SOS SOA Lespakket over soa s en leven met hiv

SOS SOA Lespakket over soa’s en leven met hiv Sensoa is het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid.

www.sensoa.be // 03-238.68.68 Roseveltpaats 12 bus 7/ 2060Antwerpen

Lespakket over soa’s en leven met hiv

Inhoudsopgave Inleiding4 Achtergrond4 Aanpak6 Meer lezen?

8

Methodieken9 1. PICKASOLL

9

2. SOA-QUIZ

11

3. Polls

18

4. Condoomsmoezen

24

5. Condoomgebruik

28

6. Zelftest

30

7.

Soa’s for dummies

33

8.

Mijn lief zegt

39

9. Grabbelzak

41

10. Risico-inschatting

42

11.

To soa or not to soa?

44

12.

Test jezelf!

49

13.

Ren je rot

52

14.

Leven met hiv vandaag

54

15. HIV-diagnose?

59

16.

Antwerp 10 miles - Hiv Run

63

17.

Hiv in je omgeving

67

18.

Werken en hiv

68

19.

Kijk op relaties

71

20.

Vriendschap als hiv-remmer

74

21.

Gelukkig leven met hiv

75

Lesprogramma’s76

2 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Legende oefeningen 1,2,3 = oefeningen geschikt voor iedere graad 1 = oefeningen voor de 1e graad 2 & 3 = oefeningen voor de 2e en 3e graad 3 = oefeningen voor de 3e graad

1,2,3 1 2&3 3

Colofon Hoofdredactie: Bart Degryse en Leen De Schutter Redactie: Antonella Ciccarone, Bart Degryse, Marinka De Rycke, Leen De Schutter en Lies Verhetsel Eindredactie: Eveline De Bie Inhoudelijk advies: Sandra Van den Eynde en Thierry Franck Opmaak: Lieven Jacobs Beeldredactie: Lieven Jacobs V.U.: Chris Lambrechts, Franklin Rooseveltplaats 12, Bus 7, 2060 Antwerpen Versie: oktober 2013, 2e herwerkte versie Een uitgave van Sensoa vzw © 2013 Sensoa Toestemming is vereist voor overname van de teksten, op welke wijze ook

Met steun van de Vlaamse Minister bevoegd voor het Gezondheidsbeleid

© Sensoa 2013 // 3


Inleiding Het condoomgebruik bij jongeren neemt af. Jongeren laten zich zelden testen op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) en het aantal soa-diagnoses stijgt, zowel bij homo- als heterojongeren. Chlamydia bijvoorbeeld komt intussen voor bij 1 op de 20 jongeren. Redenen genoeg dus om met jongeren aan de slag te gaan rond soa’s, condoomgebruik en veilig vrijen. SOS SOA is een lespakket om over soa’s en leven met hiv les te geven. Het pakket bevat 21 werkvormen om tijdens relationele en seksuele vorming (RSV) in het secundair onderwijs te gebruiken. Er zijn voor iedere graad en opleidingsvorm methodieken beschikbaar. De methodieken werden grondig uitgewerkt en voorzien van werkbladen, begeleidersfiches en beeldend materiaal. Naast de methodieken bevat SOS SOA verwijzingen naar achtergrondinformatie en voorstellen voor lesprogramma’s.

Achtergrond Waarom lesgeven over soa’s? Heterojongeren voelen zich niet ‘at risk’ voor soa’s. Ze maken zich vooral zorgen over een ongeplande zwangerschap en wisselen het condoom veelal snel in voor de pil. Terwijl ze - gezien het stijgende aantal soadiagnoses - anticonceptie en het condoom beter samen gebruiken. Het condoom om zich te beschermen tegen soa’s en anticonceptie om een ongeplande zwangerschap te voorkomen. Homojongens zijn zich over het algemeen beter bewust van de risico’s van onveilige seks, maar velen van hen beseffen nog onvoldoende hoe groot het risico op besmetting met hiv of een andere soa wel is. 1 op de 20 homomannen heeft hiv en ook de andere soa’s komen in het homomilieu veel voor. Veel fouten kan een jonge homojongen zich dus niet permitteren. Hij moet veilig kunnen vrijen zodra hij seksueel actief wordt. Een condoom gebruiken betekent: onderhandelen met je partner. Niet makkelijk, zeker niet als je jong en verliefd bent en nog geen ervaring hebt met seks of onderhandelen. Leren opkomen voor je wensen en grenzen is dan ook cruciaal bij soa-preventie. Vooral voor heteromeisjes en homojongens, omdat zij meestal afhankelijk zijn van hun partner voor (correct) condoomgebruik. Zij hebben het niet altijd zélf in de hand. Jongeren doen inzien dat soa’s ook voor hen een risico vormen, ze motiveren om condooms te gebruiken en ze een aantal onderhandelingsvaardigheden aanleren volstaat echter niet. Ze moeten het condoom ook correct leren gebruiken. Nog al te vaak loopt het daarmee mis, en lopen ze toch weer een risico op soa-besmetting of een ongeplande zwangerschap.

De doelstellingen van soa-preventie in de klas zijn: •• jongeren bewust maken dat ze zelf ook risico lopen; •• jongeren leren onderhandelen met hun partner; •• jongeren leren om correct een condoom te gebruiken.

4 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Waarom lesgeven over ‘Leven met hiv’? Voor veel jongeren is leven met hiv een ver-van-mijn-bed-show. In gesprekken met jongeren komen nog altijd angstgevoelens, vooroordelen en discriminerende opvattingen naar boven. Daarom is werken aan een correcte beeldvorming en aan solidariteit belangrijk. Mensen met hiv krijgen nog altijd te maken met stigma en discriminatie: door de media, in het uitgaansleven, op het werk, bij het afsluiten van verzekeringen. Maar ook naaste familie, partner of vrienden reageren soms misplaatst. Bijvoorbeeld door ze letterlijk op afstand te houden of ze de schuld te geven van hun hiv-infectie. Zelfs bij de tandarts, de huisarts of in het ziekenhuis ervaart men soms negatieve reacties. Wie hiv heeft, is niet altijd ziek. Wie medicatie neemt en gezond leeft, heeft min of meer de levensverwachting van iemand zonder hiv. Door de goede medische opvolging en het feit dat er alsmaar nieuwe behandelingen bijkomen, blijft het levensperspectief van mensen met hiv verbeteren. Een kwaliteitsvol leven hebben met hiv kan. Dankzij de medicatie blijven mensen met hiv in goede gezondheid. Hiv belemmert het maken van toekomstplannen niet. Mensen met hiv hebben relaties, studeren, werken, reizen, sporten. Aan wie vertel ik dat ik hiv heb? Wat gebeurt er als anderen het weten? Veel mensen met hiv maken zich zorgen over de gevolgen. Zal de relatie met vrienden en familie veranderen? Kan ik nog nieuwe relaties opbouwen? Zal ik mijn job verliezen? Sommige mensen kiezen ervoor om niet of slechts met enkelen te praten over hiv. Maar leven met dit geheim kan moeilijk zijn om dragen.

De doelstellingen van lesgeven over leven met hiv zijn: •• jongeren een realistisch beeld geven over leven met hiv; •• jongeren correct informeren over de overdracht van hiv; •• werken aan respect en solidariteit tegenover mensen met hiv.

© Sensoa 2013 // 5


Aanpak In dit pakket vind je tal van methodieken om te werken rond soa’s, veilig vrijen, condoomgebruik en leven met hiv. De doelstellingen van de methodieken zijn divers. Sommige methodieken mikken vooral op kennisoverdracht, met andere leer je jongeren vaardigheden aan of speel je in op attitudes. De methodieken houden rekening met wat hierboven gezegd is over soa-preventie en houding tegenover leven met hiv. De methodieken in dit pakket zijn geschikt voor het secundair onderwijs. De oefeningen zijn aangepast aan de leeftijd van jongeren. In onderstaand overzichtsschema vind je welke oefening voor welke graad meest geschikt is. Binnen sommige werkvormen is er een specifieke opsplitsing per graad. De werkvormen bieden de kans om op een gevarieerde en steeds diepgaander manier te werken aan soa-preventie en solidariteit. Als leraar kan je met dit pakket verschillende vakgebonden eindtermen van natuurwetenschappen realiseren. Het pakket komt ook tegemoet aan verschillende vakoverschrijdende eindtermen. Denk aan lichamelijke gezondheid en veiligheid, mentale gezondheid en socio-relationele ontwikkeling.

Overzicht methodieken per graad graad 1

graad 2

graad 3

1. PICKASOLL 2. Soa-quiz 3. Polls 4. Condoomsmoezen 5. Condoomgebruik 6. Zelftest 7. Soa’s for dummies 8. Mijn lief zegt 9. Grabbelzak 10. Risico-inschatting 11. To soa or not to soa? 12. Test jezelf! 13. Ren je rot 14. Leven met hiv vandaag 15. Hiv-diagnose 16. Antwerp 10 miles - Hiv Run 17. Hiv in je omgeving 18. Werken en hiv 19. Kijk op relaties 20. Vriendschap als hiv remmer 21. Gelukkig leven met hiv

Werken met getuigenissen Een van de beproefde methodieken in het lesgeven over hiv is het werken met getuigenissen. In de werkvormen over leven met hiv zal je daarom veel getuigenissen vinden. Gebruik ze om vragen te beantwoorden, mythes aan te pakken, te praten over leven met hiv en een solidair gevoel te creëren. Hiv bespreken in je klas kan veel vragen losweken. Leerlingen willen graag meer weten en soms kunnen emoties hoog oplopen. Een goede voorbereiding helpt je daarmee om te gaan. Een open houding en samen op zoek gaan naar antwoorden wordt door leerlingen sterk gewaardeerd.

6 // © Sensoa 2013

SOS SOA

In de methodieken over leven met hiv worden filmfragmenten gebruikt van www.levenmethiv.be, volgende personen komen hierin aan bod:

Thierry Thierry is een veertiger, is positief sinds 2004. Hij is sportief, levensgenieter en heeft een partner en veel vrienden.

Liesbeth Liesbeth leeft al heel lang met hiv, sinds 1985. Zij is besmet geraakt in de periode dat er nog geen medicatie was en is heel ziek geweest. Toen sprak men nog niet over ‘leven met hiv’. Zij praat dan ook nog vaak over ‘aids’ hoewel ze momenteel een vrij normaal en gezond leven leidt.

Kenny Kenny is positief sinds 2002, hij was 21 toen hij zijn diagnose kreeg. Hij heeft in verschillende werksituaties positieve maar ook negatieve ervaringen rond hiv. Nu werkt hij fulltime en heeft hij met zijn werkgever en collega’s over hiv gepraat.

Helen Helen kwam in 2001 voor haar werk naar België. Bij een medische behandeling aan een voet deed men een routineonderzoek naar hiv. Ze bleek seropositief en startte in België een nieuw leven.

© Sensoa 2013 // 7


Meer lezen? Ben je op zoek naar meer informatie over soa’s en leven met hiv? Raadpleeg dan volgende bronnen. Seksualiteit.be biedt antwoorden op vragen over soa’s en hiv, anticonceptie en seksueel grensoverschrijdend gedrag. En helpt ouders bij de seksuele opvoeding van hun kinderen. Daarnaast biedt de site informatie over ‘lichaam en seks’ en ‘seks en relaties’. Allesoverseks.be is de jongerensite van Sensoa. De website geeft op een directe en open wijze informatie over seks en relaties. De informatie is correct, degelijk en toegankelijk voor jongeren. Levenmethiv.be is er om mensen met hiv te informeren en te ondersteunen. De site is er ook voor personen die in hun eigen omgeving of professioneel in contact komen met hiv. Op de website vind je informatie over medische aspecten van hiv, gezond leven, praten over hiv, hiv en seksualiteit, dagelijks leven, en hulporganisaties. Mannenseks.be is een website over seksuele gezondheid op maat van homomannen. Er staat zowel info over veilige seks, over soa en hiv, over het lichaam en over relaties tussen mannen op de site. Seksuelevorming.be is een website voor leraars en begeleiders. De website bevat achtergrondinformatie en praktische tips die je kunnen helpen bij de relationele en seksuele vorming (RSV) van kinderen en jongeren. Je kan er het vormingsaanbod van Sensoa checken, andere organisaties met een RSV-aanbod vinden en het aanbod aan Materiaal van de Leermiddelenbank consulteren. Dichtbijmijnbedshow.be is een website over seks, relaties en jongeren wereldwijd. De website bevat uitgebreid lesmateriaal, achtergrondinformatie, filmpjes en getuigenissen over diverse thema’s, onder andere over soa’s en hiv in de wereld. Sensoa.be bevat algemene informatie over Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. Daarnaast is er een nieuwsrubriek en zijn up-to-date feiten & cijfers over seksuele gezondheid hier terug te vinden.

Het Handboek Relationele en Seksuele Vorming geeft inhoudelijke en didactische informatie voor leraars die rond seksualiteit en relaties werken in het secundair onderwijs. Het boek bevat basisinformatie, onder andere over soa’s en hiv, en een uitgebreide didactische leidraad om de inhouden toe te passen in de praktijk. Je kan het handboek ontlenen in de Leermiddelenbank of via ontleenpunten van andere organisaties of aankopen via de webshop (shop.sensoa.be) van Sensoa.

8 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Methodieken

1,2,3

1. PICKASOLL

Dit letterwoord staat voor een aantal afspraken die je met een groep maakt vóór je aan de les(sen) begint.

Doelstellingen •• Een sfeer van veiligheid en vertrouwen creëren in de groep. •• Het vertrouwen van de leerlingen winnen.

Werkwijze •• Vraag de groep zich tijdens en na de les(sen) aan enkele afspraken te houden. •• Schrijf de letters P, I, C, K, A, S, O, L en L onder elkaar op het bord en leg uit voor welke afspraak elke letter staat (zie Hand-out). •• Zorg dat de afspraken tijdens de les(sen) goed zichtbaar zijn en blijven, zodat er steeds naar verwezen kan worden. Of bezorg elke deelnemer een hand-out met daarop de afspraken.

Materiaal •• Bord •• Kopies hand-out ‘PICKASOLL’

© Sensoa 2013 // 9


LLHand-out ‘PICKASOLL’ Tijdens en na de les(sen) houden we ons aan volgende afspraken:

P Privacy Persoonlijke informatie is vertrouwelijk en blijft binnen de groep.

I Ik-vorm Je praat over jezelf, je eigen gevoelens, ervaringen en opvattingen. Wees open en eerlijk in wat je vertelt.

C Cultuur Culturen kunnen op verschillende wijzes omgaan met seks en relaties. Cultuur kan zowel verwijzen naar je afkomst, je religie, als je thuiscultuur. Verschillen benoemen mag, veroordelen niet.

K Kies Kies wat je wel en niet vertelt. Niet alles is voor alle oren bedoeld. Je mag je gevoelens en gedachten voor jezelf houden.

A Actief Wees actief in het groepsgebeuren. Je krijgt de kans om zelf te bepalen waarover het gaat. Wacht dus niet af tot iemand anders iets inbrengt.

S Seksualiteit Seksualiteit is een zeer ruim begrip en iedereen gaat er anders mee om. Je kan er ook over meepraten als je nog nooit gevreeën hebt. Je hebt er vast al eens over nagedacht of je seksueel aangetrokken gevoeld tot iemand. Er kunnen grote verschillen zijn in de wijze waarop mensen met seks omgaan.

O Oriëntatie Mensen kunnen heteroseksueel, homoseksueel, lesbisch of biseksueel zijn. Welke seksuele oriëntatie je ook hebt, iedereen is uniek en verdient respect.

L Luisteren Luisteren is belangrijk, niet alleen praten.

