Liturgie Emmen, 11 januari 2015 Thema: U weet precies hoe ik zijn moet
1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen 3. Zingen: Psalmen Voor Nu 16 en Opwekking 462 4. Gebed 5. Bijbellezen: Jeremia 18:1-12 6. Zingen: Psalm 144:2,6 7. Preek 8. Amenlied: E&R 358 (Zoals klei in de hand...) en Opwekking 355 en LvdK 473:1-5 9. Gebed 10. Geloofsbelijdenis: Gezang 161 11. Inzameling van de gaven 12. Slotzang: Opwekking 407 13. Zegen. De genade van de Heer Jezus Christus, en de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u allen.
U weet precies hoe ik zijn moet. Preek n.a.v. Jeremia 18:1-12, door Jan Haveman, Emmen 11 januari 2015
1
Preek over Jeremia 18:1-12
U weet precies hoe ik zijn moet
Emmen, 11 januari 2015
Volk van God, geliefde gemeente van Jezus Christus, br/zr, jonger of ouder, welkome gast, luisteraar/kijker thuis, Zo, [dia1] de eerste week van het nieuwe jaar zit er weer op. Maar het was me de week wel zeg! Sjonge, als dit de toon zet voor heel 2015... Naast de toch al niet al te optimistische vooruitzichten als het gaat om de economie en de crisis en een mogelijk Grexit, waren er [dia2] die vreselijke gebeurtenissen in Parijs: terroristen die mensen doodschieten en in gijzeling houden. De moordenaars waren extremistische moslims, die uit naam van de islamitische godheid, meenden wraak te moeten nemen voor belediging van Allah, van zijn profeet, en enkele van zijn aardse dienaren. Zoiets is natuurlijk ten allen tijde af te keuren, omdat het de vrijheid van meningsuiting aantast, maar veel meer nog omdat het een gewelddadige weg is die onze God, de Vader van Jezus Christus, als Schepper van het leven, volstrekt afwijst. [dia3] Niet door kracht en niet door geweld, maar door mijn Geest, zegt de HERE van de legermachten (Zacharia 4:6 HSV). En de overheid draagt het zwaard als Gods dienares, zij is een wreekster tot straf voor hen die het kwade doen (Romeinen 13:4). Mensen mogen dus nooit zelf het recht in handen nemen. Maar laten we eerlijk zijn: ook christenen hebben dat in de afgelopen 2000 jaar niet altijd goed begrepen. En er zijn nog steeds ook christelijke extremisten, die menen dat ze God af en toe een handje moeten helpen... Maar zo aan het begin van een nieuw jaar word je er niet vrolijk van. Dreiging van de islam, en mensen die dan graag nog wat extra olie op het vuur gooien, om de angst en haat aan te wakkeren: pas maar op, straks zijn ze hier ook de baas! Daarbij presenteerde Open Doors van de week [dia4] een ranglijst van landen waar christenen het zwaarst worden vervolgd. Schrijnend en pijnlijk om te horen hoe geloofsgenoten wereldwijd steeds meer lastig gevallen worden. Ook dat kan beangstigend zijn. We leven nu nog in een samenleving met vrijheid van geloof en meningsuiting, maar hoe lang nog? Wat is het dan ontdekkend maar ook bemoedigend om in Jeremia te lezen dat de HERE soeverein is, dat Hij niet alleen over individuele mensen heerst, maar zelfs over complete volken. [dia5] Volk van Israël, Ik kan met jullie hetzelfde doen als die pottenbakker – spreekt de HERE. Immers, jullie zijn in mijn handen als klei in de handen van een pottenbakker. Ik vind dit bemoedigend, omdat ik er in lees dat God niet machteloos aan de kant staat, of dat alles hier op aarde Hem uit de hand loopt, maar dat het juist allemaal past, of ingepast wordt, voor het doel dat de HERE op het oog heeft: een compleet goede en nieuwe samenleving. Tegelijk kan ik me goed voorstellen dat dit gedeelte uit Jeremia een heel ander gevoel bij je oproept. Veel meer iets van boosheid, opstandigheid, verontwaardiging. – Zo zeg! Volken, mensen, die voor de HERE zijn als klei in de hand van de pottenbakker – dan kan de HERE je dus maken en breken! Dan kan de HERE met je doen en laten wat Hij wil! Geen prettig idee... Heb ik dan zelf niks te willen ofzo?! Ben ik een soort speelpop/marionet van God en kan ik alleen nog maar dansen naar zijn pijpen? Ben ik slechts slachtoffer van de grillen van een machtig Opperwezen?
