16de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen Zaterdag 20 november 2010 – Universiteit Antwerpen Campus Drie Eiken – Universiteitsplein 1 – 2610 Wilrijk
en met de steun van
Dit congres is een actie die wordt ondersteund binnen het actieplan Wetenschapsinformatie en Innovatie, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap. Met de medewerking van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Afdeling Wetenschappen en Departement Onderwijs), Universiteit Antwerpen en onder de auspiciën van de verenigingen VeLeWe en VOB
Uitgebreide routebeschrijving op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.ROUTE&n=26519
PROGRAMMA (Meld u eerst aan bij het onthaal!) Vanaf 9.00 uur 9.45 - 10.45 Beurs Lezing 1, 2, 3 of 4
Onthaal en koffie 11.00 - 12.00
12.15 - 13.15 Beurs of Beurs of werkgroep werkgroep of maaltijd Werkgroep 2 uur
13.30 - 14.30
14.45 - 15.45
16.00 - 17.00
Beurs of werkgroep of maaltijd
Beurs of werkgroep
Beurs of werkgroep
Keuzemogelijkheden: - 3 werkgroepen van 1 uur + didactische beurs + maaltijd - 1 werkgroep van 2 uur + 1 werkgroep van 1 uur + didactische beurs + maaltijd - 2 werkgroepen van 2 uur + maaltijd
17.00… Hapjetapje
Werkgroep 2 uur
(4 x 1 uur is niet mogelijk); (1 x 2 uur + 2 x 1 uur is niet mogelijk); (en geen didactische beurs).
Wanneer u de gekozen werkgroepen kunt volgen en de maaltijd gebruiken, hangt af van de keuze van alle deelnemers. Vanaf 15 november staat op de websites www.vob-ond.be en www.velewe.be de lijst met deelnemers aan het congres. Voor elke deelnemer wordt volgende informatie gegeven: lezing, tijdstip eerste werkgroep en uur van de maaltijd. Aanpassingen en afzeggen zijn dan niet meer mogelijk. De lijsten met de deelnemers in elke sessie zullen ook aan de werkgroepleiders ter beschikking gesteld worden
Hebt u wat te melden, te vragen of een berichtje voor een collega achter te laten? Het infobord aan het onthaal is er voor U!
LEZINGEN Lezing 1 Wat Noah niet kon weten – Over verborgen biodiversiteit. Peter Roels, K.U.Leuven Ontluisterende lezing rond verborgen aspecten van biodiversiteit: genetische diversiteit en onze natuurreservaten; Tree of Life: van “kruin” naar “stam”; “exotische” ecosystemen. Lezing 2 Van de zon tot plasma-TV’s: plasma’s in ons dagelijks leven. Annemie Bogaerts, UAntwerpen Plasma is de vierde aggregatietoestand van materie, naast gas, vloeistof en vaste stof. In deze lezing wordt uitgelegd wat een plasma juist is en waarvoor het gebruikt wordt: van kernfusie, over het maken van computerchips, tot lampen, lasers, plasmaTV‟s, analytische chemie, milieutoepassingen (bv. conversie van broeikasgassen in meer nuttige chemicaliën) en de opkomende biomedische toepassingen Lezing 3 De fundamentele wetten van de fysica onderuit gehaald met de Large Hadron Collider? Nick van Remortel, UAntwerpen Elementaire deeltjesfysica bestudeert op een zeer fundamenteel niveau de basiswetten en de bouwstenen van ons universum. De onderzoeksgroep Elementaire Deeltjes Fysica (EDF) van UA is momenteel actief in een breed scala van onderzoeksonderwerpen die gebruik maken van de LHC gegevens. (LHC = Large Hadron Collider, „s werelds grootste deeltjesversneller). Lezing 4 Het belang van chemie bij duurzame ontwikkelingen Jean Van Praet, Meerhout Polymers Plant Manager, ExxonMobil Duurzame ontwikkeling is een belangrijk onderwerp. Voor iedereen en zeker ook voor ExxonMobil Chemical. Als een van de grootste petrochemische bedrijven ter wereld hebben wij de verantwoordelijkheid om onze producten op een economische, milieuvriendelijke en maatschappelijke verantwoordelijke manier te vervaardigen. WERKGROEPEN BIOLOGIE B1
Simulatie van DNA-technieken met papieren DNA-stroken.
