16736 Concernstaf. 28 mei 2013 Concessieovereenkomst ADT-consortium

Voorstel GEMEENTERAAD Stuknummer 16736 Programma Bestuur en Middelen + EW Onderwerp Concessieovereenk omst ADT-consortium

ABG Programma Concernstaf Corsanummer 1300125953

Enschede 28 mei 2013

Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V.

Wij stellen u voor - gelet op het onderhandelings- en aanbestedingsresultaat als basis voor de concessieovereenkomst tussen ADT en het consortium Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V. – te besluiten tot: 1. Het verlenen van een eenmalige bijdrage van maximaal € 1,25 mln, ten behoeve van participatie door PPM Oost in een op te richten SPV met het oog op economische structuurversterking; 2. De eenmalige bijdrage van maximaal € 1,25 mln als volgt te dekken: -

€ 896.000 door inzet van vrijvallende middelen na liquidatie Stichting Personeelsvoorziening Gemeente Enschede (SPVGE); € 354.000 te dekken uit de middelen voor projecten economische ontwikkeling (programma E&W). 3. De begroting 2013 – 2016 hierop aan te passen.

Toelichting op het voorstel

1. Situatieschets, probleemstelling, doelstelling In dit voorstel wordt eerst de voorgeschiedenis van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. en met name de rol en betekenis van de luchthaven zelf daarbinnen weergegeven. Gestart wordt vanaf 2003, het moment dat de sluiting van de militaire luchthaven werd aangekondigd. Daarna wordt een korte schets gegeven van de periode vanaf de start van de aanbesteding tot 3 december 2012, het moment waarop bleek dat er geen biedingen waren binnen gekomen. Dan wordt ingegaan op de overeenkomst tussen ADT en het consortium van de Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V. die binnenkort zal worden ondertekend. In de brief van 26 mei jl. laat het Algemeen Bestuur ADT weten dat zij over de concessieovereenkomst voor de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente en het bedrijventerrein overeenstemming hebben bereikt met het consortium Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding NV. Er wordt ingegaan of er in juridische zin sprake is van wezenlijke wijzigingen, omdat het van belang is dat er geen (nieuwe) plicht ontstaat tot het doorlopen van een openbare aanbestedingsprocedure. De aanpassingen en nadere invullingen in de concessieovereenkomst ten opzichte van de concept overeenkomst, waarvan de condities vorig jaar aan uw gemeenteraad zijn voorgelegd, zijn in dat licht beoordeeld. De conclusie van ADT, getoetst door de Tenderboard, is dat de aanpassingen ieder voor zich en gezamenlijk niet leiden tot een wezenlijke wijziging van de voorwaarden waaronder de concessie op de markt is gezet bij de start van de aanbesteding. ADT is dan ook niet verplicht om tot een nieuwe aanbesteding van de aangepaste concessieovereenkomst over te gaan. Een advies van de Tenderboard bevestigt het oordeel van ADT. Het advies van de Tenderboard is bijgevoegd. Het College hecht veel waarde aan het oordeel van de experts in de

CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

Tenderboard. In het Bestuursverslag Concessieovereenkomst Luchthaven Twente dat door het Algemeen Bestuur bij de brief van 26 mei 2013 is aangeboden wordt uitgebreid ingegaan op de hierboven genoemde onderwerpen en ook op de adviezen van de Tenderboard. Vervolgens worden in dit voorstel de aanpassingen en nadere invullingen inhoudelijk beoordeeld in het licht van de gestelde inhoudelijke kaders. Deze vindt u ook terug in het bestuursverslag. De conclusie van ADT is dat de concessieovereenkomst ook binnen deze kaders blijft. Tevens wordt ingegaan op de in de gemeenteraad en provinciale staten gemaakte afspraken over de periode van de aanbesteding. Daarbij wordt verwezen naar een aangenomen amendement in de gemeenteraad van Enschede en de brief van GS dat er uiterlijk in 2014 een exploitant moet zijn en er in 2014 gevolgen kan worden. Wederom is de conclusie van ADT dat er binnen de kaders gebleven is. Het College onderschrijft deze conclusies. Alles samenvattend zijn wij van mening dat de concessieovereenkomst past binnen de door de gemeenteraad vastgestelde kaders. Gelet op het onderhandelings- en aanbestedingsresultaat, als basis voor de concessieovereenkomst tussen ADT en het consortium Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V stellen wij u voor een eenmalige bijdrage ter beschikking te stellen aan PPM Oost. Wij komen hierop verder in dit voorstel terug. Het college van Gedeputeerde Staten doet dit via een reguliere subsidie conform de bevoegdheid die zij daarvoor hebben. Met dit voorstel hebben wij naar onze mening voldaan aan de opdracht een exploitant te vinden voor ontwikkeling en exploitatie van de Luchthaven Twente en bedrijventerrein Het College biedt u aan over de concessieovereenkomst een (besloten) technische briefing te organiseren zoals eerder in het vooruitzicht gesteld. De concessieovereenkomst is onder geheimhouding beschikbaar (zie hierna).

1. VOORGESCHIEDENIS Sluiting militaire luchtmachtbasis Sinds 2007 werken de gemeente Enschede, de provincie Overijssel en het Rijk samen aan de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. De aanleiding was de op 23 juni 2003 aangekondigde sluiting van de militaire luchtmachtbasis en het daarmee gepaard gaande verlies van ongeveer 1100 directe en ongeveer 1700 indirecte arbeidsplaatsen in de omgeving. Door de sluiting verviel een belangrijke randvoorwaarde voor het civiel medegebruik van de luchthaven. Als reactie op de aangekondigde sluiting is een onderzoek van de gemeente Enschede en het regionale bedrijfsleven door ACM/DHV uitgevoerd naar de levensvatbaarheid van een civiele doorstart van de luchthaven. De conclusie was dat een doorstart mogelijk is, ook na sluiting van de militaire vliegbasis. De gemeente Enschede hecht sterk aan de luchthaven als belangrijke vestigingsfactor voor het bedrijfsleven als impuls voor de werkgelegenheid. De gemeenteraad van Enschede besluit dan ook op 20 december 2004 tot een doorstart van een commercieel civiele luchthaven in combinatie met zakelijk en recreatief luchtverkeer. Begin 2005 gaan de provincie Overijssel en de gemeenten Oldenzaal en Hengelo onder voorwaarden akkoord met de doorstart. Daarna volgt een periode van onderhandelen met het Rijk over de overname van het terrein, maar die onderhandelingen leiden niet tot een resultaat. In 2007 komt een advies van de commissie MER over de richtlijnen voor de MER-studie. In dat advies staat dat er ook een variant zonder luchtvaartactivi teiten moet worden onderzocht. Samenwerk ing in VTM Vanaf dat moment werken de gemeente Enschede, de provincie Overijssel en het Rijk samen in een gezamenlijke projectorganisatie, de Vliegwiel Twente Maatschappij i.o. (VTM). Die samenwerking wordt in 2009 vastgelegd in een tweetal bestuursovereenkomsten, te weten de “Bestuursovereenkomst Gebiedsontwikkeling Vliegveld Twente“ d.d. 16 november 2009 tussen Gemeente, Rijk en Provincie en de Bestuursovereenkomst d.d. 6 november 2009 tussen Gemeente en Provincie. De opdracht aan VTM is niet het realiseren van een luchthaven, maar het op gang brengen van een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Een vliegveld is geen doel, maar een middel, met name voor het creëren van werkgelegenheid. Van model tot vlek k enplan Er worden vier modellen door VTM ontwikkeld, twee zonder en twee met een vliegveld. Daarnaast wordt er door een groot aantal maatschappelijke organisaties een vijfde model gemaakt, een model zonder vliegveld dat het CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