U weet precies hoe ik zijn moet. Preek n.a.v. Jeremia 18:1-12, door Jan Haveman, Emmen 11 januari 2015
2
Laten we eerst net als Jeremia eens gaan kijken bij de pottenbakker. Want wat een mooi beroep is dat! We komen in zijn werkplaats, je ruikt de klei, en het vuur dat in de bakoven brandt. Op de grond zie je de bakken staan met allemaal soorten klei: grove en fijne klei, rode, witte en zwarte klei. En in grote kasten langs de muur staat het resultaat van zijn werk: allerlei potten en bekers, vazen en schalen, in verschillende vormen en maten en kleuren. Hoe krijgt 'ie het voor elkaar!? Wat een kunst! [filmpje starten https://www.youtube.com/watch? v=em49PdAMvwo van 0.0 tot 1.40, zonder geluid] Eerst zoekt de pottenbakker goede klei uit, zorgt dat het schoon en gewassen is, en begint het dan goed te kneden. Want de klei moet wel een beetje soepel zijn. (...) Dan legt de pottenbakker de homp klei op de bovenste draaischijf, gaat op een krukje zitten, en draait met z'n voet, of met een hand, de draaischijf. Door de ene schijf te bewegen, gaat ook de andere ronddraaien. Zie je dat? De pottenbakker maakt z'n handen nat en houdt ze op een speciale manier tegen de klei, waardoor er een vorm ontstaat. Bijzonder he, hoe uit zo'n brok klei een prachtig voorwerp te voorschijn komt! (…) Maar ach nee, wat doet de pottenbakker nu? [dia7] Hij drukt die hele pot weer in elkaar... Hij haalt 'm van de draaischijf, en begint opnieuw te kneden... Mag ik u wat vragen, meneer de pottenbakker? Waarom doet u dat? Het was zo'n mooie pot... Dat lijkt misschien zo, maar je vergist je: de pot was niet goed, de samenstelling van de klei was niet oke, er zaten nog stukjes in. Zou ik 'm zo bakken dan gaat ie kapot. Ja, zo'n pot draaien lijkt misschien nogal makkelijk, maar het komt heel precies! Pas als de klei nog een keer goed gekneed is, legt de pottenbakker de klei opnieuw op de schijf en begint weer te draaien... Als Jeremia dat zo gezien heeft, krijgt hij een boodschap van de HERE. [dia8] Volk van Israël, Ik kan met jullie hetzelfde doen als die pottenbakker – spreekt de HERE. Immers, jullie zijn in mijn handen als klei in de handen van een pottenbakker. Het is dus waar: [dia9] wij zijn net als klei in de handen van een pottenbakker. Klei! Dat doet me denken aan hoe de HERE de mens heeft gemaakt (Genesis 2:7) [dia10] Toen maakte God, de HERE, de mens. Hij vormde hem uit stof, uit aarde, en blies hem levensadem in de neus. Zo werd de mens een levend wezen. We zijn mens. Gevormd van aarde, klei, stof... Stof zijt ge, en tot stof zult ge wederkeren... Dat is het [dia11] eerste wat we kunnen leren uit Jeremia 18. Het is misschien even slikken, of wennen, maar wel goed je te realiseren, dat we als mens als klei in de handen van de pottenbakker zijn. De tweede les [dia12] die daar gelijk bij hoort is, dat de HERE inderdaad met ons kan doen wat Hij wil. Hij kan je inderdaad, zo gezegd, maken... en breken... Net als bij de pottenbakker is het iets heel moois en verrassends. De HERE gaat zorgvuldig te werk, vormt je, kneedt je, maakt je tot de mens zoals Hij die zich heeft voorgesteld. Prachtig! Tegelijk: als het resultaat niet is zoals Hij zich heeft voorgesteld, begint Hij opnieuw. Misschien ben je weerbarstiger dan goed voor je is, is er iets bij je wat voor het einddoel niet oke is – wie zal het zeggen? U weet precies hoe ik zijn moet. Preek n.a.v. Jeremia 18:1-12, door Jan Haveman, Emmen 11 januari 2015