Peter Roels de
Doelgroep 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 20 Deelnemers gaan actief met papieren “DNA” een DNA-sequentiebepaling simuleren, zoals dat ook in de klas kan. Vergelijkbare oefeningen rond PCR en genetische vingerafdruk worden besproken. Deze werkwinkel werd in het verleden nog aangeboden! B2
Wateronderzoek voor BUITENbeentjes
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur
Valerie Sempels Doelgroep iedereen Aantal deelnemers per sessie 20 Demo van de website www.buitenbeentjes.be. Aansluitend een praktijkgedeelte waarin ondermeer het berekenen van de Belgisch Biotische Index van een waterstaal aan bod komt. B3
Evolutiespel
HERHALING 2009 wegens succes
Ruth Teerlynck, Martine Van Audenhove Doelgroep 2de en 3de graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 20 Kom spelenderwijs meer te weten over de principes van de evolutieleer. Vertrek als eencellige en evolueer verder op het spelbord tot nieuwe soorten. B4
Zeelabo: korte maritiem gerichte practica
Evy Copejans Doelgroep iedereen Aantal deelnemers per sessie 20 Zee-rijke experimenten en de achterliggende wetenschap voor de vakken chemie, fysica, biologie, aardrijkskunde en natuurwetenschappen. B5
Eenvoudige microscopie van bacteriën
Frank Van Campen, Koen Van de Velde de
de
Doelgroep 2 en 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 25 Bacteriën uit yoghurt, peen, tuingrond, hooi-infusie op een eenvoudige manier bekomen. Fixeren, kleuren en bekijken van deze bacteriën met immersie objectief.
B6
Biodiversiteit in de knoei (De mens als onruststoker)
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur
Kris Thoen de
de
Doelgroep 2 en 3 graad; ASO, BSO, TSO Aantal deelnemers per sessie onbeperkt De lezing is gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke feiten en de toehoorder krijgt een duidelijk antwoord dat we deze planeet in bruikleen hebben, niet in eigendom. De lezing biedt ook interessante didactische overwegingen en argumenten aan om dit thema projectmatig en vakoverschrijdend uit werken met de leerlingen. B7
Zinvol toetsen met meerkeuzevragen
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur
Eric Meurisse Doelgroep iedereen Aantal deelnemers per sessie 25 Deze sessie is bedoeld voor leerkrachten die meerkeuzevragen [MKV] willen ontwikkelen of bijschaven. Een leerkracht kan goede keuzetoetsen ontwikkelen als hij/zij ervaring heeft met de toetsmaterie, met de beginsituatie van de doelgroep en met de ins en outs van de itemconstructie. Als MKV uit ondeugdelijk materiaal bestaan, zijn ze onbetrouwbaar. Ze hebben ook beperkingen en nadelen: je kunt er niet alle leerdoelen mee toetsen, de constructie en analyse vergen tijd, de interferentie van de leesvaardigheid is groot en het gokken en overseinen van antwoorden loeren om de hoek. B8
Evolutie in de 1ste graad
Marijke Lambert Doelgroep 1ste graad; ASO, BSO, TSO Aantal deelnemers per sessie 24 Charles Darwin zelf is al lang dood maar zijn evolutietheorie is nog springlevend. In deze workshop worden de basisconcepten van de evolutietheorie van Darwin opgefrist en een paar praktische oefeningen voorgesteld om de leerlingen vertrouwd te maken met enkele basisbegrippen (fossielen, aanpassingen, natuurlijke selectie, tree of life…).
WERKGROEPEN CHEMIE C1
Contextuele toetsvragen in de chemie
Ann De Neef Doelgroep 2de en 3de graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 30 Wat zijn de kenmerken van een goede contextuele vraag? Hoe kom je van knipsel tot vraag? Waar vind je (tekst)materiaal om vragen rond te bouwen? Je kan ook zelf aan de slag. C2
Leerkrachtig met kunststoffen
HERHALING 2009 wegens succes
Bert Laureys, Els De Kleermaeker Doelgroep 2de en 3de graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 15 Enkele zeer herkenbare, innovatieve kunststofproducten worden voorgesteld. We geven een verklaring voor de materiaalkeuze voor de toepassing, samen met een materiaalbeschrijving. De manier waarop de producten gemaakt worden, lichten we eveneens toe. Iedere deelnemer krijgt een draagtasje met informatie en productstaaltjes mee. C3
Meerkeuzevragen chemie, een aparte manier van evalueren
Wanda Guedens, Monique Reynders de
de
Doelgroep 2 en 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 20 Tijdens de werksessie worden a.h.v. concrete voorbeelden oplossingsmethoden voorgesteld voor het beantwoorden van meerkeuzevragen chemie. C4
Hoe duurzaam is bio-energie?