aanwezige landschap benut en een care & cure programma heeft. Een belangrijk onderdeel van alle varianten is het realiseren van nieuwe natuur in de vorm van Ecologische Hoofdstructuur (EHS), met als belangrijkste drager het groenblauwe casco. De vijf modellen worden uitgewerkt naar zogenaamde vlekkenplannen en worden tegen elkaar afgewogen in een multicriteria-analyse. In die analyse worden milieu- en duurzaamheidseffecten voor 40% meegewogen, de financiële prestaties voor 20% en de economische effecten voor 40%. Twee vlekkenpl annen komen als beste uit de analyse. Dat zijn vlekkenplan A, dat gebaseerd is op het vijfde model en vlekkenplan B dat gebaseerd is op een compacte luchthaven in het groen. VTM presenteert in juni 2008 het rapport “Een Vliegwiel voor Twente”. In dat rapport is de afweging onderbouwd. Voorgesteld wordt deze twee vlekkenplannen uit te werken tot twee structuurvisies. In het najaar van 2008 stemmen Provinciale Staten, gemeenteraad en het Ministerieel Opdrachtgeversoverleg (MOB) van het Rijk in met het voorstel. Structuurvisies In juli 2009 brengt VTM een vervolgrapport uit genaamd “Structuurvisies gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.”. In dat rapport zijn beide vlekkenplannen uitgewerkt tot structuurvisies. Wederom in een multicriteria -analyse worden beide structuurvisies tegen elkaar afgewogen op hun bijdrage aan economie, duurzaamheid en financiën. VTM adviseert op basis van die analyse te kiezen voor Structuurvisie B. B&W van Enschede, GS van Overijssel en het MOB spreken daarop (in afwachting van resultaten van de inspraak) een voorlopige voorkeur uit voor de realisering van Structuurvisie B: een compacte burgerluchthaven met ruimte voor ontwikkeling van bedrijvigheid, met een omvangrijk programma voor natuurontwikkeling en aangevuld met een beperkt woningbouwprogramma. Overweging daarbij is dat als structuurvisie A en structuurvisie B met elkaar worden vergeleken, structuurvisie A beter scoort op milieu en structuurvisie B substantieel beter scoort op economie, met name op het door Ecorys berekende aantal arbeidsplaatsen. Op het gebied van duurzaamheid scoren beide plannen goed. De compacte luchthaven in het groen en de daarbij voorziene ontwikkelingsmogelijkheden wordt op grond van de uitkomsten van de kosten batenanalyse als het beste plan gezien. Kabinet en Enschede k iezen voor structuurvisie B Na het inspraakproces spreekt het kabinet zich op 11 december 2009 definitief uit voor structuurvisie B. In een brief aan de Tweede Kamer beschrijft het kabinet de betrokkenheid van het Rijk bij het project, de wens tot permanente openstelling en de rol van luchthaven Twente als luchthaven van nationale betekenis. Op 14 december 2009 spreekt ook de gemeenteraad van Enschede zich uit voor deze structuurvisie. Provinciale visie Provinciale Staten verwerpt op 17 december 2009 het voorstel van GS om te kiezen voor Structuurvisie B. Na een politiek proces komt Provinciale Staten op 16 juni 2010 met een eigen structuurvisie, de “Ruimtelijke Visie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.”. Deze visie gaat ook uit van een burgerluchthaven en is een uitwerking van de provinciale Omgevingsvisie. Ze bevat veel bekende punten die aansluiten bij de gemeentelijke structuurvisie van december 2009. Nieuw is de versnelde aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in het zuidelijk deel van het gebied - en daarmee een snellere verplaatsing van de luchthavenontwikkeling naar de noordkant – en een aangepaste leisurefunctie, namelijk op Twentse schaal.

Oprichting Area Development Twente (ADT) Op 1 december 2010 wordt de Gemeenschappelijke Regeling Area Development Twente (ADT) opgericht, tussen de gemeente Enschede en de provincie. De grond wordt gekocht van het Rijk . Het Rijk houdt op basis van de Bestuursovereenkomst nog enkele verplichtingen in het kader van de samenwerki ng maar neemt niet langer deel aan de gebiedsontwikkeling. Deze verplichtingen hebben betrekking op besluiten ten behoeve van de toekomstige luchthavenontwikkeling. Het Rijk heeft zoals gezegd in de Luchtvaartnota aangegeven voorstander te zijn van de ontwikkeling van de luchthaven Twente, als luchthaven van nationale betekenis. Ontwik k elingsplan In 2011 is duidelijk geworden dat de financiële en economische crisis een veelomvattend feit geworden was en wat de ernst en de diepte van deze crisis zijn, waarbij er ook vanuit gegaan kon worden dat deze crisis wel enige tijd zal duren. Deze crisis heeft met name een effect op de in de structuurvisies benoemde woningbouw en bedrijvenlocaties. ADT krijgt medio 2011 de opdracht een ontwikkelingsplan te maken, met n ame gericht op die woningbouwprogramma‟s en bedrijvenlocaties en die uit te voeren binnen de in de structuurvisies vastgestelde kaders. Dit leidt begin 2012 tot het vaststellen van het Ontwikkelingsplan. Dit plan heeft geen effect op de plannen met betrekking tot de luchthaven. In onze brief over de Grondexploitatie ADT 2013 van 16 april j.l. hebben wij aangegeven dat het ontwikkelingsplan wellicht in de nabije toekomst opnieuw getoetst zou moeten worden aan eventueel gewijzigde marktomstandigheden. Hierbij zullen wij uiteraard de stedelijke koers betrekken. CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

2. AANBESTEDING LUCHTHAVEN Kadernota aanbesteding luchthaven De ruimtelijke en programmatische kaders uit de beide structuurvisies zijn leidend. Er is gekozen voor een aanbesteding van de ontwikkeling, de realisatie, de exploitatie en het beheer van de luchthaven met platformgebonden activiteiten en het bedrijventerrein waarop luchthaven-gerelateerde bedrijvigheid kan komen. Raad en Staten hebben in februari 2011 de Kadernota aanbesteding luchthaven Twent e (datum Kadernota 25 januari 2011) vastgesteld. In deze nota zijn de kaders en ambities weergegeven die door ADT in acht genomen moeten worden bij het doorlopen van de aanbestedingsprocedure. Die kaders zijn omgezet in eisen en voorwaarden waaraan de exploitant en de bieding worden getoetst. Pre-k walificatie fase Vervolgens start de pre-kwalificatiefase, op basis van de Request for Qualification van 4 april 2011 (RFQ), waarin de kwalificatie-eisen uit de Kadernota nader zijn gespecificeerd. De RFQ heeft in april 2011 (vertrouwelijk) te inzage gelegen voor de gemeenteraad en provinciale staten. In de pre-kwalificatiefase hebben zich 19 partijen laten registreren. Uit de 19 kwalificeren zich vervolgens drie (consortia van) grote internationaal opererende partijen voor de aanbesteding van Luchthaven Twente, namelijk het consortium Egis – Imtech , Ictas en de Schiphol Group. Bij de kwalificatie is geoordeeld op:  voldoende eigen vermogen;  bewezen en voldoende ervaring in het exploiteren van luchthavens en;  bewezen en voldoende ervaring in het ontwikkelen van een bedrijventerrein. De uitgangspunten uit de Kadernota zijn verwerkt in eisen en voorwaarden waaraan de potentiële exploitant moet voldoen in de vorm van een concept concessieovereenkomst en een concept Request for Proposal (RFP). De concept concessieovereenkomst en de concept RFP zijn in november 2011 een eerste keer in Raad en Staten besproken. Daarna is de consultatiefase gestart. ADT heeft overleggen gevoerd met de drie gekwalificeerde partijen. In deze overleggen is gesproken over de voorwaarden in de conceptaanbestedingsstukken en de ideeën voor de luchthaven. In april 2012 zijn de aanbestedingsstukken door raad en Staten vastgesteld. Tenderboard Om de kwaliteit van de aanbesteding en de te sluiten c oncessieovereenkomst te waarborgen is in mei 2011 een Tenderboard ingesteld op basis van de vastgestelde Kadernota aanbesteding luchthaven, De samenstelling was: drs. Del Canho, prof. Mr JM.Hebly, en drs. Ing. C, Maas. De heer Hebly is op 30 januari jl gestopt en op 18 maart opgevolgd door prof. mr Van der Meent. De Tenderboard heeft in de afgelopen periode een second opinion gegeven op zowel het RFP (aanbestedingsdocument + concept concessieovereenkomst), de belangrijkste wijzigingen in de voorliggende concessieovereenkomst (niet de totale overeenkomst (zie hierna), de kwalificatie van het consortium en ook op meer algemene vragen die aan de orde zijn geweest tijdens de aanbestedingsprocedure. Op verzoek van de gemeenteraad en provinciale staten hebben zij in een eerder stadium vragen beantwoord en een toelichting gegeven bij de bespreking van de verschillende aanbestedingsdocumenten. Betrok k enheid van het Rijk Het Rijk is op verschillende wijzen betrokken bij de aanbesteding van luchthaven Twente. Het ministerie van I&M adviseert ADT inzake de aanbestedingsprocedure en is verantwoordelijk voor het slaan van het Luchthavenbesluit. Het ministerie van BZK is betrokken bij de melding in het kader van de staatssteuntoets bij de Europese Commissie. Met deze ministeries is en wordt ambtelijk en bestuurlijk intensief overleg gepleegd door ADT. Periodiek vindt op bestuurlijk niveau een overleg plaats tussen het bestuur van ADT en het ministerie van I&M over de aanbesteding van de luchthaven Twente. Daarnaast is het ministerie van EZ betrokken bij de bijdrage van PPM Oost (zie verderop). De wijze waarop dit vorm krijgt, wordt nader uitgewerkt. Ook zijn er onlangs tussen I&M en ADT nadere afspraken gemaakt over de benodigde verkeersleiding op de luchthaven (zie hierna). Biedingenfase Op 1 augustus 2012 start de biedingenfase, op basis van de RFP en de concessieovereenkomst (beide d.d. 1 augustus 2012). Deze fase sloot op 3 december 2012. Op 4 december 2012 hebben wij u laten weten dat er binnen de biedingenfase van de aanbesteding geen biedingen zijn aangeboden door de geprekwalificeerde partijen (PS/2012/167). In onze brief d.d. 12 februari 2013 (PS/2013/138) is ingegaan op de vraag waarom er geen CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

