lespakket
Lespakket Dicht bij mijn bed show
Inhoudsopgave 1. Inleiding
5
2. Projectomschrijving
6
3.
7
Website & lespakket
4. Eindtermen
8
5. PIKASOLL
9
1. RELATIES11 1. Spel ‘Reis rond de wonderlijke wereld der relaties’
15
2. Spelbord en spelkaarten
23
2. HIV & SOA
63
1. Hiv en soa quiz
67
2.
72
‘Je bent jong en je hebt hiv!’
3. Seksuele voorlichting in Nicaragua
76
4. Condooms shoppen
81
5. Stigma & taboe
84
6. De Goed-Nieuws-Krant
89
7. Cartoons
92
3. GEZINSPLANNING101 1. Veilig moeder worden
105
2. Tussen meisje en moeder
110
3. Tienerouders in de wereld
123
4. Tienervaders wereldwijd
128
5. Kleur bekennen
133
4. SEKSUEEL GEWELD
137
1. Seksueel geweld: basic facts
141
2. Mag da(t)?
148
3. Over mijn grens?
154
4. Mythes seksueel geweld
156
5. REPLY:
160
5. MILLENNIUMDOELSTELLINGEN EN SEKSUELE RECHTEN
165
Deel 1: Millenniumdoelstellingen
169
1. Beeld je in dat…
178
2. MDG-nieuwtjes
184
3. Tijd voor actie!
187
4. Stand van zaken
191
5.
198
2 // Intro
Link je gek!
deel 2: Seksuele en reproductieve rechten
215
1. Jouw rechten
215
2. Erg, erger, ergst
222
COLOFON Hoofdredactie Marinka De Rycke Redactie Boris Cruyssaert, Marinka De Rycke en Lut Joris Eindredactie Boris Cruyssaert Inhoudelijk advies Bart Degryse, Thomas Demyttenaere, Erika Frans, Wim Van de Voorde, Lies Verhetsel en Wouter Vanloot Met dank aan De leerkrachten van de Antwerpse Provinciale Scholen, de Sensoa-projectgroep, Eveline De Bie en Katrien Vermeire Ontwerp & opmaak Lieven Jacobs Fotoredactie Lieven Jacobs en Stijn Provoost V.U. Chris Lambrechts, Kipdorpvest 48a, 2000 Antwerpen Versie Oktober 2011 Een uitgave van Sensoa vzw © 2011 Sensoa
Toestemming is vereist voor overname van de teksten, op welke wijze ook De Vlaamse Overheid kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van dit lespakket.
Intro // 3
Lespakket Dicht bij mijn bed show
4 // Intro
1. Inleiding Jongeren leven vandaag in een sterk geglobaliseerde wereld. Internet, reizen, migratie... maken dat jongeren meer dan ooit in contact komen met andere culturen en andere jongeren. Deze globalisering maakt dat jongeren in een complexe, sociale omgeving leven. Maar tegelijk biedt de globalisering mogelijkheden om met jongeren na te denken over hun visie en rol in die samenleving. Via discussies over aspecten van deze globale samenleving waarin ze geïnteresseerd zijn, kunnen ze aangemoedigd worden om tot een nieuwe visie en handelen te komen. Seksualiteit is één van de aspecten die jongeren sterk bezighoudt. Dit is in Vlaanderen zo, maar uiteraard geldt dit voor jongeren over de hele wereld. Seksualiteit en relaties zijn immers beide belangrijke aspecten in de ontwikkeling en persoonlijke leefwereld van jongeren. De ontwikkeling van het lichaam, de eerste verliefdheid, zich aangetrokken voelen tot een ander, keuzes maken, respecteren van de ander zijn/haar gevoelens, veilig vrijen... Het zijn allemaal onderwerpen waar jongeren veel vragen bij hebben en waarbij ze volop op zoek gaan naar antwoorden en oplossingen. Daarnaast hechten jongeren veel belang aan hun rechten en hebben ze een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel. Ze zijn vaak ook op zoek naar een eigen positie in deze globale maatschappij en willen zich vaak zinvol inzetten voor een betere wereld. Met dit project willen we inpikken op deze verschillende aspecten van de leefwereld van jongeren en via hun eigen referentiekader hun kennis, vaardigheden en attitudes over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten ontwikkelen. We willen dan ook bijdragen tot de mondiale vorming van jongeren, aansluitend op de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren ontbreken naar onze mening in het huidige aanbod van mondiale vorming of komt slechts fragmentair aan bod. We willen met dit project jongeren uit het secundair onderwijs bereiken en pakken dit op een holistische wijze aan. We kaderen de thema’s in het bredere geheel van de Millenniumdoelstellingen, de universele rechten van de mens – met toespitsing op de rechten van jongeren inzake seksuele en reproductieve gezondheid – en principes van sociale rechtvaardigheid en solidariteit.
Intro // 5
Lespakket Dicht bij mijn bed show
2. Projectomschrijving Dit project vertaalt de Millenniumdoelstellingen (MDG’s) naar jongeren in Vlaanderen door ze te linken aan seksuele gezondheid, een thema dat hen nauw aan het hart ligt. We ontwikkelden een educatieve website voor jongeren en een digitaal lespakket voor leerkrachten over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren in het Zuiden. Het project wordt gefinancierd door de Vlaamse Overheid en de Provincie Antwerpen. Twee algemene doelstellingen staan centraal: • Vlaamse jongeren zijn gesensibiliseerd over de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, inclusief hiv/aids, van jongeren in het Zuiden. • Leerlingen beschikken over handige instrumenten en voorbeelden om vorm te geven aan hun engagement. We richten ons op jongeren van 15 tot 18 jaar. Om de website en het lespakket in een bevattelijke en voor jongeren aantrekkelijke format te gieten, kiezen we ervoor om al deze aspecten via specifiek geselecteerd beeldmateriaal aan te kaarten. Het gebruik van beeldmateriaal heeft immers een aantal belangrijke educatieve en didactische voordelen. Het project verliep in twee fasen, waarbij er eerst een pilootproject was in de Antwerpse Provinciale scholen. In een tweede fase is er nu na een grondige evaluatie en herwerking van de website en het lespakket, een uitbreiding naar andere Vlaamse provincies en andere onderwijsnetten voorzien. Na afloop van het project zal de vorming opgenomen worden in het vormingsaanbod van Sensoa, waardoor die beschikbaar blijft voor geïnteresseerde scholen en leerkrachten. Ook de plukmap met methodieken zal na afloop van het project beschikbaar blijven.
