13

DE WERELD VAN DE ARCHITECT | ARCHITECTUUR.NL ARCHITECTUURNL | 8/13

8/13

INTERVIEW MOPET + KAW KIJKT VOORUIT + THUIS BIJ FRANZ ZIEGLER + ERASMUS PAVILJOEN + DADONG ARTS CENTER + STUDIONINEDOTS + MUZIEKPODIUM SPLENDOR + COMPOSIETGEVELS + DUTCH DESIGN WEEK + INTERVIEW MARTIJN AL + COLLECTIE VROONLAND & VAANDRAGER 01_Cover_lossepagina.indd 15

25-11-13 16:44

ONDERNEMEN

Altijd een stap vooruit denken Het gaat goed met KAW architecten. Er is genoeg werk aan de winkel voor 50 medewerkers in drie vestigingen. De kracht van het bureau is dat er altijd vooruit wordt gekeken, concepten ontwikkeld worden voordat het een trend is. En door slimme oplossingen te bedenken waar de opdrachtgever nog niet aan gedacht heeft, maar wel heel veel voordeel van ondervindt. In gesprek met Reimar von Meding. KAW zag in 1976 in Groningen het licht als Koöperatieve Architekten Werkplaats, de eerste opdrachten bestonden uit het legaliseren van woonruimte en het herbestemmen en opknappen van (kraak)panden in het noorden van het land. Al snel kwam daar de stadsvernieuwing en grootschalige herstructurering bij, nog steeds een belangrijk onderdeel van hun werk. KAW is een bureau met een expliciete volkshuisvestingssignatuur en een groot maatschappelijk commitment. In 1989 is het bureau zo sterk gegroeid dat het om bestuurstechnische redenen wordt omgedoopt tot KAW BV. Een nieuwe naam en een nieuwe bedrijfsvorm, maar de insteek blijft hetzelfde. Tot 2008 blijft het bureau groeien, er komen vestigingen in Nijmegen en Rotterdam bij en een ontwerpstudio in Barcelona, dat ondanks de slechte Spaanse economie werk heeft. In 2004 neemt de jongere generatie de zaak over middels een management buy-out. Ook KAW ontkomt niet aan de crisis, maar het bureau ziet en grijpt nieuwe kansen. Bottom-up projecten en hergebruik, innovatief denken en het vertalen van beperkingen naar uitdagingen passen helemaal bij het bureau. De vestiging in Nijmegen wordt in deze periode gesloten, om samen met WVTTK architecten ArchitectuurNL

12-15_kaw.indd 12

in Eindhoven KAW/e te openen, dat nieuwe wegen bewandelt in de vorm van innovaties in verduurzaming en bouwproces. Momenteel telt KAW zo'n kleine 50, veelal jonge, medewerkers en een flexibele schil van externe experts in verschillende disciplines, die waar nodig kunnen worden ingezet. Het heeft wel weer iets van een coöperatie.

Openheid Wat opvalt aan het huidige KAW is de grote openheid naar buiten toe. Veel medewerkers zijn actief op LinkedIn, Facebook of Twitter en naast de centrale telefoonnummers zijn op de website ook de 06-nummers van iedereen te vinden. Hiervoor is bewust gekozen en dit is ook altijd al zo geweest, aldus Reimar von Meding, directielid, partner en architect bij KAW: 'Het laat zien dat het bureau een collectief is en open communiceert'. Het past ook bij de manier van denken en werken want binnen KAW is iedere medewerker op zijn eigen manier medeverantwoordelijk voor netwerkontwikkeling en acquisitie. Wat ooit is ontstaan vanuit het geloof van betrokkenheid van de medewerkers bij de ontwikkeling van het bureau is inmiddels een noodzaak geworden om te overleven als architectenbureau.

Het bureau is ook in de breedte gegroeid, naast renovatie, wijkvernieuwing en woningbouw is ook stedenbouw een steeds prominentere rol gaan spelen. En er is een nadruk komen te liggen op de sociale en duurzaamheidsaspecten van opdrachten. Maatschappelijk relevante onderwerpen zoals zorg en onderwijs maken ook steeds vaker onderdeel uit van het werkgebied. Maar de kern van het bureau is woningbouw in de volle breedte. Dit blijft nog steeds de hoofdzaak, hoewel de aanpak lang niet meer is zoals die vroeger was. En dat heeft ook gevolgen voor de architectuur, ook die is breder geworden.

Masterplan voor leegstaand kantorenpark In Diemen bijvoorbeeld staat een verouderd kantoorterrein van 45 hectare voor 70% leeg. Als kantoorpark heeft het te veel last van de jonge concurrentie in de regio. Als woongebied is het gezien de positie in de regio Amsterdam juist erg kansrijk. Maar in leegstaande kantoren wil niemand wonen, dus ontwikkelde KAW een plan waarbij niet de kantoren worden aangepakt maar het hele gebied. Op deze manier ontstaat er gefaseerd een woonwijk met zo'n 4500 woningen.

12 25-11-13 13:19

De Petterhústerstate in Stiens gaat als het ware op in het landschap.

Hier wonen de patiënten in een huiselijke omgeving, bijna een gezinssituatie.