biedingen zijn ontvangen.

3. GESPREKKEN MET DE REGGEBORGH GROEP, START ONDERHANDSE FASE AANBESTEDING Start Kort na 3 december 2012 is er contact geweest tussen de Reggeborgh Groep uit Rijssen en ADT. Bij brief van 21 januari 2013 hebben wij u hierover geïnformeerd. In die brief is tevens aangegeven dat er met de Reggeborgh Groep een aantal verkennende gesprekken heeft plaatsgevonden om informatie uit te wisselen over de mogelijkheden van de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven binnen de gestelde politieke en juridische kaders, alsmede de staatssteunregels van de EU. Daarbij is tevens aan de Reggeborgh Groep aangegeven dat partijen met wie ADT dit onderhandse traject doorloopt, ook moeten voldoen aan de kwalificatiecriteria die in de aanbesteding zijn gesteld (RFQ). Op 12 februari 2013 is een intentieverklaring getek end tussen ADT en de Reggeborgh Groep waarin het verloop en de voorwaarden van het traject nader zijn vastgelegd. Nieuwe fase, zelfde aanbesteding Door middel van onze brieven d.d. 12 februari 2013 en d.d. 1 maart 2013 bent u verder geïnformeerd over de voortgang van de aanbesteding. In deze brieven is aangegeven dat met de afronding van de biedingenfase de aanbesteding nog niet is beëindigd. In onze brief van 21 januari hebben wij aangegeven dat ADT de mogelijkheid heeft om de aanbesteding te vervolgen met een onderhandse fase. Indien er geen biedingen zijn ingediend, geeft het communautaire aanbestedingsrecht de aanbestedende dienst de mogelijkheid om het aanbestedingsproces te vervolgen met een volgende fase: die van onderhandeling zonder voorafgaande bekendmaking. In deze fase kan één op één met een derde worden gesproken over het doen van een aanbieding, waarbij er geen sprake mag zijn van wezenlijke wijzigingen. ADT maakt gebruik van deze mogelijkheid. Kwalificatie Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V.: consortium. Op 28 maart 2013 meldt Reggeborgh Invest B.V. aan ADT dat zij een intentieovereenkomst hebben gesloten met Aviapartner Holding N.V. uit Brussel. Zij gaan samen het consortium vormen waarmee ADT tzt de concessieovereenkomst zal tekenen. Wij hebben u dat op 28 maart laten weten per brief. Gezamenlijk voldoen deze twee partijen aan de eisen zoals gesteld in de Kadernota en uitgewerkt in de RFQ (zie brief d.d. 14 mei 2013). De Tenderboard heeft het oordeel van ADT bevestigd in haar advies d.d. 13 mei 2013. Dit advies is aan u als bijlage bij onze brief van 14 mei toegezonden. Wij hebben daarbij ook aan u meegedeeld dat de weg van intentieovereenkomst naar concessieovereenkomst langer heeft geduurd dan eerder voorzien. In de afgelopen periode is diepgaand gesproken over veel onderdelen in de concessieovereenkomst. Dit was nodig omdat Reggeborgh Investment B.V. zich – in tegenstelling tot de eerder gekwalificeerde partijen – pas vanaf januari dit jaar heeft kunnen verdiepen in de concessieovereenkomst. De concessieovereenkomst is een complex geheel, wat zijn oorzaak vindt in de unieke aanbesteding van een nieuwe luchthaven, in een langjarige concessie. Uiteraard zijn er ook onderhandelingen gevoerd over onderdelen uit de concessieovereenkomst tussen ADT en het consortium. Deze zouden overigens zeker ook niet uit te sluiten zijn geweest indien een van de eerder gekwalificeerde partijen zou hebben ingeschreven. In zijn vergadering van 24 mei 2013 heeft het Algemeen Bestuur van ADT vastgesteld dat de concessieovereenkomst kan worden gesloten. In de brief van 26 mei 2013 heeft het Algemeen Bestuur het onderhandelingsresultaat aan ons aangeboden met het verzoek de gemeenteraad hiervan in kennis te stellen. Wij stellen u hierbij voor kennis te nemen van het onderhandelingsresultaat als basis voor de te ondertekenen concessieovereenkomst tussen ADT en Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V. Ondertekening van de concessieovereenkomst is begin juni voorzien.

4. CONCESSIEOVEREENKOMST (CO) De resultaten van de onderhandse fase van de aanbesteding hebben geleid tot aanpassingen in de oorspronkelijke overeenkomst. In het bestuursverslag zijn de belangrijkste gespreksonderwerpen en aanpassingen opgenomen. Het gaat om de volgende afspraken: 1. 2. 3. 4.

30/70 verhouding Eigen vermogen Vervreemding binnen 10 jaar Beeindigingsregelingen Eindwaardevergoeding

CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

5. 6. 7. 8. 9.

Autorisatie contracten Duurzaamheidseisen Kosten verkeersleiding Bijdrage voorbereidingskosten als contract niet in werking treedt Variabele concessievergoeding.