Christine Peeters, Ludmila Peckova de
de
Doelgroep 2 en 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 20 Duurzame energie, die per definitie onuitputtelijk is, wordt steeds belangrijker. In deze workshop worden een quiz en enkele labexperimenten rond het thema (bio)-energie gedemonstreerd. C5
Chemie en Cultuur - Gefermenteerde streekproducten
Tessa Avermaete Doelgroep 3de graad; ASO, BSO, TSO Aantal deelnemers per sessie 20 De sessie “Chemie en Cultuur” gaat in op het thema fermentatie. De invalshoek is daarbij gefermenteerde streekproducten zoals wijn, bier, kaas en zelfs chocolade. Deze workshop inspireert leerkrachten chemie om geschiedenis en traditie een plaats te geven en wil vakoverschrijdende samenwerking stimuleren.
C6
Spectrofotometrie
Bart Roggeman de
de
Doelgroep 2 en 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie Spectrofotometrie als techniek voor metingen rond pH, reactiekinetiek en kwantitatieve analyse. Andere toepassingen rond milieu en biologie. C7
20
Werken met PowerPoint in de lessen chemie.
Patrick Feys Doelgroep
de
2
de
en 3 graad; ASO, TSO
Aantal deelnemers per sessie
30
Je leert flashanimaties, filmpjes van het internet, 3 D chemsketch-moleculen invoegen in een presentatie. C8
Begeleid zelfstandig leren in het labo: het onderzoekend practicum
Sofie Slaets, Raymond Odeurs de
Doelgroep 3 graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 20 Leerlingen kunnen in het practicum (met goedgekozen experimenten en bijhorende vragen) zelfstandig nieuwe leerstof onder de knie krijgen. Tijdens deze workshop worden concrete voorbeelden aangereikt en uitgeprobeerd.
WERKGROEPEN FYSICA Inspirerende demo- en leerlingenproeven uitvoeren m.b.v. Pasco-sensoren
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur OPGELET: wordt slechts 1 X ingericht
F1 Jef Dreezen de
Doelgroep Aantal deelnemers per sessie 20 2 graad; ASO, TSO Interessante mogelijkheden tonen bij het gebruik van Pasco-sensoren (druk, temperatuur, kracht, positie…) bij demo- en leerlingenproeven in de 2de graad: hydrostatische druk, gaswetten, calorimetrie, zwaartekracht, gewicht, Archimedeskracht, wet van Hooke, arbeid en vermogen, ERB en EVRB. Inspirerende demo- en leerlingenproeven uitvoeren m.b.v. Pasco-sensoren
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur OPGELET: wordt slechts 1 X ingericht
F2 Jef Dreezen de
Doelgroep Aantal deelnemers per sessie 20 3 graad; ASO, TSO Interessante mogelijkheden tonen bij het gebruik van Pasco-sensoren (positie, kracht, krachtenplatform, spanning en stroom, magnetische veldsensor…) bij demo- en leerlingenproeven van de 3de graad: vrije val, enkelvoudige harmonische trilling, cirkelbeweging, actie en reactie, verticale sprong uit stand, opwekken van inductiestroom, opmeten van magnetische velden, proeven i.v.m. geluid, digitale spectroscopie. F3
Luchtweerstand meten in de klas
Hans Bekaert Doelgroep 3de graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 20 Ingenieurs van snelle wagens, vliegtuigen, ruimtetuigen, … moeten bij het ontwerp rekening houden met de luchtweerstand, die recht evenredig is met het kwadraat van de snelheid. Maar is dat wel zo? Dankzij het gebruik van sensoren en de nodige software kunnen we in de klas opmeten of dat klopt. F4
De interactieve wetenschapsquiz (in de klas)!