3
Ook dat is voor ons mensen die denken dat we zelf over alles kunnen beslissen, wel even slikken en wennen. Maar laten we de realiteit onder ogen zien: wij zijn mensen, en God is God. We draaien dat heel makkelijk om: dan zijn wij de pottenbakker die ons een god vormen naar ons beeld, een god die precies bij ons past, die doet wat wij graag willen, een god die altijd leuk en lief en aardig is, of juist een die heel streng en boosaardig is... Mens, houd je zelf niet voor de gek! Zo is God niet! [dia13] God is niet wat jij denkt! Het is echt andersom. Wordt nuchter, wees reeel, erken dat: Niet wij hebben God bedacht, God heeft ons bedacht. God is er niet voor ons, wij zijn er voor God. Wij moeten ons geen god naar ons beeld vormen, want God vormt ons naar zijn beeld. Het gaat er niet om dat wij onze zin krijgen, dat het gaat zoals wij graag willen, het gaat erom dat God zijn doel bereikt. En als wij een opstakel vormen voor dat doel, als we niet het mooie werkstuk zijn dat God voor ogen had – dan breekt Hij je. [dia14] Oei! Dat klinkt hard. Niet plezierig: dan breekt God je... Hoe gaat dat dan? Hoe moet je dat dan precies invullen? Dat vind ik lastig om voor iedereen in z'n algemeenheid aan te geven. Ieder mens moet dat persoonlijk doen. Ieder mens wordt gevormd door wat er in z'n eigen leven gebeurt, aan mooie en goede dingen, maar ook aan moeilijke en verdrietige. Met alles wat gebeurt kun je [dia15] twee kanten op: je kunt ermee naar God toe gaan, dichter naar Hem toegroeien, steeds meer aan zijn beeld en doel beantwoorden. Maar je kunt ook de andere kant op: steeds verder bij God vandaan. In het vervolg van Jeremia 18 lees je: De ene keer zeg Ik (zegt God) tegen een volk en een koninkrijk dat Ik het zal uitrukken, verwoesten en ombrengen... De andere keer zeg Ik dat Ik het zal opbouwen en planten... Da's dus echt maken en breken! Maar anders dan je misschien zou denken bij dat 'maken en breken' heb je er als mens zelf wel invloed op. [dia16] Sommige (of misschien wel heel veel?) mensen denken dat bij de HERE alles al vast ligt en vast staat, en dat je in dat opzicht niks te kiezen hebt. Dan is het leven een soort blauwdruk, en kun je in feite alleen nog maar doen wat 'ingeprogrammeerd' is. Dat is dus niet zo! Wat je zelf doet, doet er wel degelijk toe. Het kan zelfs Gods plannen veranderen: [dia17]...maar als dat volk met zijn kwalijke praktijken breekt, dan zie Ik af van het onheil waarmee Ik het wilde treffen. En ook: [dia18]…luistert het volk niet naar Mij en doet het wat slecht is in mijn ogen, dan zie Ik af van al het goede dat Ik beloofd had te doen. Oftewel: de HERE neemt je volledig serieus. En Hij reageert op wat je doet of niet doet. Wij zijn geen robots, maar verantwoordelijke mensen. En God is niet een 'onbewogen Beweger', maar juist heel erg