Geen wezenlijk e wijzigingen In het onderhandse traject is het van belang dat er geen (nieuwe) plicht ontstaat tot het doorlopen van een openbare aanbestedingsprocedure. Zo‟n plicht ontstaat als er sprake is van een wezenlijke wijziging van de voorwaarden van de concessie ten opzichte van de oorspronkelijke voorwaarden. ADT heeft daarom de nadere invulling en aanpassing van de concept concessieovereenkomst die uit de onderhandelingen zijn gekomen, beoordeeld op de vraag of deze zijn te kwalificeren als wezenlijke wijzigingen. ADT heeft geconcludeerd dat de aanpassingen ieder voor zich en gezamenlijk niet leiden tot een wezenlijke wijziging van de voorwaarden waaronder de concessie op de markt is gezet bij de start van de aanbesteding. In het bestuursverslag wordt hierop nader ingegaan. Toets Tenderboard De Tenderboard adviseert ADT over verschillende aspecten in het proces van de aanbesteding, zoals hiervoor al is aangegeven. Zij toetst de producten van ADT en brengt daarover aanbevelingen of adviezen uit. In deze fase van de aanbesteding richt de vraagstelling van ADT zich op het punt of ADT op een juiste wijze tot de conclusie is gekomen dat er met de nadere invulling en aanpassingen geen sprake is van een wezenlijke wijziging van het concessiecontract. De Tenderboard toetst dus het werk van ADT. In één van haar adviezen geeft de Tenderboard aan dat zij geen volledige toetsing op het contract uit voert. Daar is geen aanleiding voor omdat er immers een concept -concessieovereenkomst als basis lag en het nu gaat om de daarin aangebrachte aanpassingen. Voor een nadere onderbouwing wordt verwezen naar de rapportage van de Tenderboard „nadere invulling/aanpassingen concessieovereenkomst‟ d.d. 19 april 2013. De beoordeling door ADT is getoetst door de Tenderboard. De Tenderboard oordeelt daarbij dat ADT het juiste aanbestedingsrechtelijke kader heeft toegepast en dat zij op basis daarvan in redelijkheid tot de conclusie heeft kunnen komen dat de aanpassingen ieder voor zich en gezamenlijk niet kwalificeren als wezenlijke wijziging. Het advies van de Tenderboard is bij dit voorstel gevoegd. ADT heeft de voorgenomen nadere invulling/aanpassingen doorgevoerd in de concept concessieovereenkomst. De verwerking van de voorgenomen nadere invulling/aanpas singen in het eindconcept van de concessieovereenkomst is eveneens getoetst door de Tenderboard in een aanvullend advies d.d. 23 mei 2013. In het bestuursverslag wordt hierover uitgebreid gerapporteerd. De Tenderboard concludeert dat de wijze van verwerking in de lijn is met het geen is opgenomen in de rapportage „‟nadere invulling/aanpassingen van de concessieovereenkomst‟‟ en kan ook hiervan in redelijkheid concluderen dat de aanpassingen ieder voor zich en gezamenlijk niet zijn te kwalificeren als wezenlijke wijzigingen. Hierbij geeft de Tenderboard aan dat hiervoor nog wel een aantal punten moeten worden aangepast in de overeenkomst. Dat is inmiddels gebeurd. Beoordeling op grond van inhoudelijk e k aders Naast de beoordeling in juridische, aanbestedingsrechtelijke zin, is het onderhandelingsresultaat ook beoordeeld op grond van de inhoudelijke kaders: De Structuurvisie en de Ruimtelijke Visie Gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. zijn primair leidend voor het aanbestedingsproces. De concessieovereenkomst past binnen deze kaders. Bij de bespreking van deze beleidsstukken in de gemeenteraad en Provinciale Staten zijn verschillende moties en amendementen aangenomen. In de Kadernota aanbesteding is aangegeven hoe hiermee wordt omgegaan in de aanbesteding van de luchthaven (inclusief luchthavengerelat eerd bedrijventerrein). Hieronder worden deze moties en amendementen behandeld door aan te geven hoe deze zijn verwerkt in de aanbestedingsstukken (Request for Qualification, Request for Proposal en concept concessieovereenkomst uit de consultatiefase) en de wijze waarop deze terugkomen in de concessieovereenkomst met het consortium van Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V.. Deze zijn ook in het bestuursverslag terug te vinden. CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)









 



De gegadigde exploitant dient te beschikken over een zodanige expertise, middelen en conduite/reputatie, dat continuïteit van de exploitatie in redelijkheid gewaarborgd is. ► Deze eisen zijn vastgelegd in de Kadernota en de Request for Qualification (RFQ). Reggeborgh Invest B.V. voldoet, tezamen met Aviapartner Holding N.V., aan de kwalificatie-eisen uit de Kadernota en de RFQ. Vanuit provincie en gemeente mag geen financiële bijdrage aan de exploitatie van de luchthaven worden verleend. ► In de CO is geborgd dat de bijdrage van de gemeente en provincie alleen ten gunste komt van investeringen in infrastructuur en opstallen. Dit geldt zowel voor de € 16,2 mln als voor de ook via de Direct Agreement te verlenen garantie (garantstelling op 80% van de lening bij beëindigi ng van de CO). Vanuit ADT, gemeente noch provincie wordt er een bijdrage verleend aan de exploitatie. Een overzicht van de financiele structuur is hierna en in het bestuursverslag opgenomen. De afspraak met ADT is dat gemeente en provincie pas betalen aan ADT (niet rechtstreeks aan het consortium) wanneer ADT de rekeningen overlegd en die aan de afspraken heeft getoetst. Er moet worden bevorderd dat de luchthaven zich permanent duurzaam ontwikkelt om zich het predicaat „groenste luchthaven van West-Europa‟ aan te kunnen meten. De luchthaven dient zo duurzaam mogelijk te worden ingericht en te worden geëxploiteerd. Het begrip duurzaamheid dient als criterium te worden opgenomen bij de aanbesteding van de luchthaven. ► De duurzaamheidseisen zijn in de CO vastgelegd. Wat betreft de uitvoering van de duurzaamheidseisen heeft een aanpassing in de CO plaatsgevonden. Achtergrond van de aanpassing is dat het voldoen aan de duurzaamheidseisen de gezonde exploitatie van de luchthaven niet in de weg mag staan. Door deze aanpassing kan de exploitant enige tijd respijt krijgen van het behalen van een duurzaamheidseis. Hij wordt niet ontslagen van die plicht. Deze respijtregeling geldt niet voor de eisen die in de eerste drie jaar behaald moeten worden. De uitwerking van de ambities is vastgelegd in het duurzaamheidsplan. Dit plan is onderdeel van de concessieovereenkomst. De ontwikkeling van de luchthaven en het bedrijventerrein dient evenwichtig en parallel plaats te vinden (geen luchthaven, dan ook geen ontwikkeling van een bedrijventerrein en vice versa). Provinciale Staten heeft de motieKarssen/Reesink/Futselaar (23 november 2011) aangenomen met betrekking tot hernieuwbare energie. De inhoud van deze motie is verwerkt in annex 24 bij de concept concessieovereenkomst. De volgende doelen voor hernieuwbare energie moeten minimaal gehaald worden: - Binnen 3 jaar 20% - Binnen 5 jaar 50% - Binnen 10 jaar 100% De ontwikkelingsmogelijkheden zijn nader vastgelegd in het (concept -)bestemmingsplan en worden mede bepaald door het beeldkwaliteitsplan. ► Er is een plicht opgenomen om de First Construction Works gedurende de eerste jaren te realiseren. De mate van werkgelegenheid op de korte en langere termijn dient onderdeel uit te maken van de beoordelingscriteria. ► In de RFP is de eis tot opstellen van een werkgelegenheidsplan voorgeschreven. De ambities zijn door de Reggeborgh Invest B.V. uitgewerkt in het werkgelegenheidsplan. Dit plan is onderdeel van de concessieovereenkomst. De openingstijden zijn beperkt van 6 uur ‟s ochtends tot 23 uur ‟s avonds. ► Dit is het uitgangspunt bij de aanvraag voor het LHB. Het consortium conformeert zich hieraan. Respect voor de zondagsrust dient bij de aanbesteding een rol te spelen. ► In de CO is een verbod op opstijg- en landingslessen op zondag opgenomen. Verder heeft het consortiumdit thema nader uitgewerkt in het duurzaamheidsplan. Dit plan is onderdeel van de concessieovereenkomst. Verkoop of overdracht van de ondergrond van het luchthaventerrein aan marktpartijen is niet wenselijk. ► Kern van de concessieovereenkomst is dat het luchthaventerrein in erfpacht wordt uitgegeven voor een periode van 49 jaar.

