen met projectmatig werken in een interdisciplinair onderzoeksteam. Kennis opdoen binnen het eigen vakgebied en deze direct toepassen.

60


2. 3. 4.

Meer informatie en inschrijven Kijk op www.uu.nl/wetenschapswinkels en klik DE ONDERZOEKER ALS ADVISEUR. Hier worden t.z.t. de cases waarmee de interdisciplinaire teams aan de slag gaan beschreven. Inschrijven voor de cursus kan via Osiris. Specifieke informatie voor bachelorstudenten scheikunde kan bij de Wetenschapswinkel Chemie gevraagd worden ([email protected]; 030 2536985)


61

P4. Bachelorthesis Bachelorthesis Cursuscode Coördinator Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Portfolio

SK-BT”SECTIECODE” zie onderzoeksbeschrijvingen H6 15 ects 3 4, N.B. andere periode is ook mogelijk n.v.t. stage schriftelijke en mondelinge verslaglegging, het werk in de sectie verslag en presentatie, beoordelingsformulier Onderzoek

Inhoud De Bachelorthesis vormt de afsluiting van de bacheloropleiding. Het omvat zelfstandig onderzoek, dat vindt plaats binnen een sectie (onderzoeksgroep) van het departement Scheikunde. Je werkt hierbij, onder begeleiding van een staflid van de sectie, individueel aan een onderzoeksproject. De resultaten van het onderzoek verwerk je in een bachelorthesis en je presenteert deze voor de leden van de sectie. Voor het vervolmaken van het portfolio is 1,5 ects van dit onderdeel gereserveerd. De mogelijkheden voor onderzoeksoriëntaties bij de verschillende secties zijn te vinden bij de onderzoeksbeschrijvingen in deze studiegids (zie § 5.2). Bij elke sectie staat een contactpersoon vermeld. Neem tijdig contact op met deze persoon voor de planning van je bachelorthesis. Het aantal onderzoeksplaatsen per sectie is soms beperkt. Voor aanvang van dit onderzoeksproject vul je samen met je begeleider een beknopt contract in, waarin zaken zijn vastgelegd betreffende het onderzoeksonderwerp de begeleiding, begin en einde van het project, je aanwezigheid op de sectie etc.

Doelstelling De doelstelling van de Bachelorthesis is de voltooiing van je academische vorming op bachelorniveau op het gebied van chemisch wetenschappelijk onderzoek. Na afronding van de onderzoeksspecialisatie ben je in staat met een zekere mate van zelfstandigheid, onderzoek op te zetten, te plannen, uit te voeren en hierover te rapporteren.

62


5 Minoren Minoren van de bètafaculteit. Een minor is een samenhangend deel van de bacheloropleiding met een minimale omvang van 30 ECTS en een maximale omvang van 45 ECTS dat leidt tot een aantekening op het Bachelordiploma. Daarnaast geldt de niveaueis van tenminste 7,5 ects op niveau 3. Enerzijds zijn er minoren over het gehele aanbod van de UU (bijv. Italiaans of Geologie), anderzijds zijn er minoren die verdiepend en aanpalend zijn vanuit de major gezien, dan wel thematisch verwant met de major. Binnen de Bètafaculteit is er een scala aan minoren aan te geven die verdiepend zijn vanuit de major maar ook over de grenzen van de discipline heen reiken. Uitgaande van de masterprogramma’s kunnen zinvolle combinaties major/minor aan worden gegeven. De veelal interdisciplinaire masterprogramma’s geven logische combinaties. Een voorbeeld is een minor Geneesmiddelonderzoek voor bachelorstudenten Scheikunde, die geïnteresseerd zijn in het masterprogramma Drug Innovation als vervolg op hun bacheloropleiding. Minoren met een thematisch karakter zijn meer verbredend en hebben mogelijk een meer tijdelijk en innovatief karakter, bijv. Beeldverwerking, Nanomaterialen of Energie en duurzame ontwikkeling. In dit hoofdstuk worden de minoren van de bètafaculteit opgesomd, voorzien van een korte beschrijving. Meer gedetailleerde beschrijvingen van alle minoren van alle faculteiten zijn te vinden op: www.uu.nl >overig onderwijs >minoren.

Inschrijven Inschrijven voor een minor is voor veel minoren mogelijk via Osiris Online. Als je op deze manier inschrijft komt de minor automatisch op het Studievoortgangsoverzicht dat je twee keer per jaar ontvangt 5. Je moet je daarnaast nog wel inschrijven voor de cursussen van de minor. Voor veel opleidingen gaat dit ook via Osiris Online. Voor enkele opleidingen moet je voor inschrijven naar de balie van het Onderwijsinstituut. Als de minor zichtbaar is op je SVO komt deze automatisch op de bijlage bij je bachelordiploma. Is dit niet zo, dan heeft het Onderwijsinstituut, dat de minor aanbiedt, een formulier beschikbaar waarmee een minor kan worden toegekend. Dit formulier moet je dan bij je eigen Onderwijsinstituut afgeven om de minor op de bijlage bij het bachelordiploma vermeld te krijgen. N.B.: Begin op tijd met de planning van een minor. Veel cursussen worden slechts één maal per jaar verzorgd en de inschrijftermijnen variëren sterk per faculteit. Informeer je dus tijdig en schrijf tijdig in! Een vuistregel hiervoor is om uiterlijk in mei een keuze te maken voor het volgen van vakken bij een andere opleiding, zodat je begin juni ervoor kunt inschrijven. Toch kun je ook dan voor teleurstellingen komen te staan. Voor de meeste cursussen geldt “eigen volk eerst” en “vol is vol”. Bedenk dat sommige opleidingen in augustus nog een na-inschrijving houden.

5

Je ontvangt twee maal per jaar een studievoorgangsoverzicht (SVO) van het Onderwijsinstituut.


63

Nanomaterialen Het onderzoek naar nanomaterialen ontwikkelt zich wereldwijd razendsnel. Vrijwel wekelijks kom je in de media nieuws tegen over spectaculaire doorbraken en mogelijke toepassingen. Hoewel de basis in de fysica en chemie ligt, is het een interdisciplinair onderzoeksveld, met ook biologische, medische en elektronische toepassingsmogelijkheden. Deze minor geeft je de kans uitgebreid kennis te maken met nanomaterialen. De minor bestaat uit vier cursussen: een inleidende cursus, een verdiepende cursus, en twee relevante keuzecursussen uit het reguliere onderwijsaanbod.

Doelstelling Aan het eind van deze minor ben je bekend met de belangrijkste klassen van nanomaterialen, en hun specifieke chemische en fysische eigenschappen. Verder ken je mogelijke toepassingen van nanomaterialen en ben je op de hoogte van recente ontwikkelingen. Daarnaast heb je inzicht verworven in de drijvende kracht van moleculaire en colloïdale zelforganisatie, en hoe dit door externe velden te veranderen is. Je hebt ook kennisgemaakt met atomaire/moleculaire manipulatie met behulp van STM/AFM. Je bent op de hoogte van fundamenteel onderzoek aan nanomaterialen binnen een aantal verschillende secties van deze universiteit. Verder heb je geleerd wetenschappelijk informatie kritisch te lezen, samen te vatten, te interpreteren en te presenteren.

Verplichte cursussen Titel Inleiding nanomaterialen Verdieping nanomaterialen

Cursuscode SK-BINNA SK-MVENA

ect s 7,5 7,5

Niveau 2 3

Periode 1 4

TimeSlot C+D C

Keuzecursussen van de minor (totaal voor minimaal 15 ECTS te kiezen) Titel Advanced super structures: scattering and microscopy Synthesis of complex nanostructures Fysische chemie 3

Cursuscode SK-BASSSM

ects 7,5

Niveau 3

Periode 2

TimeSlot A

SK-MSYNA SK-BFYS3

7,5 7,5

M 3

4 2

Nvt B

Keuzecursussen Zie de desbetreffende pagina’s van de studiegids voor informatie over de genoemde keuzecursussen. De genoemde cursussen zijn slechts voorbeelden. In overleg zijn ook andere keuzecursussen toegestaan, ook gevolgd aan andere departmenten, mits deze passen binnen een samenhangende minor nanomaterialen.

64


Inleiding nanomaterialen Cursuscode Coördinator Docenten

Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Studiemateriaal

SK-BINNA Dr. P.E. de Jongh Dr. J.H. Bitter, Dr. A. Carvalho de Souza, Prof. Em. J.W. Geus, Prof. F.H.P.M. Habraken, Dr. C. de Mello-Donegá, Prof. K.P. de Jong, Dr. P.E. de Jongh, Prof. J.P. Kamerling, Prof.dr. W. Seinen, Prof.dr. J.P. Kamerling, Dr. R.L. Stolk, , Dr. A.M. Vredenberg, en Dr. P.A. Zeijlmans van Emmichoven 7,5 ects 2 1 C Hoorcollege, werkcollege, groepsopdrachten, en zelfstudie presentatie en verslag (2.5 ECTS) beoordeling op actieve deelname (1.0 ECTS) eindtoets (4.0 ECTS) college slides en kopien van artikelen

Inhoud Nanomaterialen zijn gedefineerd als materialen waarvan de afmeting in minstens één dimensie tussen de 1 en 100 nm ligt. Deze beperkte afmetingen (nanodeeltjes kunnen bijvoorbeeld uit slechts enkele tientallen of honderden atomen bestaan) hebben een sterke invloed op de chemische, optische en elektronische eigenschappen. Zo kan een materiaal dat eerst stabiel was veel reactiever worden, hebben nanodeeltjes vaak een andere kleur dan het bulk materiaal (goud nanodeeltjes zijn bijvoorbeeld oranje, paars of blauw van kleur) en kunnen zeer speciale elektrische of magnetische effecten optreden. Het onderzoek naar nanomaterialen ontwikkelt zich razendsnel, ook omdat in hoog tempo steeds geavanceerdere technieken beschikbaar komen voor preparatie en analyse (tegenwoordig soms zelfs tot op atomair niveau). De bijzondere eigenschappen van nanomaterialen bieden mogelijkheden voor allerlei nieuwe toepassingen bijvoorbeeld als sensoren, in de optica en nanoelektronica, voor energie omzetting en opslag en voor biomedische toepassingen. Dit inleidende blok begint met een eerste kennismaking met de belangrijkste klassen van nanomaterialen, specifieke fysische en chemische eigenschappen, bereiding en karakterisatietechnieken en mogelijke toepassingen. Naast hoor- en werkcolleges ga je ook zelf met een bepaald thema aan de slag. Na de algemene inleiding worden een vijftal aspecten verder toegelicht. Dit zal gebeuren aan de hand van colleges, demonstraties, rondleidingen en/of opdrachten: • halfgeleider en metaal nanodeeltjes (dr. C. de Mello-Donegá) • nanofilms (diverse docenten) • koolstof nanomaterialen (dr. H.A.J. Bitter) • nanomaterialen in de Life Sciences (dr. A. Carvalho de Souza, Prof. dr. J.P. Kamerling) • wat komt er kijken bij het toepassen van nanomaterialen (diverse docenten) Elk onderwerp wordt apart getoetst.


65

Verdieping nanomaterialen: zelforganisatie en manipulatie van atomen, moleculen en colloïden Cursuscode Coördinator Docenten Studielast Niveau Periode Timeslot Onderwijsvorm Toetsing Studiemateriaal

SK-BVENA Prof.dr. D.A.M. Vanmaekelbergh Prof.dr. A. Van Blaaderen, Dr. A. Imhof, Dr. P.E. de Jongh, Prof.dr. D.A.M. Vanmaekelbergh, gastdocenten 7,5 ects 3 4 C Hoorcollege, praktische opdracht Groepspresentatie en persoonlijke review (verslag) Voor de achtergronden “Molecular driving forces” Ken A. Dill en Sarina Bromberg (ISBN 0-8153-2051-5); voor de afzonderlijke onderdelen wordt gewerkt met specifieke reviews

Inhoud Moleculen, kristallen met nanometer dimensies, en grotere colloïden vormen bouwstenen voor superstructuren die een grote mate van ordening kunnen vertonen. Het onderzoek naar de vorming van superstructuren, hun structuur en moleculaire opbouw, en de elektrische, optische en magnetische eigenschappen vormen een zeer belangrijk en competitief onderzoeksgebied binnen de chemie, fysica, en biologie. De gevormde structuren worden dikwijls met de naam “nanomaterialen” aangeduid. Deze verdiepingscursus behandelt de chemische en fysische principes die de basis vormen voor de “spontane” zelforganisatie van kleine bouwstenen in grotere geordende fases, en gaat in op de eigenschappen van deze “nanomaterialen”. De opbouw van structuren door manipulatie van de zelforganisatie met behulp van elektromagnetische velden of het opbouwen van structuren - atoom per atoom - met behulp van een STM worden behandeld als voorbeelden van hoe kunstmatige, i.e. niet-evenwicht structuren kunnen worden gebouwd met menselijk vernuft. Deze cursus bestaat uit hoorcolleges, een praktische opdracht met het schrijven van een verslag, en het houden van een presentatie. De beoordeling gebeurt op basis van drie deeltoetsen. De onderwerpen die worden behandeld in de hoorcolleges zijn: (a) Een chemische, thermodynamische en kinetische kijk op zelforganisatie (Vanmaekelbergh); (b) Vormen van kunstmatige moleculen met behulp van manipulatie met een STM (gastdocenten+Vanmaekelbergh), (c) How to manipulate the Self Organization of Colloids (Imhof, van Bladeren), (d) Geordende nanoporeuze materialen (de Jongh)

66


Communicatie en Educatie (CE) cursussen in de bètabacheloropleidingen Studieadviespaden Er zijn verschillende redenen om cursussen ‘Communicatie & Educatie (CE) in de bètavakken’ te volgen. Studiepad a: Je kunt je bijvoorbeeld oriënteren of een baan in een CE - werkveld iets voor je is. Dan volg je CE - cursussen als voorbereiding op de Masteropleiding Science Education and Communication (SEC), met drie uitstroomrichtingen, Science Teacher Education (de eerstegraads lerarenopleiding), Science Communication (wetenschapscommunicatie, inclusief natuuren milieueducatie en gezondheidsvoorlichting) en Research & Development in Science Education (curriculumonderzoek en ontwikkeling). Studiepad b: Het kan ook zijn dat je na het behalen van je bachelordiploma een tweedegraads onderwijsbevoegdheid wilt halen. Studiepad c: CE - cursussen kunnen bovendien deel uitmaken van je bacheloropleiding omdat je naast je inhoudelijke belangstelling ook wilt leren hoe je over jouw vakgebied met niet-ingewijden kunt communiceren. De CE - cursussen besteden veel aandacht aan communicatieve vaardigheden. Studiepad d: Het kan ook zo zijn dat je ervoor kiest om na het behalen van je bachelordiploma eerst een onderzoeksmaster te volgen, en daarna eventueel wilt kiezen voor een eerstegraads lerarenopleiding. Dan is het verstandig bij de planning van je bacheloropleiding rekening te houden met de instroomeisen van de eerstegraads lerarenopleiding.

De masteropleiding ‘Science Education & Communication’ In onze samenleving zien we een flink aantal beroepen waarin communicatie en educatie over wetenschap een belangrijke rol speelt. Denk maar aan het beroep van leraar, wetenschapsjournalist, gezondheidsvoorlichter of beleidsmaker. Om bij een bepaalde doelgroep een gewenst effect te bereiken, moet kennis uit de bètawetenschappen inzichtelijk gemaakt worden. Belangrijk is dan dat je moet weten hoe je een effectieve communicatie moet opzetten zodat iemand echt iets leert, of anders gaat handelen. De Masteropleiding gaat uitgebreid in op de volgende vragen. Hoe organiseer je planmatig een effectieve communicatie? Wat moet je van je doelgroep weten om het leren mogelijk te maken? Hoe zit een effectief leerproces in elkaar? Leert en communiceert iedereen op dezelfde wijze? En waarom wil je eigenlijk een bepaalde boodschap communiceren? Deze Masteropleiding bevindt zich op het kruispunt van de bètawetenschappen en gammawetenschappen. Ze leidt je op tot specialist in de wetenschapscommunicatie en –educatie. Je moet hierbij denken aan de volgende werkvelden: leraar in het voortgezet onderwijs, medewerker bij een uitgeverij van les materiaal, communicatiemedewerker bij een bio-technologisch instituut, educatief medewerker van een dierentuin, medewerker van een natuurhistorisch universiteitsmuseum, etc.


67

Er zijn drie uitstroomrichtingen binnen de Masteropleiding SEC: • Science Teacher Education (eerstegraads lerarenopleiding) • Science Communication: o General Science and Technology Communication (wetenschaps- en technologiecommunicatie) o Environmental Education (natuuren milieueducatie), en o Health Education (gezondheidsvoorlichting) • Research and Development in Science Education (curriculumonderzoek en – ontwikkeling) Bij de planning van je bachelorcursussen (zowel CE als bèta) is het verstandig rekening te houden met één van deze vervolgkeuzes. Meer info? Voor nadere informatie kun je je wenden tot de mastercoördinator SEC: Drs. Sanne van den Berg, E-mail: [email protected] Tel: 030 – 2535447 Buysballotlaboratorium: kamer 056 B (begane grond)

68


Overzicht van de CE - cursussen in de bacheloropleiding Een overzicht van de verschillende CE - cursussen in de bachelor vind je in tabel 1. Hierin staat vermeld welke vakken gewenst en/of verplicht zijn voor elk van de studieadviespaden. Tabel 1. Overzicht van de CE bachelor cursussen en doelgroepen Studiepunten (ects)

Korte cursusbeschrijving

Wetenschapscommunicatie (ns-291bp)

7.5

Communiceren met breed publiek over je vak

2. Kwaliteit van lesmateriaal (B-B3KLM06)

7.5

3. Oriëntatie op de communicatieve en educatieve praktijk (ns-390bp)

7.5

Voornamelijk gericht op lesmethoden die worden gebruikt in het voortgezet onderwijs Cursus gericht op het beleven van de beroepspraktijk; keuze mogelijk tussen educatieve (school) en communicatieve stages

4. Voorbereiding tot tweedegraads-docent (ns-391bp)

15

Richtingen binnen het studieadviespad voor: a. masteropleiding SEC

Praktijkgerichte cursus met nadruk op tweedegraads gebied. Instroomeis: Voldoende afronding van OCEP (cursus 3) in combinatie met cursus 1 of cursus 2 Behalen Bachelordiploma Vervolgopleiding:

Geeft naast OCEP (zie cursus 3) een goede voorbereiding op masteropleiding SEC, vooral wat betreft de Ccomponent Geeft naast OCEP goede voorbereiding op masteropleiding SEC, vooral wat betreft E-component - Dringend gewenst voor toelating tot masteropleiding SEC -Verplicht voor de richting eerstegraads lerarenopleiding (Science Teacher Education) binnen de masteropleiding SEC

b. tweede graads opleiding Zie bij cursus 2.

Verplicht (er kan ook voor cursus 1 gekozen worden) Verplicht

c. overige richtingen, maar met CE belangstelling, educatieve minor - Voor studenten met interesse voor wetenschaps-communicatie. - Voor studenten die hun communicatieve vaardigheden willen verbeteren.

Voor studenten met interesse voor lesmateriaal

- Verplicht voor diegenen die na hun onderzoeks- of beleidsmaster de eerstegraads lerarenopleiding willen volgen. - Voor studenten die hun studie willen verbreden met ervaring in educatie en communicatie.

