'
■
.
-
.
.
.
■
■
.
.
i "Ï
2
Io l
Gemeenteraad
Nieuwegein
Onderwerp Verzoek financiële bijdrage restauratie dak Dorpskerk Vreeswijk Datum 22 mei 2013
Raadsvoorstel
ling Duurzame O ntwikkeling Portefeuillehouder drs. J.H. Reusch
1
Onderwerp
Verzoek financiële bijdrage restauratie dak Dorpskerk Vreeswijk 2
Gevraagd besluit 1.
Een eenmalige begrotingssubsidie van maximaal € 30.000,- te verstrekken uit de Algemene Reserve ten behoeve van de restauratie van het leien dak van de Dorpskerk te Vreeswijk. 2. In te stemmen met het onderzoeken welke criteria opgesteld moeten worden voor een zorgvuldige en transparante afhandeling van subsidieverzoeken bij monumenten. 3
Aanleiding en probleembeschrijving
Inleiding Op 4 oktober 2012 is een brief ontvangen van de Stichting O ndersteuning Hervormd Vreeswijk (hierna: Stichting), waarin zij ons college en de gemeenteraad verzoekt om een financiële deelbijdrage aan de noodzakelijke restauratie van het leien dak van de Dorpskerk, van de Hervormde Gemeente Vreeswijk. Het presidium heeft besloten het verzoek ter afdoening in handen van het college te stellen. De Dorpskerk is een Rijksmonument en is een beeldbepalend onderdeel van het beschermd dorpsgezicht Vreeswijk. Het dak van de Dorpskerk moet worden gerestaureerd omdat de leien poreus zijn. Het behoeft geen betoog dat het dak een vitaal onderdeel is van dit voor Vreeswijk belangrijke monument, en daarmee wezenlijk voor het behoud van het gebouw. De kosten van deze restauratie bedragen ca. € 300.000. De Stichting heeft met behulp van een rijkssubsidie, lijfrente-uitkeringen, een legaat, spaargeld en najaar acties inmiddels al € 233.000,- verzameld. Er resteert een tekort van € 50.000,- a € 60.000,-. Dit bedrag moet middels fondsenwerving verder bij elkaar worden gebracht. Hiervoor is de gemeente benaderd, maar ook de andere kerkelijke instanties en fondsen. De actie "Maak o ns blij, ko o p een lei' (a € 10,-) wordt gestart. De Stichting verzoekt ook ons college en de raad om een financiële bijdrage. Monumentaal belang De Dorpskerk Vreeswijk
is
een
Rijksmonument
uit
1683,
gelegen
in
het
Bladnummer 2/6 Raadsvoorstel 22 mei 2013
(Rijks)beschermd dorpsgezicht Vreeswijk. Deze kruiskerk beeldbepalend voor Vreeswijk. Het monument is na 50 jaar toe aan een nieuw dak, aangezien poreuze leien leiden tot waterschade aan de houtconstructie. Goed onderhoud is voor elk gebouw van belang, maar voor oude kwetsbare gebouwen nog veel meer. Ontstane schade aan oorspronkelijke elementen kan leiden tot permanent verlies van monumentale waarden. De kerk is vanuit het verleden, maar ook nu nog, een wezenlijk onderdeel van de gemeenschap in Vreeswijk. Ook veel schipperspassanten hebben gebruik gemaakt van het gebouw van deze instelling. Structuurvisie De gemeenteraad heeft in de Structuurvisie als een van de Opgaven het 'Herstel, bel" ud en versterke i va ï cultuurh :he elementen en integreren met 'nieuw Nieuwegein' benoemd. In het ontwikkelthema 'Nieuwegein Leeft' wordt gestreefd naar het versterken van de historische kernen Vreeswijk en Jutphaas. Hieronder valt het behouden en beschermen van hoge cultuurhistorische waarden. Onder het ontwikkelthema 'Mooi Nieuwegein' staat het streven genoemd het verleden te koesteren en tot beelddrager van de stad te maken: de dorpskern(en) Vreeswijk (en Jutphaas), als parels van Nieuwegein verdienen blijvende aandacht en versterking van hun betekenis voor bewoner en bezoeker. De Structuurvisie biedt daarmee de basis om in bijzondere gevallen na te denken over hoe de gemeente ook een bijdrage kan leveren aan de waarden genoemd in haar visie. Amendement De £ lichting verwijst naar amendement A l (2006-387, bijlage bij raadsvoorstel) op raadsbesluit 2006-307 (najaarsnota), waarmee een financiële bijdrage werd geleverd aan de restauratie van het leien dak van de katholieke Barbarakerk in Vreeswijk. Dit bedrag is voor dit monumentale kerkelijl- gebouw destijds uit de Algemene Reserve gehaald. Budgetreserve monumentenzorg Van 1999 tot 2006 is in de begroting jaarlijks een budgetreserve aangehouden voor de restauratie van gemeentelijke monumenten. In 2007 is, met de vaststelling van de Jaarrekening 2006, de Reserve restauratie gemeentelijke monumenten opgegaan in de Algemene Reserve. Een financieel uitgangspunt was dat specifieke reserves van minder dan € 100.000,- heroverwogen moesten worden. De reserve is opgeheven omdat de reserve gedurende 3 jaar niet was aangesproken. C t had echter enerzijds te maken met het feit dat monumenteneigenaren niet op de hoogte waren gesteld van het bestaan van de Verordening en de Reserve. Anderzijds was het budget ontoereikend voor grote restauraties. Aangezien het saldo uit de Reserve nu ongelabeld in de Algemene Reserve verblijft, betekent dit dat per geval onderbouwd moet worden waarom geld van de Algemene Reserve aan monumenten besteed moet worden. Dit voorstel ziet daartoe, en is het eerste specifieke geval na 2006. 4
Ge
nst maatsch
ipelij effect
Maatschappelijke waarde dorpskerk De kerk, met een kruisvormige plattegrond, stamt uit 1682-1683 en werd gebouwd ter vervanging van een gelijkvormig kerkgebouw uit 1641 die op diezelfde locatie werd verwoest in 1672 door de Fransen. Deze kerk uit 1641 was de opvolger van de in 1585
2 013-162 :
.