Termijn gesteld aan de aanbestedingsperiode Zowel in uw gemeenteraad als in Provinciale Staten is gesproken over een einddatum van de aanbestedingsperiode. Het ging daarbij om een termijn waarbinnen zicht moet zijn op de exploitatie. De gemeenteraad van Enschede heeft in een amendement bij de vaststelling van de structuurvisie uitgesproken dat na de aanbesteding en tenminste binnen een termijn van circa 5 jaar vanaf heden (december 2009) wordt beoordeeld of de ontwikkeling van variant B leidt tot daadwerkelijk uitvoerbare en exploitabele mogelijkheden voor het luchthavengebied. Gedeputeerde Staten heeft in april vorig jaar aangegeven dat uiterlijk in 2014 er een exploitant moet zijn. In diverse besprekingen met Provinciale Staten is aan orde geweest CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

dat er eind 2014 gevlogen moet kunnen worden, met andere woorden dat alle publiekrechtelijke trajecten dan onherroepelijk zijn afgerond. ADT geeft aan dat, met het sluiten van deze concessieovereenkomst en het starten van de meldingsprocedure bij de Europese Commissie, deze planning nog steeds haalbaar is. Uiteraard is ADT hierbij mede afhankelijk van de snelheid van besluitvorming door de EC. Luchthavenbesluit Na het sluiten van de concessieovereenkomst tussen ADT en de toekomstige exploitant kan een aanvraag voor een Luchthavenbesluit worden ingediend. Binnenkort vindt hierover overleg plaats met het ministerie van I&M om de onderliggende documenten (MER, economische onderbouwing, vliegroutes) te toetsen. Nadat de aanvraag is ingediend, wordt een ontwerpluchthavenbesluit opgesteld. Er wordt op dit moment gekeken waar mogelijk versnelling kan worden bereikt in de procedure om te komen tot een luchthavenbesluit. Beoordeling plannen ADT beoordeelt de bieding. Hierover bent u eerder geïnformeerd. De beoordeling is uitgevoerd door het aanbestedingsteam van ADT, aangevuld met deskundigen op het terrein van duurzaamheid, werkgelegenheid en financieel/economisch expertise. Genoemde beoordeling heeft plaats gevonden door het aanbestedingsteam van ADT op de drie het consortium ingediende plannen. In het bestuursverslag wordt hiervan verslag gedaan. Het werkgelegenheidsplan en duurzaamheidsplan zijn openbaar. Het businessplan niet. Het duurzaamheidsplan is beoordeeld aan de hand van de eisen uit de Concessieovereenkomst (Annex 24) en de ambities uit de RFP biedingenfase (Annex 24 bij CO). De conclusie is dat het consortium getuigt van ervaring op de verschillende onderwerpen. Het consortium geeft inhoudelijke invulling aan de eisen uit de concessieovereenkomst. Positief is dat de exploitatiemaatschappij vliegveld Twente niet alleen invulling geeft aan de eisen uit de concessieovereenkomst, maar ook aan de wensen uit de RFP. Het „Employmentplan Twente Airport‟ van exploitatiemaatschappij vliegveld Twente. is beoordeeld op de criteria uit Annex IV van de Request for Proposal (RFP) biedingenfase. Het werkgel egenheidsplan komt uit op een e totaal aantal geraamde fte, als gevolg van de exploitatie van de luchthaven Twente, in het 15 jaar van de exploitatie (2030) tussen de 1.071 fte (low case scenario) en 2.478 fte (high case scenario). De geraamde werkgelegenheid in de bouwfase van de luchthaven wordt geraamd op 190 „employment years‟ (in NL: arbeidsjaren). Dit betreft zowel de luchthaven als het bedrijventerrein. Hiermee sluit de door exploitatiemaatschappij vliegveld Twente becijferde werkgelegenheid aan bij de eerdere aannames en voldoet de raming aan de verwachtingen. De exploitatiemaatschappij vliegveld Twente heeft een financieel plan voor de hele concessieduur opgesteld als onderdeel van het Businessplan. ADT heeft dit plan gevalideerd aan de hand van de (geheime) referentie luchthavenexploitatie en geconcludeerd dat het businessplan en financieringsplan realistisch en haalbaar zijn. Het consortium gaat er vanuit dat er vanaf 2016 commerciële lijnvluchten plaatsvinden en komt voor 2025 uit op een geraamd aantal passagiers van 750.000 en voor 2035 op ruim 1,1 miljoen. Variabele concessievergoeding Gekwalificeerde partijen konden in hun bieding extra punten verdienen door een variabele concessievergoeding aan te bieden. De verwachting as dat bij meerdere gekwalificeerde partijen er op dit punt concurrentie zou ontstaan. Nu er sprake is van één bieder was de verwachting dat er geen variabele concessievergoeding geboden zou worden. De exploitatiemaatschappij heeft dit toch gedaan en is bereid vanaf 2025 – afhankelijk van het rendement en op basis van een bedrag per passagier – ADT bovenop de vaste concessievergoeding, een variabele concessievergoeding te betalen. Als voorbeeld: wanneer er sprake is van voldoende rendement en een passagiersaantal van 750.000 in 2025 dan ontvangt ADT € 625.000 euro aan variabele concessievergoeding (NCW 1-1-2013) bovenop de €500.000 aan vaste vergoeding per jaar.

5. Specifieke punten PPM Oost Er zijn contacten gelegd tussen Reggeborgh Invest B.V. Groep en het Ministerie van Economische Zaken voor de mogelijkheden van een bijdrage via PPM Oost in de vorm van participatie ter bevordering van de CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

werkgelegenheid. PPM Oost moet een Special Purpose Vehicle (SPV) oprichten, specifiek voor dit doel. Deze SPV wordt dan mede-aandeelhouder in het consortium.. Het ministerie van EZ is bereid – mits aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan via PPM Oost - voor € 2,5 miljoen te participeren in de luchthavenonderneming. Daarbij geldt de eis dat de regio (provincie Overijssel en/of gemeente Enschede) eveneens € 2,5 miljoen bijdragen aan bevordering van de werkgelegenheid via PPM. De private partijen onder gelijke voorwaarden als de publieke partijen – brengen tenminste € 14 miljoen in. (risico consortium). De aanvraag die het consortium bij PPM Oost zal doen zal op dezelfde wijze behandeld worden als andere aanvragen van ondernemers. Het oprichten van een SPV hiervoor is ook een reguliere optie die vaker wordt toegepast. Doel van deze SPV van PPM Oost is enkel risicodragende financiering van de ontwikkeling en realisatie van de Luchthaven Twente op onderdelen die het meest effect opleveren voor de werkgelegenheid. Financiers van deze SPV (EZ, gemeente en provincie) geven hun deel van het geld door middel van een eenmalige bijdrage. Over de exacte vorm wordt nog nader gesproken. PPM Oost gaat ervan uit dat de € 5 mln wordt verstrekt als eenmalige bijdrage met een terugbetalingsverplichting, indien de SPV uit de investering opbrengsten genereerd. Het ministerie van EZ participeert in dit project vanwege de (op termijn) te verwachten positieve regiooverstijgende effecten voor de directe en indirecte werkgelegenheid op en rond de luchthaven en de economische structuurversterking van Twente, die de instandhouding van een civiele luchthaven tot gevolg heeft. De bijdrage van het Rijk is afhankelijk van een aantal voorwaarden:  een positieve beschikking van de Europese Commissie op het punt van staatsteun;  geen sprake van wezenlijke wijzigingen in de concessieovereenkomst;  een succesvolle afronding van de aanbesteding door middel van een Financial Close;  het beschikken over een solide business case, die een levensvatbare en voldoende rendabele exploitatie van de luchthaven op een plausibele wijze aantoont;  het hebben van een onherroepelijk Luchthavenbesluit;  behandeling in de Tweede Kamer;  geen sprake van (schijn van mogelijke) belangenverstrengeling rond de private aandeelhouders (i.c. het verstrekken van opdrachten die de exploitatiemaatschappij van de luchthaven doet aan de private ondernemers gelieerde bedrijven moet door onafhankelijke derden worden getoetst);  bescherming van de belangen van de publieke minderheidsaandeelhouders. Het tot stand brengen van de door PPM Oost op te richten SPV en deze vullen met € 5 mln euro is voorwaardelijk voor het definitief maken van de gunning. De reden dat PPM Oost dit niet uit haar eigen fonds kan financieren komt doordat de provincie Gelderland (als mede-aandeelhouder in PPM Oost) geen verantwoordelijkheid draagt (voor het EZ-deel) voor een luchthaven waar zij verder buiten staan. Ons College is bereid het door het Rijk aan haar gevraagde bijdrage tot een maximum van €1,25 mln euro door middel een bijdrage aan PPM Oost ter beschikking te stellen. Gelet op het oogmerk van de bijdrage (economische structuurversterking) stellen wij voor deze bijdrage te verlenen in het kader van Economie en Werk. De exacte vorm waarin wij de bijdrage verlenen moeten wij nog nader uitwerken, zoals hierboven opgemerkt. Gedeputeerde Staten die stellen eveneens de gevraagde bijdrage ter beschikking. Gezien de subsidierelatie met PPM Oost (provincie is een van de aandeelhouders) zal dit in de vorm van een subsidie plaatsvinden. Bij ons ligt dat anders. Wij stellen uw gemeenteraad voor een bijdrage ter beschikking te stellen, waarvan eventuele toekomstige opbrengsten – door participatie van PPM - terugvloeien naar de gemeente. Bij de nadere uitwerking zullen hierover, met daarbij uiteraard verschillende situaties die zich kunnen voordoen, met PPM afspraken worden ingevuld. De voorwaarden waaronder wij de bijdragen ter beschikking stellen zullen wij nader uitwerken met de provincie en PPM Oost. Zoals gezegd participeren wij als gemeente niet zelf. Dit gaat via PPM Oost. Het spreekt voor zich dat de participatie door PPM Oost en hieraan gerelateerd de bijdragen van de provincie en gemeente zich richten op onderdelen die het meest direct effect resulteren in versterking van de werkgelegenheid, het werkgelegenheidsplan van het consortium, ons eigen arbeidsmarktbeleid (werkgever op kop) en daarmee op de economische structuurversterking van Twente. Wij leveren geen bijdrage aan de exploitatie van de luchthaven. Deze bijdrage maakt geen onderdeel uit van de afspraken tussen ADT en het consortium. Het is onderdeel van de financiering die het consortium zeker moet stellen. CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