Verplicht

masteropleiding SEC (120 ects)

Kopopleiding die leidt tot tweede-graads bevoegdheid via HBO lerarenopleiding (30 ects)

Onderzoeks- of beleidsmaster (120 ects), evt. gevolgd door post-master eerstegraads lerarenopleiding (60 ects)

Inschrijving voor de cursussen: Voor de studierichting biologie: via het bureauonderwijszaken biologie Voor de overige studierichtingen: via Osiris-online Zie verder de beschrijving voor de CE – cursussen


69

Planning van de cursussen a. Studieadviespad Master SEC Bachelor 2-3: tweede en/of derde jaar Periode 1 2. Kwaliteit van lesmateriaal (of cursus 1)*

periode 2

periode 3

periode 4

3. OCEP **

3. OCEP **

(Bachelor thesis)

1. Wetenschapscommunicatie (of cursus 2)*

4. Voorbereiding tot tweedegraads docent

*) Cursus 1 kan goed in het tweede jaar worden gepland, maar is ook geschikt voor derdejaars. De cursussen 2 en 3 gelden voor het derdejaar; bij hoge uitzondering kunnen deze cursussen eventueel in het tweede jaar. De planning in de curricula van de verschillende studierichtingen hangt af van de ruimte die er is in de betreffende roosters. **) OCEP kan ofwel in periode 2 ofwel in periode 3 gevolgd worden voor de studierichtingen natuurkunde, scheikunde, wiskunde, farmacie, bij voorkeur in het derdejaar. Voor de studierichtingen biologie en biomedische wetenschappen is de keuze niet vrij. Na inschrijving wordt voor de studierichting biologie bepaald welke student waar wordt geplaatst in verband met een te verwachten ruime overtekening van de cursussen. Om dezelfde reden is voor de studierichting biomedische wetenschappen de cursus alleen mogelijk in periode 3.

b. Studiepad: Het behalen van een tweedegraads bevoegdheid met een educatieve minor als basis Bachelor 2-3: tweede en/of derde jaar Periode 1 2. Kwaliteit van lesmateriaal (of cursus 1)*

periode 2

periode 3

periode 4

3. OCEP **

3. OCEP **

(Bachelor thesis)

1. Wetenschapscommunicatie (of cursus 2)*

4. Voorbereiding tot tweedegraads docent

post-Ba (jaar 4) Kopopleiding HBO: Werken/leren (30 ects)

*) Cursus 1 kan goed in het tweede jaar worden gepland, maar is ook geschikt voor derdejaars. De cursussen 2 en 3 gelden voor het derdejaar; bij hoge uitzondering kunnen deze cursussen eventueel in het tweede jaar. **) OCEP kan ofwel in periode 2 ofwel in periode 3 gevolgd worden voor de studierichtingen natuurkunde, scheikunde, wiskunde, farmacie, bij voorkeur in het derdejaar. Voor de studierichtingen biologie en biomedische wetenschappen is de keuze niet vrij. Na inschrijving wordt voor de studierichting biologie bepaald welke student waar wordt geplaatst in verband met een ruime overtekening van de cursussen. Om dezelfde reden is voor de studierichting biomedische wetenschappen de cursus alleen mogelijk in periode 3.

c. Studiepad voor een onderzoeks- of beleids-masteropleiding met belangstelling voor communicatieve vaardigheden. Kies een OCEP-cursus in periode 2 of 3, en/of Wetenschapscommunicatie (cursus 1) en/of Kwaliteit van lesmateriaal (cursus 2). d. Studiepad voor een onderzoeks- of beleids-masteropleiding, gevolgd door een eenjarige lerarenopleiding (eerstegraads) na het behalen van de (andere) masteropleiding Kies een OCEP-cursus in periode 2 of 3, Wetenschapscommunicatie (cursus 1) en/of Kwaliteit van lesmateriaal (cursus 2) is optioneel.

70


Gedetailleerde studiegidsteksten en planning per cursus Cursus 1.

Wetenschapscommunicatie/Science Communication Cursuscode Coördinator (contactpersoon) Docenten Studielast Niveau Periode Onderwijsvorm Doelgroep Instroomeisen: Voorbereidend op: Onderdeel van: Toetsing

Studiemateriaal Timeslots Inschrijving & toelating

NS-291BP Drs. A.H. Mooldijk [email protected]; tel. 030 – 2531181; buysballotlaboratorium k 052A, Princetonplein 5 Drs. A.H. Mooldijk, Drs. C. Zaal & mw. Dr. Ir. A.M.W. Bulte & gastdocenten 7.5 ects 2-3 2 Werkcolleges en ontwerpopdracht in groepen van 2 – 4 studenten Alle bachelor studenten uit de bètarichtingen Tenminste 45 ects aan bachelorvakken afgerond Masteropleiding SEC Educatieve minor (of cursus 2) Verslag, Product en Presentatie Aanwezigheid en groepsinzet zijn voorwaardelijk voor toetsing; Het verslag bestaat uit een productiegedeelte waarin de totstandkoming van het product met de gemaakte keuzes onderbouwd wordt, een reflectief gedeelte waarin aangegeven wordt wat persoonlijk geleerd is tijdens de cursus. Wordt aan het begin van de cursus, tegen een vergoeding, verstrekt. A&D Via Osiris-online. Voor deze cursus kan een wachtlijst gelden als het maximaal aantal inschrijvingen (18 studenten) is overschreden. De selectieprocedure vindt plaats in volgorde van aanmelding, mits de student voldoet aan de instroomeisen, en vooropgesteld dat de studentenpopulatie (studierichtingen) een evenwichtige samenstelling heeft. De inschrijving sluit op 9 oktober (!). Uiterlijk op 30 oktober volgt een bericht van toelating.

Inhoud Bij wetenschapscommunicatie worden belangrijke ontwikkelingen uit de exacte wetenschappen interessant en toegankelijk gemaakt voor een breed publiek. Deze cursus is dan ook voor alle studenten uit de exacte studierichtingen. Tijdens de cursus staat het maken van een communicatieproduct centraal. Dit is een voorwerp dat over een bepaald onderwerp (thema's: bijvoorbeeld duurzame ontwikkeling, energie, ademhaling, materiaalkunde, erfelijkheid, bouwen & ruimtelijke figuren) dat verwondering oproept bij de doelgroep. Althans dat is de bedoeling …, maar toch bij nader inzien minder gemakkelijk dan het lijkt! In de cursus worden daarom tussentijdse presentaties georganiseerd zodat medestudenten, de docenten en externe deskundigen op het gebied van wetenschapscommunicatie steeds feedback kunnen geven over de effectiviteit van het product. Docenten en studenten zoeken samen naar mogelijkheden om het product effectiever te maken. Speciale workshops van de externe deskundigen (radio, TV, wetenschapscentra, websites) spelen daarbij een belangrijke rol. In de cursus wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van schrijfvaardigheden, presentatievaardigheden en vaardigheden ten aanzien van visuele communicatie.

Doelstelling Na afloop van deze cursus wetenschapscommunicatie heb je inzicht gekregen in de verschillende aspecten die een rol spelen om belangrijke ontwikkelingen uit de exacte wetenschappen interessant en toegankelijk te maken voor een breed pu-


71

bliek. Daarvoor ontwikkel je schrijfvaardigheden, presentatievaardigheden en visueel communicatieve vaardigheden. Cursus 2.

Kwaliteit van lesmateriaal/Quality of Teaching Materials Cursuscode Coördinator (contactpersoon) Docenten Studielast Niveau Periode Onderwijsvorm Doelgroep Instroomeisen: Voorbereidend op: Onderdeel van: Toetsing

Studiemateriaal Timeslots Inschrijving & Toelating

B-B3KLM06 Prof. dr. K. Th. Boersma, [email protected]; tel. 030 – 2534017; Buysballotlaboratorium k 056A, Princetonplein 5 Prof. dr. K. Th. Boersma 7,5 ects 2-3 1 Werkcolleges en ontwerpopdracht in groepen van 4 – 6 studenten Alle bachelor studenten uit de bètarichtingen Afgeronde eerstejaars bètavakken Masteropleiding SEC Educatieve minor (of cursus 1) Aanwezigheid en groepsinzet zijn voorwaardelijk voor toetsing. Het eindcijfer komt tot stand door het afronden van de volgende onderdelen: de uitgevoerde analyses van het lesmateriaal (20 %), het ontwikkelde herontwerp en de daarbij behorende verantwoording (30 %), de mondelinge groepspresentaties (20 %), de beoordelingen van de presentaties van anderen (10 %), management- en samenwerkingsvaardigheden (20 %). Reader wordt aan het begin van de cursus verstrekt door de docent (voor deze reader wordt een vergoeding gevraagd) A & D: Week 1 t/m 5: maandag en woensdag van 11.00 – 13.00 uur. Week 6 en 7: begeleiding volgens afspraak met de docent. Week 8: woensdag van 9.00 – 17.00 uur Via Bureau Onderwijs van de studierichting Biologie. Voor deze cursus is een maximum aantal studenten ingesteld (24). Bij overtekening is er sprake van een wachtlijst.

Inhoud Niet alleen door educatieve uitgeverijen, maar ook door veel niet-commerciële instellingen wordt lesmateriaal ontwikkeld, bijvoorbeeld ten behoeve van het basisonderwijs of voortgezet onderwijs. In veel gevallen voldoet het lesmateriaal niet aan de huidige opvattingen over uitdagend en effectief bètaonderwijs. Je krijgt de opdracht bestaand educatief materiaal te herontwerpen. Dit om te leren aan welke didactische criteria goed lesmateriaal moet voldoen en om ervaring op te doen met het ontwerpen daarvan. De cursus bestaat achtereenvolgens uit de volgende drie onderdelen: a. introductie van verschillende didactische invalshoeken en analyse van het eigen te herontwerpen lesmateriaal; deze opdrachten worden individueel uitgevoerd b. herontwerpen van het eigen, geanalyseerde lesmateriaal in groepen van 4 tot 6 studenten c. verslaglegging en rapportage van de herontwerpen; de rapportages worden mede beoordeeld door de medestudenten (peer review) Bij de didactische criteria komen aan de orde: de structurering en ondersteuning van het leerproces van leerlingen, de aansluiting bij de voorkennis van de leerlingen, de structuur volgens organisatieniveau’s, de ontwikkeling van concepten, en het gebruik van contexten of het uitgaan van contexten. In overleg worden overlappende inhoudelijke thema’s gekozen, bijvoorbeeld duurzame ontwikkeling, energie, evolutie, erfelijkheid, of materialen. Daardoor kan er op een effectieve manier uitwisseling tussen de groepen plaatsvinden.

72


Doelstelling Na afloop van deze cursus kun je - omschrijven aan welke eisen leermiddelen moeten voldoen - leermiddelen analyseren en beoordelen vanuit verschillende didactische invalshoeken, - een opzet maken voor een (her)ontworpen stukje lesmateriaal en daarvoor een didactische verantwoording geven In de -

cursus wordt aandacht geschonken aan de volgende vaardigheden: de kwaliteit van bronnen beoordelen standpunten op een hoog abstractieniveau bediscussiëren reflecteren op het eigen leerproces en bijstellen waar dat nodig is leiding geven aan een bespreking en managementtechnieken kunnen toepassen - feedback kunnen geven op het product en het functioneren van anderen


73

Cursus 3.

Oriëntatie op de Communicatieve en Educatieve Praktijk (OCEP) [English: Orientation on Communication and Education] Cursuscode Coördinator (contactpersoon) Docenten Studielast Niveau Periode Onderwijsvorm Doelgroep Instroomeisen: Voorbereidend op: Onderdeel van: Toetsing

Studiemateriaal Timeslots

Inschrijven

NS-390BP B-B3OCEP05 voor de studierichting biologie. (Inhoudelijk is de cursus met code B-B3OCEP05 gelijkwaardig) Mw. Dr. Ir. A.M.W. Bulte [email protected]; tel. 030 – 2533775; Buysballotlaboratorium k 053A, Princetonplein 5 Mw. Drs. J.W.M.J. Daemen, Dr. R.J. Genseberger, mw. Drs. D. Hovinga, Dr. Ir. J. Kortland, drs. Th. Mulder, mw. Drs. S. Verheijen, Drs. P. van der Zande, diverse IVLOS-medewerkers 7.5 ects 2-3 De volgende cursussen zijn gepland: In periode 2: 1 x OCEP In periode 3: 1 x OCEP Werkcolleges, stage, en stageopdracht Alle bachelor studenten uit de bètarichtingen Tenminste 60 ects aan bachelorcursussen afgerond Masteropleiding SEC (verplicht voor lerarenopleiding) Educatieve minor Aanwezigheid en groepsinzet zijn voorwaardelijk voor toetsing. De stageopdracht (per groep) moet voldoende zijn afgerond. Als aan deze voorwaarden is voldaan, vindt beoordeling plaats op grond van 1. een schriftelijk persoonlijk leerverslag, en 2. de beoordeling van de begeleiders van de stage-instelling. Deze beoordeling wordt toegelicht in een eindgesprek. Reader wordt aan het begin van de cursus verstrekt door de docenten (voor deze reader wordt een vergoeding gevraagd) B & C: Instituutsbijeenkomsten zijn op dinsdagen en donderdag van 9.30 tot 15.30 uur. De overige tijd van de timeslots dient te worden besteed aan zelfstudie. De werktijden op het stageadres worden vastgesteld volgens afspraak tussen studenten en stagebegeleiders. Via Osiris-online. Voor deze cursus kan een wachtlijst gelden als het maximaal aantal inschrijvingen (18 studenten) is overschreden. De selectieprocedure vindt plaats in volgorde van aanmelding, mits de student voldoet aan de instroomeisen, en vooropgesteld dat de studentenpopulatie (studierichtingen) een evenwichtige samenstelling heeft. Voor de cursus in periode 2: De inschrijving sluit op 9 oktober (!). Direct na sluiting wordt via een E-mail bericht aan de student de stagevoorkeur en de (C- of E) opgevraagd. Deze voorkeur moet binnen een week (vóór 16 oktober) via een 'reply' worden doorgegeven. Uiterlijk op 31 oktober volgt een bericht van toelating. Dit kan alleen positief zijn als vóór 17 oktober adequaat gereageerd is op het E-mail bericht over de voorkeur voor C- of E-stage. Voor de cursus in periode 3 zijn deze data: 4 december (sluiting inschrijving), 11 december (deadline doorgeven E of C stage per Email), en 20 december (bericht van toelating). Niet altijd kan de eerste voorkeur worden gehonoreerd in verband met de beperkte beschikbaarheid van schoolstages.

Inhoud Deze cursus gaat over de perspectiefwisseling van ‘consument’ van onderwijs of van voorlichtingsactiviteiten naar ‘producent/organisator’. In deze cursus komt de student dus in een andere rol: degene die in samenwerking met anderen communicatie en/of onderwijs vorm geeft. Deze cursus is er dan ook vooral op gericht om te evalueren of het beroep van leraar, medewerker communicatie, voorlichter, wetenschapsjournalist, etc. een gewenste keuze is. De cursus gaat in op vragen: ‘Hoe

74


voelt het om voor de klas te staan, hoe is het om bij een science museum te werken, producten voor Natuur- en Milieu educatie te maken, of Gezondheidsvoorlichting te geven? Kan ik dat? Wil ik dat? Wat kan ik al, en wat moet ik nog leren?’ In deze cursus maak je een perspectiefwisseling mee: van deelnemer aan naar ontwerper van onderwijs en communicatieve activiteiten. In deze cursus kom je als student dus in een andere rol: degene die in samenwerking met anderen communicatie en/of onderwijs inhoud en vorm geeft. In deze cursus evalueer je of het beroep van leraar, medewerker communicatie, voorlichter, wetenschapsjournalist, etc. een gewenste keuze is. De cursus gaat in op vragen: 'Hoe voelt het om voor de klas te staan, hoe is het om bij een science museum te werken, producten voor Natuur- en Milieu educatie te maken, of Gezondheidsvoorlichting te geven? Kan ik dat? Wil ik dat? Wat kan ik al, en wat moet ik nog leren?' In deze cursus worden instituutsbijeenkomsten afgewisseld met stage-activiteiten in een CE-werkveld (Educatie, E: school, of Communicatie, C: science museum, NME centra, etc). Je bent tijdens de cursus slechts op één stageadres werkzaam, maar door de uitgebreide aandacht voor elkaar tijdens de voorbereiding en de reflectie op stage-ervaringen wordt je perspectief op het CE-werkveld verbreed. Tijdens de instituutsbijeenkomsten plan je je stagewerkzaamheden zodat je planmatig een les of een andere communicatieactiviteit kunt voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Daarbij leer je elkaar feedback te geven, zodat je elkaar kunt ondersteunen bij het functioneren op de stageplek. Tijdens de werkcolleges is er ruim de mogelijkheid om te oefenen met behulp van simulaties. Het is belangrijk daarbij rekening te houden met de doelgroep: voor wie is het onderwijs, wie zijn de bezoekers van het science museum, of voor wie wordt het NME-lespakket gemaakt? Het onderwijs, de communicatie moet aansluiten bij wat de doelgroep al weet of herkent, en wat de doelgroep aanspreekt. Op deze manier komen vakdidactische theorieën over leer- en communicatieprocessen, leerlingen/lekendenkbeelden en activerende werkvormen aan de orde. Aan het eind van de cursus vindt een uitgebreide uitwisseling van stage-ervaringen plaats door over je werk te presenteren, elkaar vragen te stellen en elkaar feedback te geven.

Doelstelling Na afloop van deze cursus heb je - kennis gemaakt met elementaire aspecten van communiceren - op basis van feedback van anderen leren reflecteren op je eigen functioneren; daarnaast heb je geleerd hoe je aan een ander feedback kunt geven - geleerd hoe je planmatig een les of communicatieactiviteiten kunt voorbereiden, uitvoeren en evalueren - kennis verworven over het omgaan met specifieke doelgroepen, het inspelen op voorkennis en motivatie van deze doelgroepen en het toepassen van geschikte werkvormen - je georiënteerd op je eigen en andermans opvattingen over leren en onderwijzen - Met deze kennis en vaardigheden heb je: - een ruimer overzicht verkregen van de diverse CE-werkvelden (Educatie, E: leraar, Communicatie, C: museummedewerker, medewerker veldstudiecentrum, medewerker wetenschapscommunicatie), - inzicht verkregen in je eigen functioneren in een CE-werkveld: 'Kan en wil ik dat? Hoe is het om voor de klas te staan of in een communicatief beroep werkzaam te zijn?'


75

Cursus 4.

Voorbereiding tot tweedegraads docent/Preparation for lower secondary science and mathematics teaching Cursuscode Coördinator (contactpersoon) Docenten Studielast Niveau Periode Onderwijsvorm Doelgroep Instroomeisen: Voorbereidend op: Onderdeel van: Toetsing

Studiemateriaal Timeslots Inschrijving

NS-391BP Mw. Drs. J.W.M.J. Daemen [email protected]; tel. 030 – 2533876; Buysballotlaboratorium k 068, Princetonplein 5 Mw. Drs. J.W.M.J. Daemen & dr. A.E. van der Valk 15 ects 3 3 Werkcolleges, stage en stageopdracht Bètastudenten die een educatieve minor willen behalen Afgerond 120 ects aan bachelorvakken onder de voorwaarde dat NS-390BP/B-B3OCEP06 (cursus 3) en NS291BP/B-B3KLM06 (cursus 1 of 2) zijn behaald. HBO-kopopleiding voor tweedegraads bevoegdheid Educatieve minor Aanwezigheid en groepsinzet zijn voorwaardelijk voor toetsing; De stageopdracht (per groep) moet voldoende zijn afgerond. Beoordeling vindt plaats op grond van een portfolio, de beoordeling van de begeleiders van de stage-instelling en een eindgesprek (mondeling) Reader wordt aan het begin van de cursus verstrekt door de docenten (voor deze reader wordt een vergoeding gevraagd) A,B, C & D (full-time) Via Osiris-online De inschrijving sluit op 15 november (!) in verband met het regelen van stages. Uiterlijk op 23 januari volgt een bericht van toelating.

Inhoud De cursus begint met een startweek op het instituut (samen met de eerstegraads lerarenopleiding van het IVLOS), waar je kennis maakt met het programma en oefent met een aantal vaardigheden die essentieel zijn tijdens de cursus en de stage. Vervolgens loop je samen met een of twee medestudenten een stage van 8 weken. Tijdens de stageperiode komen studenten op maandag en dinsdag terug voor instituutsbijeenkomsten. In deze bijeenkomsten worden ervaringen uitgewisseld en geanalyseerd, vakdidactiek en themabijeenkomsten gegeven. In overleg met de aangemelde studenten wordt een persoonlijk opleidingsplan opgesteld.

Doelstelling Na afloop van deze cursus kun je - de benodigde kennis uit het betreffende bètavakgebied inzetten voor bètaonderwijs in het tweedegraads gebied - zelfstandig als docent-in-opleiding in een schoolorganisatie opereren. Daarnaast heb je je georiënteerd of het onderwijs in het tweedegraads gebied passend is bij de eigen wensen, kennis en kunde.

76


Minoren Natuur-en Sterrenkunde Sterrenkunde De minor Sterrenkunde brengt je in aanraking met een groot aantal aspecten van modern onderzoek in de sterrenkunde. Onderwerpen die behandeld worden zijn de bouw en de evolutie van sterren, de vorming van compacte objecten als witte dwergen, neutronensterren en zwarte gaten, de fysica van de zon en de fysica van de ontwikkeling van het heelal. Deze minor is geschikt voor studenten met een vwo-profiel natuur en techniek, of het profiel natuur en gezondheid aangevuld met wiskunde B2 en natuurkunde B2. Aanbevolen is het met succes gevolgd hebben van wiskundecolleges waarin differentiaal en integraalrekening behandeld is. Dit kan door het volgen van wiskundecolleges binnen de eigen opleiding of binnen de opleiding Natuur- en sterrenkunde.