6 // Intro
3. Website & lespakket 1. Website De website www.dichtbijmijnbedshow.be bevat beeldmateriaal, achtergrondinformatie, getuigenissen, links naar andere sites, suggesties voor eigen initiatieven, een quiz en het lespakket. De interactieve quiz met Sean Dhondt als quizmaster bestaat uit 5, 10 of 15 vragen die je samen met je leerlingen in de klas kan doen. Je kan deze quiz online doen of op voorhand downloaden zodat je het offline met je leerlingen kan spelen. Bij de offline versie kan je elke vraag bespreken en eventueel teruggaan naar een vorige vraag, de online versie kan je enkel spelen als een echte quiz. Terugkeren naar een vorige vraag of elk mogelijk antwoord bespreken is dus niet mogelijk.
2. Lespakket Het digitaal lespakket bevat instrumenten en methodieken voor het lesgeven over en het begeleiden van jongeren omtrent seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) in een globale context. De oefeningen en bijhorende fact sheets zijn verdeeld over 5 thema’s: Millenniumdoelstellingen en Seksuele rechten, Relaties, Hiv & Soa, Gezinsplanning en Seksueel geweld. De filmpjes die nodig zijn om bepaalde oefeningen te doen vind je op www.dichtbijmijnbedshow.be
Lespakket
RELATIES HIV & SOA
lespakket
GEZINSPLANNING SEKSUEEL GEWELD MILLENNIUMDOELSTELLINGEN EN SEKSUELE RECHTEN
Intro // 7
Lespakket Dicht bij mijn bed show
4. Eindtermen Dit digitaal lespakket komt tegemoet aan verschillende vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs: Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid 9 De leerlingen nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact
Context 2: Mentale gezondheid 4 De leerlingen aanvaarden en verwerken hun seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit 5 De leerlingen kunnen zich uiten over en gaan respectvol om met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit en geaardheid, seksuele gevoelens en gedrag
Context 3: Sociorelationele ontwikkeling 6 De leerlingen doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik 7 De leerlingen bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, veilig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsafbreking
Context 5: Politiek-juridische samenleving 2 De leerlingen passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties 3 De leerlingen tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten 4 De leerlingen zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen 13 De leerlingen geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt
Context 6: Socio-economische samenleving 2 De leerlingen toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart 3 De leerlingen zetten zich in voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld 8 De leerlingen geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan
Context 7: Socioculturele samenleving 1 De leerlingen beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen 2 De leerlingen gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen 3 De leerlingen illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit
8 // Intro
5. PIKASOLL Het letterwoord PIKASOLL staat voor een aantal afspraken die je met de groep maakt vóór je aan een les begint.
Doelstellingen • Een sfeer van veiligheid in de groep creëren. • Het vertrouwen van de leerlingen winnen en het onderling vertrouwen tussen de leerlingen vergroten.
Werkwijze • Vraag de groep zich tijdens en na de les(sen) aan enkele afspraken te houden. • Schrijf de letters P, I, K, A, S, O, L en L onder elkaar op het bord. Vul letter per letter het kernwoord van de afspraak aan en leg uit welke afspraak er geldt. • Zorg ervoor dat de regels tijdens de les goed zichtbaar zijn en blijven, zodat er steeds naar verwezen kan worden. Of bezorg elke deelnemer een hand-out met daarop de afspraken.
Materiaal • Bord • Hand-out PIKASOLL
Intro // 9
Lespakket Dicht bij mijn bed show
LL
Hand-out PIKASOLL
Tijdens en na de les(sen) houden we ons aan de volgende afspraken: P Privacy
Persoonlijke informatie is vertrouwelijk en blijft binnen de groep. I Ik-vorm
We praten over onszelf, onze gevoelens en ervaringen, opvattingen… We zijn open en eerlijk in wat we vertellen. K Kies
Kies wat je wel en niet vertelt. Niet alles is voor alle oren bedoeld. Je mag je gevoelens en gedachten voor jezelf houden. A Actief
Wees actief in het groepsgebeuren. Je krijgt de kans om zelf te bepalen waarover het gaat. Wacht dus niet af tot iemand anders iets inbrengt. S Seksualiteit
Seksualiteit is een zeer ruim begrip en iedereen gaat er anders mee om. Je kan er ook over meepraten als je nog nooit gevreeën hebt, want je hebt er vast al eens over nagedacht of je seksueel aangetrokken gevoeld tot iemand. Er zijn grote verschillen tussen culturen en mensen (mannen en vrouwen, jong en oud) in de wijze waarop ze met seks omgaan. O Oriëntatie
Mensen kunnen heteroseksueel, homoseksueel, lesbisch of biseksueel zijn. Welke seksuele oriëntatie je ook hebt, iedereen is uniek en verdient respect. L Luisteren
Luisteren is belangrijk, niet alleen praten. L Lachen
Humor is belangrijk. Het is soms een middel om geladen onderwerpen te ontmijnen. Uitlachen kan niet.
10 // Intro