L Lachen Humor is belangrijk. Het is soms een middel om geladen onderwerpen te ontmijnen. Uitlachen kan niet.

10 // © Sensoa 2013

SOS SOA

1,2,3

2. SOA-QUIZ Doelstellingen •• De belangrijkste informatie rond soa’s kennen. •• Weten hoe je je kan beschermen tegen soa’s. •• Beseffen dat kunnen praten over veilig vrijen belangrijk is.

Werkwijze graad 1 of 2 •• Deel het werkblad met de quiz uit aan de leerlingen. •• Elke leerling noteert zijn antwoorden op het werkblad, per vraag is slechts 1 antwoord correct. •• Overloop na de quiz de juiste antwoorden klassikaal. Op de Begeleidersfiche ‘Soa-quiz’ staan de correcte antwoorden cursief aangeduid. De leerlingen corrigeren hun eigen antwoorden. •• Beantwoord bijkomende vragen of onduidelijkheden.

Werkwijze graad 3 •• Verdeel de klas in groepjes. •• Lees de vragen op de Begeleidersfiche ‘Soa-quiz’ voor. Er zijn 2 rondes (open vragen en juist/fout-vragen). De juiste antwoorden staan cursief. •• Elk groepje noteert zijn antwoorden op een blad papier. •• Overloop na de quiz de juiste antwoorden. De leerlingen corrigeren hun eigen antwoorden. •• Beantwoord bijkomende vragen of onduidelijkheden.

Materiaal •• Kopies werkblad ‘Soa-quiz’ •• Begeleidersfiche ‘Soa-quiz’

© Sensoa 2013 // 11


##Werkblad ‘Soa-quiz’ - graad 1 1. Wat is de beste manier om je geslachtsorganen te wassen? ΟΟ Dagelijks met speciale intieme zeep ΟΟ Dagelijks met water ΟΟ 2-3 keer per week met gewone zeep

2. In welke situaties gebruiken jongeren vaak geen condoom, zelfs al waren ze dat wel van plan? ΟΟ Thuis, omdat ze niet willen dat hun ouders het gebruikte condoom kunnen vinden ΟΟ Als ze alcohol of drugs gebruikt hebben, want dan denken ze er niet aan ΟΟ Op kamp, omdat daar geen condoomautomaten zijn

3. Wat zijn symptomen van soa? ΟΟ Een blauwe penis of vagina ΟΟ Gewichtstoename, haaruitval en puisten ΟΟ Een veranderde geur of afscheiding uit de vagina of penis, of blaasjes of jeuk

4. Waar ga je naartoe als je je wil testen op soa? ΟΟ De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis ΟΟ De gemeentelijke jeugddienst ΟΟ De huisarts

5. Een condoom mag je weglaten wanneer ΟΟ Je partner getest is op soa’s en je elkaar trouw bent ΟΟ Je allebei getest bent op soa’s en betrouwbare anticonceptie gebruikt ΟΟ Je meer dan 3 maanden samen bent

6. Voor welke soa’s worden meisjes gevaccineerd door het centrum leerlingenbegeleiding? ΟΟ Genitale wratten: het Humaan Papillomavirus (hpv) veroorzaakt deze soa en kan kanker veroorzaken ΟΟ Hiv: dit virus kan aids veroorzaken ΟΟ Hepatitis B: een soa die leverziekte kan veroorzaken

7. Je lief wil seks zonder condoom ΟΟ Je maakt het uit ΟΟ Dit betekent dat je lief geen soa heeft ΟΟ Je geeft aan dat je wel seks wil, maar dan wel met condoom

8. Als je een condoom aandoet dan let je op ΟΟ Dat je het topje toeknijpt terwijl je het condoom afrolt ΟΟ De kleur van het condoom ΟΟ Dat het condoom helemaal tot aan de buik getrokken wordt

9. Volgende handelingen geven risico op soa’s ΟΟ Drinken van hetzelfde glas en een toilet delen ΟΟ Vaginale of anale seks hebben ΟΟ Tongkussen en masturberen

10. Volgende ongemakken zijn geen symptomen van soa’s ΟΟ Blaasjes, puistjes, bobbeltjes aan de geslachtsorganen ΟΟ Doorzichtig slijm uit de vagina of penis, constipatie, vaak plassen ΟΟ Jeuk, bloedverlies, buikpijn

12 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche ‘Soa-quiz’ - graad 1 1. Wat is de beste manier om je geslachtsorganen te wassen? ΟΟ Dagelijks met speciale intieme zeep ΟΟ Dagelijks met water ΟΟ 2-3 keer per week met gewone zeep

2. In welke situaties gebruiken jongeren vaak geen condoom, zelfs al waren ze dat wel van plan? ΟΟ Thuis, omdat ze niet willen dat hun ouders het gebruikte condoom kunnen vinden ΟΟ Als ze alcohol of drugs gebruikt hebben, want dan denken ze er niet aan ΟΟ Op kamp, omdat daar geen condoomautomaten zijn

3. Wat zijn symptomen van soa’s? ΟΟ Een blauwe penis of vagina ΟΟ Gewichtstoename en haaruitval en puisten ΟΟ Een veranderde geur of afscheiding uit de vagina of penis of blaasjes of jeuk

4. Waar ga je naartoe als je je wil testen op soa’s? ΟΟ De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis ΟΟ De gemeentelijke jeugddienst ΟΟ De huisarts

5. Een condoom mag je weglaten wanneer ΟΟ Je partner getest is op soa’s en je elkaar trouw bent ΟΟ Je allebei getest bent op soa’s en betrouwbare anticonceptie gebruikt ΟΟ Je meer dan drie maanden samen bent

6. Voor welke soa’s worden meisjes gevaccineerd door het centrum leerlingenbegeleiding? ΟΟ Genitale wratten: het Humaan Papillomavirus (hpv) veroorzaakt deze soa en kan kanker veroorzaken ΟΟ Hiv: een soa die aids kan veroorzaken ΟΟ Hepatitis B: een soa die leverziekte kan veroorzaken

7. Je lief wil seks zonder condoom ΟΟ Je maakt het uit ΟΟ Dit betekent dat je lief geen soa heeft ΟΟ Je geeft aan dat je wel seks wil, maar dan wel met condoom

8. Als je een condoom aandoet dan let je op… ΟΟ Dat je het topje toeknijpt terwijl je het condoom afrolt ΟΟ De kleur van het condoom ΟΟ Dat het condoom helemaal tot aan de buik getrokken wordt

9. Volgende handelingen geven risico op soa’s ΟΟ Drinken van hetzelfde glas en een toilet delen ΟΟ Vaginale of anale seks hebben ΟΟ Tongkussen en masturberen

10. Volgende ongemakken zijn geen symptomen van soa’s ΟΟ Blaasjes, puistjes, bobbeltjes aan de geslachtsorganen ΟΟ Doorzichtig slijm uit de vagina of penis, constipatie, vaak plassen ΟΟ Jeuk, bloedverlies, buikpijn

© Sensoa 2013 // 13


##Werkblad ‘Soa-quiz’ - graad 2 1. Welke soa komt het meest voor bij jongeren in België? ΟΟ Hiv ΟΟ Chlamydia ΟΟ Syfilis

2. Tegen welke soa kan je je laten vaccineren? ΟΟ Hiv ΟΟ Chlamydia ΟΟ Hepatitis B

3. Wat is ‘double dutch’? ΟΟ Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom ΟΟ 2 condooms over elkaar aandoen ΟΟ 2 lieven tegelijk hebben

4. Waaruit kan de behandeling van een soa bestaan? ΟΟ Een dieet ΟΟ Een antibioticakuur ΟΟ Kinesitherapie

5. Waardoor kunnen soa’s niet veroorzaakt worden? ΟΟ Hormonen en drugs ΟΟ Bacteriën en virussen ΟΟ Schimmels en parasieten

6. Waar ga je naartoe voor een soa-test? ΟΟ De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis ΟΟ De gemeentelijke jeugddienst ΟΟ De huisarts

7. Van welke soa’s kan je niet genezen? ΟΟ Herpes, hiv en hpv ΟΟ Chlamydia, gonorroe en syfilis ΟΟ Schaamluizen, trichomonas en schurft

8. Op tv zie je bijna nooit iemand een condoom aandoen bij seksscènes ΟΟ Dat is omdat ze geen reclame willen maken voor condoombedrijven ΟΟ Dat is omdat het verhalen over echte liefde zijn en dan vertrouwen mensen elkaar ΟΟ Dat is omdat de media niet aan veilig vrijen denken

9. Wanneer gebruiken mensen vaak geen condoom ook al zijn ze dat wel van plan? ΟΟ Als ze heel erg verliefd zijn en geen stom figuur willen slaan door over condooms te beginnen ΟΟ Als de condooms niet lekker ruiken en ze daardoor de sfeer niet willen laten verpesten ΟΟ Als ze een one night stand hebben met iemand die ze toch nooit meer zullen zien

10. Wat is juist in de volgende cijfers? ΟΟ 1 op 100 vrouwen heeft hiv ΟΟ 1 op 20 homomannen heeft hiv ΟΟ 1 op 1000 Belgen heeft hiv

14 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche ‘Soa-quiz’ - graad 2 1. Welke soa komt het meest voor bij jongeren in België? ΟΟ Hiv ΟΟ Chlamydia ΟΟ Syfilis

2. Tegen welke soa kan je je laten vaccineren? ΟΟ Hiv ΟΟ Chlamydia ΟΟ Hepatitis B

3. Wat is ‘double dutch’? ΟΟ Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom ΟΟ 2 condooms over elkaar aandoen ΟΟ 2 lieven tegelijk hebben

4. Waaruit kan de behandeling van een soa bestaan? ΟΟ Een dieet ΟΟ Een antibioticakuur ΟΟ Kinesitherapie

5. Waardoor kunnen soa’s niet veroorzaakt worden? ΟΟ Hormonen en drugs ΟΟ Bacteriën en virussen ΟΟ Schimmels en parasieten

6. Waar ga je naartoe voor een soa-test? ΟΟ De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis ΟΟ De gemeentelijke jeugddienst ΟΟ De huisarts

7. Van welke soa’s kan je niet genezen? ΟΟ Herpes, hiv en hpv ΟΟ Chlamydia, gonorroe en syfilis ΟΟ Schaamluizen, trichomonas en schurft

8. Op tv zie je bijna nooit iemand een condoom aandoen bij seksscènes ΟΟ Dat is omdat ze geen reclame willen maken voor condoombedrijven ΟΟ Dat is omdat het verhalen over echte liefde zijn en dan vertrouwen mensen elkaar ΟΟ Dat is omdat de media niet aan veilig vrijen denken

9. Wanneer gebruiken mensen vaak geen condoom ook al zijn ze dat wel van plan? ΟΟ Als ze heel erg verliefd zijn en geen stom figuur willen slaan door over condooms te beginnen ΟΟ Als de condooms niet lekker ruiken en ze daardoor de sfeer niet willen laten verpesten ΟΟ Als ze een one night stand hebben met iemand die ze toch nooit meer zullen zien

10. Wat is juist uit de volgende cijfers ΟΟ 1 op 100 vrouwen heeft hiv ΟΟ 1 op 20 homomannen heeft hiv ΟΟ 1 op 1000 Belgen heeft hiv

© Sensoa 2013 // 15


bbBegeleidersfiche ‘Soa-quiz’ - graad 3 Ronde 1: 5 open vragen Hoe onderzoekt men of je een soa hebt? Geef 3 mogelijkheden. •• Bloedonderzoek •• Lichamelijk onderzoek •• Urineonderzoek •• Een uitstrijkje •• Wissertje urinebuis De ene soa wordt op een andere manier opgespoord dan de andere. Wat kan je doen je als je denkt dat je een soa hebt opgelopen? Geef 2 mogelijkheden. •• Je •• Je •• Je •• Je •• Je

laten testen bij een dokter. lief inlichten. partners van de afgelopen maanden inlichten. ouders inlichten. soa of klachten opzoeken op internet.

Geef 3 voordelen van condoomgebruik. •• Een condoom biedt bescherming tegen soa’s en een ongeplande zwangerschap. •• Er zit al glijmiddel op, wat aangenaam is. •• Het vangt sperma op, dus minder nattigheid. •• Het is gemakkelijk verkrijgbaar. •• Zeer ruime keuze in verschillende soorten. •• Veel jongens komen minder snel klaar met een condoom. •• Het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. •• Als je lief het condoom bij jou aandoet is het spannend en geen sfeerbreker. Wat is het beste advies dat je kan geven aan een koppeltje dat het condoom wil weglaten? Praat erover. Hebben jullie ooit risico gelopen? Dan kan een test duidelijkheid brengen. Pas na een negatief resultaat bij beiden (geen soa) of een afgeronde behandeling, kunnen jullie het condoom weglaten. Wat kunnen de langetermijngevolgen zijn wanneer men een soa niet behandelt? Som 4 gevolgen op. •• Moeilijk zwanger worden en onvruchtbaarheid (chlamydia, gonorroe, syfilis) •• Onherstelbare schade aan de lever (hepatitis B) •• Baarmoederhals-, darm- en keelkanker (genitale wratten) •• Ontstoken huid (schurft, schaamluizen) •• Kans op buitenbaarmoederlijke zwangerschap (chlamydia en gonorroe) •• Aantasting van het afweersysteem waardoor je vatbaar bent voor veel ziektes (hiv) •• Dementie (syfilis)

16 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Ronde 2: 5 juist/fout-vragen Een dokter test je bij een hiv-test niet automatisch op andere soa’s --- JUIST/FOUT Als je wil dat de dokter je ook test op andere soa’s, dan moet je dit uitdrukkelijk vragen. Maak duidelijk dat je op zoveel mogelijk soa’s getest wil worden. Sommige dokters nemen zelf het initiatief om je ook op andere soa’s te testen. Als je altijd met condoom vrijt, kan je geen soa oplopen --- JUIST/FOUT Door met een condoom te vrijen kan je verschillende soa’s voorkomen, maar voor sommige soa’s biedt een condoom onvoldoende bescherming (bij bijvoorbeeld genitale wratten, herpes, syfilis, schurft, schaamluizen). Condoomgebruik verkleint de kans op overdracht van deze soa’s wel, maar biedt geen volledige bescherming. Dat komt omdat het condoom er niet voor kan zorgen dat deze soa’s niet in contact kunnen komen met het lichaam van de partner. Jongeren die openlijk durven praten over seks met hun ouders, vrijen vaker veilig --- JUIST/FOUT Jongeren die met hun ouders over seks praten hebben vaak openlijk condooms in huis en kunnen om anticonceptie vragen. Je weet altijd of je een soa hebt --- JUIST/FOUT Er zijn verschillende soa’s die doorgaans geen of vage klachten geven. Chlamydia komt bij 1 op de 100 jongeren voor --- JUIST/FOUT Chlamydia komt bij minstens 1 op de 20 jongeren voor.

© Sensoa 2013 // 17


1,2,3

3. Polls Doelstellingen •• Inzien dat het nuttig is altijd en overal condooms bij te hebben. •• Inzien dat veilig vrijen makkelijker is als er openlijk over seks gepraat kan worden. •• Weten dat een huisarts een belangrijke vertrouwensfiguur is. •• Gemotiveerd zijn om indien nodig een soa-test te laten afnemen.

Werkwijze •• Kopieer Werkblad ‘Polls’ en knip de polls uit. •• Geef elke leerling de polls die je wil behandelen. Je kan de poll ook projecteren of op het bord schrijven. •• Laat de leerlingen individueel en anoniem de poll(s) invullen. •• Verzamel de poll(s) en laat een aantal leerlingen de resultaten berekenen. •• Overloop de resultaten per poll en bespreek ze. •• Vergelijk het resultaat van de klas met de resultaten van dezelfde poll op www.allesoverseks.be. De resultaten vind je op de Hand-out ‘Resultaten Polls’.