Meteorologie, fysische oceanografie en klimaat In deze minor leer je basisvakken, zoals hydrodynamica en stromingsleer, noodzakelijk voor toegang tot de masteropleiding Meteorology, Physical oceanography and Climate (MFO). Deze minor is geschikt voor studenten studerend in een bètabachelor (wiskunde, geofysica, scheikunde) en HBO-studenten Technische Natuurkunde of vergelijkbare opleidingen die willen doorstromen naar de masteropleiding MFO. Belangrijk is een goede voorkennis van wiskunde en basis natuurkundevakken. Deze kennis kun je opdoen door het volgen van cursussen binnen de eigen opleiding of door het volgen van vakken binnen de bachelor Natuur en sterrenkunde.

Klimaatfysica In deze minor kom je in aanraking met onderzoeksmethoden en natuurkundige kennis noodzakelijk voor het begrijpen van vragen omtrent het klimaat en de dynamica van de atmosfeer en de oceanen. Onderwerpen die onder meer behandeld worden zijn de wisselwerking tussen atmosfeer en straling van de zon (broeikaseffect), de wisselwerking tussen oceaancirculatie en het klimaat (El Nino, Golfstroom), de relatie tussen ijstijden en klimaat. Deze minor is geschikt voor studenten met een vwo-profiel natuur en techniek, of het profiel natuur en gezondheid aangevuld met wiskunde B2 en natuurkunde B2. Aanbevolen is het met succes gevolgd hebben van wiskundecolleges waarin differentiaal en integraalrekening behandeld is. Deze kennis kun je opdoen door het volgen van wiskundecolleges binnen de eigen opleiding of binnen de opleiding Natuur- en sterrenkunde.

Geschiedenis en Filosofie van de Natuurwetenschappen In deze minor maak je kennis met historische en wijsgerige vraagstukken omtrent de ontwikkeling, de aard en de werkwijze van de natuurwetenschappen, alsmede de interpretatie van natuurwetenschappelijke resultaten. Het programma-aanbod is breed zodat er zelf accenten aangelegd kunnen worden. Mogelijke onderwerpen zijn de interpretatie van kwantummechanica en relativiteitstheorie, de geschiedenis van de natuurkunde; maar ook met de natuurwetenschappen in het algemeen, waartoe ook de wiskunde en de levenswetenschappen gerekend worden. In combinatie met een bètabachelor kan een minorprogramma van 45 ects toegang geven tot de masteropleiding History and Philosophy of Science. Deze minor is geschikt voor studenten van de bètafaculteit, maar ook voor studenten met een natuurwetenschappelijke achtergrond (vwo-profiel natuur en techniek) en belangstelling.

Natuurkunde In deze minor kom je in aanraking met de klassieke en moderne theorieën die de natuur beschrijven. Behandelde theorieën zijn de klassieke mechanica van Newton, de electrodynamica, de relativiteitstheorie en de kwantummechanica. Deze minor is


77

geschikt voor studenten met een natuur en techniek profiel. Voor studenten studerend binnen een bètabachelor (wiskunde, geofysica, scheikunde, innovatiemanagement) is het mogelijk indien wiskunde en basisnatuurkunde vakken in de eigen opleiding gevolgd zijn mechanica 2 en electrodynamica te volgen. Voor overige studenten is het noodzakelijk dat voldoende kennis van wiskunde aanwezig is. Deze kennis kun je opdoen door het volgen van wiskundecursussen op niveau 1 en 2 binnen de opleiding Natuur en Sterrenkunde.

Minoren Scheikunde Fysische chemie In de onderzoeksschool van het Debye-instituut werken onderzoekers uit de chemie en de fysica samen aan onderzoek aan nieuwe materialen, met name materialen op nanoschaal. Daarbij wordt een bijdrage geleverd aan belangrijke ontwikkelingen in dit vakgebied zoals: • Bestuderen van de fundamentele processen van nanomaterialen en ontwikkelen van de theorieën en modellen die deze kunnen verklaren, • Ophelderen van de relatie tussen structuur en eigenschappen, • Toepassen van nieuwe materialen zoals in de nieuwe generatie zonnecellen, flexibele LCD-schermen etc. Deze minor is bedoeld voor studenten van de bacheloropleiding Natuur en Sterrenkunde en HBO-studenten met interesse voor een vervolgopleiding in het masterprogramma Chemistry and Physics.

Biomoleculaire wetenschappen In deze minor kom je door bestudering van de moleculen van het leven (DNA, RNA, eiwitten, lipiden) meer te weten over hoe deze functioneren in de cel. Je maakt hierbij kennis met geavanceerde technieken van de structuurbiologie. Hiervoor is enige basiskennis van de chemie en van structuuranalyse noodzakelijk. Deze kan worden opgedaan in de eigen opleiding of in de onder de minor vermeldde verplichte cursussen van niveau 1 en 2. Deze minor is geschikt voor studenten van de bacheloropleidingen Biologie en Biomedisch wetenschappen en voor HBO-studenten met interesse voor een vervolgopleiding in het masterprogramma Biomolecular Sciences.

Nanomaterials De minor Nanomaterials is bedoeld voor studenten met een major Scheikunde, Natuurkunde of Biologie. In deze minor maak je kennis met de fysische, chemische en biologische eigenschappen van materialen met afmetingen op de schaal van nanometers, eigenschappen die de basis (kunnen) vormen voor nieuwe technologieën met velerlei toepassingen in de praktijk. Je bestudeert de synthese, karakterisering en prestaties van deze materialen met speciale technieken, zoals Scanning Probe Microscopie. Je doet zelf onderzoek aan nanomaterialen in één van de onderzoeksgroepen van het Debye-instituut. Deze minor is bedoeld voor studenten van alle bètaopleidingen, in het bijzonder studenten van de bacheloropleidingen Scheikunde, Natuur en Sterrenkunde met interesse voor een vervolgopleiding in het masterprogramma Chemistry and Physics.

Minor Energie & Duurzame Ontwikkeling In de minor Energie & Duurzame ontwikkeling bestudeer je het gebruik, de productie en het gebruik van energie en materialen in de samenleving. De minor geeft inzicht in de mogelijke toekomstige technologische en maatschappelijke ontwikkelingen van de productie en het gebruik van energie en materialen. Een belangrijk aandachtspunt is de duurzame ontwikkeling van energie en materiaalsystemen. De minor steunt in belangrijke mate op natuurwetenschappelijke kennis, maar maakt ook gebruik van kennis en methoden uit de maatschappijwetenschappen.

78


Deze minor is bedoeld voor bachelorstudenten scheikunde, natuurkunde, aardwetenschappen, milieunatuurwetenschappen, biologie en wiskunde. Voor het volgen van de minor gelden geen instroomeisen. Deze minor bereidt mogelijk voor op het masterprogramma Sustainable Development

Minoren Wiskunde Econometrie In de econometrie worden wiskundige methoden en theorieën gebruikt om economische en besliskundige problemen te analyseren en op te lossen. Dit kunnen theoretische problemen zijn op het gebied van micro- of macro-economie, maar ook meer toegepaste zoals de vraag hoe een optimale beleggingsportefeuille er uit ziet. De combinatie wiskunde en economie is op de arbeidsmarkt zeer gewild. Bovendien vergroot deze minor je mogelijkheden bij de keuze van een masteropleiding. Deze minor is bedoeld voor studenten Economie of Wiskunde. Ook studenten met andere majors zijn welkom, maar zijn gewaarschuwd: de wiskunde is pittig.

Computational science In de afgelopen decennia heeft het gebruik van grootschalige computermodellen een grote vlucht genomen. Ze worden gebruikt in de wetenschap, bijvoorbeeld om DNA moleculen te bestuderen, en in toepassingen als weersvoorspellingen of economische modellen. Deze minor bevat basis-natuurkunde en -informatica vakken en wiskundevakken waarin belangrijke technieken worden behandeld om zulke modellen te analyseren. Deze minor is geschikt voor studenten Wiskunde, Natuurkunde, Informatica, Scheikunde en Aardwetenschappen.

Wiskunde voor Natuurkunde majors Wiskunde is essentieel voor het bestuderen van de natuurkunde. Hoewel je in de major Natuurkunde al een aantal wiskunde vakken krijgt, is het zeer aan te bevelen om je wiskundekennis verder uit te breiden. Deze minor vergroot bovendien je mogelijkheden bij het kiezen van een vervolgmaster.

Wiskunde Je vond op school wiskunde een geweldig vak, maar hebt toch met pijn in je hart voor een andere major gekozen? Dan is deze minor voor jou. Voor alle studenten, behalve die van Wiskunde of Natuurkunde.

Minoren Informatiekunde & Informatica Minor Informatica Informatica is een vakgebied dat in de loop van dertig jaar de wereld heeft veroverd. Het omvat alle aspecten van automatisering: van communicatie via internet en automatische piloten voor vliegtuigen, tot elektronisch betalingsverkeer en informatiesystemen die een arts helpen bij het stellen van diagnoses. Overal waar mensen actief zijn, worden ze ondersteund door computers. Daarbij komt dat de problemen die moeten worden opgelost, telkens anders zijn. Dat maakt de onderwerpen bij Informatica zeer gevarieerd. Een minor voor alle studenten behalve dei van Informatica (wiskunde-B1 of -A1,2 vereist).

Minor Mediatechnologie Mediatechnologie gaat over het raakvlak van informatica en media, met name beeld, audio (spraak en muziek), video, 3D-objecten, en interactieve (virtuele) omgevingen. Denk aan computer games, vlucht- en rij simulatoren, en architectuur-ontwerpsystemen. We richten ons op de vraag hoe we virtuele werelden le-


79

vensecht kunnen maken. Ook gaan we in op nieuwe technieken voor het zoeken in grote collecties multimediale objecten. Bij voorkeur gaan we daarbij uit van het herkennen van auditieve en visuele patronen die in de perceptie van mensen belangrijk zijn. Deze minor is er voor alle bètastudenten (voldoende programmeerervaring in een objectgeoriënteerde programmeertaal is vereist).

Minor Logica Logica is de wetenschap van het correcte redeneren. Logica houdt zich niet alleen bezig met hoe een correcte redenering er uit ziet (vorm), maar ook met de vraag wat correctheid nu eigenlijk is (inhoud). De studie van de vorm is het domein van de syntaxis. Hier bestuderen we hoe (formele) talen in elkaar zitten en hoe je een afleidingssysteem specificeert. De studie van de inhoud is het domain van de semantiek. Hier komen begrippen als waarheid en geldigheid aan de orde. Moderne Logica heeft een rijke traditie, die zowel filosofisch inzicht heeft geleverd als toepasbare technieken. Deze minor is er voor alle studenten behalve die van Wijsbegeerte, Informatica en CKI

Minor Technische kunstmatige intelligentie Wat maakt mensen intelligent? Je zou kunnen zeggen: hun vermogen om te leren en om problemen op te lossen. Computers die dat vermogen ook hebben noemen we daarom ook intelligent - kunstmatig (of artificieel) intelligent. Rechters die een beslissing in een rechtszaak moeten nemen, worden tegenwoordig vaak ondersteund door de computer. Net als artsen en therapeuten bij het stellen van diagnoses. In de containerterminal van de Rotterdamse haven zie je bijna geen arbeiders meer – alle containers worden door robots op de juiste plaats gezet. Deze minor is er voor alle studenten.

Minor Bedrijfsgerichte informatica Bedrijven moeten steeds sneller complexe beslissingen nemen. Een vliegtuig met vertraging wil landen op Schiphol, waar het juist erg druk is – welke gate is het meest geschikt? Een supermarktketen als Albert Heijn bevoorraadt dagelijks z'n winkels – hoeveel vrachtauto's zijn daarvoor nodig en welke routes moeten ze volgen? Banken bieden financiële transacties aan via internet – hoe kunnen ze zorgen voor veilig betalingsverkeer? Computers kunnen dergelijke vragen snel beantwoorden. Maar de software die daarvoor nodig is, kan alleen worden ontwikkeld door informatici met verstand van bedrijfsprocessen. De minor bedrijfsgerichte informatica combineert daartoe informatica met bedrijfs- en managementvakken. Deze minor is er voor alle studenten (wiskunde-B1 of -A1,2 vereist)

Minor Software engineering Deze minor gaat over het proces van software-ontwikkeling. Hoe ga je te werk bij het bouwen van een groot systeem? Hoe voorkom je dat het overleg tussen de teamleden zoveel tijd gaat vergen dat het project nooit af komt of veel meer tijd en geld vergt dan was begroot? Hoe zorg je ervoor dat het product vrij is van storende en lastig vindbare bugs? Hoe ontwerp je software die gemakkelijk aan nieuwe ontwikkelingen aangepast kan worden? Deze minor leert je het. Software-architectuur, methoden voor softwareconstructie en projectmanagement staan centraal. Deze minor is er voor alle studenten (wiskunde-B1 of -A1,2 vereist)

Minor Theoretische informatica Deze minor is bij uitstek geschikt voor studenten uit exacte studierichtingen (biologie, scheikunde, natuurkunde, ...) en beoogt een aan hun interesse en niveau aansluitend pakket informatica-vakken aan te bieden. Het adjectief 'theoretisch' wil hier zeggen dat vooral vakken zijn geselecteerd die modellering en theorievorming vooropstellen. Doelgroep: Deze minor is er voor studenten van alle bètaopleidingen.

80


Minor Gegevenstechnologie In veel verschillende wetenschappen gaat men om met grote gegevensverzamelingen. De minor gegevenstechnologie is gewijd aan technieken om zulke gegevensverzamelingen te bewerken, ze toegankelijk te maken en er verbanden in te ontdekken.Doelgroep: Deze minor is er voor alle studenten behalve die van Informatica en Informatiekunde

Minor Informatiekunde Informatiekunde kan worden omschreven als de menselijke kant van automatisering. Informatiekunde probeert de ontwikkelingen op ICT-gebied beter te begrijpen, de sociale en organisatorische effecten ervan in kaart te brengen, en de gebruiksmogelijkheden beter te benutten. De meeste mensen zijn immers niet speciaal opgeleid om met ICT te werken, hoewel ze er dagelijks intensief gebruik van maken. Dat stelt extra hoge eisen aan gebruiksgemak, interfaces, invoering en ondersteuning. In de minor Informatiekunde ligt de nadruk op het representeren en vastleggen van informatie en op het overdragen van informatie aan gebruikers. Deze minor is er voor alle studenten behalve die van Informatiekunde

Minoren Biologie Minor Biogeologie Biogeologie bevindt zich zo op het raakvlak van Biologie en Geowetenschappen en combineert de kennis van levende organismen in de natuur met geologische processen waarbij de interactie tussen biosfeer en de niet-levende delen van het aardse systeem centraal staat. Kernpunten van de minor liggen bij een grondig begrip van evolutionaire processen en van de processen en organismen in huidige ecosystemen en ecosystemen uit het geologisch verleden.

Minor Biomoleculaire Wetenschappen Biomoleculaire wetenschappen is een studierichting op het grensvlak van de biologie en scheikunde. Centraal staan grote, biologisch actieve moleculen, zoals DNA en eiwitten. Met behulp van moderne technieken bestudeer je de structuur en ruimtelijke bouw van dit soort moleculen. Om vervolgens vragen te kunnen beantwoorden als: “Hoe wordt genetische informatie vertaald?” en “Hoe brengen moleculen informatie over tussen cellen?”. Ook bestudeer je de moleculaire mechanismen die bacteriën en schimmels gebruiken om hun rol in de natuur te vervullen.

Minor Dierwetenschappen Dierwetenschappen omvat alle onderzoek dat aan dierlijke organismen wordt verricht. Het vakgebied strekt zich uit van het moleculaire niveau naar organen en orgaanstelsels tot en met het funcioneren van het intacte dier in zijn omgeving . Je kunt kiezen uit fysiologie (bestudeert onder andere de interne regulatie van processen (zoals energiestromen en hormonale regulatie) in organismen) en gedrag en neurobiologie (bouw en functie van het zenuwstelsel, de relatie van organismen met de omgeving en het omgaan met informatie).

Minor Ontwikkelingsbiologie en Genetica Het bestuderen van de ontwikkeling van meercellige organismen strekt zich uit van het moleculaire en cellulaire niveau naar het niveau van organen en orgaanstelsels en het functioneren van het intacte organisme in zijn omgeving, en heeft de afgelopen decennia een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Om inzicht te geven in verschillende ontwikkelingsstrategieën, staan zowel dierlijke als plantaardige meercellige organismen centraal.


81

Minor Toxicologie, Milieu en Gezondheid De minor Toxicologie, Milieu en Gezondheid beoogt inzicht te verschaffen in de werking en mogelijke effecten van toxische stoffen en in de processen en factoren die een rol spelen bij de risico’s van toxische stoffen in brede zin: van molecuul tot organisme en van watervlo tot mens en ecosysteem. Deelaspecten van het vakgebied vragen specifieke biologische, chemisch/fysische of epidemiologische benaderingen.

Minor Plantenbiologie Planten zijn direct of indirect bron van alle voedsel voor mens en dier. In deze minor bestudeer je onder andere hoe planten reageren op licht, overstroming of ziekteverwekkers en hoe ze reageren bij wisselwerkingen tussen planten en bodemmicro-organismen. Dit kan zowel in gematigde als in tropische gebieden bestudeerd worden. Ook kun je kennis maken met biotechnologisch onderzoek met planten, zowel fundamenteel als toegepast.

Minor Theoretische Biologie en Bioinformatica De minor is erop gericht je te scholen in de theoretische benadering van problemen in welk deelgebied van de biologie dan ook. Het behelst zowel de modellering van informatische processen in biologische systemen als de analyse van grote biologische datasets (bioinformatische patroon analyse). Zo levert het ontwikkelen en bestuderen van modellen je inzicht in de werking van bv. het hart of het immuunsysteem. En de bioinformatische patroonanalyse speelt een centrale rol in het verkrijgen van biologisch inzicht uit genomics, proteomics etc.

Minor Management en Beleid Een aantal biologische onderwerpen staan hoog op de politieke agenda. Denk bijvoorbeeld aan biotechnologie, biodiversiteit, energiegebruik, natuurbeheer en klimaatverandering. Wil je beleidsmatig of op managementniveau bezig zijn met deze (biologische) onderwerpen, dan is deze minor iets voor jou. Je past biologische kennis in een maatschappelijke context toe. Maar je leert bijvoorbeeld ook wat er allemaal bij komt kijken als je in een bedrijfsmatige omgeving met een biologisch karakter wilt gaan werken.

Minoren Farmacie Minor Geneesmiddelonderzoek Nu mensen ouder worden en bacteriën in toenemende mate resistent blijken voor antibiotica, neemt de vraag naar innovatieve geneesmiddelen, vaccins, systemen voor diagnostiek en gentherapie toe. Onderzoekers in de chemie, de farmacie, de biologie, de fysica, de geneeskunde en de informatietechnologie ontwikkelen daarom voortdurend nieuwe technologie om aan deze vraag te kunnen voldoen en zorgen ervoor dat er steeds weer nieuwe betere geneesmiddelen op de markt komen. De minor Geneesmiddelonderzoek kan de start van je carrière vormen in deze richting. Deze minor is bedoeld voor studenten Scheikunde, Farmacie en Biomedische Wetenschappen en bereidt voor op het masterprogramma Drug Innovation.