Lieselot Dendooven, Katrien D’Haeseleer de
Doelgroep 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 30 Gedurende deze workshop ervaren leerkrachten het uiterst motiverend en stimulerend effect van een interactieve (wetenschaps)quiz aan den lijve, leren ze op welke manier zij zo‟n quiz kunnen organiseren in de klas en doen ze nieuwe ideeën op over experimenten, werkvormen, vraagstellingen, leerlingendenkbeelden. Thema‟s die vooral worden bekeken zijn golven en trillingen, magnetisme en licht. Deze workshop is een gevolg van het EWI-project “Watt… en wat meer!” van de expertisecel WetenschapsPopularisering. F5
Werken aan de Specifieke Eindtermen – Onderzoekscompetentie (SETOC) binnen de lessen fysica
Mieke De Cock, Geneviève Janssens, Johan Vanhaecht Doelgroep 2de en 3de graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 25 Naast een korte inleiding over de visie op de SETOC en de plaats ervan binnen het curriculum worden een aantal concrete voorbeelden aangeboden. Bedoeling is dat de deelnemers samen reflecteren over de concrete haalbaarheid van het voorgestelde onderzoek, de onderzoeksstappen, de plaats in het leerplan, de relatie met de SETOC en/of de
gemeenschappelijke eindtermen „Onderzoekend leren/leren onderzoeken‟, eventuele aanvullingen of alternatieven… Er wordt tijd voorzien om hier concreet mee aan de slag te gaan. F6
Open opdrachten uit de finale van de Vlaamse Fysica Olympiade
Marc Beddegenoodts, Sim Daems, Jacky Hellemans de
Doelgroep 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 25 Tijdens de finale van de VFO voeren de deelnemers twee experimenten uit: een „klassiek‟ experiment en een „open‟ experiment. Deze open experimenten kunnen interessante informatie bieden voor de keuze een onderzoeksopdracht bij de ontwikkeling van de onderzoekscompetenties. De deelnemers aan deze werkgroep voeren zelf enkele open experimenten uit. Ze beschikken daarbij over de handleiding en de invulformulieren die door de finalisten van de VFO worden gebruikt. De resultaten en de didactische waarde van deze experimenten worden samen besproken. F7
Experimenten met eenvoudige materialen (ZAVO PHYSICS en PONTOn)
Patrick Walravens, Inge Arnould, Marleen Homblé ste
de
de
Doelgroep 1 , 2 en 3 graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 25 Naar jaarlijkse traditie zullen experimenten getoond worden met eenvoudige materialen over optica, geluid, warmte, magnetisme, druk…, alsook enkele experimenten voor het nieuwe programma Natuurwetenschappen in de eerste graad. Een woordje uitleg over de werking van de vzw PONTOn zal gegeven worden. F8
Fysica voor een beter begrip van hoofdimpacten en hoofdbescherming
Jos Van der Sloten de
Doelgroep 3 graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 20 De respons van een hoofd tijdens een val of een slag op het hoofd wordt beheerst door de mechanica. Kracht, krachtstoot, energie zijn allemaal relevante begrippen die bepalen hoe schedel en hersenen zullen reageren. Deze werkgroep reikt enkele eenvoudige wiskundige modellen aan om een hoofdimpact te simuleren en een eenvoudig experiment dat toelaat energieabsorptie met een valhelm te meten. Modellen en experiment worden door alle deelnemers mee uitgewerkt en uitgevoerd. F9
Verrassend gedrag van supersterke magneten
Eric De Metsenaere Doelgroep iedereen Aantal deelnemers per sessie 30 Deelnemers aan deze werkgroep mogen aan den lijve ondervinden hoe krachtig neodymiummagneten zijn. Elektromagnetisme wordt met zeer eenvoudig materiaal aangetoond, wervelstromen worden bijna zichtbaar. De rem van Foucault en zelfs een “deeltjesversneller” worden gedemonstreerd. Het einde van de sessie is pure magie. WERKGROEPEN NATUURWETENSCHAPPEN – 1ste GRAAD NW 1
Chemische aspecten van de ademhaling en de spijsvertering
Eric Goyvaerts ste
Doelgroep 1 graad; A-stroom en B-stroom Aantal deelnemers per sessie 20 Demonstratieproeven om leerlingen van de eerste graad duidelijk te maken welke chemische omzettingen er gebeuren bij de ademhaling en de spijsvertering. Werkgroep voor beginnende leerkrachten. Dit zijn de biologieproeven uit sessie 6 van het nascholingsproject 2009-2010 „Leven en overleven‟. NW 2
Krachten - Chemische en fysische verschijnselen
Katinka Van Looy ste
Doelgroep 1 graad; A-stroom en B-stroom Aantal deelnemers per sessie 20 Krachten: wat zijn de gevolgen van een kracht, welke krachten komen we in het dagelijks leven tegen en hoe kunnen we deze krachten met eenvoudige leerlingenproeven aantonen. Chemische en fysische verschijnselen: In ons dagelijks leven komen we heel wat veranderingen van de materie tegen, die we in de wetenschap verschijnselen noemen. We onderzoeken het onderscheid tussen chemische en fysische verschijnselen aan de hand van enkele zeer eenvoudige proeven. We maken een eerst maal kennis met atomen en moleculen. NW 3
Eenvoudige proefjes rond energieomzettingen
Nico Goddé Doelgroep 1ste graad; A-stroom en B-stroom Aantal deelnemers per sessie We gaan in een aangepaste CLIM-methode aan de slag met eenvoudige proefjes rond energieomzettingen. De proefjes kunnen gebruikt worden tijdens de lessen Techniek en/of Natuurwetenschappen.