Materiaal •• Werkblad ‘Polls’ •• Hand-out ‘Resultaten Polls’ van www.allesoverseks.be

Tips Afhankelijk van de behandelde poll kan je volgende topics en tips klassikaal bespreken: •• Jongeren die praten over seks met hun ouders vrijen vaak veiliger. Onder andere omdat ze openlijk condooms in huis kunnen hebben of anticonceptie gebruiken. Probeer als jongere dus openlijk met je ouders te praten. Dat kan voor elke jongere verschillend zijn zoals: vertellen dat je een lief hebt, vragen stellen als je ergens mee zit, een hint geven over condoomgebruik, enz. •• Zorg ervoor dat je altijd en overal condooms bij je hebt. Het is goed meerdere condooms te kopen en die klaar te leggen op plaatsen waar je er gemakkelijk bij kan. Mogelijke plaatsen zijn: je eigen slaapkamer, handtas of schooltas, badkamer, enz. •• Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom is zeer belangrijk. Als je het condoom wil weglaten, doe dan eerst een soa-test. Blijf elkaar daarna trouw of maak afspraken over seks met andere personen. •• Als je een hiv-test laat doen, vraag dan zeker ook naar een volledige soa-test. Niet alle dokters doen dit vanzelf. De dokter beslist uiteindelijk zelf of zoiets nodig is of niet.

18 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Polls’ Hoe voorkom je soa’s? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Door altijd condooms te gebruiken kan je het risico sterk verminderen, maar niet helemaal wegnemen. Door de pil te nemen en te vaccineren. Soa’s komen niet vaak voor, je hoeft niet veel te doen om ze te voorkomen. Door gezond te leven en voldoende vitamines te nemen.

Heb je je ouders verteld over de eerste keer? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Neen, mijn ouders zouden kwaad worden. Neen, mijn ouders hoeven dat niet te weten. Ja, ik bespreek vaak dingen met mijn ouders. Ja, onrechtstreeks toen ik om een voorbehoedsmiddel vroeg. Ik weet het niet, mijn eerste keer zal er nog wel van komen.

Welk voorbehoedsmiddel gebruikte je bij de eerste keer? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

De pil De pil en het condoom Geen, het gebeurde onverwacht Geen, terugtrekken Een ander voorbehoedsmiddel

Welke bescherming gebruikte jij tijdens je laatste seksueel contact? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Ik heb nog geen seks gehad Het condoom De pil of een ander anticonceptiemiddel De pil of een ander anticonceptiemiddel samen met het condoom

Wie moet voor het condoom zorgen? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Jongens, zij moeten het uiteindelijk aandoen Niemand in het bijzonder, er slingert er altijd wel één rond Meisjes, zij hebben meer verantwoordelijkheidsgevoel Mijn ouders. Zolang ik geen 18 jaar ben, zijn zij verantwoordelijk voor mijn gezondheid

Neem jij condooms mee als je naar een festival gaat? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Ja, ik heb er altijd op zak Neen, ik gebruik een ander voorbehoedsmiddel Neen, ik zal ze wel ter plaatse proberen te verkrijgen, mocht het nodig zijn Ja, ze maken deel uit van mijn festival-survival-pakket Neen, omdat ik niet verwacht er seks te zullen hebben

Welk anticonceptiemiddel gebruik jij? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

De pil Geen Condoom Condoom en pil Ring, pleister of implantaat

Spreek je met je huisarts over je relatie en seksleven? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Ja, als ik met een probleem zit. Neen, het is ook de huisarts van mijn ouders. Neen, ik zou wel willen maar ben te beschaamd. Ja, het is een echte vertrouwensfiguur. Neen, want mijn huisarts voelt zich bij dat soort onderwerpen niet op z’n gemak.

© Sensoa 2013 // 19


Heb jij je op hiv laten testen? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Ja, één keer Neen, nog niet, maar ik zou het wel moeten laten doen Neen, aangezien ik nog nooit risico heb gelopen Ja, ik heb me al verschillende keren laten testen Neen, want ik ben nog maagd

Wat zou jij doen als een vriend(in) vertelt dat hij/zij hiv heeft? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Ik geef hem/haar een dikke knuffel Andere vrienden waarschuwen Ik zou er alles over vragen en gaan opzoeken, zodat ik zelf beter kan oppassen Minder mee afspreken, zo een goede vriend(in) is hij/zij toch niet

Zou je een vriend of vriendin uitsluiten omdat hij of zij seropositief is? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Neen, vrienden blijven vrienden Ik zou de persoon toch anders gaan bekijken Ja, ik moet niet weten van personen die aids hebben Neen, want het kan iedereen overkomen

20 // © Sensoa 2013

SOS SOA

LLHand-out ‘Resultaten Polls’ Hoe voorkom je soa’s?

Heb je je ouders verteld over de eerste keer?

Welk voorbehoedsmiddel gebruikte je bij de eerste keer?

© Sensoa 2013 // 21


Welke bescherming gebruikte jij tijdens je laatste seksueel contact?

Wie moet voor het condoom zorgen?

Neem jij condooms mee als je naar een festival gaat?

Welk anticonceptiemiddel gebruik jij?

22 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Spreek je met je huisarts over je relatie en seksleven?

Heb jij je op hiv laten testen?

Wat zou jij doen als een vriend(in) vertelt dat hij/zij hiv heeft?

Zou je een vriend of vriendin uitsluiten omdat hij of zij seropositief is?

© Sensoa 2013 // 23


1,2,3

4. Condoomsmoezen Doelstellingen •• Kunnen onderhandelen over condoomgebruik. •• Uitvluchten voor condoomgebruik kunnen herkennen en ontkrachten. •• Weten waarom consequent condoomgebruik niet vanzelfsprekend is. •• Weten wat de voordelen van condoomgebruik zijn.

Werkwijze •• Laat de leerlingen in groepjes 5 condoomsmoezen bedenken en deze op een flap schrijven. Condoomsmoezen zijn ongeldige redenen om geen condoom te gebruiken. •• Geef de smoezen van groep 1 aan groep 2 enzovoort en laat ze een antwoord op de smoezen van de andere groep neerschrijven. Dit antwoord moet de andere overtuigen om toch een condoom te gebruiken. •• Breng nu alle flappen samen en overloop alle smoezen. Kijk na of er smoezen zijn die meermaals voorkomen. Zo ja, vergelijk de reacties op die smoezen. •• Vul daarna de opgelijste smoezen aan met smoezen die bij geen enkel groepje voorkwamen (zie Begeleidersfiche ‘Condoomsmoezen’ en antwoorden) en laat de leerlingen daar klassikaal een antwoord op formuleren. •• Rond de oefening af door de leerlingen te vragen wat de argumenten zijn om wél condooms te gebruiken en wat de voordelen zijn van condooms (zie Hand-out).

Materiaal •• Flappen •• Begeleidersfiche ‘Condoomsmoezen’ en antwoorden •• Kopies hand-out Voordelen condoomgebruik

24 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche Condoomsmoezen en antwoorden 1. ‘Een condoom? Maar wij vertrouwen mekaar toch? Heb jij iets te verbergen of zo?’ Je kan je lief vertrouwen, maar je weet niet of hij of zij vroeger al onbeschermde seks heeft gehad.

2. ‘Maar je neemt de pil toch?’ Een pil beschermt tegen een ongeplande zwangerschap, maar biedt geen enkele bescherming tegen een mogelijke soa-infectie. Dit geldt ook voor andere anticonceptiemiddelen.

3. ‘Als je niet zonder condoom wil vrijen, maak ik het uit.’ Als je lief vrijen zonder condoom belangrijker vindt dan jullie relatie, dan moet je je misschien afvragen of hij of zij wel de ware voor je is.

4. ‘Ik krijg dat ding niet over mijn gigantische erectie. Sorry hoor, het zal zonder moeten.’ Je moet opletten dat de condoomrand aan de buitenkant zit, anders krijg je het condoom inderdaad niet afgerold. Als het toch niet lukt, kan je nog altijd vrijen zonder penetratie of een grotere maat condooms gaan kopen. Condooms zijn immers in verschillende maten verkrijgbaar. Het is belangrijk dat je condooms gebruikt die goed passen. Dit gezegd zijnde: een doorsnee condoom past wel over de meeste erecties.

5. ‘Ik weet zeker dat ik niks heb, want ik heb geen klachten. Je gaat toch niet zeggen dat ik er ziek uitzie?’ Je kan een soa hebben zonder dat je er iets van merkt. Chlamydia - de meest voorkomende soa bij jongeren geeft in veel gevallen geen of vage klachten bijvoorbeeld. Maar de gevolgen ervan kunnen ernstig zijn bij nietbehandeling.

6. ‘Met condoom is er niks aan. Ik wil je écht voelen.’ Het voelt anders aan, maar weegt dit op tegen het feit dat een condoom je beschermt tegen soa’s en een ongeplande zwangerschap? Condooms hebben bovendien een aantal voordelen: er zit al glijmiddel op, dat kan aangenaam zijn. Vooral als het meisje niet makkelijk vochtig wordt, is glijmiddel een plus. Bij anale seks is glijmiddel een must. Het condoom vangt ook sperma op, dus minder nattigheid en hygiënischer. Bovendien komen jongens minder snel klaar met condoom. Het is ook gemakkelijk verkrijgbaar; je hebt een ruime keuze tussen verschillende soorten en het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. Als je partner het condoom bij jou aandoet is het condoom gebruiken spannend en geen sfeerbreker.

7. ‘Schat, we zijn nu toch al lang genoeg samen om dat condoom weg te laten…’ Als je het condoom wil weglaten in een vaste relatie, laat je je het best allebei eerst testen op soa’s. Dan ben je zeker dat je niets aan elkaar doorgeeft. Je moet dan natuurlijk wel trouw blijven aan elkaar, anders kan je het condoom niet weglaten. Of maak duidelijke afspraken over seks met andere personen en de bescherming die je daarbij gebruikt.

8. ‘Het is tegennatuurlijk. Je gaat toch ook niet onder de douche met je regenjas aan?’ De natuur kent ook zo zijn onvolmaaktheden, zoals soa’s bijvoorbeeld. Gelukkig weten we hoe we ons daartegen kunnen beschermen.

© Sensoa 2013 // 25


9. ‘Ik heb geen condooms bij me en ik kan ze nu niet meer kopen.’ Zorg er altijd voor dat je zelf condooms bij hebt. Het is goed om op verschillende plaatsen, in verschillende tassen of zakken condooms op te bergen, zodat je altijd voorbereid bent. Is er geen condoom in de buurt, dan zijn er nog een heleboel spannende dingen die je kan doen zonder risico op soa’s.

10. ‘Jakkes, die dingen ruiken vies!’ Weegt de geur van rubber of latex op tegen de symptomen of gevolgen van een soa? Sommige soa’s ruiken ook onaangenaam. Of jeuken, of branden, of zwellen op...

11. ‘Ze zijn zo duur. Ik ga er echt niet elke keer kopen voor iedere vrijpartij die we kunnen hebben.’ Condooms zijn eigenlijk niet zo duur, zeker als je weet waarvoor ze dienen. Je gezondheid is belangrijk. Als je een maxi-pak koopt, heb je meteen een hele voorraad voor elk moment waarop je zin hebt. Op verschillende plaatsen zijn ze gratis of aan verminderde prijs verkrijgbaar (Joetz, JAC’s).

12. ‘Ik wil zo graag eens klaarkomen zonder condoom.’ Dat is dan jammer, want jij wil enkel vrijen met condoom omdat je geen soa wil oplopen of zwanger wil worden. Als je lief wil klaarkomen zonder condoom, kan je hem altijd een handje helpen. Daar hoef je geen geslachtsgemeenschap voor te hebben.

13. ‘Condooms?! Dat is toch voor mensen die elke week met een andere verovering in bed belanden?’ Niet waar. Eén keer onveilige seks hebben kan volstaan om een soa op te lopen. Veel soa’s worden binnen een relatie doorgegeven. Het risico op een soa-besmetting is natuurlijk wel groter als je met verschillende partners seks hebt.

14. ‘Stel je voor dat mijn ouders mijn condooms vinden!’ Er zijn genoeg plaatsen waar je condooms kan verstoppen voor je ouders. Het is wel zo dat jongeren die openlijk over seks kunnen praten met hun ouders, veiliger vrijen. Je kan dan zonder problemen condooms in huis hebben of om de pil vragen.

15. ‘De vorige keer scheurde het condoom, dus dat is niets voor ons!’ Er kan altijd iets misgaan, maar dit betekent niet dat je niet meer veilig hoeft te vrijen. Als je je onzeker voelt, lees dan zeker de gebruiksaanwijzing nog eens en oefen nog een keer.

26 // © Sensoa 2013

SOS SOA

LLHand-out Voordelen condoomgebruik •• Een condoom biedt bescherming tegen soa’s en een ongeplande zwangerschap. •• Er zit al glijmiddel op, dat kan aangenaam zijn. Vooral als het meisje niet makkelijk vochtig wordt, is glijmiddel een plus. Bij anale seks is glijmiddel een must. •• Het vangt sperma op, dus minder nattigheid. •• Veel jongens komen minder snel klaar met een condoom, dus langer plezier. •• Het is gemakkelijk verkrijgbaar. •• Zeer ruime keuze in verschillende maten, merken, smaken en verschillende texturen. Er zijn ook condooms van polyurethaan voor wie allergisch is aan latex. •• Het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. •• Als je lief het condoom aandoet is het condoom gebruiken spannend in plaats van een sfeerbreker.

© Sensoa 2013 // 27


1,2,3

5. Condoomgebruik Doelstellingen •• Condooms correct kunnen gebruiken en bewaren. •• Condooms van goede kwaliteit kunnen herkennen. •• Weten waar je condooms kan kopen. •• Condooms durven kopen en gebruiken.

Werkwijze Deel 1: •• Verspreid enkele condooms onder de leerlingen. •• Stel hen de volgende vragen: - Welk soort condoom is dit? - Hoe weet je of dit een goed condoom is? •• Schrijf de criteria voor goede condooms op bord of op een flap: - Houdbaarheidsdatum - CE-label - Verpakking •• Vraag hen vervolgens waar je condooms kan kopen, hoeveel condooms kosten en waar je condooms kan bewaren. Bespreek hoe condooms kopen aangepakt kan worden. Deel 2: •• Vraag aan een leerling om te tonen hoe je een condoom over een kunstpenis doet. •• Je kan dit ook door 2 leerlingen (bijvoorbeeld een jongen en meisje) tegelijk laten demonstreren. De andere leerlingen geven dan feedback over demonstratie of de uitleg. •• Bespreek samen over wat goed en slecht ging. •• Overloop met de leerlingen de belangrijkste regels voor correct condoomgebruik: - Hoe open je de verpakking? - Op welk moment doe je een condoom aan? - Hoe ontrol je een condoom? - Wanneer doe je een condoom af? - Hoe doe je een condoom af? - Wat doe je als nog eens seks wil? •• Toon vervolgens zelf hoe je een condoom aandoet. Doe dit stapsgewijs (zie Hand-out Condoomhandleiding Sensoa). •• Verdeel een aantal kunstpenissen, vraag de leerlingen hun condoomverpakking te openen en laat hen oefenen. Stuur bij waar nodig. •• Vraag ten slotte hoe ze deze vaardigheid gaan onderhouden. Raad hen aan om veel te oefenen met condooms voor ze seks hebben, ook de meisjes.