82


6 Onderzoeksbeschrijvingen Bijvoet Centrum Sectie Biomoleculaire Massaspectrometrie www.pharm.uu.nl/ffwuk.htm?/bioms/

1. Het onderzoek van de sectie Het onderzoek van de sectie Biomoleculaire Massaspectrometrie richt zich op het ontwikkelen en implementeren van nieuwe massaspectrometrische methoden voor het karakteriseren van biomoleculen in relatie tot hun biologische functie. Proteomics en het identificeren en karakteriseren van eiwitten en eventuele posttranslationele modificaties van deze eiwitten hebben daarbij onze speciale aandacht. Ook doen wij onderzoek aan gehele eiwitcomplexen en de moleculaire interacties die belangrijk zijn bij eiwitvouwing, eiwit-ligandbinding en het vormen van hogere-orde structuren. De sectie Biomoleculaire Massaspectrometrie is onderdeel van de Beta-faculteit, het Netherlands Proteomics Centre www.netherlandsproteomicscentre.nl, het Bijvoet centre for Biomolecular Research www.bijvoet-center.nl en het Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences www.pharm.uu.nl/ffwuk.htm?/uips. Het onderzoek binnen de sectie heeft een sterk multidisciplinair karakter en gebeurt vaak in samenwerking met groepen van binnen en buiten de universiteit (dus ook eventueel in samenwerking met een industriële partner). Een heel arsenaal aan ‘state-of-the-art’ massaspectrometrische apparatuur is beschikbaar binnen de sectie. Voor het genereren van ionen gebruiken wij voornamelijk laser desorptie/ionisatie (MALDI) en electrospray ionisatie. Deze ionenbronnen kunnen worden gekoppeld aan verschillende massa-analysatoren zoals, ion-traps, time-of-flight- en quadrupool/time-of-flight- instrumenten. Onze sectie neemt deel in de Master opleidingen Biomolecular Sciences www.bio.uu.nl/BiomolecularSciences/lectures.htm, Drug Innovation wwwcmc.pharm.uu.nl/edu/mdi/main.htm en Genomics and Developmental Biology www.dbbg-master.med.uu.nl. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: dr. Robert H.H. van den Heuvel. Docenten: prof.dr. Albert J. R. Heck, dr. J. Jantien Kettenes-van den Bosch, dr. Monique Slijper, dr. Robert H.H. van den Heuvel en dr. Jeroen Krijgsveld. Aanbevolen voorkennis uit de bachelor-fase Scheikunde: Structuuranalyse, Structuurbiologie en Tweedejaars Researchproject. De student voert onder begeleiding van een AIO of post-doc, een onderzoeksproject uit. Dit project maakt in het algemeen deel uit van het lopend onderzoek binnen de sectie. De 15 ects worden besteed aan praktisch onderzoek, literatuuronderzoek, verslaglegging en deelname aan werkbesprekingen van de groep.


83

Sectie Cellulaire Eiwitchemie Contactpersoon: prof.dr. I. Braakman Zie onze website voor meer details: http://www.bijvoet-center.nl/cpc Introductie DNA maakt RNA maakt eiwit - dat zegt het centrale dogma van de moleculaire Biologie. Van deze fundamentele stappen begrijpen we de laatste stap het minst: hoe uit de zo juist geproduceerde polypeptideketen een functioneel eiwit ontstaat. In de cel wordt dit proces, eiwitvouwing, door moleculaire helpers ondersteund, de zogenaamde chaperones. Eiwitvouwing is een zo complex proces, dat we dat niet binnen afzienbare tijd volledig zullen kunnen begrijpen. Het belang hiervan is echter groot, want deze kennis is heel belangrijk voor de biotechnologie (b.v. eitwitproductie) en de ontwikkeling van medicijnen (b.v. ziekten als kanker, Alzheimer of gekkekoeienziekte). Wij bestuderen eiwitvouwing vanuit twee invalshoeken: een celbiologische en een meer biofysische benadering. Moleculaire mechnismen van chaperone-interacties met hun substraten (Dr. Stefan Rüdiger) Een aanknopingspunt om eiwitvouwing te begrijpen is de analyse van de moleculaire mechanismen van de chaperones. Het chaperone met de hoogste concentratie in de cel is het heat shock eiwit Hsp90. We analyseren de functie van deze chaperonefamilie op atomair niveau met een breed arsenaal aan biofysische methoden. Dit omvat zowel de productie en zuivering van eiwitmoleculen, cutting edge protein engineering technologie, als het gebruik van de modernste fluorescentie-, massaof NMR-spectroscopie. Vorming en onderhoud van peroxisomen (Prof.dr. Henk Tabak) Peroxisomen zijn organellen omgeven door een enkele membraan, die bijdragen aan het metabolisme van de cel. Een voorbeeld is de afbraak van (langketen) vetzuren waarbij H2O2 wordt gevormd dat vervolgens door katalase onschadelijk wordt gemaakt. In tegenstelling tot andere organellen zijn basale vragen nog onbeantwoord. Hoe vermeerdert een cel deze organellen? Door groei en deling (autonome organellen) of zijn peroxisomen afkomstig van het ER? Hoe zijn peroxisomen ooit in de evolutie ontstaan? Recent hebben we aanwijzingen gevonden dat het peroxisomale membraan afkomstig is van het ER. Het nieuw gevormde pre-peroxisoom importeert vervolgens de enzymen die in de matrixruimte voorkomen. Dit ontwikkelingsproces bestuderen we in zoogdiercellen en bakkersgist met verschillende technieken: electronenmicroscopie, fluorescentiemicroscopie met levende cellen, genetische manipulatie van zoogdier- en gistcellen, karakterisering van nieuwe eiwitten (proteomics in samenwerking met M. Slijper en A. Heck), isolatie van gistmutanten, in vitro eiwit import systemen, selectieve inactivatie van RNA’s (RNAi) etc. Eiwitvouwing in het endoplasmatisch reticulum (Prof.dr. Ineke Braakman) Het endoplasmatisch reticulum (ER) is gespecialiseerd in het vouwen van nieuwgesynthetiseerde eiwitten en is gevuld met chaperones. Deze assisteren het vouwingsproces en bewaken de kwaliteit van de vouwende eiwitten. De jonge eiwitten ondergaan tal van modificaties die essentieel zijn voor de correcte vouwing, zoals glycosylering en de vorming van disulfidebruggen. De hoeveelheid ER in een cel (dwz de hoeveelheid membraan, maar ook de hoeveelheid en aard van de chaperones en vouwingsenzymen) wordt aangepast aan de omstandigheden. Als het ER zich vult met aggregaten van eiwitten die niet kunnen vouwen, of als veel eiwitten aangemaakt worden, neemt de omvang van het organel toe.

84


Twee vragen staan centraal in het onderzoek: 1) Wat is de vouwingsroute die modeleiwitten nemen in het ER, en 2) welke rol spelen cellulaire factoren bij eiwitvouwing. Die cellulaire factoren zijn bijvoorbeeld ATP, calcium, of redoxomstandigheden, maar ook de moleculaire chaperones en vouwingsenzymen. Als modeleiwitten gebruiken wij het hemagglutinine (HA) van het griepvirus (Influenza), het envelopeiwit (gp160) van het AIDS virus, de low-density-lipoproteinreceptor (LDL-receptor, betrokken bij familiale hypercholesterolemie), en CFTR (cystic fibrosis). Het onderzoek maakt gebruik van technieken uit verscheidene disciplines: zoogdiercelkweek, (recombinante) virusinfecties, in vivo en in vitro vouwingsassays, radioactieve pulse-chase experimenten, immunoprecipitatie, SDS-PAGE, immuunfluorescentie, moleculair-biologische technieken, 2-D gels, gistgenetica, in vitro translaties, proteomics, eiwitproductie in zoogdiercellen en E. coli.


85

Sectie Bio-organische Chemie 1. Het onderzoek van de sectie Het gebied van de glycowetenschappen (koolhydraatchemie / glycobiologie) is bijzonder breed. In de voedselwetenschappen zijn het vooral de polysachariden van plantaardige of bacteriële oorsprong die belangrijk zijn. In de biomedische wetenschappen spelen koolhydraten van glycoconjugaten (glycoproteïnen, proteoglycanen, glycolipiden) en polysachariden uit diverse biologische bronnen een essentiële rol op diverse niveaus. Typische steekwoorden zijn: glycomics, communicatie tussen cellen onderling, immunodeterminanten, levensduur van cellen en macromoleculen, herkenningsprocessen tussen macromoleculen en biologische membranen, betrokkenheid bij infectieprocessen, koolhydraat-eiwit en koolhydraat-koolhydraat interacties, viscositeit, therapeutica. In het multidisciplinaire researchprogramma staan drie aspecten van de glycowetenschappen centraal: (I) Primaire and driedimensionale structuurstudies van polysachariden en koolhydraatketens van glycoproteïnen (b.v. recombinante glycoproteïnen, glycohormonen, bacteriële exopolysachariden). Hier gaan organische chemie, analytische chemie, biochemie, massaspectrometrie, NMR spectroscopie en molecular modeling vaak hand in hand. Kennis van structuren is essentieel om biologische en fysisch-chemische functies van glycoverbindingen op moleculair niveau te ontrafelen en om nieuwe leads te vinden om medische, farmaceutische en rheologische problemen op te lossen. (II) Organisch-chemische en enzymatische synthese van oligosachariden, hier vertaald als fragmenten van polysachariden en koolhydraatketens van glycoproteïnen. Centraal staan de ontwikkeling van op koolhydraten gebaseerde vaccins tegen bacteriële infecties (pneumococcen) en het gebruik van synthetische glycopeptide bibliotheken (combinatoriële chemie) en goud glyconanodeeltjes in koolhydraat-eiwit en koolhydraat-koolhydraat interactiestudies, inclusief biomedische toepassingen. Bereide oligosachariden worden via chemisch aangebrachte spacers geconjugeerd met eiwitten of geïmmobiliseerd op goud (glyconanotechnologie). (III) Bestudering van interacties op moleculair niveau van koolhydraatketens met complementaire biomoleculen, zoals b.v. plantaardige en dierlijke lectinen en antilichamen. NMR en biosensor-interactie apparatuur (SPR) speelt hierbij een essentiële rol. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinatie: prof.dr. J.P. Kamerling Docent: prof.dr. J.P. Kamerling Onderzoek inclusief verslaglegging: 12 ects. Theorie: 3 ects. Studenten participeren zowel in theoretische als praktische zin, onder begeleiding van een post-doc of aio. De rapportage bestaat uit een schriftelijk eindverslag van de werkzaamheden en mondelinge toelichtingen op de voortgang in frequente werkbesprekingen. De theoriecomponent omvat een tentamen waarvan de stof direct gerelateerd is aan het onderzoek binnen de sectie.

86


Sectie Kristal- en Structuurchemie Contactpersonen: dr. H. Kooijman, prof.dr. P. Gros, dr. E.G. Huizinga, dr. L.M.J. Kroon-Batenburg 1. Het onderzoek van de sectie Het onderzoek is gericht op structuur-functie onderzoek van kleine en grote moleculen met belangrijke biochemische of biomedische werking. De centrale technieken die hierbij worden toegepast zijn de röntgenkristallografie (eiwitkristallografie, vezeldiffractie en hoge resolutie kristallografie), computational chemistry en biochemische technieken (moleculaire biologie, eiwitexpressie en zuivering). In de sectie worden de driedimensionale structuren van eiwitten en eiwitcomplexen (eiwit-eiwit, eiwit-ligand) tot op grote nauwkeurigheid bepaald. Structuuranalyses, ondersteund door biochemische experimenten en evt. computersimulaties, leiden tot fundamentele inzichten in de fysische en chemische eigenschappen die ten grondslag liggen aan de werking van deze moleculen in hun biologische omgeving. Het onderzoek richt zich met name op moleculaire herkenning en regulatieprocessen, die een essentiële rol spelen in levensprocessen. Voorbeelden waaraan gewerkt wordt zijn bloedplaatjesaanhechting, immuunrespons, amyloidvorming en membraaneiwitten van Gram-negatieve bacterien. Naast deze struktuurbiologische onderwerpen wordt ook nadrukkelijk gewerkt aan de ontwikkelingen van methoden en computerprogramma's in de kristallografie. Tot de sectie behoort ook het landelijke project (NWO-CW/UU) dat op verzoek van Nederlandse non-profit organisaties kristalstructuurbepalingen uitvoert van verbindingen tot ca. 200 atomen. Het onderzoek kenmerkt zich door een hoge graad van computerondersteuning, met toegang tot diverse databases, en inzet van technisch hoog ontwikkelde meet- en analyseapparatuur, in voorkomende gevallen gebruikmakend van internationale synchrotron röntgenbronnen. De sectie beschikt naast eigen in huis ontwikkelde software over een scala aan internationale standaardprogrammatuur en over een computernetwerk. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Tijdens de onderzoeksoriëntatie kan worden gewerkt op één van de lopende onderzoeksonderwerpen in de eiwitkristallografie of chemische kristallografie waarbij zowel toepassing van de technieken als analyse van de structuren centraal kunnen staan. Voor de eiwitkristallografierichting is het (sterk) aanbevelenswaardig het derdejaarsvak "Structuurbiologie" te volgen.


87

Sectie NMR-spectroscopie 1. Het onderzoek van de sectie NMR (Nuclear Magnetic Resonance) heeft een groot scala van toepassingsmogelijkheden. Hoge-resolutie NMR is een belangrijk hulpmiddel bij de structuuranalyse van organische moleculen en tegenwoordig ook van biomoleculen in oplossing. Wide-line NMR speelt een zelfde rol bij de analyse van vaste stoffen, zoals (bio)polymeren. Ook in de medische diagnostiek is NMR in de vorm van MRI (Magnetic Resonance Imaging) niet meer weg te denken als beeldvormingstechniek. Het onderzoek van de sectie heeft betrekking op hoge-resolutie NMR aan biochemische systemen. In het bijzonder wordt bij de structuuropheldering van eiwitten en nucleïnezuren gebruik gemaakt van geavanceerde 2D en 3D NMR technieken. Hiertoe heeft de sectie de beschikking over een flink wagenpark van NMR spectrometers (van 360 tot 900 MHz) en een groot aantal computer werkstations inclusief een Linux Beowolf cluster voor computer berekeningen. Het NMR onderzoek bevindt zich op het snijvlak van verschillende disciplines: structuurbiologie, scheikunde en computational physics. Know-how op een aantal deelgebieden is dus van belang: • biochemie, bij het produceren en isotoop-labelen van eiwitten, • experimentele NMR-spectroscopie, waarbij ook kennis van de NMR-theorie van belang is en • computational modelling technieken, bij de berekening van eiwitstructuren. Het onderzoek heeft voornamelijk betrekking op de volgende thema’s: (1) Methode ontwikkeling Het betreft hier nieuwe multidimensionale NMR-methoden voor de structuuropheldering van biomoleculen. Ook methoden voor de karakterisering van dynamische processen via het meten van kernspinrelaxatie worden ontwikkeld. (2) Moleculaire interacties bij de gen-regulatie Zowel eiwit-DNA interacties als de interacties tussen verschillende eiwitten, die een rol spelen bij de regulatie van de gen-expressie worden met behulp van NMR gekarakteriseerd. (3) Initiatiefactoren van de eiwit-biosynthese De stuctuur van prokaryotische initiatiefactoren zoals IF1 en IF2 en hun interacties met ribosomaal RNA worden bepaald. (4) Fotobiologische systemen Door middel van lichtbestraling in de NMR-probe wordt de structuur bepaald van intermediairen in de fotocyclus van fotosensorische eiwitten, zoals het Photoactive Yellow Protein. (5) Biocomputations Door middel van moleculaire modelling technieken worden verschillende aspecten van biomoleculen en hun interactie met andere moleculen bestudeerd zoals eiwit dynamica en vouwing, het effect van mutaties op structuur en stabiliteit, en predictie van de structuur van complexen.

2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: prof.dr. R. Boelens Docenten: prof.dr. R. Boelens, dr. R. Wechselberger De bachelorthesis beoogt een introductie in de moderne NMR-spectroscopie te geven en omvat een experimenteel en theoretisch deel. In het experimentele deel wordt geleerd een NMR spectrometer te bedienen en worden een aantal experimenten aan biomoleculen uitgevoerd. Hierover wordt een verslag geschreven. De theoretische cursus betreft twee onderdelen uit het college Structuurbiologische Technieken, waaronder NMR spectroscopie en één naar keuze. College Structuurbiologische Technieken (SBT) tijdens bachelorthesis of master (naar keuze 2 tot 4 ects) De secties NMR-spectroscopie, Kristal- en Structuurchemie en Biomoleculaire Massaspectrometrie verzorgen tezamen een college gericht op de theorie van de methoden in het structuur-functie onderzoek van eiwitten. Vier methoden worden behandeld: • NMR-spectroscopie, • computersimulaties (moleculaire dynamica), • massaspectrometrie, • eiwitkristallografie. In vergelijking met het differentiatiecollege Structuurbiologie wordt in dit college dieper ingegaan op de achterliggende theorieën. De mogelijkheid wordt geboden om (minimaal) 2 van de 4 onderdelen te volgen tijdens de bachelorthesis en de overige onderdelen facultatief tijdens de master fase te volgen. Als voorbereiding is het aanbevolen om het verdiepingsvak Structuurbiologie te volgen.


89

Sectie Biochemie van Lipiden 1. Het onderzoek van de sectie Lipiden (fosfolipiden, cholesterol, glycolipiden) zijn van essentieel belang voor de structuur en functie van biologische membranen. Behalve deze ‘membraan’ rol hebben vele lipiden, die in de cel voorkomen, een specifieke functie in fysiologische cellulaire processen, maar ook in pathofysiologische processen. In veel van deze processen worden lipiden enzymatisch afgebroken onder vorming van lipide fragmenten, die als intracellulaire 'second messengers' fungeren. Andere fragmenten, waaronder arachidonzuur, worden eerst in de cel verder omgezet in bio-actieve lipiden (bijv. prostaglandines), die vervolgens worden uitgescheiden. Via activering van specifieke receptoren beïnvloeden deze bio-actieve lipiden dan het functioneren van naburige cellen. Dit dynamische proces van voortdurende afbraak en biosynthese van membraanlipiden wordt onderzocht door studies aan enzymen, die deze processen katalyseren, en aan eiwitten die het transport van lipiden tussen membranen verzorgen. In dit moderne biochemisch onderzoek worden de eiwitten zowel in de reageerbuis als in de intacte cel in weefselkweek bestudeerd. Het gebruik van specifieke antilichamen speelt een belangrijke rol in deze studies. De aanwezigheid van onverzadigde vetzuren in de fosfolipiden maakt deze membraancomponenten gevoelig voor oxidatie door zuurstofradicalen. Lipide peroxidatie in de cel wordt bestudeerd in het kader van een breder project naar beschadiging van bio-macromoleculen (eiwitten, DNA) door reactieve zuurstof species en hoe dit kan worden voorkomen door anti-oxidantia als voedingsadditieven. Met behulp van de meest geavanceerde fluorescentie-imaging technieken worden de vorming van de diverse reactieve zuurstof species en de oxidatieprocessen zowel in de tijd als naar lokalisatie in de cel gevolgd. De • • • • • •

volgende onderwerpen worden thans bewerkt: Structuur en functie van fosfatidylinositol transport eiwitten De rol van lipide metabolieten in cel groei en apoptose (cel dood) Peroxisomen en intracellulaire oxidatieve stress Detectie van intracellulaire oxidatieve schade aan lipiden en eiwitten met behulp van fluorsecente probes Identificatie of geoxideerde eiwitten met proteomics technieken; Organel-specific targeting of peptide-gekoppelde fluorescente probes in levende cellen.

In het onderzoek komen de volgende technieken aan de orde: • eiwitzuiveringsmethoden (gelfiltratie, gelelectroforese, ionenwisselaars en affiniteitschromatografie) • immunologische technieken (immunoassays, blotting, antilichamen) • recombinant DNA technieken (cloneren, PCR reacties, site-directed mutagenese, expressie cDNAs) • fluorescentie technieken (spectroscopie, immunofluorescentie microscopie, imaging), • proteomics (2-D gelelectroforese) • weefselkweek, analyse lipide metabolieten,en gebruik van isotopen.