Toelichting PPM Oost constructie. Na ondertekening zoekt de Exploitatie BV (SPV van het consortium) extra financiers door middel van aandelenverk oop van het aandelenpakket van het consortium. Hiervoor biedt de concessieovereenkomst ruimte. Daarvoor doet het consortium een verzoek aan – onder andere – PPM Oost. Die richt hiervoor een SPV op, met enkel het doel deel te nemen in de SPV van het consortium. PPM Oost stopt 5 mln euro in deze SPV, afkomstig van EZ (2,5 mln euro), provincie (1,25 mln euro) en gemeente (1,25 mln euro). Daarmee worden aandelen gekocht en wordt een participatieovereenkomst gesloten tussen beide SPV‟s. In die overeenkomst kan van alles geregeld worden, zoals bescherming minderheidsaandeel tegen verlies, wijze van terugontvangen van het gestorte geld etc. Het zal in dit geval altijd gaan om een minderheidsaandeel. Het consortium kan ook aandelen verkopen aan andere ondernemers om aan het benodigde private deel van het vermogen te komen (zie hierna). Kosten van de luchtverk eersleiding In de Luchtvaartnota is het beleid ten aanzien van luchtverkeersleiding opgenomen. Het Rijk is bezig met de vormgeving van een nieuw en evenwichtiger heffingenbeleid, dat voor alle gecontroleerde Nederlandse luchthavens zal gaan gelden voor de periode na 2014 en waarbij ook andere partijen dan luchtruimgebruikers verantwoordelijk kunnen worden voor de financiering van luchtverkeersdienst verlening. Het doel is het hebben van een meer robuust heffingenbeleid waarbij sprake is van o.a. een level playing field tussen luchthavens. Belangrijk uitgangspunt is de doelstelling kostendekkendheid van de geleverde dienstverlening per luchthaven. Ook wordt hierbij bezien of moet worden overgegaan op een systeem van lokatiegewijze kostendekking, waarbij de exploitant verantwoordelijk wordt voor de financiering van kostendekkende luchtverkeersleiding. Het Rijk heeft in de Luchtvaartnota aangegeven voorstander te zijn van de ontwikkeling van de luchthaven Twente, mits daarvoor een marktpartij gevonden kan worden. Gelet op het bovenstaande is het Rijk bereid om een bijdrage te verstrekken ten behoeve van de kosten van de exploitatie van luchtverkeersleiding. Dit in het kader van de ontwikkeling van de luchthaven Twente naar volledige kostendekkendheid. Dit beleid is conform bovenstaand opgenomen doel ook van toepassing op de andere luchthavens van nationale betekenis en zal op korte termijn nader worden geconcretiseeerd. Met dit voorstel wordt luchthaven Twente op een vergelijkbare manier behandeld als de andere luchthavens van nationale betekenis. De afspraken die het met het ministerie van I&M zijn gemaakt ziet er op enkele onderdelen als volgt uit:  

De luchthaven Twente wordt, wat betreft de financiering van luchtverkeersleiding, niet opgenomen in de One Group of Airports (OGA). De luchthaven zal worden opgenomen in een afzonderlijke heffingenzone, waarin tijdelijk het geldende OGA-tarief van kracht zal zijn. Omdat voor de luchthaven Twente sprake zal zijn van een opstartfase en er in deze fase - gezien het aantal verwachte vluchten - nog geen sprake kan zijn van volledige kostendekkendheid van luchtverkeersleiding, is het Rijk onder voorwaarden bereid om voor de eerste vijf jaar na start van de daadwerkelijke verlening van luchtverkeersleiding de tekorten op de exploitatie van luchtverkeersdienst verlening af te dekken, tot een totaalbedrag van € 4,6 miljoen. Dit bedrag is gebaseerd op (1) de raming van de kosten voor luchtverkeersleiding van jaarlijks € 1,4 miljoen in de eerste vijf jaar na start van de exploitatie, (2) opbrengsten op basis van de business case van de toekomstige exploitant en (3) het tarief voor luchtverkeersleiding, dat voor luchthaven Twente zal gelden (gelijk aan het geldende OGA-tarief).

De exacte afspraken staan beschreven in een brief van de minister van I&M aan ADT d.d. 23 mei jl. Daarin staat ook de eerder genoemde bijdrage van het ministerie van EZ opgenomen. Deze brief is als bijlage toegevoegd. Ook zijn de afspraken opgenomen in het bestuursverslag. De bijdragen van het Rijk zoals hierboven opgesomd (I&M en EZ) staan los van het eerder toegezegde bedragen genoemd in de bestuursovereenk omst uit 2009. De komende periode zal ADT, samen met de exploitant en het ministerie van I&M, nadere afspraken maken over de luchtverkeersdienstverlener. Op basis van de luchtvaartwetgeving moet de luchtverkeersdienstverlener op de luchthaven Twente door de Minister van Infrastructuur en Milieu worden aangewezen. CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

Geheimhouding De concessieovereenkomst ligt, vanwege de geheimhouding ter inzage bij de griffie. De geheimhouding is op 24 mei 2013 opgelegd door het Algemeen Bestuur van ADT ingevolge artikel 23 van de Wet gemeenschappelijke regelingen en met inachtneming van de artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur. Deze geheimhouding komt uit dezelfde argumentatie voort als de geheimhouding die destijds aan de concept concessieovereenkomst is opgelegd. Deze geheimhouding zal, vanwege de bedrijfsgevoelige informatie die ook relevant kan zijn bij een volgende aanbesteding (bijv. na afloop van de concessieperiode) niet op enig moment opgeheven worden. Ook het businessplan van Reggeborgh Invest B.V. valt onder de geheimhouding. Net als bij de concept concessieovereenkomst begrijpen wij dat u hierover in de openbaarheid uw standpun t wilt kunnen geven. In het bijgevoegde openbare Bestuursverslag van ADT zijn de wijzigingen opgenomen ten opzichte van de concept concessieovereenkomst. Tevens is een Nederlandse toelichting bijgevoegd. Ook wordt voor twee bijlagen bij de concessieovereenkomst een uitzondering op de opgelegde geheimhouding gemaakt, namelijk het duurzaamheidsplan en het werkgelegenheidsplan. Op deze wijze wordt u in gelegenheid gesteld in de openbaarheid over belangrijke onderdelen van de concessieovereenkomst te spreken. Ook is de beoordeling van ADT over de plannen van het consortium openbaar. Onder geheimhouding worden derhalve aan u voorgelegd (ter inzage bij de griffie): Concessieovereenk omst met annexen (Engelstalig) Businessplan Exploitatiemaatschappij Vliegveld Twente B.V.