Materiaal •• Kunstpenis(sen) •• Condooms (verschillende formaten, fantasiecondooms, smaakcondooms...) •• Kopies hand-out ‘Condoomhandleiding Sensoa’ Leraars kunnen bij Sensoa demonstratiecondooms, kunstpenissen en condoomaffiches aanvragen.

28 // © Sensoa 2013

SOS SOA

LLHand-out ‘Condoomhandleiding Sensoa’

Exp

-12 014 .: 2

1 Controleer de vervaldatum op de verpakking en kijk na of er een CE-label op staat. Dat Europees kwaliteitslabel geeft aan dat het condoom betrouwbaar is.

2 Scheur de verpakking open aan de inkeping en neem het condoom er voorzichtig uit. Gebruik geen schaar of mes en let op met scherpe nagels.

3 Knijp het topje van het condoom dicht tussen duim en wijsvinger en plaats het tegen de top van de stijve penis.

4 Rol het condoom af over de hele lengte van de penis. Zorg dat het volledig afgerold is om te voorkomen dat het afglijdt.

5 Trek na het klaarkomen terug als de penis nog stijf is, terwijl je het condoom bij de rand vasthoudt. Zorg dat je geen sperma lekt.

6 Leg een knoop in het condoom en werp het in de vuilnisemmer. Gebruik een condoom slechts éénmaal.

© Sensoa 2013 // 29


1

6. Zelftest Doelstellingen •• Inzicht krijgen in de eigen houding ten aanzien van veilig vrijen en voornemens die men daarrond kan nemen. •• Weten dat de realiteit omtrent veilig vrijen divers en complex kan zijn.

Werkwijze •• Deel het werkblad ‘Zelftest’ uit en laat de leerlingen de test individueel invullen (kruisje zetten bij het antwoord dat voor hen van toepassing is). •• Laat de leerlingen hun eindscore berekenen en het bijhorende advies lezen. •• Peil kort naar de resultaten. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen al hun antwoorden bekendmaken. •• Zoek vervolgens klassikaal naar alternatieven voor de opgegeven antwoordmogelijkheden.

Materiaal •• Kopies werkblad ‘Zelftest’

30 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Zelftest’ Hoe sta jij ten opzichte van veilig vrijen? Kom je hier meer te weten over jezelf? Welke voornemens heb je als het gaat om veilig vrijen? Zet een kruisje naast het antwoord dat voor jou van toepassing is. Bereken daarna je eindscore en lees het bijhorende advies.

1. Wat betekent voor jou veilig vrijen? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Niet zwanger worden. b. Zorg dragen voor elkaar. c. Niet zwanger worden en geen soa’s krijgen. d. Vrijen op een plaats waar niemand je kan zien.

2. Zou je condooms durven kopen? ΟΟ a. Ik heb nog geen condooms nodig. ΟΟ b. Ik wacht tot iemand er eentje uitdeelt. Ik ben nieuwsgierig om te zien hoe het eruit ziet maar schaam me om het zelf te kopen. ΟΟ c. Hoeft niet. Dat is enkel iets voor jongens. ΟΟ d. Ik zou het doen om al eens thuis te oefenen.

3. Zou jij met je lief veilig vrijen bespreken? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Ja, het is een belangrijk onderwerp. b. Neen, ik praat daar niet over. Het is toch vanzelfsprekend dat je veilig vrijt. c. Ja, ik laat het wel eens vallen maar ik zie wel hoe het loopt. d. Neen, dat is niet nodig.

4. Je lief kust je op een plaats waar jij niet wil. Wat doe je? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Ik laat het gebeuren. b. Ik duw hem/haar hard weg. c. Ik zoek uitvluchten om hem/haar af te leiden en maak grappen over voorbijgangers. d. Ik legt hem/haar uit dat ik het niet leuk vind.

5. Je merkt dat je al een week uitslag hebt onderaan. Wat doe je? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Ik neem een spiegel en onderzoek mezelf. Ik zoek informatie op internet. b. Niets. Het zal vanzelf weer weggaan. c. Ik vertel het aan mijn moeder. d. Ik ga snel naar de dokter.

Punten •• 1. a) 5 b) 5 c) 10 d) 0 •• 2. a) 0 b) 5 c) 0 d) 10 •• 3. a) 10 b) 5 c) 5 d) 0 •• 4. a) 0 b) 5 c) 0 d) 10 •• 5. a) 5 b) 0 c) 5 d) 10

© Sensoa 2013 // 31


Eindscore 0 tot 10 punten Veilig vrijen is een thema waar je nog niet veel over hebt nagedacht. Toch is het belangrijk omdat je ongewenst zwanger kan worden of een soa kan oplopen. Het is wel goed om over veilig vrijen te praten met je vriend(in)en of lief en hier informatie over op te zoeken. Zo zorg je ervoor dat je later minder risico loopt. 15 tot 30 punten Je hebt wel goede voornemens, maar je mag nog meer oefenen in het bespreken van veilig vrijen en informatie zoeken errond. Doe geen dingen waar je geen zin in hebt en laat je mening horen. Onderneem stappen zodat je goede keuzes kan maken. Het is positief om al op voorhand te leren hoe je een condoom correct kan gebruiken. 35 tot 50 punten Veilig vrijen is voor jou heel belangrijk. Je hebt er al goed over nagedacht en durft hierbij actie ondernemen of erover praten. Vergeet niet dat je wel met twee bent. Jij hebt misschien wel goede voornemens maar je lief daarom nog niet. Blijf daarom stevig in je schoenen staan!

32 // © Sensoa 2013

SOS SOA

1

7. Soa’s for dummies Doelstellingen •• Inzicht hebben in wat seksueel overdraagbare aandoeningen zijn en hoe deze overgedragen kunnen worden. •• Weten dat er verschillende soa’s zijn. •• Inzicht hebben in manieren om jezelf te beschermen tegen soa’s.

Werkwijze •• Bevraag de leerlingen klassikaal wat ze over seksueel overdraagbare aandoeningen weten. Lijst hun antwoorden op het bord op. •• Vertoon de presentatie ‘Soa’s for dummies’ en licht de verschillende slides toe. In die presentatie vind je tekstballonnen met bijkomende informatie. •• Geef ruimte voor vragen ter verduidelijking. •• Stel volgende herhalingsvragen aan de klas: - Geef een omschrijving van wat soa’s zijn - Welke soorten soa’s zijn er? - Hoe kom je te weten of je een soa hebt? - Hoe worden soa’s behandeld? - Op welke wijze kan je jezelf beschermen tegen soa’s?

Materiaal •• Bord •• Presentatie ‘Soa’s for dummies’ •• Projector, laptop of pc en wit scherm

Achtergrondinformatie De informatie opgenomen in de presentatie ‘Soa’s for dummies’ wordt uitgebreid behandeld op www.seksualiteit.be. Informatie op maat van jongeren kan je - via verhalen en vraag en antwoord - terugvinden op www.allesoverseks.be.

© Sensoa 2013 // 33


bbBegeleidersfiche ‘Soa’s for dummies’

Soa’s for dummies

Alles wat je moet weten over soa’s

Soa’s = ??

+ SOA = Seksueel Overdraagbare Aandoening + Overgedragen via seksueel contact + Meeste soa’s zijn behandelbaar

Soa’s kunnen via seksueel contact overgedragen worden, ze kunnen door een bacterie, een virus of een parasiet veroorzaakt worden.

+ Tegen de meeste soa’s kan je je beschermen

34 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Niet alle soa’s worden op dezelfde wijze overgedragen. Het gemeenschappelijk gebruik van linnengoed is enkel voor schurft, schaamluizen en genitale wratten risicovol. Terwijl bij onbeschermd seksueel contact alle soa’s overgedragen kunnen worden.

Soa’s: besmetting + Hoe worden soa’s overgedragen? 㽢 Onbeschermd seksueel contact 㽢 Contact met bloed 㽢 Van moeder op kind

㽢 Gemeenschappelijk gebruik van linnengoed

+ Besmetting via intiem seksueel contact komt meest voor, dagelijks sociaal contact houdt geen risico’s in. + De ene soa is besmettelijker dan de andere. Schurft, herpes, schaamluizen en genitale wratten zijn zeer besmettelijk. Terwijl hepatitis B en hiv een pak minder besmettelijk zijn.

Soa’s: symptomen (1)

Verschillende factoren hebben een invloed op de besmettelijkheid: je gezondheidstoestand, de duur van het seksueel contact en de sekstechniek.

+ Er zijn verschillende symptomen die op een soa kunnen duiden. Deze symptomen zijn na onbe+ Specifieke symptomen:

schermd seksueel contact vrijwel zeker het gevolg van een soa.

㽢 Blaasjes, wratjes of zweertjes op, in of rond de penis, vulva, aars of mond 㽢 Jeuk aan de penis, vulva, anus of het schaamhaar

㽢 Pijn bij het plassen of de ontlasting, Pijn in teelballen 㽢 Afscheiding uit de urinebuis, vagina of aars 㽢 Bloedverlies bij het vrijen

© Sensoa 2013 // 35


Soa’s: symptomen (2) + Aspecifieke symptomen:

Deze symptomen kunnen zowel op een soa wijzen of een andere oorzaak hebben.

㽢 Moeheid 㽢 Koorts 㽢 Huiduitslag 㽢 Pijn in de onderbuik of in de liesstreek 㽢 Gezwollen klieren 㽢 Diarree

+ Niet alle soa’s (bv. chlamydia) geven klachten maar hebben wel gevolgen. Testen na onbeschermde seks is dus aangewezen.

Soa’s: testen + Verloop van een soa-test: 㽢 Huisarts gaat na in hoeverre je risico hebt gelopen of welke klachten je hebt.

㽢 Onderzoek naar soa-symptomen in, op en rond de geslachtsdelen, mond en aars. 㽢 Onderzoek van een bloed- of urinestaal in het laboratorium. (+/- 1 week wachttijd voor resultaten).

+ Kostprijs van een soa-test: 㽢 Remgeld voor doktersconsult

㽢 Deel van de labokosten

36 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Soa’s: behandeling + Soa’s veroorzaakt door bacterie of parasiet zijn goed behandelbaar en te genezen. + Soa’s veroorzaakt door een virus zijn niet te genezen, de klachten zijn wel goed behandelbaar. + Soa’s niet behandelen kan ernstige gevolgen hebben (bv. onvruchtbaarheid).

Soa’s: bescherming + Veilig vrijen = condoom

Veilig vrijen is ervoor zorgen dat je geen soa’s krijgt en niet ongewenste zwanger wordt.

㽢 Een condoom gebruiken bij vaginale en anale seks beschermt je tegen de meeste soa’s en vermindert het risico op andere soa’s. 㽢 Het risico op soa’s daalt ook als je een condoom of beflapje gebruikt bij orale seks.

+ Vaccins Er bestaan vaccins tegen bepaalde soa’s, zo kan je niet besmet raken: 㽢 Hepatitis B / Hepatitis A én B 㽢 Genitale wratten (HPV)

© Sensoa 2013 // 37


Soa’s: info of hulp nodig?

38 // © Sensoa 2013

SOS SOA

2&3

8. Mijn lief zegt Doelstellingen •• Inzicht krijgen in eigen waarden en verwachtingen in een relatie. •• Kunnen reageren op onverwachte reacties van hun lief. •• Condoomgebruik en soa’s ter sprake kunnen brengen. •• Inzien dat condoomgebruik niet hetzelfde inhoudt voor jongens en meisjes.

Werkwijze •• Knip Werkblad ‘Mijn lief zegt …’ in strookjes. •• Laat een leerling een strookje trekken en reageren op de uitspraak van het lief. •• Vraag vervolgens hoe de andere leerlingen op die uitspraak zouden reageren. •• Herhaal deze werkwijze met andere leerlingen. •• Je kiest zelf hoeveel stellingen je aan bod laat komen. •• Besluit de oefening door de aangehaalde communicatietips van de leerlingen samen te vatten.

Materiaal •• Werkblad ‘Mijn lief zegt...’

© Sensoa 2013 // 39


##Werkblad ‘Mijn lief zegt...’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb een soa-test gedaan’ Mijn lief zegt... ‘Anticonceptie nemen én een condoom gebruiken is er te veel aan’ Mijn lief zegt... ‘Zorg jij voor condooms?’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb chlamydia’ Mijn lief zegt... ‘Ik wil dat we met condoom vrijen’ Mijn lief zegt... ‘Ik ben mijn pil vergeten’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb een pijnlijk blaasje op mijn penis’ Mijn lief zegt... ‘Ik ben verliefd op jou, dus een condoom hoeft niet’ Mijn lief zegt... ‘Ik weet niet of ik trouw kan zijn’ Mijn lief zegt... ‘De dokter zegt dat ik een soa heb, maar ik heb niets verkeerds gedaan’ Mijn lief zegt... ‘Ik wil zonder condoom vrijen’ Mijn lief zegt... ‘Zou jij niet beter een soa-test laten doen?’ Mijn lief zegt... ‘Als je geen condoom gebruikt, vertrouw ik je niet’ Mijn lief zegt... ‘Ik vind condooms vanzelfsprekend’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb jeuk. Kan je mij eens inspecteren?’ Mijn lief zegt... ‘Jij moet condooms bij hebben’ Mijn lief zegt... ‘Ik ben allergisch aan condooms’ Mijn lief zegt... ‘We zijn nu al 4 maanden samen, dan is een condoom niet meer nodig’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb al geoefend met een condoom’ Mijn lief zegt... ‘Ik heb hiv’ Mijn lief zegt... ‘Mijn ouders mogen de condooms niet vinden’ Mijn lief zegt... ‘Ik vind het properder om met een condoom te vrijen’

40 // © Sensoa 2013

SOS SOA

2&3

9. Grabbelzak Doelstellingen •• Weten welke voorbehoedsmiddelen er bestaan. •• Kunnen bepalen welk voorbehoedsmiddel bij je past.

Werkwijze •• Steek verschillende voorbehoedsmiddelen in een zak (of doos). Voeg naar eigen keuze producten toe die te maken hebben met seksuele gezondheid. •• Laat een leerling (eventueel geblinddoekt) iets uit de zak halen. Laat hem of haar raden wat het is. •• Laat deze leerling vertellen wat hij of zij weet over het product. •• Laat de leerlingen zoveel mogelijk informatie delen die ze hierover hebben. •• Vraag naar gebruik, betrouwbaarheid, beschikbaarheid, kostprijs... en corrigeer hun antwoorden. •• Vul ten slotte aan als ze iets cruciaals vergeten.

Materiaal •• Blinddoek •• Een zak of doos gevuld met: - basisinhoud: de pil, noodpil, spiraaltje, mannen- en vrouwencondooms, glijmiddel, vaginale ring, anticonceptiepleister, prikpil, implantaat… - andere producten die te maken hebben met seksuele gezondheid: papieren zakdoekjes, tampon, massageolie, brochures over seksuele gezondheid, zwangerschapstest, kunstpenis… Je kan deze materialen ontlenen in de Leermiddelenbank van Sensoa of bij diverse ontleencentra voor educatief materiaal. Een overzicht hiervan vind je op www.seksuelevorming.be. Je kan ook staaltjes verkrijgen bij de dokter of apotheker. Sommige fabrikanten bieden leraars gratis staaltjes aan.

© Sensoa 2013 // 41


2&3

10. Risico-inschatting Doelstellingen •• Weten welk seksueel gedrag risico op soa-besmetting inhoudt. •• Weten wat veilig seksueel gedrag is.