90


2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: dr. G.T. Snoek Docenten: dr. A.J. Aarsman, prof.dr. K.W.A. Wirtz, dr. G.T. Snoek, dr. D. Sakharov De studenten hebben de mogelijkheid om gedurende 12 weken kennis te maken met een biochemisch researchonderwerp. Na een korte literatuurstudie volgt een praktisch gedeelte onder leiding van een staflid of een promovendus. Over het onderzoek wordt een verslag gemaakt en een mondelinge presentatie (in het Engels) gehouden. Aanbevolen voorkennis: Biochemie 2, Biochemische Analysemethoden, Signaaltransductie (2e studiejaar Biologie); Virusziekten, Structuurbiologie (3e studiejaar)


91

Sectie Biochemie van Membranen 1. Het onderzoek van de sectie Biologische membranen vormen de begrenzing van de cel en de celorganellen, en spelen een essentiële rol in tal van processen, van transport van metabolieten tot communicatie met de omgeving. Membranen zijn dynamische structuren die bestaan uit een complex mengsel van lipiden en eiwitten. Voor het functioneren van gezonde cellen is het absoluut noodzakelijk dat deze bouwstenen op correcte wijze geassembleerd worden tot een goed werkend geheel. Membranen zijn ook een belangrijk doelwit voor antibiotica en geneesmiddelen. De sectie onderzoekt de moleculaire mechanismen die verantwoordelijk zijn voor de vorming, structuur en functie van membranen. Daarnaast doet de sectie onderzoek naar het werkingsmechanisme van antibiotica, de rol van membranen bij type II diabetes, en de ontwikkeling van membraan-gecoate formuleringen van geneesmiddelen. Actuele onderzoeksthema's: Fundamenteel: • Interacties tussen lipiden en peptiden. Gebruikmakend van modelmembranen van synthetische lipiden en peptiden wordt met biofysische technieken onderzocht op welke manieren lipiden en eiwitten elkaar beïnvloeden. • Insertie en assemblage van nieuw gesynthetiseerde membraaneiwitten. Hoe komen eiwitten de membraan in, wat bepaalt hun structuur en hoe vinden oligomere eiwitten elkaar in een membraan? • Fosfatidylcholine (PC) in gist. PC is een essentiële membraanbouwsteen in eukaryote cellen. Hoe wordt PC aangemaakt en afgebroken, hoe wordt het getransporteerd naar mitochondriën, en wat zijn de functies? Toegepast: • Werkingsmechanisme van het membraanactieve antibioticum nisine. Na binding aan de receptor vormt nisine poriën in de bacteriële membraan en doodt zo de bacterie. Hoe werkt dit precies? Opheldering van het werkingsmechanime kan leiden tot de ontwikkeling van een nieuwe klasse van antibiotica. • De rol van lipid II in de bacteriële celwandsynthese. Lipid II transporteert celwand subeenheden over de membraan voor koppeling aan de groeiende celwand. Ook hier biedt inzicht in dit proces aangrijpingspunten voor ontwikkeling van nieuwe antibiotica. • Cisplatina nanocapsules. Nanoprecipitaatjes van het cytostaticum cisplatina gecoat met een lipide bilaag hebben een superieure celdodende werking tegen kankercellen in vitro. Doel is de ontwikkeling van een nieuwe kankertherapie. • Amyloid-membraan interactie in diabetes type II. Het amyloid vormende peptide IAPP aggregeert tot ‘amyloid fibers’ die de insuline producerende cellen vernietigen. Welke rol spelen interacties met de celmembraan in dit proces? • Werkingsmechanisme van het polyeen antibioticum natamycine. Natamycine heeft een specifieke interactie met ergosterol, de tegenhanger van cholesterol in schimmels. Hoe leidt dit tot de dood van de schimmel? Gedetailleerde informatie over de verschillende projecten is te vinden op de website: http://cble.chem.uu.nl/biomem

92


2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: dr. A.I.P.M. de Kroon Docenten: prof.dr. B. de Kruijff, prof.dr. J.A. Killian, dr. A.I.P.M. de Kroon, dr. E.J. Breukink Studenten voeren een deelproject uit in een van de lopende onderzoeken waarbij ze ervaring opdoen met moleculair biologische technieken en/of biochemische methoden zoals isolatie en bestudering van biomembranen, bereiding en bestudering van modelsystemen, en/of biofysische technieken waaronder diverse vormen van spectroscopie, monolaagtechnieken, calorimetrie, en NMR. De theoretische component bestaat uit het verwerken van de meetresultaten, verslaglegging en mondelinge presentatie (in het Engels). Aanbevolen voorkennis: Biochemie 2 en Biochemische Analysemethoden, Signaaltransductie (2e studiejaar Biologie); Virusziekten, Structuurbiologie (3e studiejaar).


93

Sectie Membraan Enzymologie 1. Het onderzoek van de sectie De sectie bestudeert enzymen die betrokken zijn bij het metabolisme en transport van membraanlipiden in levende cellen. Cellen bevatten vele soorten lipiden. De verschillende membranen in eukaryotische cellen, van gist tot menselijke cellen, bevatten ieder een eigen combinatie van lipiden en bovendien zijn de individuele lipiden niet gelijkelijk verdeeld over de twee membraanhelften. Wij onderzoeken de moleculaire mechanismen die aan deze verschillen ten grondslag liggen en hun betekenis voor het functioneren van cellen. Naast de vraag hoe eiwitten lipiden bewegen, onderzoeken we ook hoe lipiden eiwitten sorteren. We hopen met ons onderzoek ook bij te dragen aan het genezen en voorkomen van een aantal (veelal aangeboren) ziekten die een gevolg zijn van defecten in de door ons bestudeerde enzymen. De meeste onderwerpen zijn fundamenteel biochemisch/moleculair celbiologisch van aard. Het onderzoek kent drie hoofdthema's: a. Lipiden translocatoren Sfingolipiden zijn verrijkt aan de buitenkant van de plasma membraan. Echter, verschillende sfingolipiden worden aan de cytoplasmatische kant gesynthetiseerd en moeten over een membraan transloceren om gebruikt te worden voor verdere lipidensynthese. Welke enzymen zijn verantwoordelijk voor deze translocatie, en wat is hun moleculaire werkingsmechanisme? b. Hydrolytische en biosynthetische enzymen Het grootste deel van de sfingolipiden wordt gesynthetiseerd in het Golgi apparaat en wordt uiteindelijk afgebroken in de lysosomen. Er zijn echter een veeltal van enzymen die sfingolipiden op andere locaties modificeren. Vaak genereren of verwijderen ze daarbij signaallipiden. Wij willen het enzymatische netwerk begrijpen dat de lipidenhomeostase in de cel bewaakt. c. Sfingolipide-eiwit interacties in de laterale scheiding (sortering) van eiwitten Na synthese worden eiwitten met verschillende bestemmingen van elkaar gescheiden in het endoplasmatisch reticulum en het Golgi apparaat. Dit gebeurt via een laterale scheiding naar verschillende membraandomeinen, die vervolgens worden opgenomen in specifieke klassen secretieblaasjes. Wij willen dit sorteerproces op moleculair niveau begrijpen. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: prof.dr. M.R. Egmond Docenten: prof.dr. M.R. Egmond, dr. J.C.M. Holthuis, prof.dr. G. van Meer, Dr. H. Sprong Studenten hebben de mogelijkheid om 10 weken kennis te maken met een biochemisch researchonderwerp en zich te bekwamen in het zelfstandig verrichten van een afgerond onderwerp. Na een korte literatuurstudie volgt een praktisch gedeelte onder leiding van een vast staflid of een promovendus. Er wordt naar gestreefd dat de student in aanraking komt met een verscheidenheid van technieken en leert verschillende onderwerpen kritisch te volgen. Over het onderzoek wordt schriftelijk en mondeling gerapporteerd. De studenten worden geacht de werkbesprekingen van de sectie bij te wonen. Bijbehorende theorieonderdelen: De theoretische component bestaat uit verslag, mondelinge rapportage in het Engels, een scriptie over een biochemisch onderwerp en presentaties van literatuur onderwerpen. Aanbevolen voorkennis: Keuzevak Signaaltransductie (2e jaar biologie) en de thema/verdiepingsvakken Katalyse, Virusziekten, Biochemie en biochemische analysemethoden, Structuurbiologie.

94


Debye Instituut Sectie Anorganische Chemie en Heterogene Katalyse 1. Het onderzoek van de sectie Het onderzoek binnen de sectie is geconcentreerd rond het thema ‘Anorganische chemie en katalyse’. Dit vakgebied is niet alleen industrieel van grote betekenis, maar ook wetenschappelijk zeer interessant. De industriële betekenis blijkt uit het feit dat in de Nederlandse petroleumraffinaderijen en chemische industrie heterogeen gekatalyseerde processen op grote schaal worden toegepast. Voorbeelden zijn de verwijdering van zwavel en metalen uit aardoliefracties, de productie van zwavelzuur, ammoniak en van belangrijke monomeren als monovinylchloride, acrylonitril en caprolactam. Recent is de belangstelling van producenten van organisch-chemische ‘fine chemicals’ voor katalytische processen sterk toegenomen. Behalve bij het gebruik van heterogene katalysatoren, is de Nederlandse industrie ook betrokken bij de bereiding ervan. Het onderzoek aan heterogene katalysatoren is tevens van groot wetenschappelijk belang. Er zijn vele raakvlakken met andere disciplines, bijvoorbeeld met de chemie en fysica van grensvlakken, met veel analytische technieken zoals elektronenmicroscopie, röntgendiffractie en röntgenabsorptiespectroscopie (EXAFS en XANES), XPS, Auger elektronenspectroscopie, gas-fysisorptie, infraroodspectroscopie, thermische analyse, enz. De breedte van het onderzoeksgebied komt onder meer tot uiting in de vele samenwerkingsverbanden waarin de onderzoekers participeren. Binnen de Utrechtse universiteit moeten genoemd worden de deelnames aan het Debye Instituut en het Katalyse Centrum Utrecht; in interuniversitair verband wordt deelgenomen aan het Nederlands Instituut voor Onderzoek in de Katalyse (NIOK). Buiten de universiteiten heeft de sectie middels een aantal derde geldstroom projecten vele kontakten met bedrijven (Engelhard, AKZO en Shell) en onderzoeksinstituten (o.a. GASTEC). Tenslotte, het maatschappelijk en wetenschappelijk belang van katalyse is recent weer eens bevestigd middels de selectie van de ‘Top-onderzoekschool Katalyse’ door NWO en de minister van OCW. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: dr. J.H. Bitter. Docenten: vaste staf en aio’s. De onderzoeksoriëntatie behelst een praktische en theoretische kennismaking met de bereiding, karakterisering en toepassing van de te onderzoeken materialen. Alhoewel het accent dikwijls ligt op de bereiding en de karakterisering, komen in een aantal gevallen ook de toepassingen aan de orde. De karakterisering wordt soms door de student zèlf uitgevoerd (b.v. in geval van temperatuur geprogrammeerde reductie/oxidatie of desorptie) of geschiedt door de betreffende analytische specialisten (textuuranalyse, röntgendiffractie, thermische analyse, enz.). Naast het verrichten van experimenteel werk bestuderen de studenten een stuk theorie, nemen zij deel aan algemene werkbesprekingen en colloquia en rapporteren zij schriftelijk en mondeling over hun experimentele werk. De beoordeling van de onderzoeksoriëntatie is gebaseerd op de uitvoering en de verslaglegging van het experimentele werk en op een lezing over één van de karakteriseringstechnieken. Voor wat betreft de aanbevolen voorkennis wordt ervan uitgegaan dat het tweede studiejaar met voldoende resultaat is afgerond. Verder is het wenselijk dat de derdejaars studieonderdelen Katalyse en Advanced scattering, structural and surface methods of Advanced Superstructures, Scattering and Microscopy (ASSSM) worden gevolgd.


95

Sectie Fysische en Colloïdchemie Meer informatie is te vinden op Internet: http://www.chem.uu.nl/fcc/www/fcc.html English version: www.chem.uu.nl/fcc/www/fcc.html 1. Het onderzoek van de sectie Colloïden zijn deeltjes van 1-1000 nm en zijn daarmee veel groter dan moleculen, maar klein genoeg om warmtebeweging (Brownse beweging) uit te voeren. Door de laatste eigenschap vertonen oplossingen van colloïdale deeltjes (dispersies) een grote gelijkenis met moleculaire systemen. Zo treden bijvoorbeeld diffusie, condensatie en kristallisatie in beide systemen op. Maar anders dan bij hun moleculaire tegenhangers kunnen interacties tussen colloïden naar wens gevarieerd worden. Bovendien maakt hun grotere afmeting hen geschikt voor een groot scala van onderzoekstechnieken, zoals: elektronenmicroscopie, lichtmicroscopie, sedimentatie, lichtverstrooiing, lichtdiffractie en magnetisatiemetingen. Kenmerkend voor het onderzoek van de sectie is de symbiose van chemie en fysica. Er wordt experimenteel onderzoek verricht naar de invloed van deeltjesvorm en −interactie op het macroscopische gedrag van colloïden. Zo worden onder andere thermodynamica (fasenovergangen), stromingsgedrag (reologie), diffusie en sedimentatie van dispersies bestudeerd. Uitgangspunt voor dit onderzoek zijn goed gedefinieerde modeldeeltjes met geschikte vorm en interactie. Synthese van colloïden en karakterisering met uiteenlopende technieken nemen daarom een belangrijke plaats in binnen het onderzoek. Het Van ’t Hoff laboratorium heeft een ruime expertise opgebouwd op het gebied van synthese van anorganische colloïden (bolvormig SiO2, naaldvormig AlOOH, plaatvormig Al(OH)3, magnetisch Fe3O4) en sinds enige tijd gaat ook veel aandacht uit naar organische colloïden zoals poly(methylmethacrylaat)).en gefluoriseerde latices. Naast het experimentele werk wordt ook gewerkt aan de statistisch-mechanische theorie van dispersies en computersimulaties. De combinatie van synthese, fysische experimenten en theorie/simulaties maakt colloïdchemie een zeer veelzijdig vak waarbinnen mensen met uiteenlopende interesses werkzaam zijn. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Contactpersoon: drs. Mark Klokkenburg (tel. 253 2888), kamer N724 Kruytgebouw. Docent: prof.dr. A.P. Philipse In het praktische gedeelte (ongeveer 10 weken) maakt de student kennis met de chemie en fysica van colloïdale systemen. Het werk bestaat uit synthese en karakterisering van modeldeeltjes, waarmee vervolgens fysische experimenten worden uitgevoerd. In overleg met de begeleider kan de nadruk worden gelegd op het interessegebied van de student. Het praktische gedeelte wordt afgesloten met het schrijven van een rapport en het geven van een werkbespreking. Voorkennis: Fysische Chemie 3 is sterk aanbevolen.

96


Organische Chemie en Katalyse In het begin van 2005 is de nieuwe organisatorische eenheid “Organische Chemie en Katalyse” geformeerd uit de voormalige secties “Fysisch Organische Chemie” en “Metaal Gestuurde Syntheses”. Door een toenemend aantal gemeenschappelijke factoren tussen de twee groepen op zowel onderwijs- en onderzoekgebied, is een nauwere samenwerking op organisatorisch gebied een logisch gevolg. De individuele research programma’s van de twee groepen, waarvan Prof. Jenneskens en prof. Van Koten de respectievelijke leerstoelhouders zijn, opereren op een relatief onafhankelijke basis en ontwikkelen zich paralel, echter met vele gemeenschappelijke interesses. Het “Organische Chemie en Katalyse” cluster biedt een stimulerende dynamische omgeving voor research aan het front van de chemische wetenschap in een sterk internationaal georiënteerde omgeving. Het cluster maakt deel uit van het Debye Instituut en is betrokken bij een groot aantal lokale, nationale en internationale samenwerkingsverbanden. 1. Het onderzoek van de groep Metaal Gestuurde Synthese De moderne samenleving heeft behoefte aan schone en efficiënte processen voor het maken van de talloze organische stoffen die zij gebruikt. Zulke processen leveren uitsluitend de gewenste producten en gaan zo economisch mogelijk om met grondstoffen en energie ('groene chemie'). Bij de ontwikkeling van die processen speelt de homogene katalyse een belangrijke rol. De homogene katalyse maakt gebruik van de unieke mogelijkheden die metaalatomen en metaalionen, mits omringd door de juiste ligandmoleculen, bieden voor het activeren en oriënteren van uitgangsstoffen. In het ideale geval komen alle atomen en atoomgroepen van de uitgangsstoffen in de juiste volgorde en op de juiste plaats in de productmoleculen terecht (regioselectiviteit) en vormt zich, in het geval van asymmetrische productmoleculen, alleen het goede stereo-isomeer (stereoselectiviteit). Het onderzoek van de groep bestaat uit een twaalftal deelprojecten die allen betrekking hebben op aspecten van de homogene katalyse en het gebied bestrijken van productgerichte organische synthese, waarbij metaalverbindingen als katalysatoren worden toegepast, tot het ontdekken van nieuwe organometaalverbindingen met nog onbekende katalytische eigenschappen. Enkele voorbeelden: • Onderzoek aan organometaalverbindingen die twee of meer metaalatomen bevatten. Deze verbindingen worden in de industrie veel toegepast als katalysator bij hydroformylerings- en hydrogeneringsprocessen en bij polymerisatiereacties. Ook bekende stoichiometrische reagentia zoals de in de organische synthese veel toegepaste cupraten behoren tot deze groep. Wij ontwikkelen cupraat-reagentia verder tot systemen waarin koper nog slechts in katalytische hoeveelheden voorkomt en die in hoge mate regio- en stereoselectief zijn. • Onderzoek naar de eigenschappen en katalytische toepassingen van metaalcoördinatiecomplexen van overgangsmetalen als palladium, platina, nikkel, rhodium, ruthenium en titanium. Deze complexen worden steeds vaker toegepast in industriële processen waarbij uit laag-moleculaire grondstoffen belangrijke producten worden gevormd. Een voorbeeld is de synthese van azijnzuur uit methanol en koolmonoxide met behulp van een rhodium-katalysator complex. Hierbij wordt ook gekeken naar katalyse in nieuwe media als fluorkoolwaterstoffen en super-kritisch CO2. • Onderzoek naar de verankering van metaalcomplexen aan onoplosbare dragermaterialen zoals silica of, als nieuwste ontwikkeling, aan oplosbare 'nanoscale' moleculen zoals dendrimeren. Katalyse met behulp van zulke verankerde complexen vergemakkelijkt de scheiding van katalysator en product bij toepassingen in de bulk- en fijnchemie.


97

• Onderzoek naar de biologische aspecten van overgangsmetaalcomplexen. Door synthetische metaalcomplexen te combineren met biologische bouwstenen zoals suikers, aminozuren, of zelfs complete enzymen, wordt gezocht naar nieuwe toepassingen van deze complexen als wateroplosbare katalysatoren, selectieve biomarkers, of enantioselectieve katalysatoren. Daarnaast worden Fe- en Zncomplexen bestudeerd als structurele en functionele modellen voor de actieve centra in metallo-enzymen. Onze sectie beschikt over alle faciliteiten om de vaak zeer reactieve organometaalverbindingen te kunnen hanteren en analyseren. Daarbij worden alle gebruikelijke scheidingstechnieken (kristallisatie, destillatie, gaschromatografie, hoge druk vloeistof-chromatografie) en spectroscopische technieken (multikern-NMR, UV/VIS, IR, GC/MS) toegepast. Voor kristalstructuurbepalingen wordt nauw samengewerkt met de sectie Kristal- en Structuurchemie. Fysisch Organische Chemie Het centrale thema van het onderzoek binnen de groep Fysisch-Organische Chemie is de moleculaire architectuur van organische materialen. Dit houdt in dat er wordt gewerkt aan het ontwerp, de synthese en karakterisering van organische verbindingen en daarvan afgeleide aggregaten en/of polymeren. Deze systemen bezitten bijzondere structuurkenmerken, bijzondere fysische eigenschappen en/of chemische eigenschappen, die o.a. toepassing vinden in de materiaalkunde, optica, elektronica en katalyse. Binnen het centrale thema worden de volgende deelgebieden bewerkt: (1) Polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Deze activiteit richt zich enerzijds op het gebruik van gasfase-chemie voor de bereiding van polycyclische aromatische koolwaterstoffen die niet of uiterst lastig toegankelijk zijn via nat-chemische methoden. Het betreft met name zogenaamde niet-alternerende polycyclische aromatische koolwaterstoffen, verbindingen die opgebouwd zijn uit zowel ringen met een even aantal koolstofatomen als ringen met een oneven aantal koolstofatomen. Daarnaast worden de mechanismen van de vorming en interconversie van niet-alternerende polycyclische aromatische koolwaterstoffen onder hoge temperatuurcondities opgehelderd. Dit onderzoek levert waardevolle inzichten in de milieuaspecten van verbrandingsprocessen, de vormingsmechanismen van fullerenen (buckyballs) en koolstof nanobuizen en de toxicologie van polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Anderzijds bezitten polycyclische aromatische koolwaterstoffen intrigerende redox en optische eigenschappen die ze uitermate geschikt maken voor toepassing in materialen met optische, elektronische of elektro-optische funkties. (2) Geconjugeerde organische materialen. Verbindingen met een geconjugeerd elektronsysteem hebben een grote toekomst in de plastic elektronica, als moleculaire stroomdraad en in electro-optische materialen als LEDs (light emitting diodes) en zonnecellen. Binnen dit kader wordt binnen de groep Fysisch-Organische Chemie met verschillende soorten geconjugeerde verbindingen gewerkt. Te denken valt hierbij aan materialen die gebaseerd zijn op de bijzondere eigenschappen van de silicium-silicium binding, σ−π geconjugeerde oligo(cyclohexylideen)derivaten en vertakte π-elektronsystemen. Het onderzoek richt zich in het bijzonder op het ontwerp, de synthese en de bestudering van de elektronische en optische eigenschappen van genoemde verbindingen.