Goedk euring en ondertek ening concessieovereenk omst Het Algemeen Bestuur ADT is bevoegd ten aanzien van de goedkeuring van het onderhandelingsresultaat en de tekst van de overeenkomst. Dit volgt uit artikel 8 van de GR, waar is bepaald dat alle bevoegdheden die niet aan een ander orgaan zijn opgedragen, toekomen aan het Algemeen Bestuur. De uitvoering van dit besluit – wat inhoudt het overgaan tot voorlopige gunning – berust bij de directeur. De besturen van de deelnemers hebben geen formeel-juridisch goedkeuringsrecht ten aanzien van de concessieovereenkomst. Dit is de reden dat wij u informeren over het onderhandelingsresultaat. De voorzitter ADT is bevoegd de overeenkomst te ondertekenen, op basis van artikel 14 van de GR waarin staat dat de voorzitter ADT in en buiten rechte vertegenwoordigt. Op basis van artikel 1 van het mandaatbesluit is, zoals hier boven aangegeven, de directeur bevoegd tot ondertekening als uitvoerder van het AB-besluit. Deze ondertekening zal begin juni plaatsvinden. .

PLANNING Ondertek ening concessieovereenk omst en periode van opschortende voorwaarden Ondertekening van de concessieovereenkomst vindt plaats na het debat in de gemeenteraad. Na ondertekening volgt een periode waarin ADT en het consortium uitvoering dienen te geven aan de opschortende voorwaarden uit de overeenkomst. Aan de publieke kant betreft dat onder andere de staatssteuntoets door de Europese Commissie, het onherroepelijk worden van het Luchthavenbesluit en het onherroepelijk worden van de bestemmingsplannen. Het consortium heeft in deze periode van opschortende voorwaarden de gelegenheid onder andere de plannen nader uit te werken en de financiering van het project te regelen. Staatssteuntoets De toets op staatssteun wordt via het ministerie van BZK binnenkort hervat nu er overeenstemming is bereikt tussen ADT en het consortium. Voor de toetsing is het niet van belang of de concessieovereenkomst daadwerkelijk getekend is. Immers, de Europese Commissie toetst of de bijdrage van de overheid marktconform is en daarmee conform de Europese Richtlijnen inzake staatssteun. De termijn waarop de Europese Commissie uitspraak doet is afhankelijk van het aantal vragenronden (telkens een periode van 2 maanden). Verwacht wordt dat een uitspraak van de Europese Commissie in september 2013 mogelijk is. Aanvraag luchthavenbesluit en procedure luchthavenbesluit Het Dagelijks Bestuur van ADT vraagt voor de zomer het Luchthavenbesluit aan bij het ministerie van I&M. De stukken ter onderbouwing van de aanvraag zijn gereed (m.e.r., economische onderbouwing, vliegroutes). De CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

businesscase van het consortium vormt onderdeel van de aanvraag van het Luchthavenbesluit. Tegelijkertijd met het Luchthavenbesluit wordt een vrijstelling aangevraagd voor gebruik van de lucht haven voor general aviation, vanaf het moment dat de militaire aanwijzing vervalt in november 2013. Hiermee wordt het juridisch mogelijk gemaakt dat de bestaande gebruikers voorlopig kunnen blijven vliegen vanaf luchthaven Twente. Het ministerie van I&M zal het Luchthavenbesluit ter inzage leggen nadat de Europese Commissie de staatssteunmelding heeft getoetst. De Minister van I&M kan volgens planning in maart 2014 het Luchthavenbesluit slaan, waarna een periode van 6 weken (beroepstermijn) en 6 maanden (t ermijn waarbinnen de Raad van State uitspraak doet) ingaat alvorens het Luchthavenbesluit onherroepelijk is. Er wordt op dit moment gekeken waar mogelijk versnelling kan worden bereikt in de procedure om te komen tot een luchthavenbesluit Bestemmingsplan Het bestemmingsplan luchthaven volgt de planning van het Luchthavenbesluit. Indien alle bovengenoemde trajecten tijdig kunnen worden doorlopen, is het publiekrechtelijk mogelijk eind 2014 te kunnen vliegen. Hiervoor is ADT mede afhankelijk van derden. In onderstaand schema is de planning op hoofdlijnen weergegeven. Tijdschema Melding Europese Commissie inzake staatssteuntoets - Ondertekening concessieovereenkomst - Aanvraag Luchthavenbesluit - Verwacht moment van uitspraak staatssteuntoets - Ter inzage ontwerp Luchthavenbesluit - Ter inzage ontwerp bestemmingsplan luchthaven - Vaststelling Luchthavenbesluit - Vaststelling bestemmingsplan luchthaven - Luchthavenbesluit onherroepelijk - Bestemmingsplan luchthaven onherroepelijk - Inwerkingtreding concessieovereenkomst

eind mei 2013 1e helft juni 2013 1e helft juni 2013 september 2013 september 2013 september 2013 eerste kwartaal 2014 eerste kwartaal 2014 vierde kwartaal 2014 vierde kwartaal 2014 vierde kwartaal 2014

Conclusie Naar de mening van het college past de concessieovereenkomst binnen de kaders die gemeenteraad heeft gesteld en is er geen sprake van wezenlijke wijzigingen. Gelet op het onderhandelings- en aanbestedingsresultaat, als basis voor de concessieovereenkomst tussen ADT en het consortium Reggeborgh Invest B.V. en Aviapartner Holding N.V stellen wij u voor een eenmalige bijdrage ter beschikking te stellen aan PPM Oost. Na ondertekening van de concessieovereenkomst kan nader invulling worden gegeven aan het deelgebied luchthaven als onderdeel van de totale gebiedsontwikkeling en als bijdrage aan de economische structuurversterking van Twente. Voor de eenmalige subsidie leveren van een bijdrage aan PPM Oost vrage wij uw instemming. 6. Bevindingen uit de interactie met belanghebbenden De gesprekken met het consortium en ADT, de adviezen van de Tenderboard en de gesprekken met het Rijk hebben geleid tot voorliggende documenten. 7. Informeren over het vervolg Na ondertekening wordt het contract voorbereid en financiering rondgemaakt (contract close en financiel close) De gemeenteraad wordt uiteraard over de uitkomst geïnformeerd.