Werkwijze •• Verdeel de klas in groepjes van een 4-tal leerlingen en geef elke groepje een kopie van het Werkblad ‘Risico-inschatting’. •• Vraag de groepjes om de situaties in de vragenlijst te rangschikken van 1 (weinig risico) tot 8 (veel risico). Elk groepje moet tot een consensus komen. •• Overloop de resultaten en bespreek de argumentatie die ze voor de volgorde geven. Waarom vinden zij een bepaalde situatie risicovol? De beoordeling van een risico is individueel. •• Vul hun argumenten aan waar nodig. Hiervoor vind je meer informatie op www.allesoverseks.be en www.seksualiteit.be •• Vraag vervolgens hoe ze zich tegen soa’s kunnen beschermen. Mogelijke antwoorden zijn: condoom gebruiken, vaccineren, onthouding, testen en daarna trouw zijn.

Materiaal •• Werkblad ‘Risico-inschatting’

42 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Risico-inschatting’ Hoe risicovol zijn volgende situaties? Rangschik de situaties van 1 (weinig risico) tot 8 (veel risico).

Ali (18 jaar) trekt zich terug voor het klaarkomen als hij vrijt met een meisje.

Dylan (17 jaar) laat zich aftrekken door zijn lief.

Oana (16 jaar) pijpt haar vriendje zonder condoom.

Yasmina (18 jaar) is al een jaar samen met haar vriend. Ze vrijen zonder condoom.

Amber (18 jaar) en Delfien (19 jaar) hebben orale seks nadat ze samen gedoucht hebben.

Gertjan (16 jaar) vindt het heel leuk om uren te tongzoenen.

Jonas (17 jaar) heeft anale seks met zijn nieuwe vriend, ze gebruiken een condoom.

Ella (15 jaar) en Brent (16 jaar) vrijen met elkaar maar houden hun ondergoed aan.

© Sensoa 2013 // 43


3

11. To soa or not to soa? Doelstellingen •• De belangrijkste soa’s kennen. •• De belangrijkste soa-symptomen kunnen herkennen. •• Weten wat de behandeling van soa’s kan inhouden. •• Weten wat de mogelijke gevolgen van niet-behandeling van soa’s kunnen zijn.

Werkwijze •• Verdeel de leerlingen in groepjes van 2 of 3 en geef elk groepje het Werkblad ‘Verhalen’ en de Hand-out ‘Overzicht soa’s’. •• Laat ze per verhaal achterhalen over welke soa het zou kunnen gaan en laat ze hun antwoord invullen op het Werkblad ‘Verhalen’. Om erachter te komen over welke soa het gaat, kunnen ze gebruik maken van de Hand-out ‘Overzicht Soa’s’. •• Schrijf ondertussen de namen van de verschillende soa’s op bord. •• Overloop nu klassikaal de verhalen en stel per verhaal de volgende vragen: - Over welke soa gaat het? (noteer het antwoord op het bord). - Antwoorden: - Mauro: chlamydia - Hanna: gonorroe - Daan: syfilis, herpes, genitale wratten - Mira: schaamluizen - Malika: herpes - Laten de jongeren in het verhaal zich behandelen? Zo ja, ook de (ex-)partner(s)? - Welke gevolgen kan deze soa hebben als je je niet laat behandelen? •• Sluit het klasgesprek af met de vraag hoe deze soa’s te voorkomen zijn.

Materiaal •• Werkblad ‘Verhalen’ •• Hand-out ‘Overzicht Soa’s’

44 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Verhalen’ Mauro (17 jaar) vertelt: ‘Ik had al een tijdje een raar, bijna branderig gevoel bij het plassen. Ik dacht dat het iets te maken had met mijn blaas, omdat mijn zus dat ook al eens heeft gehad. Ik begon liters water te drinken, maar het ging maar niet over. Na een tijdje heb ik aan mijn vriendin verteld dat ik best wel veel last had bij het plassen. Zelf wist ze niet goed wat er aan de hand was en ze vond dat ik zo snel mogelijk naar de dokter moest. Ik vond dat ze overdreef, maar uiteindelijk ben ik toch bij mijn dokter langsgegaan. Hij heeft mijn urine onderzocht en is tot het besluit gekomen dat ik ........................... heb. Ik dacht dat dat een soort kamerplant was. Mijn vriendin moest ook op controle en zij bleek het ook te hebben. Ook al had ze geen klachten. Heel vreemd. Blijkbaar komt ........................... heel veel voor. Ik had daar nog niet van gehoord!’

Hanna (18 jaar) vertelt: ‘Ik was echt woedend op mijn ex. Die ........................... kwam van hem, niet van mij. Zeker weten! Ik voelde me vies. Wie heeft er nu een soa? Jakkes. De dokter zei me later dat ........................... niet vies is en dat het goed te genezen is met een antibioticakuur. Toch weet ik niet hoe ik me moet voelen, zeker omdat ik niet weet hoe we er zijn aan gekomen. Ik ben wel blij dat mijn ex het is komen vertellen, want voor hetzelfde geld zat ik er nog altijd mee. Blijkbaar had hij hevige pijn bij het plassen en is hij er onmiddellijk mee naar de dokter gestapt omdat het niet meer te harden was. Ik had meer afscheiding dan normaal, maar dat is nogal gebeurd, dus maakte ik me geen zorgen.’

Daan (17 jaar) vertelt: ‘Na het voetballen douchen mijn maten en ik ons altijd samen. Er wordt dan heel wat gelachen en gezeverd. Vorige week woensdag was ik aan het douchen en merkte ik daar vanonder allemaal kleine bobbeltjes op. Het was precies een soort uitslag. Ik schaamde me dood en kon me niet snel genoeg wassen. Stel je voor dat een van mijn vrienden dat gezien zou hebben... Ik voelde mij echt slecht omdat ik totaal niet wist wat er aan de hand was. Had ik ........................... of ...........................? Of misschien had ik wel ..........................., maar daar leek het niet echt op. Als homo weet ik dat ik meer risico loop op soa’s en extra moet oppassen, maar het duurde toch even vooraleer ik naar de dokter durfde te gaan. Eenmaal bij de dokter heb ik hem wel verteld dat ik op jongens val. Hij gaf me het advies om me regelmatig te laten testen op soa’s en hiv. De bobbeltjes waren gelukkig niets ergs. Het bleek inderdaad een soort uitslag te zijn. Die kleine rode bultjes had ik gekregen door te zweten tijdens het sporten. Een zalfje smeren, geen te spannende kledij dragen en mijn sportgerief voldoende wassen was de boodschap. Wat was ik opgelucht!’

Mira (16 jaar) vertelt: ‘Ik zat me in bad te wassen toen ik opeens weer die jeuk voelde. Ik besloot te kijken of ik iets zag. Ik zag precies iets kleven aan mijn schaamhaar! Ik panikeerde. Misschien beeldde ik het me maar in, maar ik begon me toch als een gek te wassen. Ik wist niet goed wat te doen, de jeuk bleef. Uiteindelijk besloot ik het aan mijn moeder te vertellen, want misschien was er wel iets ergs met mij aan de hand. We gingen samen naar dokter. Ik schaamde me dood. De dokter vertelde me dat ik ........................... had. Ik kon het niet geloven. Wat ik toen voelde, kan ik niet beschrijven. Het was alleszins grote paniek! Ik voelde me ongelooflijk vuil en alleen al van het idee dat ik ........................... had, werd ik misselijk. Gelukkig kon het snel behandeld worden, maar toch: dat wil ik nooit meer meemaken.’

© Sensoa 2013 // 45


Malika (19 jaar) vertelt: ‘Toon en ik zijn al een jaar samen en het gaat echt goed tussen ons. Sinds enkele maanden gaan we met elkaar naar bed. In het begin was het een beetje klungelen en zoeken, maar nu gaat het steeds beter. Maar enkele dagen geleden zag ik dat Toon een klein blaasje op zijn penis had. Ik durfde er toen niets over vragen, maar gisteren heb ik het dan toch gevraagd. Hij wimpelde mijn vraag eerst af en begon over iets anders. Uiteindelijk zei hij dat hij zelf niet wist wat het was, maar dat het al aan het verdwijnen was. Ik moest me geen zorgen maken. Toch maak ik me ongerust, zou het ........................... kunnen zijn?’

46 // © Sensoa 2013

SOS SOA

LLHand-out ‘Overzicht Soa’s’ Soa

Symptomen

Behandeling

Voornaamste complicaties

Chlamydia geeft doorgaans geen of vage klachten.

Goed te genezen met antibiotica. Besmettingsgevaar is een week na de behandeling voorbij.

Kan ontstekingen veroorzaken in de baarmoeder, eileiders, eierstokken, buikholte, bijbal of prostaat. Mogelijk gevolg van deze ontstekingen: onvruchtbaarheid (enkel bij vrouwen) of buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Branderig gevoel bij het plassen, meer of andere afscheiding dan normaal, pijn in de onderbuik. Soms zijn er geen klachten.

Goed te genezen met een antibioticakuur.

Kan ontstekingen veroorzaken in de baarmoeder, eileiders, eierstokken, buikholte, bijbal of prostaat. Mogelijk gevolg van deze ontstekingen: onvruchtbaarheid (enkel bij vrouwen) of buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Goed te genezen met antibiotica. Nacontrole nodig.

Huiduitslag, onherstelbare schade aan allerlei organen.

Syfilis

2 tot 12 weken na de besmetting één pijnloze zweer op de geslachtsorganen, aars of mond die spontaan verdwijnt.

Aanstippen, bevriezen of wegsnijden van de wratjes. Klachten en besmettelijkheid kunnen afnemen, maar de wratten kunnen ook terugkeren.

Genitale wratten

Laag-risico-typen (bekendst zijn de typen 6 en 11) van het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaken genitale wratten. Dit zijn wratten rond of in de geslachtsorganen of aars. Pijnloos, maar ze kunnen wel jeuken. Soms zijn er veel wratten, soms enkel rode puntjes, maar meestal zijn er geen klachten.

Geen Hoog-risico-typen (bekendst zijn de typen 16 en 18) van HPV kunnen wel aanleiding geven tot baarmoederhalskanker. Er treden geen symptomen op bij deze typen van HPV.

Pijnlijke blaasjes op de geslachtsorganen of aars. Na orale seks blaasjes op lippen.

De symptomen kunnen behandeld worden, maar het virus blijft in het lichaam. Opnieuw klachten mogelijk bij stress of vermoeidheid.

Geen

Eerste jaren geen klachten of griepachtige (net na de besmetting) (bij 50%). Later ‘algemene’ klachten, zoals grotere vatbaarheid voor schimmels, virale infecties...

Medicatie remt de werking van het hiv-virus af. Zo brengt het virus geen schade toe aan het afweersysteem. De medicatie dient levenslang ingenomen te worden en kan neveneffecten hebben. Het virus blijft overdraagbaar. Normale levensverwachting is mogelijk.

Zonder behandeling leidt een hiv-infectie op termijn tot aids en overlijden.

Chlamydia

Gonorroe

Genitale herpes

Hiv

© Sensoa 2013 // 47


Hepatitis B

Schurft

Schaamluizen

48 // © Sensoa 2013

Klachten zijn vaak weinig uitgesproken. 2 op de 3 merkt niks, 1 op de 3 heeft last van vermoeidheid, lusteloosheid, buikpijn. Ontsteking van de lever veroorzaakt donkere urine en dunne ontlasting.

Geneest meestal zonder behandeling. Voldoende rust nemen, geen alcohol gebruiken. Herstel kan geruime tijd duren.

Kan tot chronische leverontsteking leiden en onherstelbare schade aan de lever veroorzaken. 10% van de mensen die er ooit besmet mee zijn, wordt chronisch drager.

Jeuk, kan over het hele lichaam voorkomen, ook op de geslachtsorganen.

Goed en snel te behandelen met crèmes.

Door te krabben kan de huid ontstoken geraken.

Jeuk aan schaamhaar en oksels.

Goed en snel te behandelen met crèmes.

Door te krabben kan de huid ontstoken geraken.

SOS SOA

3

12. Test jezelf! Doelstellingen •• Inzicht krijgen in hun veiligvrijengedrag. •• Beseffen dat er verschillende manieren zijn om met veilig vrijen om te gaan.

Werkwijze •• Deel Werkblad ‘Test jezelf!’ uit en laat de leerlingen de test individueel invullen (kruisje zetten bij het antwoord dat voor hen van toepassing is). •• Laat de leerlingen hun eindscore berekenen en het bijhorende advies lezen. •• Peil kort naar de resultaten. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen al hun antwoorden bekendmaken. •• Zoek vervolgens klassikaal naar alternatieven voor de opgegeven antwoordmogelijkheden.

Materiaal •• Werkblad ‘Test jezelf!’

© Sensoa 2013 // 49


##Werkblad ‘Test jezelf!’ Je weet wel waarom je veilig zou moeten vrijen. Maar als puntje bij paaltje komt, vrij je dan ook effectief veilig? Wat doe je bijvoorbeeld als je vriend(in) zonder condoom wil vrijen? En ben je wel voorbereid op een onverwachte vrijpartij? Kortom: hoe stevig sta jij in je schoenen als het gaat om veilig vrijen? Zet een kruisje naast het antwoord dat voor jou van toepassing is. Bereken daarna je eindscore en lees het bijhorende advies.

1. Gebruik je condooms? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Neen, want ik heb ‘het’ nog nooit gedaan. b. Neen, ik vrij zonder condoom. c. Ja, ik vrij soms met condoom, soms zonder. d. Ja, ik vrij altijd met een condoom.

2. Hoe goed ben jij voorbereid op een onverwachte vrijpartij? ΟΟ a. Ik heb altijd condooms bij, want je weet maar nooit. ΟΟ b. Ik hoop dat de ander condooms bij zich heeft. ΟΟ c. Ik heb thuis wel condooms, maar neem ze niet overal mee naartoe. Anders lijkt het of ik op zoek ben naar seks. ΟΟ d. Ik ben niet voorbereid, want dat neemt de spanning weg.

3. Vertel jij op voorhand aan je vriend(in) dat je veilig wil vrijen? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Neen, ik zie wel hoe het loopt. b. Neen, ik praat daar niet over. Het is toch vanzelfsprekend dat je veilig vrijt. c. Ja, ik laat het wel eens vallen. d. Ja, we moeten dat besproken hebben. Anders kunnen we niet vrijen.

4. Je hebt al een paar maanden een relatie en tot nog toe vrijen jullie met condoom. Maar je vriend(in) wil liever zonder condoom vrijen. Wat doe je? ΟΟ a. Ik maak mijn vriend(in) duidelijk dat veilig vrijen belangrijk blijft, zowel om ons te beschermen tegen ongeplande zwangerschap als tegen soa’s. ΟΟ b. We vrijen voortaan zonder condoom. Ik ken mijn vriend(in) nu toch lang genoeg. ΟΟ c. We laten ons allebei testen op soa’s. ΟΟ d. Ik wil het wel zonder condoom doen, maar alleen als ik heel zeker ben dat hij of zij trouw is.

5. Je hebt met je vriend(in) altijd met condoom gevreeën. Maar de laatste keer ging het mis, het condoom scheurde. Blijf je toch condooms gebruiken? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Neen, als het één keer mis gaat, heeft veilig vrijen geen zin meer. b. Neen, want condooms zijn blijkbaar niets voor ons. c. Ja, ik blijf gewoon veilig vrijen. d. Ja, maar ik ga eerst de gebruiksaanwijzing nog eens goed lezen, zodat het niet opnieuw misgaat.

6. Gebruik je altijd en overal condooms? ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

a. Ja, maar in het heetst van de strijd denk ik er niet meer aan. b. Ja, altijd. c. Neen, met mijn vast lief niet. d. Neen, want we gebruiken de pil.