98


(3) Hybride Organische/anorganische materialen Het zwaartepunt van dit deelonderwerp ligt bij het modificeren en functionaliseren van anorganische oppervlakken (silica, alumina, hydrotalcieten, metalen) met organische groepen. Dit zijn bijvoorbeeld groepen die katalytisch aktief zijn of er zorg voor dragen dat aktieve funktionele anorganische componenten compatibel worden met organische polymere materialen (nano-composieten). Een ander projekt omvat de ontwikkeling van milieuvriendelijke polymeren die aangroei van bio-materiaal voorkomen. Hoewel experimenteel werk verreweg de belangrijkste component van de bovengenoemde drie deelgebieden is, mag niet onvermeld blijven dat ook quantummechanisch rekenwerk in zowel de ontwerp- als de interpretatiefase veelvuldig toegepast wordt. Het rekenwerk wordt veelal uitgevoerd in nauwe samenwerking met de theoretische chemie groep die ook deel uitmaakt van het “Organische Chemie en Katalyse” cluster. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: dr. J.T.B.H. Jastrzebski Docenten: prof.dr. G. van Koten, prof.dr. L.W. Jenneskens, dr. G.P.M. van Klink, dr. R.J.M. Klein Gebbink, dr. C.A. van Walree, dr. J.T.B.H. Jastrzebski. Werkvormen: Onderzoeksstage bestaande uit praktisch werk gedurende een periode van 10 weken, het schrijven van een verslag daarover en het schriftelijk en mondeling rapporteren van het eigen werk in voortgangsbesprekingen. De student krijgt de gelegenheid om, in samenwerking met een promovendus, aan een onderzoeksonderwerp naar zijn of haar keuze te werken. De aandacht is in het begin vooral gericht op het leren toepassen van de technieken die nodig zijn voor het veilig maken van en het omgaan met organometaalverbindingen, reagentia, polymeren, etc.. Daarna wordt, afhankelijk van het gekozen onderwerp, gekeken naar de praktische aspecten van selectieve organische reacties, zoals het invoeren van chirale centra in moleculen, katalyse door metaalcomplexen, het hechten van katalytische moleculen aan dendrimeren, katalysator-recycling, etc. Identificatie van de gemaakte verbindingen gebeurt door spectroscopische en fysisch-chemische analyse (NMR, IR, UV/VIS, GC-MS, associatiegraad metingen, e.d.). In principe voeren studenten zelf hun analyses uit na instructie door hun begeleider. De eindbeoordeling geschiedt op basis van de uitvoering van het praktische werk, het schriftelijke verslag en een mondelinge presentatie. Het themavak Katalyse vormt een goede theoretische basis voor een onderzoeksoriëntatie bij onze groep.


99

Sectie Gecondenseerde Materie en Grensvlakken (Condensed Matter and Interfaces, CMI) www.chem.uu.nl/cmi Prof.dr. J. J. Kelly, Prof.dr. J.P.J.M. van der Eerden, Prof.dr. D. Vanmaekelbergh, Prof.dr. A. Meijerink, Dr. C. De Mello Donegà, Dr. T. Vlugt Prof.dr. C. Ronda (Philips, Aachen) 1. Het onderzoek van de sectie In de sectie worden de moleculaire structuur en de opto-electronische eigenschappen van grensvlakken en nanomaterialen bestudeerd. Er is veel aandacht voor de vorming en zelforganisatie van grensvlakken en nanostructuren, zowel op theoretisch als experimenteel niveau. De optische, elektrische en magnetische eigenschappen hangen sterk af van de typische afmetingen die in het nanometer gebied liggen. Halfgeleider nanokristallen, bijvoorbeeld, hebben een elektronische structuur, en dus ook optische en elektrische eigenschappen, die worden bepaald door de vorm en grootte van het kristal. Dit komt doordat de ladingsdragers (elektronen en gaten) zijn opgesloten in het nanokristal, dat fungeert als een quantum-doos. In de deelsectie geleid door van der Eerden en Vlugt wordt onderzoek verricht naar de moleculaire structuur en de dynamica van grensvlakken. Grensvlakken treden op tussen verschillende materialen of tussen verschillende fasen van hetzelfde materiaal. Vele belangrijke processen spelen zich af aan deze grensvlakken. Voorbeelden zijn kristaloppervlakken tijdens groei, katalysatoroppervlakken, vloeistofgrensvlakken tijdens ontmenging en lipide dubbellagen als model voor biomembranen. In de deelsectie geleid door Meijerink, De Mello Donegà en Vanmaekelbergh wordt onderzoek verricht naar de synthese van kristallen met nanometer dimensies, en naar de zelf-organisatie van deze bouwstenen in grotere eenheden; i.e., “superkristallen”. Ook luminescerende ionen in vaste stoffen worden bestudeerd. De optische en elektrische eigenschappen van deze systemen worden bestudeerd met optische spectroscopie, i.e. absorptie en(tijdsopgeloste) luminescentie, de elektronische structuur van een individueel nanokristal wordt bestudeerd met behulp van elektron-tunneling spectroscopie met een STM. Meijerink en Ronda (Philips) werken samen op het gebied van luminescente materialen voor industriële toepassingen. In de deelsectie geleid door Kelly worden halfgeleider/elektrolyt fasengrenzen bestudeerd. Men probeert het electrochemisch etsen van halfgeleiders in een elektrolyt op moleculaire schaal te begrijpen. Het onderzoek is van groot belang in de halfgeleiderindustrie en voor de optica. Het onderzoek in de sectie is multidisciplinair, er is een intensieve samenwerking tussen de deelsecties. Vaste stof chemie, oppervlaktechemie en elektrochemie worden gebruikt om nanostructuren te maken met interessante optische en elektronische eigenschappen. Experimenteel worden de systemen op nanometerschaal onderzocht met Atomic Force en Scanning Tunneling Microscopie. Simulaties worden uitgevoerd om het theoretisch begrip verder te ontwikkelen. De optische eigenschappen worden gemeten met behulp van luminescentie-spectroscopie. Overdracht van elektronen van de ene naar de andere fase en beweging van ladingen over macroscopische afstanden is het onderzoeksgebied van de elektrochemie. Vaak is de combinatie van deze disciplines essentieel voor het verkrijgen van fundamenteel inzicht. Het onderzoek is belangrijk voor de chemie en fysica van materialen, en kent enkele direkte practische toepassingen, met name op het gebied van lampfosforen, elektrochrome materialen, licht emitterende dioden en zonnecellen. Dit kunnen we illustreren met enkele korte voorbeelden. * Met behulp van vaste-stofchemie worden oxide- en fluoridekristallen gemaakt, gedoteerd met zeldzame aardionen. De elektronen in het ion worden geëxciteerd met hoog energetisch (UV) licht en vallen terug naar de grondtoestand door uit-

100 Studiegids Bachelor Scheikunde 2006/2007

zenden van één, maar soms ook twee zichtbare fotonen. In het laatste geval wordt dus een hoogenergetisch foton omgezet in twee zichtbare fotonen. Dit onderzoek naar 'quantum-knippen' is van direct belang voor de nieuwe generatie lampfosforen. * Eenkristallijn GaP (een halfgeleider) kan poreus worden geëtst. Hierdoor ontstaat een eenkristallijn netwerk (spons) met bijzondere opto-elektrische eigenschappen. Bijvoorbeeld, door licht gevormde elektronen en gaten in een fotodiode op basis van poreus GaP worden met 100% efficiëntie in stroom omgezet; ter vergelijking: de efficiëntie van een gewoon eenkristal is maar 1%. * Met behulp van colloïdchemie worden zeer kleine (1-5 nm) halfgeleidende eenkristallen gemaakt, waarvan de optische, elektrische en elektrochemische eigenschappen niet alleen door de chemische samenstelling, maar ook door de afmetingen worden bepaald. Dergelijke materialen kunnen toepassing vinden in de 'nanoelektronica'. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinatoren: J.J. Kelly en J.P.J.M. van der Eerden Docenten: Vanmaekelbergh, Meijerink, Kelly, De Mello Donegà, Vlugt, en Ronda De bachelorthesis is de weerslag van een onderzoeksstage van drie maanden. Het belangrijkste doel van de onderzoeksstage is dat de student kennismaakt met de gang van zaken bij wetenschappelijk onderzoek en zelf meewerkt met zulk onderzoek. Om onderzoek te kunnen starten zal hij/zij zich oriënteren op een deelvraag van het lopend onderzoek in de sectie. Hierbij zal regelmatig overleg zijn met de docent en zal literatuurstudie plaatsvinden. Daarna zal de student experimenteel werk of een computer simulatie verrichten. Gedurende de gehele stageperiode zal de student de werkbesprekingen van de sectie bijwonen. Hij/zij zal zelf tenminste één maal mondeling over zijn/haar eigen werk rapporteren en een verslag over het eigen onderzoek schrijven. Voorkennis: voor een goed verloop van de onderzoeksstage is het noodzakelijk dat je de fysisch-chemische vakken van het basiscurriculum beheerst. Over het opvullen van eventuele hiaten die essentieel zijn voor het geplande onderzoek wordt overleg gepleegd. Aanbevolen: Moleculen en materialen, Advanced scattering, structural and surface methods (ASSSM) en/of het vak Vaste stoffen en Oppervlakken.


101

Sectie Theoretische Chemie http://tc5.chem.uu.nl 1. Het onderzoek van de sectie In ons onderzoek passen wij de quantummechanica toe op chemische problemen. Het gaat er daarbij allereerst om of een waargenomen verschijnsel, bijvoorbeeld de activeringsenergie voor een reactie, door ons berekend kan worden. Ons hulpmiddel daarbij is een verzameling grote quantumchemische rekenprogramma’s die draaien op de computers in de sectie, op de faculteitscomputer of op de landelijke supercomputers (via SURFNET). Zo’n programma lost (via benaderingen) de Schrödinger-vergelijking op en levert op die manier allerlei uitkomsten die met energie te maken hebben zoals evenwichtsstructuren, vormingswarmte, isomerisatie-energie, activeringsenergie, vibratiefrequenties en de aanslagenergie naar aangeslagen toestanden. Men vindt ook golffuncties, waaruit andere grootheden berekend kunnen worden, bijvoorbeeld ladingsdichtheden, elektrische velden, chemical shifts, en eigenlijk alles wat maar meetbaar is. Maar een geslaagde berekening is nog maar het begin. Je kunt een stap verder gaan door een verklaring te zoeken voor het verschijnsel. De quantumchemie is een krachtige methode bij dit verklarende werk omdat men de berekening kan manipuleren (bijv. termen in de Hamiltoniaan aan/uit zetten), en omdat experimenteel moeilijk toegankelijke situaties (zoals de overgangstoestand van een chemische reactie) net zo goed doorgerekend kunnen worden als een evenwichtstoestand. Je kunt ook voorspellingen proberen te doen over vergelijkbare verschijnselen in nog niet onderzochte systemen. Dit is iets waar men in de industrie op uit is: misschien vindt men zo een nieuw medicijn of een nieuwe katalysator. Maar wat te doen als de berekening faalt? Dit kan het gevolg zijn van onjuiste aannames in de programmatuur: de elektronencorrelatie werd onvolledig beschreven, relativistische effecten werden ten onrechte verwaarloosd, de invloed van het oplosmiddel werd weggelaten. Het ontwikkelen van betere programmatuur is daarom een belangrijk onderdeel van het werk in onze sectie. Werkterreinen die onze speciale aandacht hebben zijn: • reacties van exotische ionen en moleculen in de massaspectrometrie; • reacties en fysische eigenschappen van (bio)organische moleculen; • katalyse; • het ontwikkelen van alternatieve methodes, zoals de Valence Bond methode; • het verbeteren van de programmatuur. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects). De onderzoeksoriëntatie Theoretische chemie bestaat uit ‘experimenteel’ quantumchemisch onderzoek. Dit houdt in het plannen en uitvoeren van berekeningen, het verwerken en interpreteren van de resultaten, en soms het ontwikkelen van een nieuw stuk programmatuur. Het onderzoek sluit meestal aan bij het lopende onderzoek van de begeleider (één van de promovendi of stafleden), maar de student mag ook zelf met suggesties komen. Het onderzoek wordt afgesloten met een verslag en een korte werkbespreking. Aanbevolen voorkennis: geen speciale eisen. Coördinator onderzoeksoriëntatie en specialisatie: dr. J.H. van Lenthe tel. 253 2733, e-mail [email protected].


Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen Secties Chemiedidactiek, Natuurkundediedactiek, Biologiedidactiek en Wiskundedidactiek 1. Het onderzoek van de secties Het voornaamste onderzoeksterrein van de sectie is de didactiek van de bètaschoolvakken in vwo en havo. Het onderzoek wordt mede geïnspireerd door de landelijke discussies over richtingen voor een nieuwe invulling van het bètaonderwijs. Zowel het bieden van een perspectief op beroepen waarbij bèta kennis een duidelijke rol speelt, als een perspectief op bèta -voor-iedereen, heeft onze aandacht. Uit diverse analyses is gebleken dat de aansluiting tussen de schoolvakken en de ‘leefwereld van leerlingen’ onvoldoende is. We richten ons onderzoek dus voornamelijk op het ontwerpen en evalueren van onderwijs met daarin onderwerpen en werkvormen die de leefwereld van leerlingen relateert aan bèta kennis. Dit betekent dat het ontwerpproces en de verantwoording ervan onderwerp van onderzoek is. Voor een aantal onderwerpen, zoals de kwaliteit van water, superadsorberende materialen en gezonde en schadelijke effecten van stoffen, wordt nieuw onderwijsmateriaal ontworpen. Het ontwerpproces moet voortbouwen op eerder verkregen vakdidactische kennis. Het nieuwe onderwijsmateriaal wordt aan de hand van een theoretische onderbouwing getest op één of enkele scholen. Met de evaluatiegegevens wordt het materiaal bijgesteld. Tevens wordt zo nieuwe kennis verworven over leerprocessen van leerlingen bij het vak scheikunde. Meer informatie is te vinden op de site: www.cdbeta.uu.nl of www.chem.uu.nl/chemdid. 2. Invulling van de bachelorthesis (3e jaar, 15 ects) Coördinatie: mw. Dr. Ir. A.M.W. Bulte (chemie), [email protected], tel. 030 2533775 Als student werk je mee binnen één van de onderzoeken van de sectie. Je richt je onderzoek bijvoorbeeld op een deel van het ontwerp van onderwijsmateriaal, het systematisch opzetten van een practicumproef, het uitwerken van evaluatiegegevens over een lessenserie, of een onderzoek naar voorkennis bij leerlingen. Afhankelijk van de mogelijkheden die zich voordoen en natuurlijk ook afhankelijk van je eigen voorkeur, wordt in gezamenlijk overleg een opdracht geformuleerd. Het is dus belangrijk tijdig te laten weten of je overweegt om je bachelor-thesis bij Chemiedidactiek in te vullen. Ook in het eerste jaar bij het practicum Meten en Maken en in het research project aan het einde van het tweede jaar zijn mogelijkheden om mee te werken aan het onderzoek van de sectie. Aanbevolen voorkennis voor alle projecten bij Chemiedidactiek: zie Communicatieen Educatie (CE) cursussen in de bacheloropleiding en www.cdbeta.uu.nl.


103

Copernicus Instituut Sectie Natuurwetenschap en Samenleving Contactpersoon: dr. E. Nieuwlaar 1. Het onderzoek van de sectie In brede kring wordt de noodzaak gevoeld een samenleving op te bouwen die voorspoediger, rechtvaardiger en veiliger is en die de mogelijkheden voor latere generaties niet in gevaar brengt. Dit vereist een ontwikkeling van de samenleving die duurzaam is. De realiseerbaarheid van een duurzame ontwikkeling van de samenleving wordt mede bepaald door de ontwikkeling van wetenschap en technologie. Het onderzoek van de sectie Natuurwetenschap en Samenleving wil hieraan bijdragen. Binnen het onderzoek van de sectie wordt vooral aandacht besteed aan de vraagstukken op het gebied van energie en milieu, technologische risico's en landgebruik. Het onderzoek van de sectie is onderverdeeld in de volgende thema’s: • De vraag naar energie en materialen. Onderzoek naar energie- en materiaalefficiëntie en methoden om deze te verbeteren. Hierbij wordt zowel naar technische als economische aspecten gekeken terwijl ook aandacht wordt besteed aan implementatie en effectiviteit van beleid op dit gebied. • Opties voor een duurzame energievoorziening. Onderzoek naar de mogelijkheden om energiedragers beschikbaar te stellen tegen de laagste maatschappelijke kosten. Het werk omvat o.m. studies naar de mogelijkheden van biomassa, zonneenergie en schone inzet van fossiele energiedragers. • Landgebruik en biodiversiteit. Onderzoek naar o.a. maatschappelijke aspecten van natuurbehoud, multifunctioneel landgebruik, ontwikkelen van methoden voor het waarderen van natuur en biodiversiteit. • Management van milieurisico’s. Onderzoek naar een betere interactie tussen wetenschap, beleid en samenleving, hoofdzakelijk gericht op complexe milieuproblemen zoals klimaatverandering. Informatie over het onderzoek van de sectie Natuurwetenschap en Samenleving is te vinden op het internet: http://www.chem.uu.nl/nws 2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Contactpersoon: dr. E. Nieuwlaar De onderzoeksoriëntatie dient als kennismaking met het verrichten van interdisciplinair onderzoek. Er wordt gewerkt aan de onderwerpen die deel uitmaken van het onderzoek van de sectie Natuurwetenschap en Samenleving. Van het onderzoek wordt een schriftelijke en zo mogelijk mondelinge verslaggeving gemaakt. Aanbevolen theorie-onderdelen: keuzevak Energieanalyse Docenten: prof.dr. K. Blok, drs. J.N.M. Dekker, dr. A.P.C. Faaij, dr. G.H.E. Nieuwdorp, dr. E. Nieuwlaar, dr. M. Patel, drs. M. Rietbergen, prof.dr. W.C. Turkenburg, dr. J. Versluis, dr. P.A. Verweij, prof.dr. H.J.M. de Vries


Department Farmaceutische Wetenschappen Medicinal Chemistry 1. Beschrijving van het onderzoek: Medicinal chemistry houdt zich bezig met het ontwerpen, vinden, maken en bestuderen van biologisch actieve stoffen op moleculair niveau. Hoewel oorspronkelijk de nadruk lag op stoffen die verband houden of kunnen leiden tot geneesmiddelen en aanverwante verbindingen (metabolieten, toxische stoffen), is tegenwoordig het wetenschapsgebied van de medicinal chemistry veel breder. Ze richt zich tevens op stoffen die inzicht in de biochemie en biologie van ziekteverwekkende processen kunnen verschaffen, met nieuwe benaderingen hiervoor met het vinden van nieuwe “targets” (‘aangrijpingspunten’ voor geneesmiddelen) voor de behandeling van ziekten. Peptiden en eiwitten spelen een centrale rol in vrijwel elke ziekte. Ze zijn daarom in veel gevallen goede aangrijpings- of uitgangspunten voor de behandeling van ziekten. In de meeste gevallen zijn peptiden echter ongeschikt als geneesmiddel en er is daarom een grote interesse in peptidomimetica, die sommige van de nadelen van peptiden niet bezitten. Het onderzoek van de sectie medicinal chemistry richt zich voor een belangrijk deel op het ontwerp, de bereiding en de bestudering van peptiden en peptidomimetica. Vooral peptiden en peptidomimetica die een rol kunnen spelen in het centrale zenuwstelsel, in signaaltransductie, in de vorming van eiwitfibrillen (Alzheimer, BSE, diabetes) alsmede infectie en immuniteit hebben de aandacht. Er is verder aandacht voor fundamentele aspecten van moleculaire herkenning en biomoleculaire herkenning o.a. in het onderzoek aan synthetische receptormoleculen gericht op nieuwe antibiotica en katalyse. De andere onderzoekslijn betreft de synthese, structuur en toepassingen van dendrimeren, waarbij toepassingen in de richting van multivalente koolhydraat liganden, synthetische vaccins, gentherapie en katalyse met name aandacht krijgen. In het kader van proteomics bestuderen wij onder andere de verrijking en analyse van gefosforyleerde peptiden uit complexe mengsels en de interactie tussen koolhydraatketens met koolhydraatbindende eiwitten zoals glycosidases. Uiteenlopende methoden en technieken op het gebied van het ontwerpen van moleculen (molecular modeling, docking, moleculaire mechanica en dynamica), het maken en vinden van verbindingen (geavanceerde organische synthese, solidphase synthese, combinatoriële chemie, isolatie) en het bestuderen van verbindingen (surface plasmon resonantie, massaspectrometrie, NMR, biologische activiteit) worden gebruikt en ontwikkeld. Dit gebeurt binnen de sectie of in diverse samenwerkingsverbanden binnen en buiten de universiteit.