25
NW 4
XperiLAB.be, wetenschapstruck
Saartje Linders, Dominique Jongen ste
Doelgroep 1 graad; A-stroom en B-stroom Aantal deelnemers per sessie 20 Een nieuw didactisch middel, een reizend lab, waarin jongeren experimenten uitvoeren geïnspireerd door biomimetica in de biologie, fysica, chemie en technologie: een voorstelling met een ingekorte versie van de animatie.
WERKGROEPEN ALGEMEEN Interactieve kennismaking met vaardigheidstoetsen en praktische opdrachten voor natuurkunde, scheikunde, biologie en wiskunde Mariette Lieverse, José Thijssen, Pieter Smeets, Ruud Stolwijk A1
Doelgroep iedereen Aantal deelnemers per sessie 40 De deelnemers maken kennis met onderzoekstoetsen en vaardigheidstoetsen van CITO (Centraal Instituut Toetsontwikkeling, Nederland). Het materiaal bestaat uit opdrachten, docentenhandleidingen, correctiemodellen. Alle opdrachten hebben actuele contexten en meten algemene en vakspecifieke vaardigheden, bijvoorbeeld het doen van een natuurwetenschappelijk onderzoek. A2
OPGELET: deze werkgroep duurt 2 uur
Bouw een intelligente robot
Peter Bertels, Karel Bruneel Doelgroep 3de graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 20 Microcontrollers bieden heel wat mogelijkheden: deze programmeerbare processors kunnen gecombineerd worden met klassieke analoge elektronica (lichtsensors, LED‟s, schakelaars) en motoren. Dwengo vzw biedt u een veelzijdig platform waarmee leerlingen vlot een intelligente robot kunnen bouwen die volledig autonoom naar een lichtbron toe kan rijden. A3
CSI@school: vakoverschrijdende benadering van forensisch onderzoek in de 3
de
graad
Kris Geris, Els Moyson Doelgroep 3de graad; ASO Aantal deelnemers per sessie 30 Met behulp van didactische pakketten ontdekken leerlingen hoe forensisch onderzoek wordt uitgevoerd. Concrete casussen worden getoond (film), geanalyseerd (practica) en geëvalueerd (rapport). Tijdens de workshop lossen de deelnemers één casus theoretisch op. Zowel biologie, chemie, fysica als aardrijkskunde krijgt een plaats in het pakket. A4
Experimenten met Coach 6
Gregory Dugaucquier Doelgroep 2de graad; ASO, TSO Aantal deelnemers per sessie 30 Aan de hand van een aantal interactieve demonstratieproeven wordt aangetoond dat het computerprogramma eenvoudig gebruikt kan worden bij de lessen biologie, fysica en chemie.
GEHEUGENSTEUNTJE Omcirkel de code van de lezing die u wilt volgen
1
2
3
4
Keuze werkgroepen Schrijf de code van de werkgroepen (*) die u wilt volgen (vb.: B2, C1, F3) Reservekeuze werkgroepen (OOK 3 keuzen INVULLEN!) Schrijf de codes van drie werkgroepen die u wilt volgen als uw eerste keuze(n) volgeboekt is/zijn. Wenst u een vegetarisch middagmaal? Neemt u deel aan het hapje-tapje om 17 uur? (*)
Omcirkel uw antwoord Omcirkel uw antwoord
ja
neen
ja
neen
3 werkgroepen = 3 x 1 uur ofwel 2 werkgroepen = 1 x 1 uur + 1 x 2 uur ofwel 2 werkgroepen = 2 x 2 uur