Punten •• 1. a) 10 b) 0 c) 0 d) 10 •• 2. a) 10 b) 0 c) 0 d) 0 •• 3. a) 0 b) 5 c) 5 d) 10 •• 4. a) 10 b) 5 c) 10 d) 5 •• 5. a) 0 b) 0 c) 10 d) 10 •• 6. a) 0 b) 10 c) 5 d) 5

50 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Eindscore 0 tot 10 punten Veilig vrijen is niet je sterkste punt. Als je zonder condoom vrijt, kan je gemakkelijk een soa oplopen. Bedenk dat chlamydia bij minstens 1 op de 20 jongeren voorkomt. Zo klein is de kans dus niet dat je ermee in aanraking komt. Bovendien kunnen de gevolgen van chlamydia ernstig zijn bij niet-behandeling. Probeer je te herpakken, laat je testen en leer veilig te vrijen! Het is een kleine moeite en je wint er heel veel bij. Bedenk dus al maar waar je condooms gaat kopen en waar je ze zal bewaren! 15 tot 35 punten Je hebt wel goede voornemens, maar je maakt die niet altijd waar. In het heetst van de strijd vergeet je wel eens een condoom te gebruiken of soms heb je geen condooms bij. Dit houdt risico’s in. Laat je niet van je stuk brengen als het een keertje misgaat. Als je het condoom achterwege wil laten in je vaste relatie, laat je dan zeker eerst testen en blijf daarna trouw aan elkaar of maak afspraken over seks met anderen. 40 tot 60 punten Veilig vrijen is voor jou heel belangrijk. Jij staat behoorlijk stevig in je schoenen en je durft tegen je lief te zeggen dat je met condoom wil vrijen en dat je je wil beschermen tegen ongeplande zwangerschap. Onderhandelen over veilig vrijen is je ding! Vergeet niet dat veilig vrijen ook in een vaste relatie belangrijk blijft. Als je met je vast lief toch zonder condoom wil vrijen, laat je dan eerst allebei testen op soa’s.

© Sensoa 2013 // 51


3

13. Ren je rot Doelstellingen •• Kunnen inschatten welke situaties risico inhouden voor zwangerschap en soa-infectie. •• Seksueel gedrag en de risico’s kunnen bespreken.

Werkwijze •• Lees de situaties op Hand-out ‘Ren je rot’ één voor één voor. •• Laat de leerlingen bij elke situatie aangeven of die veilig is of niet. Dit kan door: - In de klas 3 flappen (1 = veilig, 2 = onveilig, 3 = geen idee) op te hangen en de leerlingen telkens te vragen bij de flap van hun keuze te gaan staan; - OF elke leerling een groene, rode en witte kaart te geven. De groene kaart in de lucht steken betekent dat ze de situatie veilig vinden. Rood betekent dat ze het een onveilige situatie vinden en wit wil zeggen dat ze het niet weten; - OF de leerlingen hun hand te laten opsteken als ze denken dat het een veilige situatie is. •• Vraag bij elke situatie ook waarom ze denken dat de situatie veilig of onveilig is, en hoe het veiliger kan. Corrigeer of vul aan indien nodig. •• Discussieer met je leerlingen over hoe ze een gesprek over veilig vrijen kunnen aanpakken. Gebruik de situaties als uitgangspunt. •• Dit zijn de correcte antwoorden: - Julie: onveilig voor Thomas, want misschien heeft Julie vroeger onveilige seks gehad. - Bas: het contact is veilig als ze glijmiddel gebruikt hebben, maar Bas kan wel een soa hebben opgelopen in de laatste 8 maanden. - Joanna: onveilig, want Ilyas vrijt niet veilig. - Lise: veilig voor ongeplande zwangerschap en soa’s. Het zou nog veiliger zijn met een ander anticonceptiemiddel. - Carlos: veilig, tenzij het condoom ook met andere voorwerpen in de achterzak heeft gezeten en eventueel beschadigd is.

Materiaal •• Flappen •• Groene, rode en witte kaarten •• Hand-out ‘Ren je rot’

52 // © Sensoa 2013

SOS SOA

LLHand-out ‘Ren je rot’ Julie Julie heeft al 5 maanden een relatie met Thomas. Ze gaan voor de eerste keer naar bed, zonder condoom. Julie gebruikt de pil. Thomas is nog maagd.

Bas Bas heeft al verschillende seksuele contacten met jongens gehad, waaronder een paar onveilige. Na een test, nu 8 maanden geleden, bleek Bas geen hiv te hebben. Op een avond leert Bas Jasper kennen. Ze kunnen het goed met elkaar vinden en belanden op het einde van de avond in bed. Ze hebben anale seks met een condoom.

Joanna Joanna gaat met Ilyas en heeft een hormonaal spiraaltje. Joanna gaat ook soms met Daan en dan gebruikt ze een condoom. Ilyas heeft af en toe een ander liefje en dan gebruikt hij alleen een condoom als het meisje de pil niet neemt.

Lise Lise gaat uit met Korneel. Het klikt tussen die twee en op het einde van de avond zoenen ze elkaar en maken ze een nieuwe afspraak. Na een paar maanden gaan ze met elkaar naar bed. Ze gebruiken een condoom. Lise gebruikt geen anticonceptie. Achteraf vertelt Korneel aan Lise dat hij hiv-positief is.

Carlos Carlos en Felice zijn al een jaar en drie maanden samen. Wanneer het koppeltje seks heeft, hoeven ze geen schrik te hebben dat Felice zwanger geraakt, want ze heeft een implantaat. Op een keer heeft Felice haar pil vergeten nemen maar hebben ze heel veel zin om te vrijen. Carlos stelt voor om het condoom te gebruiken dat sinds vorige week in zijn achterzak zit.

© Sensoa 2013 // 53


2&3

14. Leven met hiv vandaag Doelstelling •• Eigen gedachten en gevoelens over hiv kunnen benoemen. •• Weten wat hiv is en welke behandeling er beschikbaar is. •• Kunnen reflecteren over hoe leven met hiv is en welke gevolgen er aan de behandeling verbonden zijn.

Werkwijze Dr. Van Wijngaerden en Thierry www.levenmethiv.be/getuigenissen/het-belang-van-de-juiste-behandeling-0 Duur - 3:30 Thierry vertelt over hoe hij zich voelde bij zijn diagnose en het nemen van medicatie. Dr. Van Wijngaerden legt uit wat hiv is, hoe de medicatie werkt en waarom medicatietrouw belangrijk is. Steven, een vriend van Thierry komt op bezoek, ze eten samen. Deel 1 •• Introduceer het thema hiv door in groep te brainstormen. Vraag de leerlingen waar zij aan denken bij hiv, stimuleer hen zo open mogelijk te denken en alle gedachten, gevoelens die ze hebben te benoemen. •• Gebruik de mindmap van het werkblad ‘Leven met hiv vandaag’ om de brainstorm vorm te geven. Structureer de items die de leerlingen benoemen in verschillende clusters, zoals ziekte, geheim, angst, seks, veilig vrijen, enz. Deel 2 •• Introduceer en toon het filmpje ‘Het belang van de juiste behandeling’ met Dr. Van Wijngaerden en Thierry. •• Laat de leerlingen het werkblad ‘Leven met hiv vandaag’ individueel invullen. •• Bespreek de verschillende elementen uit het filmpje met behulp van het werkblad. Koppel terug naar de mindmap van de klas als dat nodig is.

Materiaal •• Filmpje www.levenmethiv.be •• Kopies werkblad ‘Leven met hiv vandaag’

Tips & Achtergrondinformatie In een brainstrom met jongeren over hiv kunnen volgende domeinen aan bod komen: •• Ziekte, levensverwachting, sterven aan aids en leven met hiv als een chronische aandoening •• Behandeling, medicatie •• Overdracht en vragen of misvattingen over besmettelijkheid •• Seks, veilig vrijen •• Vooroordelen over getroffen groepen (homo’s, druggebruikers, asielzoekers, enz.) •• Angsten en emoties door verouderde informatie •• Vragen rond verantwoordelijkheid •• Leven met een geheim, taboe •• Stigma en discriminatie Als leerlingen met veel angsten over besmetting of veel vooroordelen zitten is het belangrijk om naast het benoemen van feitelijke informatie ruimte te geven om deze angsten of vooroordelen te uiten. De angsten of vooroordelen bespreken, uitwisselen en toetsen aan de feitelijke informatie helpt om meer inzicht te krijgen.

54 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad Leven met hiv vandaag

In het filmpje ‘Het belang van de juiste behandeling’ komen Dr. Van Wijngaerden, Thierry en zijn beste vriend Steven aan het woord. De dokter legt uit wat hiv is en welke behandeling er is. Terwijl Steven bij Thierry komt eten, Thierry leeft al een tijdje met hiv.

1. Dr. Van Wijngaerden legt in filmpje verschillende zaken over hiv uit. Vul volgende tekst aan: Hiv is een virus dat het ______________________________ van het lichaam aantast, hierdoor wordt het lichaam gevoeliger voor infecties en andere aandoeningen. In het begin kan de patiënt een eenvoudige infectie krijgen, hierna zijn er lange tijd geen klachten. Tot het ______________________________ van het lichaam zo aangetast is dat er heel wat verschillende infecties optreden.

© Sensoa 2013 // 55


Momenteel is er geen behandeling die ervoor kan zorgen dat hiv uit het lichaam ______________________________, hiv is dus niet te ______________________________. De behandeling heeft wel heel wat vooruitgang geboekt, er is heel wat ______________________________ voorhanden. Deze ______________________________ werkt in op de werking van het virus in het lichaam, het onderdrukt de evolutie ervan. De behandeling verloopt steeds op maat van de patiënt. Het is belangrijk het virus steeds te onderdrukken. Daarom is het nodig dat de patiënt een grote ______________________________ heeft.

2. Steven komt bij Thierry thuis eten, ondertussen vertellen ze beide over hoe zij omgaan met hiv. Wat vind je van volgende uitspraken die zij doen? Steven: ‘Hiv is geen vieze ziekte of zo, wij drinken uit ’t zelfde glas’ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

Thierry: ‘In de eerst periode na de diagnose wou ik rust, was ik niet zo aangenaam’ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

Thierry: ‘Dankzij de medicatie kan ik doen wat ik wil’ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

Thierry: ‘Ik ben mijn pil nog nooit vergeten’ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

56 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche ‘Leven met hiv vandaag’

In het filmpje ‘Het belang van de juiste behandeling’ komen Dr. Van Wijngaerden, Thierry en zijn beste vriend Steven aan het woord. De dokter legt uit wat hiv is en welke behandeling er is. Terwijl Steven bij Thierry komt eten, Thierry leeft al een tijdje met hiv.

1. Dr. Van Wijngaerden legt in filmpje verschillende zaken over hiv uit. Vul volgende tekst aan: Hiv is een virus dat het ___immuunsysteem_____________ van het lichaam aantast, hierdoor wordt het lichaam gevoeliger voor infecties en andere aandoeningen. In het begin kan de patiënt een eenvoudige infectie krijgen, hierna zijn er lange tijd geen klachten. Tot het ___ immuunsysteem_____________ van het lichaam zo aangetast is dat er heel wat verschillende infecties optreden.

© Sensoa 2013 // 57


Momenteel is er geen behandeling die ervoor kan zorgen dat hiv uit het lichaam ___verdwijnt__________________, hiv is dus niet te ___genezen____________________. De behandeling heeft wel heel wat vooruitgang geboekt, er is heel wat ___medicatie__________________ voorhanden. Deze ___medicatie__________________ werkt in op de werking van het virus in het lichaam, het onderdrukt de evolutie ervan. De behandeling verloopt steeds op maat van de patiënt. Het is belangrijk het virus steeds te onderdrukken. Daarom is het nodig dat de patiënt een grote ___therapietrouw______________ heeft.

2. Steven komt bij Thierry thuis eten, ondertussen vertellen ze beide over hoe zij omgaan met hiv. Wat vind je van volgende uitspraken die zij doen? Steven: ‘Hiv is geen vieze ziekte of zo, wij drinken uit ’t zelfde glas’ Steven geeft aan dat hiv geen vieze ziekte is en dat hij met z’n beste vriend heel wat gewone zaken doet. Hij benoemt o.a. drinken uit het zelfde glas, eten uit hetzelfde bord, kussen als begroeting en kledij uitwisselen. Thierry: ‘In de eerst periode na de diagnose wou ik rust, was ik niet zo aangenaam’ Thierry vertelt dat het begin van weten dat hij hiv had moeilijk was, dat hij rust wou, minder spontaan was, ja zelfs wat moeilijk deed. Steven zegt dat hij dat toen begreep omdat hij wist waar Thierry het moeilijk mee had. Thierry: ‘Dankzij de medicatie kan ik doen wat ik wil’ Thierry legt uit dat hij dankzij de medicatie een normaal leven heeft. Hij mag ze wel niet vergeten in te nemen. Thierry: ‘Ik ben mijn pil nog nooit vergeten’ Een regelmatig leven hebben is wel nodig om de medicatie goed te gebruiken en een goede therapietrouw op te bouwen. Dit is voor heel wat mensen niet zo eenvoudig, Thierry slaagt hier goed in.

58 // © Sensoa 2013

SOS SOA

2&3

15. HIV-diagnose? Doelstellingen •• Inzicht in hoe hiv-test verloopt. •• Inzicht in hoe je zelf of anderen met een hiv-diagnose kunnen omgaan.

Werkwijze Screenshot

Helen www.levenmethiv.be/getuigenissen/eerste-reactie-op-de-diagnose Duur - 0:33 Helen was geschokt en vol ongeloof toen ze haar diagnose kreeg.

Deel 1 •• Bekijk klassikaal het filmpje over Helen haar eerste reactie op de hiv-diagnose. •• Organiseer een klasgesprek met volgende richtvragen: - Welke reactie had Helen toen ze te horen kreeg dat ze hiv-positief is? - Wat vind je van haar reactie? Kan je deze reactie begrijpen? - Hoe zou jij reageren als je te horen kreeg dat je hiv-positief bent? Deel 2 •• Beluister de song ‘Positive’ van Spearhead. Geef een korte inleiding over de inhoud van de song: zanger wacht op diagnose van hiv-test en maakt eigen overwegingen over hoe hij omgaat met hiv en veilig vrijen. •• Bespreek de quotes uit de songtekst (zie begeleidersfiche Positive - Spearhead) klassikaal en vraag de leerlingen om hun eigen mening j te formuleren. •• Laat de song eventueel opnieuw beluisteren.

Materiaal •• Filmpje www.levenmethiv.be •• Muziek/beeld

Achtergrondinformatie Op www.levenmethiv.be staan de meest gestelde vragen bij de hiv-diagnose. Basisinformatie over testen op soa’s en hiv vind je op www.seksualiteit.be. Jongeren kunnen op www.allesoverseks.be verschillende vragen, antwoorden en verhalen over testen vinden.