105

2. Invulling van de bachelorthesis (3e studiejaar, 15 ects) Coördinator: prof.dr. R.M.J. Liskamp Docenten: dr. R.J. Pieters, dr. E.E. Moret, dr. N.J. de Mol, dr. J. Kemmink, dr.ir. D.T.S. Rijkers De onderzoeksoriëntatie vindt plaats bij een van de onderzoekslijnen van de medicinal chemistry. Studenten worden begeleid door een aio/oio, post-doc of docent.


Bijlagen

Adressen van in het opleidingstatuut genoemde studentenvoorzieningen De adressen in deze bijlage zijn onderhevig aan veranderingen. U kunt voor het juiste adres contact opnemen met het Studenten Service Centrum, tel. 030-253 7000 Voor adressen en telefoonnummers van studentenorganisaties op het gebied van sociale voorzieningen en gezondheidszorg, onderwijs en politiek, internationale betrekkingen sport en cultuur, studentenverenigingen, levensovertuiging, huisvesting en eten en drinken zie www.uu.nl > Onderwijs > Naast het studeren of het Vademecum.


107

A

OSIRIS

Beknopte handleiding OSIRIS Student Met OSIRIS Student, de internettoegang voor het Onderwijs en Studenten Informatie, Registratie en Inschrijf Systeem OSIRIS, kan je via Internet gegevens aan de administraties doorgeven, je inschrijven op onderwijs en toetsen, en resultaten raadplegen.

Hoe krijg je toegang tot OSIRIS Student? OSIRIS Student is een web-applicatie. Je kunt OSIRIS Student dus gebruiken op elke PC die met het internet verbonden is. Met de internetbrowser (Netscape of Internet Explorer) surf je naar www.uu.nl/osirisstudent en daar vind je de verwijzing naar het programma OSIRIS Student. Gewoon dubbel klikken en het programma zal om je gebruikersnaam en wachtwoord vragen. Deze zijn of worden je bij de aanvang van je studie ter beschikking gesteld. Ouderejaars die nog geen username en wachtwoord hebben, kunnen dit bevragen bij de Studentenadministratie (zie hieronder SOLIS-Stol). Nadat je de correcte gegevens hebt ingevoerd zal het hoofdmenu van OSIRIS Student op het scherm verschijnen. Je hoeft dus geen speciale software op de PC te installeren. Daar het een webapplicatie is kan je OSIRIS Student overal ter wereld gebruiken: van de PC’s in de computerzalen van je faculteit, de deskcomputer bij je stage-adres, de computer in je ouderlijk huis tot het internetcafé in de plaats waar je op dat moment op vakantie bent. NB. Je gebruikersnaam is je universitaire e-mailadres ([email protected]). In OSIRIS zijn studenten onder dit adres bekend (andere e-mail adressen kunnen niet geregistreerd worden). Als er dus vanuit de faculteit e-mail gestuurd wordt naar (groepen) studenten, zal dit naar het universitaire mailadres zijn! We adviseren je als je ook een ander mailadres gebruikt, op het universitaire mailadres een automatische forward naar Yahoo, Hotmail etc. adressen te zetten. Meer informatie over hoe je dit doet vind je op www.ictus.uu.nl/studentenmail/forwardvacation.nl

Hoe veilig is OSIRIS Student Nadat je je gebruikersnaam en wachtwoord hebt ingetoetst toont OSIRIS Student je naam en studentnummer. Het studentnummer, dat je zelf niet kunt wijzigen, zal door het programma gebruikt worden bij het opzoeken van alle overige gegevens die je opvraagt. Dus je krijgt alleen je eigen gegevens te zien. Op vergelijkbare wijze kun je alleen voor jezelf inschrijven op cursussen en tentamens. Wel belangrijk is om als je een PC in een openbare ruimte gebruikt goed uit te loggen. Weliswaar logt het systeem zelf na korte tijd uit, maar tot dat moment kunnen anderen jouw gegevens raadplegen en muteren.

Gebruik OSIRIS Student Op het welkomstscherm klik je op de knop Inloggen, dan wordt om je gebruikersnaam en wachtwoord gevraagd. Vervolgens klik je weer op de knop Inloggen; dan verschijnt je naam en studentnummer. Je kan nu kiezen (door de betreffende knop aan te klikken) voor

Personalia Hier kunt je je persoonlijke gegevens raadplegen. Door onderaan op de knop Wijzig Adres te klikken kunt U hier uw adres muteren. De adreswijzigingen wordt automatisch doorgegeven aan de Centrale Studentenadministratie


Rooster (wordt niet ingevoerd, is steeds bijgewerkt beschikbaar op http://www.chem.uu.nl/ verder doorklikken via /onderwijs, /studeren, /scheikundepraktische informatie naar roosters).

Resultaten Het scherm toont de laatste 10 behaalde resultaten.

Inschrijven

Voor de cursussen en toetsen van de eerste periode, wordt je automatisch ingeschreven door het secretariaat van het Onderwijsinstituut. Voor de cursussen vanaf periode 2 moet je zelf inschrijven. Aller cursussen staan vanaf de eerste maandag in juni open voor inschrijving. Voor elke periode kun je je tot een bepaalde datum inschrijven; daarna is er gedurende twee dagen een na-inschrijvign mogelijk voor studenten die niet geplaatst konden worden op de cursus van hun keuze (zie onderstaande tabel). Alle cursussen vanaf 5 juni open voor inschrijving Deadlines Semester 1: 30-6 Onderwijsperiode 2: 29-9 Semester 2: 1-12 Onderwijsperiode 4: 23-2

Onderwijsperiode Onderwijsperiode Onderwijsperiode Onderwijsperiode

1: 2: 3: 4:

21-08 + 22-08 30-10 + 31-10 22-1 + 23-1 2-4 + 3-4

Schrijf je buiten deze periodes in dan verschijnt een boodschap: “de periode om voor ….. in te schrijven is verstreken” Is de cursusinschrijving resp. toetsinschrijving voor een bepaald blok geopend, dan volg je de volgende stappen: Typ de cursuscode of de korte naam in van de cursus die je wil volgen of waarvan je een toets wilt doen. Je kunt kiezen of je wil inschrijven voor de hele cursus (inclusief toets) of alleen voor de toets. Op het moment moet je de cursuscode nog uit de studiegids halen (zie hiervoor de onderstaande tabel), in de toekomst wordt een overzicht op het scherm gepresenteerd waarin je de gewenste cursus kunt aanvinken. OSIRIS controleert vervolgens of deze cursus “open” staat voor inschrijving via OSIRIS Student. Als inschrijving via OSIRIS Student niet mogelijk is, krijg je een melding. Je kunt dan bij de balie van de studentenadministratie nadere informatie vragen. Als de cursus “open” staat voor inschrijving via OSIRIS Student klik je op de knop Volgende Dan komt de vraag: voor welke examenfase wil je deze cursus volgen? Hier moet je per cursus aangeven of je de behaalde studiepunten meetelt voor je bachelorexamen of voor je masterexamen ofwel of ze op je dossieroverzicht bij de bachelor gezet worden of bij je master. Vervolgens schrijf je je in voor de werkvormen die bij de cursus horen door ze aan te klikken. NB: Het is het verplicht voor ALLE werkvormen in te schrijven!! (staan reeds aangevinkt). Indien het tentamenrooster al bekend is staat onder aan het scherm datum en -tijd waarop de cursus getentamineerd wordt. Als je in het begin aangegeven hebt alleen voor de toets in te willen schrijven, klik je de betreffende toetsen aan. Zijn er dus meer toetsen, maar hoef je er maar één meer te doen, dan klik je alleen die aan. Je kunt hier ook voor de herkansing inschrijven. NB: de deadline voor het inschrijven voor toetsen en herkansingen is 10 dagen voor de toetsdatum! Uitschrijven Onder deze knop kun je je uitschrijven voor cursussen of toetsen. Je kunt je uitschrijven voor toetsen of cursussen tot 10 dagen voor de toetsdatum of voor de start van de cursus.


109

Dossier Je kunt hier je complete dossier opvragen. Er zijn verschillende opties (gedetailleerd/beknopt, alleen bachelor/alle vakken etc.) Maak een keuze voor één van de opties en druk daarna op ‘toon dossier’.

Printen Alle schermen in OSIRIS Student zijn uit te printen.

Uitloggen Dit moet je niet vergeten als je een pc in een openbare ruimte gebruikt! Weliswaar logt het systeem na 5 minuten vanzelf uit, maar tot die tijd kunnen anderen jouw gegevens raadplegen en muteren! Voor vragen over het gebruik van OSIRIS Online: Studentenbalie faculteit Scheikunde, Went-gebouw Z003.


Cursuscodes voor OSIRIS Hieronder staan de cursuscodes vermeld voor cursussen van het bachelorprogramma Scheikunde die in het cursusjaar 2005-2006 door het departement Scheikunde worden verzorgd. De codes zijn gesorteerd op studiejaar en alfabetisch op Cursusnaam. Cursuscode SK-MCINTRO SK-BACCO SK-BFYAN SK-BKWAN SK-BORBI SK-BPRCE SK-BPRMM SK-BSPAN SK-BWINA1 SK-BWINA2 SK-BANVA SK-BBIAN SK-BBIOC SK-BFYCH SK-BINNA SK-BMOWI SK-BORCH SK-BPRAN SK-BREPR SK-BSTRU SK-BVENA SK-BASSM SK-BCHDO SK-BFYC3 SK-BKATA SK-BMECH SK-BSTBI SK-BVAOP SK-BVIZI

Cursusnaam Introductie instromers HBO Academische context Fysische en anorganische chemie Structuur & binding: kwantumchemie en anorganische chemie Organische en biochemie Project en celbiologe Practicum maken en meten Spectroscopie en analyse Wis- en natuurkunde 1 Wis- en natuurkunde 2 Anorganische chemie en vaste stof chemie Biochemische analysemethoden Biochemie 2 Fysische chemie Inleiding nanomaterialen Molecular modelling en wiskunde Organische chemie Practicum analyse Researchproject Structuuranalyse Verdieping nanomaterialen Geavanceerde structuur, verstrooiings en oppervlakte methoden Chemie en duurzame ontwikkeling Fysische chemie 3 Katalyse Medicinal Chemistry Structuurbiologie Vaste stoffen en oppervlakken Virusziekten


Studiejaar CHPH 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3

111

B

Departementale adressen

Onderwijsinstituut Scheikunde Wentgebouw Sorbonnelaan 16, 3584 CA Utrecht tel. 253 3792, fax: 253 7342, e-mail: [email protected] - Directeur prof.dr. A.P. Philipse Kruytgebouw N706, tel. 253 3518 (secr. 253 2391), e-mail: [email protected] - Managing director drs. W.J. Mulders Wentgebouw N001, tel. 253 7232, e-mail: [email protected] - Secretariaat onderwijsinstituut/studentenbalie mevr. E.H. Achterberg en mw. Y. Lutteke Wentgebouw Z003, tel. 253 3792, fax: 253 7342, e-mail: [email protected] Openingstijden studentenbalie: maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag 11:0012:30 en 13:00-15:00. - Afdelingshoofd bureau/beleidsmedewerker onderwijs dr. E. Mulder Wentgebouw N003, tel. 253 1797, e-mail: [email protected] aanwezig ma t/m do, inloopspreekuur woensdag 13:00-15:00 uur. - Studieadviseur scheikunde drs. J.N.C. Koeckhoven Wentgebouw W003, tel. 253 3794, e-mail: [email protected] aanwezig ma t/m do, inloopspreekuur woensdag 10:30-12:30 uur. - Afdelingshoofd practicum dr. S.A. Jonker Wentgebouw OC018, tel. 253 7662, e-mail: [email protected] - Assistent-practicumleider S. de Ridder Wentgebouw OC014, tel. 253 7659, e-mail: [email protected] - Medewerker Onderwijsvernieuwing en ICT mevr. dr. A.A.J. van Keer Wentgebouw N005, tel. 253 9686, e-mail: [email protected] - Medewerker ICT drs. G.T. Prins Wentgebouw N005, tel. 253 7977, e-mail: [email protected] - Management assistent drs. M-J. Thurnim Wentgebouw W005, tel. 2533704, e-mail: [email protected] - Coordinator instroomactiviteiten Mevr. drs. I.K. Caris, tel. 2539339, e-mail: [email protected] Examencommissie Voorzitter: prof.dr. D.A.M. Vanmaeckelbergh, Ornsteinlaboratorium OL165, tel. 253 2218, e-mail: [email protected]. Secretaris:: drs. J.N.C. Koeckhoven, Wentgebouw W005, tel. 253 3794, e-mail: [email protected].


Bureau departement Scheikunde Kruytgebouw Padualaan 8, 3584 CH Utrecht tel. 253 3791; fax: 253 3072 - Vakdecaan prof.dr. A. Meijerink Ornstein laboratorium 164, tel. 253 2202, e-mail [email protected] - Clusterdirecteur cluster FSB dr. P.M.L.O. Scholte Kruytgebouw W708, tel. 253 3689, e-mail: [email protected] - Secretariaat bestuursteam en directeur mevr. C. Gubbels Kruytgebouw W707, Sorbonnelaan 16, tel. 253 3791; fax: 253 3072, e-mail: [email protected] - Beleidsmedewerker mevr. drs. A.L.D. van den Ende Kruytgebouw W706, tel. 253 1602, e-mail: [email protected] - Controller dhr. H.J. Gunneweg Kruytgebouw O701, tel. 253 1638, e-mail: [email protected] - Personeel en organisatie mevr. M. Demers (W711) tel. 253 6974, secretariaat – mw. I. van den Ende (W709) tel. 2533795. - Communicatie mevr. ir. M. van der Garde Kruytgebouw W705, tel. 253 3793, e-mail: [email protected] - Arbo- en milieucoördinator mevr. drs. J.L.P.M. Timmermans-Hereijgers, Kruytgebouw W609, tel. 253 3186, mobiele tel. 06-51506551, e-mail: [email protected] - Medewerker stralingshygiëne FSB drs. J.B. Rijnbout Wentgebouw N817, tel. 253 4567, e-mail: [email protected] Departementale informatiebalie mevr. E.H. Achterberg en mevr. Y. Lutteke Wentgebouw Z003, tel. 253 3792, fax: 253 7342, e-mail: [email protected] Openingstijden studentenbalie: maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag 11:0012:30 en 13:00-15:00. Departementaal klachtencoördinator drs. W.J. Mulders Wentgebouw N001, tel. 253 7232, e-mail: [email protected] Departementaal internationaliseringsmedewerker drs. J.N.C. Koeckhoven Wentgebouw W003, tel. 253 3794, e-mail: [email protected]


113

Onderzoekinstituten, secties en andere facultaire onderdelen Adressen, telefoonnummers en email-adressen van individuele docenten zijn te vinden op Internet, in de ‘X-500 database’. Deze is bereikbaar via de universitaire homepage (www.uu.nl) en via de homepage van het departement Scheikunde (www.chem.uu.nl). Bijvoet Centrum voor Biomoleculair Onderzoek Kruytgebouw, Padualaan 8 tel. 253 2652 Wetenschappelijk directeur: prof.dr. R. Kaptein Secties: - Biomoleculaire Massaspectrometrie Wentgebouw Z303, tel. 253 5871, fax: 251 8219 - Bio-organische chemie Kruytgebouw Z702 tel. 253 2281, fax: 254 0980 - Kristal- en Structuurchemie Kruytgebouw N805, tel. 253 3502, fax: 253 3940 - NMR-Spectroscopie Nicolaas Bloembergengebouw kamer 1.01, ingang Kruytgebouw tel. 253 2652 - Biochemie van Lipiden Kruytgebouw W601, tel. 253 2546, fax: 252 2478 - Biochemie van Membranen Kruytgebouw Z608, tel. 253 3342, fax: 252 2478 - Cellulaire Eiwitchemie Kruytgebouw Z703, tel. 253 2184, fax: 254 0980 - Membraanenzymologie Kruytgebouw N608, tel. 253 3966, fax: 252 2478 - Geneesmiddelchemie Wentgebouw Z707, tel. 253 7307, fax: 253 6655 Debye Instituut Kruytgebouw, Padualaan 8 tel. 253 2391 Wetenschappelijk directeur: prof.dr. L.W. Jenneskens Secties: - Anorganische Chemie Wentgebouw N203, tel. 253 7400, fax: 251 1027 - Fysische en Colloïdchemie Kruytgebouw N705, tel. 253 2391, fax: 253 3870 - Gecondenseerde Materie en Grensvlakken Leonard S. Ornstein Laboratorium k162, tel. 253 2414 - Organische chemie en katalyse - Homogene Katalyse en Metaal Gemedieerde Synthese Kruytgebouw Z806, tel. 253 3120, fax: 252 3615 - Fysisch-organische Chemie Kruytgebouw W803, tel. 253 3377, fax: 253 4533 - Theoretische chemie Kruytgebouw O802, tel. 253 2744, fax: 2537504


Copernicus Instituut Van Unnikgebouw, Heidelberglaan 2 tel. 253 7600 Wetenschappelijk directeur: prof.dr. W.C. Turkenburg Sectie: - Natuurwetenschap en Samenleving Van Unnikgebouw 1024, Heidelberglaan 2 tel. 253 7600, fax: 253 7601 Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen (Chemiedidactiek, Biologiedidactiek, Natuurkundedidactiek en Wiskundedidactiek) Buys Ballotlaboratorium (beganegrond), Princetonplein 5 Tel. 253 3980 / 2531179, fax: 253 7494 Chemiewinkel Kruytgebouw Z405, Padualaan 8 tel. 253 6985 Studievereniging Utrechtse Scheikundige Studentenvereniging Proton Kruytgebouw N101, Padualaan 8 tel. 253 1631, fax: 253 3612, e-mail: [email protected] Alumnivereniging Alumnivereniging van Utrechtse Chemici ‘Carolus de Maets’ Contactpersoon: drs. M. van der Garde Kruytgebouw W705, Padualaan 8 tel. 253 3793, fax 253 3072, e-mail: [email protected]


115

Gebouwen Gebouwen waar onderdelen van het departement Scheikunde zijn gehuisvest: - F.A.F.C. Wentgebouw Sorbonnelaan 16, tel. 253 2525 (receptie) - H.R. Kruytgebouw Padualaan 8, tel. 253 2550 (receptie) - Buys Ballot Laboratorium Princetonplein 5, tel. 253 2294 (receptie) - L.S. Ornstein Laboratorium Princetonplein 1, tel. 253 2603 (receptie) - van Unnikgebouw Heidelberglaan 2 , tel. 253 (receptie)


C

Adressen docenten

In deze bijlage zijn de docenten van theorievakken en practica van het bachelorprogramma te vinden. De contactpersonen voor specialisatie/bachelorthesis bij de secties zijn vermeld bij de onderzoeksbeschrijvingen in hoofdstuk 5; de adressen van de secties staan in Bijlage C. Bergen en Henegouwen, dr. P.M.P. van, Biologie, Kruytgebouw N506, tel. 253 3349/3184, e-mail [email protected]. Bitter, dr. J.H., Anorganische Chemie, Wentgebouw N219, tel. 253 6778/7400, email: [email protected]. Blok, prof.dr. K., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1004a, tel. 523 7649, e-mail [email protected]. Boelens, prof.dr. R., NMR-spectroscopie, Bloembergen 1.14, tel. 253 4035/2652, e-mail [email protected]. Bonvin, dr. A.M.J.J., NMR-spectroscopie, Bloembergen 1.22, tel. 253 3859/2652, e-mail [email protected]. Braakman, mw. prof.dr. L.J., Bio-organische Chemie, Kruytgebouw O704, tel. 253 2759/2184, e-mail: [email protected]. Breukink, dr. E.J., Biochemie van Membranen, Kruytgebouw, Z611, tel. 253 3523, e-mail [email protected] Broertjes, dr. J.J.S., Biologie, Didactiek van de Biologie, Princetonplein 5, tel. 253 5447, e-mail [email protected]. Bulte, mw. dr.ir. A.M.W., Chemiedidactiek, Buys Ballot Laboratorium 053A, Princetonplein 5, tel. 253 3775, [email protected]@chem.uu.nl. Cremers, dr.ir. A.F.M., Biologie - Celbiologie, Kruytgebouw W503, tel. 253 3002, e-mail [email protected]. Dekker, dr. J.N.M., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1126b, tel. 253 7648, e-mail [email protected]. Eerden, prof.dr. J.P.J.M. van der, Gecondenseerde Materie en Grensvlakken, Ornsteinlaboratorium 173, tel. 253 3125/2414, e-mail: [email protected]. Egmond, prof.dr. M.R., Membraan Enzymologie, Kruytgebouw N608, tel. 253 3186/3966, e-mail: [email protected]. Erné, dr. B., Fysische en Colloïdchemie, Kruyt N702, tel. 253 2934/2391, e-mail [email protected]. Faaij, dr. A.P.C., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 904, tel. 253 7643/7600, e-mail [email protected]. Genseberger, dr. R.J., faculteit Natuur- en Sterrenkunde, Centrum voor Natuurkunde Didactiek 061b, Princetonplein 5, tel. 253 1717, e-mail [email protected]. Gijzeman, dr. O.L.J., Anorganische Chemie, Wentgebouw Z217, tel. 253 2933/7400, e-mail: [email protected]. Groot, dr. F.M.F. de, Anorganische Chemie, Wentgebouw N217, tel. 2536763/7400, e-mail: [email protected]. Gros, prof.dr. P., Kristal- en structuurchemie, Kruyt N 810, tel. 253 3127/3502, email [email protected]. Habraken, prof.dr. F.H.P.M., Natuur- en Sterrenkunde, Princetonplein 4 kamer 111, tel. 253 1018, e-mail [email protected]. Halkes, dr. K.M., Bio-organische chemie, Kruytgebouw Z705, tel. 253 1403, e-mail [email protected]. Heck, prof.dr. A.J.R, Biomoleculaire Massaspectrometrie, Wentgebouw N319, tel. 253 6797/5871, e-mail: [email protected]. Heuvel, dr. R.H.H. van den, Biomoleculaire Massaspectrometrie, Wentgebouw N329, tel. 253 6805/5871, e-mail: [email protected].