13 12-15_kaw.indd 13

ArchitectuurNL

25-11-13 13:19

Hiervoor is een raamwerk gedefinieerd dat voor de openbare ruimten (eigendom gemeente) sterk bindend is met eigen identiteiten zoals een park, singel of laan. Voor de private kavels zijn de bebouwingsregels juist minimaal en op deze manier garandeert het plan de kwaliteit van het gebied, zonder de vrijheid bij de ontwikkeling te beperken. Een duidelijk ruimtelijk raamwerk en een open houding van de gemeente zijn hierbij onontbeerlijk. Het is een open plan zonder strakke fasering, dat wordt in feite aan de markt overgelaten. En gaande de ontwikkeling is er ruimte om de randvoorwaarden aan te passen, voortschrijdend inzicht maakt onderdeel uit van het Masterplan. Inmiddels is er een ambitieuze projectontwikkelaar gevonden en heeft de gemeenteraad de plannen goedgekeurd.

Als het over duurzaam wonen gaat is de verduurzaming van bestaande en vooral particuliere woningen de grootste opgave van de nabije toekomst

Duurzame zorg Een voorbeeld van hoe het bureau op een hele andere schaal omgaat met ontwerpen, is te vinden in Stiens. Petterhústerstate is een kleinschalig woon-zorgcomplex voor dementerende ouderen, mooi ingepast in een weilandje vlakbij een monumentale boerderij in de stijl van de Amsterdamse School. Aan duurzaamheid is veel aandacht geschonken en dat levert een EPC van ruim 0,8 op, erg goed voor een gebouw met een openbare functie. Maar het meest bijzonder is de plattegrond: het complex bestaat uit vier gebouwen met telkens zes wooneenheden op de begane grond en kantoren en logeerkamers op de verdieping. De wooneenheden komen via een voorportaaltje direct uit op een gemeenschappelijke woonkamer. De patiënten wonen zo in een huiselijke omgeving, bijna een gezinssituatie. Omdat er geen gangen zijn kon deze woonkamer extra groot worden, hebben de bewoners en bezoekers meer en directer contact met elkaar en is er minder personeel nodig voor de 24-uurs toezicht. Uiteindelijk is het complex duurzamer geworden dan de opdrachtgevers hadden gevraagd en scheelde de nieuwe plattegrond op jaarbasis ook nog eens 1 fte, die nu elders kan worden ingezet. Een heel ander verhaal is het onlangs gestarte project De Garaasje in Leeuwarden, een opvangcentrum van Fier Fryslân voor kinderen, jongeren en volwassenen die slachtoffer zijn van mensenhandel. Fier wilde een energieen waterneutraal gebouw en gaat dat ook krijgen, dankzij financiële ondersteuning van de postcodeloterij. ArchitectuurNL

12-15_kaw.indd 14

Dankzij allerlei slimme oplossingen is het gebouw straks energieneutraal en zal het waterverbruik 80% minder zijn, voor een zorggebouw is dit erg bijzonder. Daardoor blijven de woonlasten laag en kan er extra hulp geboden worden. De Garaasje komt naast De Veilige Veste, een eerder opvanghuis dat KAW ontwierp voor Fier Fryslân in een leegstaand politiebureau. In 2012 gerenoveerd volgens de Passiefhuis-methode, de eerste keer dat deze methode voor een groot kantoor werd toegepast. Met zijn modulaire prefab composiet gevelelementen een opvallende verschijning (zie ook p. 36).

Reimarkt renovatiewinkel Als het over duurzaam wonen gaat is de verduurzaming van bestaande, en vooral particuliere, woningen de grootste opgave van de nabije toekomst. Samen met KUUB heeft KAW hiervoor Reimarkt ontwikkeld. Dit is een renovatiewinkel waar woningeigenaren of huurders de verduurzaming van hun woning kunnen kopen als een echt consumentenproduct. Reimar von Meding is een van de initiators ('die naam heb ik niet zelf bedacht hoor!') en het is letterlijk een winkel waar van alles te koop is op het gebied van Tekst Peter Visser Fotografie Gerard van Beek

energiebesparing, van dubbel glas tot notaloze woningen. Particulieren kunnen in de winkel zien wat een financiering kost en oplevert, waarbij een van de uitgangspunten is dat alle producten zijn te financieren uit het energievoordeel. Voor veel huiseigenaren is verduurzamen een lastig en weinig inzichtelijk proces. Door dit fenomeen als een echte retailformule te benaderen, wordt het straks bij Reimarkt voor consumenten heel simpel. En het combineert een individuele benadering met een geautomatiseerde grootschalige aanpak, die het weer financieel aantrekkelijk maakt. Von Meding heeft grote verwachtingen van het project, de eerste twee winkels in Bergen op Zoom en Enschede gaan binnenkort open en het aantal potentiële klanten is enorm. Hiervoor moest eerst het roer om van het traditionele business-to-businessmodel naar de eerste echte business-to-consumerformule van een architectenbureau. En dat lijkt de kracht van KAW te zijn, telkens een stap vooruit denken, dan blijft er werk aan de winkel. Het heeft wel gevolgen voor de architectuur van het bureau, nieuwe vormen en nieuwe materialen geven het een nieuwe uitstraling.

14 25-11-13 13:19

2

1

3

4

1. De binnentuin biedt beschutting voor de bewoners van de Veilige Veste. 2. Impressie Reimarkt Enschede. 3. Architect Reimar von Meding in de Rotterdamse vestiging van KAW in de Van Nellefabriek Foto Marieke Kijk in de Vegte. 4. De Veilige Veste met zijn opvallende buitengevel. 5. Impressie van De Garaasje in Leeuwarden.

•

5

15 12-15_kaw.indd 15

ArchitectuurNL

25-11-13 13:19