© Sensoa 2013 // 59


LLHand-out ‘Positive - Spearhead’ Make me, make me sweat til I’m wet, til I’m dry but then wipe this tear from my eye haven’t felt this warm in a long time even out in the bright sunshine in lifetime of springtimes I fall into your arms with my heart pumpin’ on like a bubblin’ dub track like a garlicy hot tonque and lip smack I did some contemplation before we got down to this consecration maybe baby something in you kiss said it was an impetous for me to rethink this If I love you then I better get tested make sure we’re protected I walk through the park dressed like a question mark Hark! I hear my memory bark in the back of my brain, makn’ me insane... ...like cocaine (chorus) But how’m I gonna live my life if I’m positive? Is it gonna be a negative? How’m I gonna live my life if I’m positive? Is it gonna be a negative? but how’m I gonna live my life if I’m positive? It dawned on me, it seemed to me this is unusual scenery this red light greenery make me feel kinda dreamery thinkin’ how I used to be

They took my blood With an anonymous number two weeks waitin’ wonderin’ I shoulda done this a long time ago a lot of excuses why I couldn’t go I know these things and these things I must know ‘cause it’s better to know than to not know! (chorus) I go home to kick it in my apartment I try to give myself a risk assessment the wait is what can really annoy ya everyday is more paranoya I’m readin’ about how it’s transmitted some behavior I must admit it who I slept with, who they slept with, who they, who they, who they slept with I think about life and immortality what’s the first thing I do if I’m H.I.V have a cry and tell my mother get on the phone and call my past lovers I never thought about infectin’ anotha all the times that I said “Hmmm? Don’t bother.” Was it really all that magic? The times I didn’t use a prophylactic Would my whole life have to change? or would my whole life remain the same? sometimes it makes me wanna shout! all these things too hard to think about a day to laugh, a day to cry a day to live and a day to die ‘til I find out, I may wonder but I’m not gonna live my life six feet under (chorus)

Arrive at the clinic walk through the front door take a nervous number then I think about it more about all the time that I neglected makin sure that I was protected

60 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche ‘Positive - Spearhead’ Refrein songtekst: But how’m I gonna live my life if I’m positive? Is it gonna be a negative? How’m I gonna live my life if I’m positive? Is it gonna be a negative? but how’m I gonna live my life if I’m positive?

Hoe zal ik leven als ik seropositief ben? Zal dat negatief zijn?

De artiest vraagt zich af hoe hij zich zal voelen indien hij seropositief zou zijn. Hij speelt met het woord positief zijn door zich af te vragen of dat dan een minder leuk leven zou zijn, zou dit negatief zijn? In de laatste strofe van de songtekst gaat hij hier dieper op in ‘zou m’n ganse leven moeten veranderen’ of ‘zou het hetzelfde blijven’. Hij besluit met het voornemen zich niet weg te stoppen indien hij positief zou zijn. Richtvragen voor klasgesprek: ΟΟ Hoe zou je je voelen als zou blijken dat je seropositief bent? ΟΟ Is het leven van een persoon met hiv anders? ‘Negatief’ zoals de zanger hier denkt?

Aanleiding voor testen: If I love you then I better get tested make sure we’re protected

Als ik je graag zie Dan laat ik me beter testen Zo weten we zeker dat we beschermd zijn.

De man in de song laat zich testen omdat hij een relatie heeft. Richtvragen voor klasgesprek: ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Wanneer is het nodig om jezelf te testen op soa’s en hiv? Welke voordelen zijn er aan je eigen serostatus kennen? Is een serieuze relatie hebben een goede aanleiding hiervoor? Kan je van je partner verwachten dat hij/zij zich laat testen?

Verloop van de hiv-test: Arrive at the clinic walk through the front door take a nervous number then I think about it more about all the time that I neglected makin sure that I was protected They took my blood With an anonymous number two weeks waitin’ wonderin’ I shoulda done this a long time ago alot of excuses why I couldn’t go

Bij aankomst in het ziekenhuis Neem ik nerveus een nummer Ondertussen denk ik er nog meer aan Aan al de tijd waar ik nagelaten heb ervoor te zorgen dat ik beschermd was. Er werd een bloedstaal afgenomen Dat staal kreeg een anoniem nummer 2 weken wachten en resultaat willen weten Ik moest dit al lang gedaan hebben Veel excuses waarom ik niet kon gaan

© Sensoa 2013 // 61


In de song wordt een hiv-test in een ziekenhuis uitgevoerd, in Vlaanderen gebeurt dit meestal via de huisarts. Die neemt een bloedstaal en laat dit door een labo onderzoeken op hiv. De patiënt kan tevens vragen om te testen op andere soa’s. Na ongeveer 1 week heeft de huisarts de resultaten. Richtvragen voor klasgesprek: ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Heeft er iemand reeds een hiv-test laten uitvoeren? Kunnen jullie bij je huisarts terecht met vragen over intieme zaken? Hoe regelmatig zou je testen nodig zijn? Welke excuses zouden er zijn om je niet te laten testen?

Deze citaten uit de songtekst zijn geschikt om dieper op in te gaan op het thema hiv en veilig vrijen. Richtvragen: I try to give myself a risk assessment

In hoeverre weet je welke risico’s je reeds gelopen hebt?

I’m readin’ about how it’s transmitted some behavior I must admit it who I slept with, who they slept with, who they, who they, who they slept with

Het risico op hiv-besmetting hangt niet enkel van je eigen gedrag af, maar ook van dat van jouw partner(s). In welke mate heb je zicht op het seksueel gedrag van je partner(s)? Kan je hier open over praten?

I think about life and immortality what’s the first thing I do if I’m H.I.V have a cry and tell my mother get on the phone and call my past lovers

Welke stappen zou je zelf zetten als je weet dat je seropositief bent? Wie zou je op de hoogte brengen?

I never thought about infectin’ anotha all the times that I said “Hmmm? Don’t bother.”

Als je onveilige seks hebt, loop je zelf risico, maar je kan ook iemand besmetten. Hoe zorgzaam ben jij voor je partners?

Was it really all that magic? The times I didn’t use a prophalactic

Niet veilig vrijen kan plezierig en opwindend lijken, maar in welke mate is dat het risico waard?

62 // © Sensoa 2013

SOS SOA

3

16. Antwerp 10 miles - Hiv Run Doelstelling •• Inzicht hebben dat leren leven met hiv een proces is. •• Weten dat leven met hiv meer is dan een medisch probleem. •• Inzicht krijgen dat sporten en goed leven mogelijk is met hiv. •• Inzicht hebben in het doel van een initiatief als HivRun. •• Oproep tot solidariteit.

Werkwijze Thierry www.levenmethiv.be/getuigenissen/thierry-loopt-de-antwerp-10-miles Thierry loopt samen met Kobe Ilse de 10 miles van Antwerpen en vertelt waarom hij dat doet. Onderweg legt hij uit hoe het leven met hiv-medicatie is. Je hoort hem voor het vertrek, tijdens het lopen en bij aankomst.

•• Vertel de leerlingen dat ze een fragment gaan zien waarin Thierry de 10 miles loopt en meedoet met het initiatief ‘Hiv Run’ •• Deel de werkbladen uit en vraag hen dit tijdens en na het kijken individueel in te vullen. •• Vraag hen aandachtig te letten op wat Thierry over zichzelf en leven met hiv vertelt. Thierry vertelt ook over hiv en de samenleving. •• Leerlingen bekijken het fragment. •• Leerlingen krijgen na het kijken nog wat tijd om het werkblad aan te vullen. Klasgesprek: Deel 1 Over de persoonlijke ervaringen van Thierry met leven met hiv en medicatie Vragen : •• Wat heeft hiv veranderd in Thierry ‘s leven? •• Wat is er naast de medische aandachtspunten nog aan bod gekomen als Thierry vertelt over leven met hiv?

Deel 2 Het belang van acties zoals Hiv Run: Mensen met hiv empoweren door hen te laten ervaren dat sporten goed mogelijk is. Doordat iedereen in hetzelfde T-shirt loopt is er geen onderscheid, iedereen is solidair. Vragen: •• Thierry zegt: ‘Het zou toch mooi zijn moesten mensen er meer over weten.’ •• Waarom is dit belangrijk? •• Op welke manier draagt Hiv Run bij tot solidariteit? •• Zou je zelf meelopen in een actie als Hiv Run? •• Wat zou je nog meer kunnen doen als je je solidariteit wil tonen?

Materiaal •• Filmpje van www.levenmethiv.be •• Muziek/beeld •• Kopies werkblad ‘Antwerp 10 miles - Hiv Run’

© Sensoa 2013 // 63


Achtergrondinformatie Leven met hiv en er over praten is een proces, verwerking van de diagnose en hiv integreren in je leven doet iedereen op zijn eigen manier. Veel mensen met hiv durven er ook niet over praten uit angst voor slechte reacties van hun omgeving. Maar door niet te praten moeten ze leven met een geheim. Sensoa organiseert acties waarbij mensen met hiv kunnen praten over hiv en anderen hun solidariteit kunnen tonen. Op www.levenmethiv.be kan je meer lezen over gezond leven met hiv. Over ‘disclosure’ (vertellen dat je hiv hebt) en over de meest voorkomende vooroordelen en mythes bij hiv.

64 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Antwerp 10 miles - Hiv Run’ Welke thema’s over hiv haalt Thierry aan? Over hiv in zijn leven

Over anderen en hiv in het algemeen

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

© Sensoa 2013 // 65


bbBegeleidersfiche ‘Antwerp 10 miles - Hiv Run’ Welke thema’s over hiv haalt Thierry aan? Over zijn leven met hiv •• Nu kan Thierry op een Hiv Run met dit T-shirt lopen, vroeger niet. •• Thierry vertelt over het proces van leren leven met hiv: eerste stil in bed, alleen zijn en dan de draad van leven hervatten, genieten van elkmoment. •• Moeder zegt: ‘Sport was vroeger niets voor hem, hij wil bewijzen dat hij evenveel kan als iemand zonder hiv.’ •• Thierry ‘s conditie is nu veel beter dan voor zijn diagnose. •• Hij kan veel meer aan dan voor zijn besmetting omdat hij dat wil. •• Medicatie goed innemen betekent leven en Thierry zegt dat elke minuut te danken is aan zijn medicatie

Over anderen en hiv in het algemeen •• Mensen met hiv kunnen perfect sporten en een perfect leven leiden. •• Mensen lopen mee in het Hiv Run T-shirt om te laten zien dat ze solidair zijn. •• Je kan niet zien dat mensen hiv hebben. •• Voor veel mensen is het te moeilijk en emotioneel enorm zwaar om uit te komen voor hun hiv-status. Voor hen is het nog te moeilijk om erover te praten •• Mensen denken niet aan hiv op een loopwedstrijd. •• Het zou mooi zijn moesten mensen wat meer weten over hiv, dan zouden er minder vooroordelen zijn.

Klasgesprek deel 1 •• Wat heeft hiv veranderd in Thierry ‘s leven? •• Wat is er naast de medische aandachtspunten nog aan bod gekomen als Thierry vertelt over leven met hiv?

Klasgesprek deel 2 •• Thierry zegt: ‘Het zou toch mooi zijn moesten mensen er meer over weten’. •• Waarom is dit belangrijk? •• Op welke manier draagt Hiv Run bij tot solidariteit? Hiv Run: wat is dat, wat is het doel, wat gebeurt er … •• Zou je zelf meelopen in een actie als Hiv Run? •• Wat zou je nog meer kunnen doen als je je solidariteit wil tonen? Ingaan tegen vooroordelen over hiv, een rood solidariteitslintje dragen, geen roddels of negatieve dingen over hiv vertellen, jezelf goed informeren over hiv, …

66 // © Sensoa 2013

SOS SOA

3

17. Hiv in je omgeving Doelstellingen •• Inzien dat hiv in ieders omgeving kan voorkomen. •• Beseffen dat je met iemand kan omgaan zonder dat hiv steeds aanwezig is.

Werkwijze Liesbeth http://www.levenmethiv.be/getuigenissen/tante-en-neef Duur - 2:58 Liesbeth leeft al heel lang met hiv. Niel, haar neef, vertelt hoe hij naar zijn tante kijkt. Ze hebben altijd veel samen gedaan, veel plezier gemaakt. Hij bewondert zijn tante wel. Hiv/aids is geen is punt, ze is gewoon zijn ‘tante Lies’.

•• Introduceer het filmpje beknopt en bekijk het klassikaal. •• Peil naar de eerste reacties bij de groep: - Wat viel hen op in het filmfragment? - Wat trof hen? - Hoe zou je de relatie tussen de tante en haar neef omschrijven? •• Bespreek vervolgens deze uitspraken uit het filmpje: - ‘Aids is geen issue tussen ons, het is er gewoon.’ - ‘Medelijden moet je met zielige mensen hebben, mijn tante is niet zielig.’ - ‘Lies is gewoon mijn vrolijke tante die ik bewonder.’ •• Bevraag de eigen mening van de jongeren: - Hebben zij personen met hiv in hun omgeving? - Hoe willen mensen met hiv behandeld worden? Hoe zouden ze dit zelf willen?

Materiaal •• Filmpje van www.levenmethiv.be •• Muziek/beeld

Achtergrondinformatie Mensen met hiv willen geen medelijden, ze willen gewoon een kwaliteitsvol leven leiden en niet anders worden behandeld of gediscrimineerd worden. Hiv maakt deel uit van hun dagelijks leven net zoals familie, werk, partner, kinderen, enz. Over kinderwens en overmensen met hiv in je omgeving kan je meer lezen op www.levenmethiv.be.

© Sensoa 2013 // 67


3

18. Werken en hiv Doelstelling •• Inzien welke mogelijkheden er zijn voor hiv op het werk. •• Begrip ontwikkelen voor de complexiteit van praten over hiv op het werk •• Kritisch kijken naar vooroordelen over hiv.

Werkwijze Kenny www.levenmethiv.be/getuigenissen/praten-over-hiv-op-het-werk Duur - 3:20 Kenny legt aan Kobe Ilsen uit waar hij werkt, hoe en wanneer hij op het werk vertelde over hiv. Zijn baas en collega’s vertellen over Kenny.

•• Bezorg de leerlingen een werkblad met mythes over werk en hiv. •• Leg indien nodig uit wat mythes zijn, en wijs er op dat dus alles op dit blad fout is. •• Leerlingen zoeken individueel argumenten waarom het over mythes gaat. •• Vertel dat ze nu een fragment gaan zien waar Kenny vertelt over werken en hiv. •• Bekijk samen het fragment. •• Nadien bespreken leerlingen in duo’s hun werkblad en bekijken ze of dit overeenkomt met wat Kenny vertelt. •• De leerlingen mogen aanvullen.

Klassikaal worden één voor één de mythen overlopen en beargumenteren de leerlingen waarom deze fout zijn.

Materiaal •• Filmpje van www.levenmethiv.be •• Muziek/beeld •• Kopies werkblad ‘Werken met hiv’

Achtergrondinformatie Het is perfect mogelijk om te (blijven) werken als je hiv hebt. Hiv heeft geen invloed op je prestaties. Je werkgever en collega’s inlichten mag, maar hoeft niet. Er mag geen onderscheid gemaakt worden omwille van hiv. Er worden veel vragen gesteld over besmettingsgevaar op het werk. Bij gewone sociale contacten is er geen enkel risico en bij EHBO zijn de gewone standaardmaatregelen voldoende. Op www.levenmethiv.be kan je meer lezen over werken met hiv en besmettingsgevaar.

68 // © Sensoa 2013

SOS SOA

##Werkblad ‘Werken en hiv’ Mythe 1: Iemand met hiv kan geen goed werk leveren/ moet minder werken. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 2: Op het werk kan je een besmetting met hiv oplopen. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 3: Het is nodig dat iedereen op het werk weet wie leeft met hiv. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 4: Praten over hiv op het werk is gemakkelijk. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 5: Iedereen weet al voldoende over hiv. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 6: Hiv verandert werkrelaties tussen mensen. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ Mythe 7: Je kunt het aan iemand zien of hij wel of niet leeft met hiv. ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

© Sensoa 2013 // 69


bbBegeleidersfiche ‘Werken en hiv’ Schrijf per mythe redenen waarom dit niet juist is. Mythe 1: Iemand met hiv kan geen goed werk leveren/ moet minder werken. Je kunt een kwaliteitsvol leven leiden met hiv en ook gewoon presteren op je werk.