betrokken en bewogen met wat er op aarde gebeurt. Dat doet er voor Hem toe. Jij doet er voor Hem toe. Dat is het derde wat je uit Jeremia 18 kunt leren: [dia19] 1. als mensen zijn we net klei, en 2. de HERE kan met ons doen wat Hij wil, maar 3. daarbij reageert Hij wel degelijk op wat wij doen. En nu kom ik bij het thema van deze kerkdienst: [dia20] U weet precies hoe ik zijn moet. U weet precies hoe ik zijn moet. Preek n.a.v. Jeremia 18:1-12, door Jan Haveman, Emmen 11 januari 2015
4
Kijk, die pottenbakker wil graag een goed product: een mooie schaal of vaas, een goede pot of beker. Hij wil niet dat er straks na het bakken, als het uit het vuur komt, van alles mis is, dat het onbruikbaar is, dat je er niks aan hebt. De pottenbakker wil kwaliteit, iets duurzaams. Met het oog daarop is hij bezig. En hij heeft precies voor ogen hoe het moet worden. Daarom kneed hij zo goed en slaat hij erop, en draait hij en voelt en bewerkt met zijn handen. En als hij het idee heeft dat het niet goed zit, begint hij opnieuw. Want het moet iets goeds en moois worden. Zo is het in onze verhouding tot de HERE ook. Wij zijn als klei in zijn handen. De HERE kan met ons doen wat Hij wil. Maar dat heeft juist iets heel moois en bemoedigends: want de HERE heeft het allerbeste met je voor. Als er Eén is die weet hoe jij zijn moet, is Hij het wel. En daarheen kneedt Hij je, bewerkt Hij je. Bij de voorbespreking zei iemand: [dia21] Hij kneedt je naar het eeuwige leven. Zo is het. De HERE wil je redden voor de eeuwigheid. En als je dat steeds bedenkt bij alles wat er in je leven gebeurt, dat niets toevallig is, alles betekenis heeft, dat het reactie van je vraagt – geloof, vertrouwen, overgave, maar misschien ook wel bekering – stoppen met wat verkeerd is, terugkomen van de ingeslagen weg die je alleen maar verder bij God vandaan brengt, als je dat bedenkt, dan komt dat 'maken en breken' toch in een ander daglicht te staan: het is voor je eigen bestwil, voor je eigen heil, voor je eeuwige toekomst. Je kent die tekst misschien wel, [dia22] dat God alles laat meewerken ten goede voor hen die Hem liefhebben (Romeinen 8:28). Niet dat dan gelijk alle vragen weg zijn. Die gebeurtenissen in Parijs zijn een onbegrijpelijke ramp. Zoals ook iets in je eigen leven echt een ramp kan zijn.[dia23] Dat kneden door God kan heel pijnlijk zijn. Je snapt het soms gewoon niet – waarom zoiets vreselijks? Wat kan daar de zin van zijn? De vragen daarover blijven (maar hebben natuurlijk wel alles te maken met het verschil tussen pottenbakker en klei). Maar de vraag die steeds weer naar jezelf toekomt, in alles wat gebeurt is: wat doe ik ermee? Welke boodschap haal ik er voor mezelf uit, welke les kan ik/moet ik trekken voor mijn verdere leven? Welke kant ga ik op met wat er gebeurt? Naar God toe? Of bij Hem vandaan? En zoals gezegd: de keuzes die jijzelf maakt hebben wel degelijk invloed. Zo is de HERE met je bezig. Zo ben je nog volop in wording. Zo vormt de HERE je – en Hij weet precies hoe je zijn moet. Amen [dia24]
U weet precies hoe ik zijn moet. Preek n.a.v. Jeremia 18:1-12, door Jan Haveman, Emmen 11 januari 2015
5