8. Financiële informatie en risicoparagraaf CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

FINANCIËN De financiële structuur aan de private en aan de publiek e k ant De financiële structuur, zoals besproken in raad en Staten en zoals voorgelegd aan de Europese Commissie, blijft grotendeels ongewijzigd. Hierna zijn de hoofdlijnen hiervan aangegeven. De totale investeringen in de ontwikkeling van Luchthaven Twente bedragen ca. 60,2 miljoen euro. De financiering daarvan ziet er als volgt uit : Investment B.V. en andere investeerders). voorzieningen te realiseren als een verkeerstoren, terminal, en infrastructuur. Hiervoor wordt een staatssteunmelding aan de Europese Commissie gedaan. pecial Purpose Vehicle (SPV), de exploitant van de luchthaven, leent op de markt 25 miljoen euro waarvan: o Op basis van de Request for proposal (RFP) en de concept concessieovereenkomst (d.d. 1 augustus 2012) max. 20 miljoen euro onder borgstelling door ADT. Via de Direct Agreement verleent ADT een borgstelling aan de SPV voor maximaal 80% van het uitstaande bedrag aan lening voor de realisatie van de luchthaveninfrastructuur. De lening wordt aldus bij tussentijdse beëindiging van de concessieovereenkomst voor het niet afgeloste deel overgenomen door ADT. De borgstelling van ADT is gebonden is aan de richtsnoer van de Europese Commissie: ADT mag daarom voor maximaal 80% van de lening garant staan en ontvangt daarvoor een markconforme premie van de exploitant. o De resterende 5 miljoen euro wordt geleend door de SPV onder marktcondities zonder dat daarvoor vanuit ADT een borgstelling geldt. Los van de relatie tussen ADT en het consortium is er door het consortium commitment gevraagd aan private ondernemers en het ministerie van Economische Zaken. Deze laatste is bereid gevonden via PPM Oost – een participatiemaatschappij gericht op werkgelegenheidsinitatieven – 5 mln EURO te investeren. De afspraken die hierop betrekking hebben maken geen onderdeel uit van de concessieovereenkomst tussen ADT en RBG. Om die reden zijn ze ook niet opgesomd in het overzicht van bespreekpunten tussen ADT en de RBG en hierboven. De bijdrage van 5 miljoen euro via een door PPM Oost op te richten SPV is onderdeel van de 19 miljoen euro die via het eigen vermogen wordt ingebracht. ADT blijft eigenaar van de grond. Na einde van de looptijd van de concessie (na 49 jaar) neemt ADT de financieringsovereenkomsten over van de SPV in zoverre deze door ADT vooraf zijn goedgekeurd. Van het deel van deze financieringsovereenkomsten dat met eigen middelen is gefinancierd, vergoedt ADT de boekwaarde minus het niet afgeschreven deel van de lening. Hier is een prikkel ingebouwd om ook in de laatste jaren van het contract de exploitant te stimuleren te blijven investeren. Financiële effecten De volgende effecten treden op: 1. De gekapitaliseerde vaste concessievergoeding komt later waardoor een rentenadeel optreedt in de grondexploitatie. Dit heeft een negatief effect op de grondexploitatie van 0,82 mln. NCW 1-1-2013. 2. ADT dient in verband met de garantstelling op de leningen een premium door te belasten aan de exploitant om aan de voorwaarden van de Europese Commissie te voldoen. Deze premium leidt tot een voordeel voor de grondexploitatie van ADT van € 1,47 miljoen op NCW 1-1-2013. 3. In eerdere grondexploitaties en ook in de grondexploitatie 2013 was aangenomen dat de door ADT aangekochte parkeergronden (besloten tot actieve verwerving in 2012-2014 om zelfrealisatie te voorkomen) worden geleverd aan de exploitant voor de prijs die ADT er voor betaald heeft inclusief rente over de periode dat ADT de gronden in eigendom heeft (of middels een verkoop of middels een erfpachtconstructie). In de regeling zou ADT die gronden in eigendom verwerven en toevoegen aan het erfpachtrecht van de exploitant op het moment dat de exploitant het verzocht. De exploitant diende dan aan ADT een lening te verstrekken ter hoogte van de kosten die ADT maakte vanwege de verwerving (koopsom en bijkomende kosten) van deze gronden. Hiermee heeft vanaf 2011 een discrepantie bestaan tussen de regeling die was opgenomen in het concessiecontract en de grondexploitatie. Dit leidt tot een negatief effect op de grondexploitatie van 0,91 miljoen NCW 1-1-2013. 4. Een aantal werken worden anders uitgevoerd bijvoorbeeld middels het principe werk met werk m aken. Bovengenoemde activiteiten kunnen budgetneutraal gerealiseerd worden door ADT in de grondexploitatie. CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

Conclusie: het totaal aan effecten leidt tot een verslechtering van het resultaat van de grondexploitatie van € 0,24 mln. Bij de reguliere herziening zullen verbeteringen worden gezocht om het totaal resultaat niet te laten verslechteren. Risico’s ADT heeft in haar grondexploitatie 2013 een risicoanalyse opgenomen waarvoor een risicovoorziening is getroffen bij de aandeelhouders van ADT van € 9,8 mln NCW 1-1-2013. Ten tijde van de risicoreservering (tegelijk met de afboeking van de historische plankosten) ging het hierbij nog om een bedrag van 10,9 mln. Voor de contractrisico‟s met de luchthavenexploitant is in deze voorziening rekening gehouden met de kans dat de luchthavenexploitant failliet gaat binnen 8 jaar en ADT de lening met de garantstelling over moet nemen van de exploitant. De aanpassingen in de concessieovereenkomst zijn geen aanleiding om de risicovoorziening voor contractrisico‟s aan te passen omdat de garantstelling nagenoeg gelijk is als in de oorspronkelijke concessieovereenkomst en het totale investeringsvolume ook nagenoeg gelijk is. Volgens het beleid weerstandsvermogen van de gemeente Enschede hoeven de andere risico‟s (tekortkomingen door ADT door “political event” en “force majeur”) niet meegenomen te worden in de kwantificering ten behoeve van het weerstandsvermogen. Een aanpassing in de overeenkomst die invloed heeft op de risicovoorziening is dat ADT € 200.000, - mee betaalt aan de voorbereidingskosten die de exploitant maakt in de periode vóór de effective date, in het geval dat het contract door omstandigheden buiten de schuld van de exploitant niet in werking treedt. Dit is een negatief risico. In de business case van de Reggeborgh Groep zit een variabele vergoeding vanaf 2025 met een gekapitaliseerde waarde van € 625.000 NCW 1-1-2013 bij circa 750.000 passagiers. Dit kan leiden tot een positief risico. Conclusie: Per saldo ontstaat er een verbetering van het risico. De risicovoorziening zal hier begin 2014 op aangepast worden.

Bijdragen gemeente Enschede Op basis van de bestuursovereenkomst gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving uit 2009 zijn met de provincie en het rijk financiele afspraken gemaakt. De gemeente heeft als verplichting op zich genomen zodra de aanbesteding succesvol is afgerond een bijdrage ter beschikking te stellen van € 3 mln in de infrastructuur op het vliegveld. De gemeentelijke bijdrage maakt onderdeel uit van de 16,2 mln die door ADT te beschikking wordt gesteld om infrastructurele voorzieningen te realiseren. U bent hierover in eerdere voorstellen en regulier via de IPC cyclus geïnformeerd. Recent is hiervan melding gemaakt in de financiële foto (risicoparagraaf). Het college stelt u voor in te stemmen met een eenmalige bijdrage van maximaal € 1,25 mln, ten behoeve van participatie door PPM in een op te richten SPV. Een bedrag van € 896.000 kan gedekt worden door inzet van de middelen van de Stichting Personeelsvoorziening Gemeente Enschede (SPVGE). Deze Stichting wordt in 2013 geliquideerd. Deze stichting heeft als doel het bevorderen van de werk gelegenheid door het opzetten en uitvoeren van werkgelegenheidsprojecten. Na liquidatie van de stichting resteert een voordelig saldo van € 896.000. Een bedrag van € 354.000 te dekken uit projecten economische ontwikkeling (programma E&W). Het tekort op dit onderdeel zal worden meegenomen in de concernrapportage 2013. Voorgesteld de programmabegroting 2013-2016 hierop aan te passen.

5.

Overige voor de raad relevante informatie Zie hierna

6.

Bijlagen bij dit raadsvoorstel I. Bestuursverslag ADT d.d. 26 mei 2013 II. Beoordeling ADT Kwalificatie d.d. 23 april 2013 III. Toetsing Kwalificatie Tenderboard op RFQ d.d. 13 mei 2013 IV. Nederlandse toelichting op de concessieovereenkomst d.d. 23 mei 2013 V. Concessieovereenk omst en Annexen (GEHEIM) (te raadplegen bij de Griffie)

CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

VI. Notitie Tenderboard Rapportage nadere invullingen/aanpassingen dd.19 april 2013; VII. Aanvullende Notitie Tenderboard inzake juiste verwerking rapportage in concessieovereenkomst d.d. 23 mei 2013; VIII. Duurzaamheidsplan Exploitatiemaatschappij Vliegveld Twente B.V. d.d. 16 mei 2013; IX. Werkgelegenheidsplan Exploitatiemaatschappij Vliegveld Twente B.V. d.d. 16 mei 2013; X. Businessplan Exploitatiemaatschappij Vliegveld Twente B.V. (GEHEIM) te raadplegen bij de Griffie; XI. Beoordelingsrapport age ADT plannen exploitant d.d. 22 mei 2013; XII. Brief ministerie I&M en EZ aan ADT d.d. 23 mei 2013.

Burgemeester en Wethouders van Enschede, de Secretaris,

de Burgemeester,

M.J.M. Meijs

P.E.J. den Oudsten

Besluit

van de Raad van de gemeente Enschede, gelezen het voorstel van Burgemeester en Wethouders van

vastgesteld in de vergadering van de Griffier,

CS - SC, E.A. Smit ((053) 481 81 12)

de Voorzitter,