Mythe 2: Op het werk kan je een besmetting met hiv oplopen. Bij dagdagelijkse sociale contacten is er geen enkel risico. Ook bij EHBO zijn de gewone standaardmaatregelen voldoende.

Mythe 3: Het is nodig dat iedereen op het werk weet wie leeft met hiv. Er is geen meldingsplicht voor hiv, iedereen mag dus kiezen of en aan wie hij/zij vertelt over zijn hiv-status. Er is geen besmettingsrisico bij sociale contacten en je kan gewoon presteren.

Mythe 4: Praten over hiv op het werk is gemakkelijk. Spijtig genoeg is de reactie niet altijd positief als je vertelt dat je leeft met hiv. Door angst en onwetendheid is er nog discriminatie, wordt er geroddeld of wordt er overbezorgd en angstig gereageerd.

Mythe 5: Iedereen weet al voldoende over hiv. Er heersen nog veel vooroordelen en mythes over hiv, over overdracht, werk, relaties.

Mythe 6: Hiv verandert werkrelaties tussen mensen. Hiv heeft geen invloed op de professionaliteit van mensen en hoeft dus ook de werkrelaties niet te veranderen.

Mythe 7: Je kunt het aan iemand zien of hij wel of niet leeft met hiv. Mensen met hiv kunnen goede en normale levens hebben, niemand kan zien of je wel of niet hiv-positief bent.

70 // © Sensoa 2013

SOS SOA

3

19. Kijk op relaties Doelstelling •• Zich bewust zijn van verschillende mogelijkheden en strategieën bij praten over hiv in een relatie. •• Inzicht hebben dat praten over hiv in een relatie complex kan zijn. •• Stilstaan bij je eigen mening en deze eventueel kunnen uitdiepen, nuanceren of bijsturen.

Werkwijze Liesbeth www.levenmethiv.be/getuigenissen/kijk-op-relaties Duur - 1:27 Liesbeth is op stap met vrienden. Ze vertelt hoe zij over relaties denkt, wanneer ze in een relatie over hiv spreekt. Thierry www.levenmethiv.be/getuigenissen/praten-over-hiv-een-relatie Duur - 1:20 Thierry gaat als preventiewerker naar de kermis in Anwerpen om te praten over veilig vrijen en condooms uit te delen. En hij vertelt openlijk hoe hij omgaat met seksualiteit in relaties.

•• Leg uit dat in ze in deze filmpjes Liesbeth en Thierry zullen zien. Zij praten over hoe zij met (liefdes) relaties omgaan. •• Laat de leerlingen de 2 fragmenten na elkaar bekijken. •• Bespreek daarna klassikaal de fragmenten aan de hand van volgende stappen: - Bespreek wat er door de personages gezegd wordt. - Vraag om eigen mening te formuleren. - Peil naar mogelijke eigen reacties en strategieën.

1. Richtvragen bij inhoud van de fragmenten: •• Wat zegt Liesbeth over relaties? •• Wat zegt Liesbeth over praten over hiv in een relatie? •• Wat zegt Thierry over relaties, wat vindt hij het moeilijkste? •• Hoe gaat Thierry om met praten over leven met hiv? •• Hoe staat Thierry tegenover veilig vrijen?

2. Richtvragen om leerlingen eigen mening van leerlingen te laten formuleren: •• Wat vind je van Liesbeth’s voornemen om het in een relatie te kunnen zeggen ‘voor er van iets sprake is’? •• Wat denk je van Thierry ’s angst om afwijzing?

3. Richtvragen over eigen reacties en aanpak: •• Je bent seropositief en je wil graag een relatie met iemand. Wat zijn mogelijke stappen die je onderneemt in verband met hiv? •• Je bent tot over je oren verliefd en je partner vertelt je dat hij of zij seropositief is. Hoe reageer je?

© Sensoa 2013 // 71



Tips & Achtergrondinformatie Relaties, leuke en veilige seks zijn perfect mogelijk als je leeft met hiv. Bij een nieuwe partner is het vaak de vraag wanneer je vertelt dat je hiv hebt: onmiddellijk of pas later, als jullie elkaar al wat beter kennen. Meer info over relaties en seks bij leven met hiv vind je op www.levenmethiv.be •• Spoor de leerlingen aan om zo veel mogelijk argumenten op te sommen en hun mening duidelijk te laten formuleren. Wat vinden ze van de verschillende strategieën: eerst, niet, later praten over hiv. Vinden ze het ene beter het dan andere, wat is het verschil? •• Spoor leerlingen aan om veel mogelijke stappen bij eigen reactie en aanpak te bedenken. Leerlingen mogen eerlijk vertellen hoe zij er nu over denken en mogen exploreren wat hen van mening kan doen veranderen. Laat leerlingen door een proces gaan en stop de bespreking niet bij het afwijzen van relaties. Je mag hen uitdagen om naar stappen en oplossingen te zoeken.

72 // © Sensoa 2013

SOS SOA

bbBegeleidersfiche ‘Kijk op relaties’ 1. Uitspraken in de fragmenten: Liesbeth ΟΟ ΟΟ ΟΟ ΟΟ

Heeft momenteel geen relatie ‘Relaties hebben voor- en nadelen’ Missen van affectie Wil hiv ‘er uitflappen voor er van iets sprake is’ om confrontatie tijdens intimiteit te vermijden.

Thierry ΟΟ Seksueel aspect is moeilijkst omwille van angst voor afwijzing ΟΟ Praten over hiv sterk afhankelijk van persoon, aanvoelen ΟΟ Veilig vrijen zonder praten over hiv kan, maar voelt zich beter en geruster als het besproken is voor de eerste kus

2. Richtvragen om leerlingen een eigen mening te laten formuleren: Wat vind je van Liesbeth’ s voornemen om het in een relatie te kunnen zeggen ‘voor er van iets sprake is’? Dit is vaak een manier om niet gekwetst te worden bij afwijzing. Bij intimiteit en seks kunnen beide partnersverantwoordelijk zijn voor veilig vrijen Wat denk je van Thierry ’s angst om afwijzing? Dit is een reële angst. Als je elkaar nog niet goed kent geef je een geheim vrij. Als je wacht om elkaar wat beter te leren kennen wordt dit soms ervaren als een vertrouwensbreuk. Veel mensen zijn nog bang van een relatie of seks met iemand met hiv omdat ze geen actuele info hebben over hiv en onterecht bang zijn voor besmetting of voor een partner die ziek zou worden.

3. Richtvragen over eigen reacties en aanpak: •• Je bent seropositief en je wil graag een relatie met iemand. Wat zijn mogelijke stappen die je onderneemt in verband met hiv? Geen relatie meer aangaan, niet vertellen, veilig vrijen, meteen vertellen, wachten tot na de eerste kus, wachten tot na de eerste seks, pas vertellen als je weet dat het zeker wederzijds is, aan zijn/haar vrienden vragen of ze goed geheimen kan bewaren, boekje over hiv geven, beginnen wenen, … •• Je bent tot over je oren verliefd en je partner vertelt je dat hij of zij seropositief is. Hoe reageer je? Weglopen, schrikken, hem/haar omhelzen, hele internet op info napluizen, vragen stellen, veilig vrijen, vragen hoe jullie veilig kunnen vrijen,… •• Welke effecten hebben je reactie op deze persoon, denk je? Komen er radicale uitspraken? Vraag leerlingen hoe ze zich zelf zouden voelen als hun partner zo reageert.

© Sensoa 2013 // 73


3

20. Vriendschap als hiv-remmer Doelstelling •• Inzicht hebben dat leven met hiv een proces is. •• Inzicht krijgen in de betekenis van vriendschap voor een persoon. •• Beseffen dat een positieve houding mee kan zorgen voor een gelukkig leven.

Werkwijze Thierry www.levenmethiv.be/getuigenissen/belang-van-omgeving-en-vrienden Duur - 2:53 Thierry en Veerle zijn al lang beste vrienden en kunnen alles bespreken. Thierry vertelt hoe belangrijk hij het vindt om over hiv te kunnen praten.

•• Introduceer het filmpje aan de groep. Leg uit dat Thierry al enkele jaren leeft met hiv. •• Bekijk klassikaal het filmpje en laat de leerlingen hun reflecties over het filmpje uitten. •• Leg de groep volgende quotes van Thierry en Veerle voor en peil naar hun mening. - ‘Ik kan me niet voorstellen dat mijn beste vriend(in) er niet meer is.’ - ‘Hij is na de diagnose nog intenser gaan genieten van het leven.’ - ‘Hiv is geen medische kwestie alleen, het is vooral een psychologische zaak.’ - ‘Ik kreeg als compliment dat onze vriendschap de beste hiv-remmer is.’


Achtergrondinformatie Je goed voelen kan helpen hiv een plaats te geven in je leven. Vertellen dat je hiv hebt heeft voordelen. Je kunt er met die personen over praten, ze zullen je beter begrijpen als ze weten dat je hiv hebt, ze kunnen je beter ondersteunen als het nodig is. Bovendien help je zo het taboe rond hiv te doorbreken.

Meer info over praten over hiv en over vertellen dat je hiv hebt op www.levenmethiv.be

74 // © Sensoa 2013

SOS SOA

3

21. Gelukkig leven met hiv Doelstelling •• Inzicht hebben dat leven met hiv een proces is. •• Inzicht krijgen in betekenis van geloof voor een persoon. •• Beseffen dat een positieve houding mee kan zorgen voor een gelukkig leven.

Werkwijze Helen www.levenmethiv.be/getuigenissen/geloof-en-toekomst Duur - 2:58 Helen is op bezoek bij haar familie in Oeganda, ze vertelt over de betekenis van haar geloof. Ze heeft een positieve kijk op de toekomst.

•• Introduceer het filmpje aan de groep. Leg uit dat Helen seropositief is en in België woont. •• Bekijk klassikaal het filmpje en laat de leerlingen hun reflecties over het filmpje uiten. •• Leg de groep volgende uitspraken van Helen voor en peil naar hun mening. - ‘Ik wil geen mirakel, wel een lang en gezond leven.’ - ‘Mijn leven is meer dan hiv.’ - ‘Ik heb alles!’ - ‘Ik heb al gewonnen.’


© Sensoa 2013 // 75


Lesprogramma’s Om in de klas aan de slag te gaan met de thema’s soa’s en leven met hiv vind je in dit pakket 21 werkvormen. Maar hoe gebruik je nu die werkvormen in je les? Ter inspiratie werkten we een aantal voorbeeldprogramma’s uit. Je vindt er de inhoudelijke en thematische invulling van een lesprogramma met methodieken uit dit lespakket. De fases inleiding, opwarming en afronding kan je zelf uitwerken. Gebruik PICKASOLL in de fase ‘afspraken’ om veiligheid en vertrouwen te creëren. Na elk programma vind je een beknopte toelichting om de inhoud, aanpak en doelgroep te situeren.

Lesprogramma voor graad 1 Basisinformatie soa’s en hiv 7. Soa’s for dummies 3. Polls - Hoe voorkom je soa’s 6. Zelftest

20’ 10’ 15’ 45’

In dit lesprogramma ga je via een beknopte presentatie ‘Soa’s for dummies’ in op de essentiële basisinformatie over soa’s en hiv. Daarna reflecteren en praten leerlingen over hun eigen gedrag en hoe ze zich kunnen beschermen. De poll ‘Hoe voorkom je soa’s’ peilt naar hun eigen beschermingsgedrag. De zelftest gaat hier specifieker in op hoe omgaan met veilig vrijen. Dit programma past goed in een RSV-lessenreeks. Je kan het in elke opleidingsvorm hanteren.

Lesprogramma’s voor graad 2 Condooms! 4. Condoomsmoezen 5. Condoomgebruik 8. Mijn lief zegt

20’ 10’ 20’ 50’

In dit lesprogramma ga je vooral in op bescherming tegen soa’s en het op condoom. Laat jongeren nadenken over goede redenen voor condoomgebruik en geef ze een update over het correct gebruik ervan. In de werkvormen worden jongeren uitgedaagd om zelf na te denken: Waarom wil ik mij beschermen tegen soa’s? Welke pro ‘s en contra’s zijn er bij condoomgebruik? Welke argumenten breng ik aan als ik daarover onderhandel met mijn partner? Vervolgens kunnen de jongeren de nieuw aangeleerde argumenten onmiddellijk toepassen in ‘Mijn lief zegt’. Dit programma is aangewezen in een uitgebreide lessenreeks. Deze werkvormen vragen om een veilige omgeving en een aanpak waarbij de leerlingen veel ruimte krijgen voor eigen inbreng. Soa-update - Leven met hiv 2. Soa-quiz

20’

10. Risico-inschatting

15’

14. Leven met hiv vandaag

15’

15. Hiv-diagnose

25’ 75’

Kennis en vaak voorkomende misvattingen over soa’s kan je met dit programma opfrissen. Door de risico’s in te schatten kan je leerlingen vragen om hun (nieuwe) kennis toe te passen in concrete situaties. Om de beeldvorming over hiv aan te kaarten kan je met hen brainstormen. Bekijk vervolgens een filmpje waarin een arts en iemand met hiv de hiv-diagnose toelichten. Zo kan je bespreken wat een hiv-diagnose betekent en hoe je dit als patiënt kan beleven.

76 // © Sensoa 2013

SOS SOA

Dit lesprogramma kan je gebruiken met groepen die reeds eerder les kregen over soa’s. Ga hier dieper in op het concrete risicogedrag en hiv. Bij de methodiek hiv-diagnose is de beheersing van voldoende Engels bij de leerlingen wel aangewezen.

Lesprogramma’s voor graad 3 Soa-update en toepassing op eigen leven 11. To soa or not to soa?

20’

13. Ren je rot

15’

12. Test jezelf!

15’ 50’

In dit programma laat je leerlingen nadenken over soa’s aan de hand van herkenbare situaties. Zo moeten ze eerder opgedane kennis toepassen, maar ook nadenken over hoe zij zelf kunnen reageren en omgaan met soa’s. Ingaan op eigen gedrag en ervaringen vraagt een veilige leeromgeving. Basisinformatie komt in dit programma niet aan bod, een aanvullende zoekopdracht kan bij sommige groepen aangewezen zijn. Leven met hiv, basis 14. Leven met hiv vandaag

15’

18. Werken en hiv

15’

19. Kijk op relaties

15’

In dit lesprogramma maak je kennis met 3 mensen die leven met hiv. Ze belichten verschillende facetten van leven met hiv. Door de filmpjes te bekijken krijgen leerlingen de kans om meer te leren over hiv en de behandeling. Vooroordelen over hiv komen aan bod en worden kritisch bekeken. Leerlingen krijgen ook meer inzicht in de complexiteit van praten over hiv en relaties en mogen hierbij eigen meningen verkennen. Leven met hiv, uitbreiding 14. Leven met hiv vandaag

15’

16. Antwerp 10 Miles

15’

17. Hiv in je omgeving

15’

18. Werken en hiv

15’

19. Kijk op relaties

15’

21. Gelukkig leven met hiv

15’

In dit lesprogramma kan je uitgebreider bekijken hoe mensen leven met hiv. Doordat ze over verschillende facetten van hun leven getuigen krijgt de leerling een volledig beeld over leven met hiv. Leerlingen kunnen ook zelf vooroordelen aftoetsen, hun eigen menig exploreren en worden uitgedaagd om solidair te zijn. Ook de impact van leven met hiv op ander mensen komt aan bod. Zo kan de leerling zich niet alleen verplaatsen in de leefwereld van mensen met hiv, maar ook aanvoelen dat het in hun eigen leefwereld kan voorkomen.

© Sensoa 2013 // 77

SOS SOA Lespakket over soa s en leven met hiv

Recommend Documents