117

Holthuis, dr. J.C., Membraan Enzymologie, Kruytgebouw N605, tel. 253 6630/3966, e-mail [email protected]. Huizinga, dr. E.G., Kristal- en structuurchemie, Kruytgebouw, N810, tel. 253 3127, e-mail [email protected] Imhof, dr. A., Ornsteinlaboratorium 063, tel. 253 2423, e-mail [email protected] Jastrzebski, dr. J.T.B.H., Organische Synthese, Kruytgebouw Z803, tel. 253 3906/3120, e-mail [email protected]. Jenneskens, prof.dr. L.W., Fysisch-organische Chemie, Kruytgebouw W809, tel. 253 3128/3377, e-mail: [email protected]. Jong, prof.dr.ir. K.P. de, Anorganische Chemie, Wentgebouw N201, tel. 253 6762/7400, e-mail: [email protected]. Jongh, dr. P.E. de, Anorganische Chemie, Wentgebouw N221a, tel. 253 6766, email: [email protected]. Jonker, dr. S.A., Onderwijsinstituut-Practicumorganisatie, Wentgebouw OC018, tel. 253 7662, e-mail: [email protected]. Kamerling, prof.dr. J.P., Bio-organische Chemie, Kruytgebouw Z 709, tel.253 3479/2281, e-mail [email protected]. Kegel, prof.dr. W.K., Fysische en Colloïdchemie, Kruytgebouw N711, tel. 253 2873/2391, e-mail: [email protected]. Kelly, prof.dr. J.J., Gecondenseerde Materie en Grensvlakken, Ornsteinlaboratorium 216 (Princetonplein 1), tel. 253 2220/2414, e-mail: [email protected]. Kerk-van Hoof, mw. A.C.H.T.M. van der, Biomoleculaire massaspectrometrie, Wentgebouw N323, tel. 253 6795/5871, e-mail [email protected]. Killian, mw. Prof.dr. J.A., Biochemie van Membranen, Kruytgebouw Z609, tel.253 3442/3343, e-mail: [email protected]. Klein Gebbink, R.J.M., Organische Synthese, Kruytgebouw Z804, tel. 253 1889/3120, e-mail [email protected] Koningsberger, prof.dr.ir. D.C., Anorganische Chemie, Wentgebouw N211, tel. 253 6766/7400, e-mail: [email protected]. Kooijman, dr. H., Kristal- en Structuurchemie, Kruytgebouw N827, tel. 253 2533/3502, e-mail: [email protected] Koten, prof.dr. G. van, Organische Synthese, Kruytgebouw Z807, tel. 253 1813/ 3120, e-mail: [email protected]. Krijgsveld, dr.ir. J., Biomoleculaire Massaspectrometrie, Wentgebouw N329, tel. 253 6805/5871, e-mail: [email protected]. Kroon-Batenburg, mw.dr. L.M.J., Kristal- en Structuurchemie, Kruytgebouw N803, tel. 253 2865/3502, e-mail [email protected]. Lenthe, dr. J.H. van, Theoretische Chemie, Centrumgebouw Noord C229, tel. 253 2733/2744, e-mail: [email protected]. Liskamp, prof.dr. R.M.J., Farmaceutische Wetenschappen - Medicinal Chemistry, Went Z717, tel. 253 7396/7307, e-mail: [email protected]. Meer, prof.dr. G. van, Membraan Enzymologie, Kruytgebouw N607, tel. 253 3427/3966, e-mail [email protected]. Meijerink, prof.dr. A., Gecondenseerde Materie, Ornsteinlaboratorium 164, tel. 253 2202, e-mail: [email protected]. Mulder, T.H.M., IVLOS, e-mail: [email protected] Nieuwdorp, dr. G.H.E., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1028, tel. 253 7606/7600, e-mail: [email protected]. Nieuwlaar, dr. E., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1030, tel. 253 7607/7600, e-mail: [email protected]. Patel, dr. M.K., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1004b, tel. 253 7634/7600, e-mail: [email protected]. Peijzel, dr. P.S., Onderwijsinstituut-practicum, Wentgebouw OC018, tel. 253 7656, e-mail: [email protected]. Peinder, drs. P. de, Vibratiespectroscopie, Wentgebouw Z309, tel. 253 6811/7400, e-mail: [email protected].


Petukhov, dr. A., Fysische en Colloïdchemie, Kruytgebouw N731, tel. 253 3650, e-mail: [email protected] Philipse, prof.dr. A.P., Fysische en Colloïdchemie, Kruytgebouw N706, tel. 253 3518/2391, e-mail: [email protected]. Ridder, S. de , Onderwijsinstituut-Practicumorganisatie, Wentgebouw OC014, tel. 253 7659, e-mail: [email protected]. Rietbergen, drs. M.G., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1002b, tel 253 7637, e-mail: [email protected]. Rijkers, dr. D.T.S., Medicinal Chemistry, Wentgebouw Z601, tel. 2536916/7275, e-mail: [email protected] Roon, drs. P.H. van, Onderwijsinstituut-practicum, Wentgebouw OC 001A, tel. 253 7652, e-mail: [email protected]. Sakharov, dr. D.V., Biochemie van Lipiden, Kruytgebouw W608, tel. 253 3179/2546, e-mail: [email protected]. Slijper, mw. dr. M., Biomoleculaire Massaspectrometrie, Wentgebouw Z315, tel. 253 3789/5871, e-mail: [email protected]. Sprong, dr. H., Membraanenzymologie, Kruytgebouw N 605, tel. 253 6630/3966, e-mail: [email protected]

Stevenson, dr. R.P., Wiskunde, Mathematisch Instituut 412, Budapestlaan 6, tel.

030 2534790, e-mail [email protected]

Turkenburg, prof.dr. W.C., Natuurwetenschap en Samenleving, Unnikgebouw 1026, tel. 253 7625/7600, e-mail: [email protected]. Vanmaekelbergh, dr. D., Gecondenseerde Materie en Grensvlakken, Ornsteinlaboratorium 165 (Princetonplein 1), tel. 253 2218, e-mail [email protected]. Visser, dr. T., Anorganische chemie/vibratiespectroscopie, Wentgebouw Z311, tel. 253 6815/7400, e-mail: [email protected]. Vlugt, dr. T.J.H., Gecondenseerde Materie en Grensvlakken, Ornsteinlaboratorium 156, tel. 253 2417. e-mail: [email protected]. Vroege, dr. G.J., Fysische en Colloïdchemie, Kruytgebouw N707, tel. 253 3406/2391, e-mail: [email protected]. Waardenburg, drs. H.W., Natuurwetenschap en Samenleving, Centrumgebouw Noord 205, tel. 253 7637/7600, e-mail: [email protected]. Weckhuysen, prof.dr.ir. B.M., Anorganische chemie/vibratiespectroscopie, Wentgebouw N 221a, tel. 253 4328/7400, e-mail: [email protected]. Wechselberger, dr. R.W., NMR-spectroscopie, Bloembergen 0.21, tel. 253 3295, e-mail: [email protected]

Zegeling, dr. P.A., Wiskunde, Mathematisch Instituut 408, Budapestlaan 6, tel. 253 3720/1420, e-mail: [email protected].


119

D

Universitaire adressen

Brug Studenten Rechtsbureau Achter Sint Pieter 25, kamer 2.13, 3512 HR Utrecht T: 253 6390 E: [email protected] Bureau Buitenland Infotheek Bestuursgebouw, kamer 136 Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 4256 Algemene informatie over uitwisselingsprogramma’s. Wat te regelen als u naar het buitenland gaat via het Studenten Service Centrum. Centrale Studentenadministratie Bereikbaar via Studenten Service Centrum Centrale Bibliotheekdienst Wittevrouwenstraat 7-11, postbus 16007, 3500 DA Utrecht T: 253 6500 (receptie), 253 8002 (informatiecentrum) I: www.library.uu.nl College van Beroep voor de Examens (CBE) Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 1745 / 253 3075 / 253 4278 Helpdesk computers: Cap Gemini Budapestlaan 6 , Postbus 2575, 3500 GN Utrecht T: 600 3200 F: 600 3201 De telefonische helpdesk (253 1466) is gratis voor medewerkers en studenten van de Universiteit Utrecht. IVLOS, interfacultair instituut voor lerarenopleiding, onderwijsontwikkeling en studievaardigheden Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 3400 F: 253 2741 E: [email protected] James Boswell Instituut University College Campus, Kriekenpitplein 1, 3584 EC Utrecht T: 253 8666 F: 253 8686 E: [email protected] Klachtencoördinator Universitair: Mw. mr. M. Merton, Studenten Service Centrum Marinus Ruppertgebouw, Leuvenlaan 19: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T: 253 7000 F: 253 2627


Overlegorgaan Studentenbeleid Universiteit Utrecht (OSRU) Ambtelijk secretaris drs. R. Sluis, Studenten Service Centrum Marinus Ruppertgebouw, Leuvenlaan 19: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T: 253 7000 F: 253 2627 Het OSRU is een adviesorgaan ten behoeve van het college van bestuur ten aanzien van studentenaangelegenheden met een collectief karakter. Studenten Service postbus 80125, 3508 TC Utrecht T: 253 7000, iedere werkdag tussen 10-12 uur en 13-17 uur F: 253 2627 E: [email protected] I: www.uu.nl/ssc Bezoekadres binnenstad: Pnyx, Achter Sint Pieter 25, Utrecht.Geopend elke werkdag van 10.30 - 17 uur. Bezoekadres Marinus Ruppertgebouw: Leuvenlaan 19, Utrecht. Geopend elke werkdag van 10 - 17 uur. Studium Generale Bestuursgebouw, kamer 101, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 2436 E: [email protected] I: http://www.sg.uu.nl Universiteitsraad en griffie van de Universiteitsraad De personeels- en studentengeleding van de U-raad is te bereiken via de griffie, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 4491 Utrechts Universiteitsfonds Bestuursgebouw, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 253 8025 E: [email protected] Universitair Overleg Orgaan Achter Sint Pieter 25, 3512 HR Utrecht E: [email protected] USF Studentenbelangen Achter Sint Pieter 25, kamer 107, 3512 HR Utrecht T: 253 6251 E: [email protected] Vertrouwenspersoon Ongewenst Gedrag Mw. drs. J van Rees is bereikbaar via een antwoordapparaat op tel. 231 4264. Zo spoedig mogelijk wordt er teruggebeld en kan er desgewenst een afspraak worden gemaakt voor een eerste gesprek. E: [email protected] Wetenschapswinkels Samenwerkingsinstituut Utrechtse Wetenschapswinkels (SUW) Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht T: 352 6150


121

Overige adressen College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag Collegevan Beroep voor het Hoger Onderwijs (CvBHO) Bezoekadres: Prins Clauslaan 60 Den Haag Postbus 20302, 2500 EH Den Haag T: (070) 3813044 Handicap en Studie Willem Barentszstraat 5, 3572 PA Utrecht T: 275 3300 (tevens teksttelefoon) F: 275 3309 E: [email protected] I: www.handicap-studie.nl Informatie Beheer Groep Afhankelijk van de vraag dient een ander postadres of e-mail adres gebruikt te worden. Kijk op www.ib-groep.nl voor het juiste adres. T: IB-Groep Infolijn (050) 599 77 55 Regiokantoor Utrecht , Herman Gorterstraat 40, 3511 EW Utrecht. Nationale Ombudsman Postbus 29729, 2502 LS Den Haag T: (070) 356 3563 F: (070) 360 757


E

Bachelor opleidingsstatuut inhoud

Opleidingsstatuten kun je lezen op www.uu.nl Onderwijs > Onderwijsorganisatie > Opleidingsstatuten. Hieronder de inhoudsopgave. Doel van dit statuut Beschikbaarheid van het opleidingsstatuut Wat wordt verwacht van de opleidingen aan de Universiteit Utrecht Wat wordt verwacht van de student Hoofdstuk 1 Toegang tot de bacheloropleiding 1.1 Algemene vooropleidingseisen 1.2 Specifieke vooropleidingseisen 1.3 Vervangende eisen / deficiënties 1.4 Plaatsing en numerus fixus Hoofdstuk 2 Inschrijving, collegegeld en studiekosten 2.1 Inschrijving 2.1.1. Inschrijving bij aanvang van het studiejaar (per 1 september) 2.1.2. Inschrijving gedurende het studiejaar 2.2. Betaling collegegeld 2.2.1 Basisregeling: collegegeld bij inschrijving voor één opleiding 2.2.2. Collegegeld bij inschrijving voor meer bacheloropleidingen 2.3. Beëindiging inschrijving / staken van de studie 2.3.1. Na afloop van een studiejaar niet opnieuw inschrijven 2.3.2. Beëindiging inschrijving met restitutie van college- of examengeld 2.3.3 Studie staken (géén beëindiging inschrijving, géén restitutie van college- of examengeld) 2.4 Betaling van collegegeld achteraf 2.5 Restitutie van college- of examengeld 2.6 Overige studiekosten Hoofdstuk 3 Inhoud en inrichting van de bacheloropleiding 3.1 Doel van de bacheloropleiding 3.2 Eindtermen 3.3 Voltijd/deeltijd 3.4 Opbouw en omvang onderwijsonderdelen 3.4.1 Major 3.4.2 Profileringruimte, minor 3.4.3. Cursussen 3.5 Portfolio 3.6 Onderwijs elders 3.7 Werkvormen Hoofdstuk 4 Kwaliteitszorg 4.1 Opvatting over kwaliteitszorg 4.2 Studeerbaarheid programma 4.3 Beschikbaarheid van docenten en andere studentbegeleiders 4.4 Kwalificatie van docenten en andere studentbegeleiders 4.4.1 Kwalificatie van studentbegeleiders 4.5 Verwachtingen van en eisen aan studenten 4.6 Universitair Register van Opleidingen en Universitaire Onderwijscatalogus Hoofdstuk 5 Deelname aan opdrachten, cursussen en leerwegen 5.1 Informatie over het onderwijsprogramma 5.1.1 Universitaire Onderwijscatalogus 5.2 Doorstroom in het programma 5.3 Beschrijving van onderwijsonderdelen 5.4 Portfolio 5.5 Inschrijving voor cursussen 5.6 Aanmelding voor majors, minors 5.7 Inschrijving voor individuele opdrachten 5.8 Inschrijving voor cursussen buiten de Universiteit Utrecht Hoofdstuk 6 Toetsing 6.1 Universitaire afspraken m.b.t. toetsing 6.2 Afspraken binnen een cursus


123

6.3 Gang van zaken bij schriftelijke tentamens 6.4 Gang van zaken bij mondelinge tentamens 6.5 Schriftelijke opdrachten, stages, practica, etc. 6.6 Uitslag 6.7 Geldigheidsduur tentamens Hoofdstuk 7 Bachelor examen 7.1 Diploma-eisen 7.2 Procedure vrijstelling van examenonderdelen 7.3 Procedure goedkeuring examenonderdelen of afwijkend programma (OER) 7.4 Aanmelding voor examens 7.5 Uitslag examen en diploma 7.6 Bijzondere vermelding op diploma’s: judicia 7.7 Overgangsregelingen Hoofdstuk 8 Studiebegeleiding en –advies, informatie 8.1 Introductie 8.2 Studieloopbaanbegeleiding 8.3 Taken studieloopbaanbegeleiders 8.5 Studiecontract Hoofdstuk 9 Internationalisering 9.1 Uitwisselingsprogramma's 9.2 Service en advies International Office 9.2.1 Informatie, advies en beurzen 9.2.2 Deelnemen aan een uitwisselingsprogramma Hoofdstuk 10 Financiële ondersteuning studenten 10.1 Studievertraging door bijzondere omstandigheden 10.2 Bestuursbeurzen 10.2.1 Bestuursbeurzen voor studentleden van universitaire bestuursorganen 10.2.2 Bestuursbeurzen voor studentbestuurders van een studentenorganisatie 10.2.3 Eenmalige bestuursbeurs voor specifieke activiteiten 10.2.4 Overige financiële ondersteuning Hoofdstuk 11 Bestuur en medezeggenschap 11.1 Opleidingsorganisatie 11.2 Het bestuur van de faculteit 11.3 De organisatie van de Universiteit Utrecht 11.4 Kiesrecht en benoeming commissies Hoofdstuk 12 Onderwijs- en Studentenvoorzieningen 12.1 Overig onderwijsaanbod 12.2 Masteropleidingen 12.3 Informatie over en voorbereiding op de arbeidsmarkt 12.4 Studievereniging 12.5 Voorzieningen voor alumni 12.6 Onderwijsvoorzieningen van de faculteit 12.7 Algemene studentenvoorzieningen 12.7.1 Studentenservice 12.7.2 Algemene onderwijsvoorzieningen 12.7.3 Overige voorzieningen Hoofdstuk 13 Veiligheid, Milieu en Gezondheid 13.1 Aansprakelijkheid 13.3 RSI Hoofdstuk 14 Speciale regelingen voor specifieke groepen studenten 14.1 Studenten met een handicap of chronische ziekte 14.2 Studententopsporters 14.3 Buitenlandse/allochtone studenten 14.3.1 Toelatingsverzoeken op grond van buitenlandse diploma's 14.3.2 Collegegeldvergoeding voor EU- en EER-studenten 14.3.3 De gevolgen van de invoering van de Koppelingswet voor niet-EU- en niet-EER-studenten 14.3.4 Taalondersteuning voor anderstalige studenten Hoofdstuk 15 Klachten, bezwaar en beroep 15.1 Inleiding 15.2 Een op- of aanmerking doorgeven aan uw opleiding 15.3 Een klacht indienen 15.4 Een klacht indienen als er sprake is van ongewenst gedrag


15.5 Een klacht indienen over de integriteit in het onderwijs 15.6 Beroep tegen beslissingen over examens/tentamens 15.7 Bezwaar en beroep tegen andere besluiten Hoofdstuk 16 Bescherming van privacy 16.1 Bevoegdheden en plichten van studentenadministraties 16.2 Rechten van geregistreerde studenten


125

2007. Studiegids. Bachelor Scheikunde

Recommend Documents