.
.
.
■
.
■
.
.
'
■
'
■
■
'
■
'
■
■
■
'-
Bladnummer 3/6 Raadsvoorstel 22 mei 2013
door de Spanjaarden verwoeste kerk die ter plaatse van de huidige Hervormde Begraafplaats lag. De Dorpskerk is de oudste nog bestaande kerk van Nieuwegein en is daarnaast ook het eerste protestantse kerkgebouw van Vreeswijk. De kerk heeft vier armen van gelijke lengte die een kruis vormen, waardoor de kerk aan de binnenzijde een ronde vorm kreeg, waarbij het kerkgebouw zich rondom de centraal geplaatste preekstoel voegt. De dorpskerk is van nationaal, regionaal maar zeker ook van lokaal monumentaal belang. De Dorpskerk is een Rijksmonument dat intensief wordt gebruikt door de lokale gemeenschap in Vreeswijk, en onderdeel is van de historische identiteit van het oude schippersdorp aan de Lek en de Vaartse Rijn. Nog steeds worden erediensten bijgewoond door schippersfamilies, zoals ook het geval was in de 16e eeuw. Door het leveren van een bijdrage aan de restauratie van het dak van de Dorpskerk laten college en raad zien dat zij het belang van haar monumenten inzien, hun verantwoordelijkheid als bestuur nemen als het gaat om het in stand houden van het monumentale erfgoed van Nieuwegein. Daarnaast toont het college aan het belang in te zien van de dorpskerk in de lokale gemeenschap en van haar betrokkenheid hierbi . Tenslotte levert het een bijdrage aan de culturele waarden voor de gemeente zoals in haar Structuurvisie genoemd. Maatschappelijk belang subsidieregeling mo numenten Het is in den lande gebruikelijk om tegenover een actief monumentenbeleid een financieel instrument te plaatsen, met als doel het behouden van de monumentale waarden. Nieuwegein is momenteel de vreemde eend in de bijt, door wel te propageren het belang van haar erfgoed hoog te houden, maar daar niets tegenover te stellen. Door ermee in te stemmen te onderzoeken welke criteria opgesteld moeten worden om tot een zorgvuldige en transparante afhandeling van subsidieverzoeken bij monun nten te komen, laat de raad zien monumenteneigenaren serieus te nemen, het beleng van het Nieuwegeinse monum ntenbel^id, zoals vastgelegd in de nota "Uit de lengte o f uit de breedte. Pro gramma Cultureel Erfgo ed 2006-. 010' nog steeds te onderschrijven.
5
Bestaand beleidsk ader • • • •
6
Monumentenwet 1988; Nota Uit de lengte o f uit de breedte. Pro gramma Cultureel Erfgo ed 2006-2010 (raadsbesluit 2005-374); Algemene wet bestuursrecht (subsidietitel); Algemene Subsidie Verordening Nieuwegein.
Voorgestelde oplossing
Ten aanzien van het verzo ek to t financiële bijdrage Wij vragen u om een eenmalige begrotingssubsidie van maximaal € 30.000,- als financiële bijdrage aan de restauratie van het leien dak van de Dorpskerk. Ten aanzien van het o ntbreken van een financiële regeling mo numenten Wij vragen uw instemming voor het onderzoeken welke criteria opgesteld moeten
Bladnummer 4/6 Raadsvoorstel 22 mei 2013
worden, om bij subsidieaanvragen bij monumenten, tot een zorgvuldige en transparante afhandeling te komen. het opstellen van deze criteria wordt gekeken op welke manier het bestaande beleidskader monumenten, dat nog uitgaat van een aparte reserve monumenten, hiervoor wordt aangepast (aansluiting bij de ASV, Besluit verdeelregels productsubsidies, beleidsnota Cultureel Erfgoed). 7
Alternatieven
Ten aanzien van het verzoek tot financiële bijdrage Het niet leveren van een financiële bijdrage aan de restauratie van het leien dak van de Dorpskerk behoort tot de mogelijkheden. Dit is echter, gezien de eerdere bijdrage aan he akerk, geen geli ïg, ii ie. h negatief beslissen op het verzoek tot subsidie staat, conform de Algemene Wet Bestuursrecht, open voor bezwaar en beroep. Ten aanzien van het voorstel criteria op te stellen en zo aan te haken bij de ASV Het handhaven van de huidige situatie, behoort tot de mogelijkheden. In dat geval zullen subsidieverzoeken telkens ad hoc moeten worden beoordeeld, zonder helder toetsingskader. Het is in den lande ongebruikelijk om een monumentenbeleid te voeren, zonder hiervoor enig financieel instrument beschikbaar te hebben. Het niet zorgdragen voor een regeling monumenten is in tegenspraak met het vigerende monumentenbeleid, en met de ambities van de gemeente Nieuwegein zoals die zijn vastgelegd in de Structuurvisie en in de nota yUit de lengte of uit de breedte. Programma Cultureel Erf go 2006-2010'. 8
Financiële aspecten
Achtergrond monumentenbudget In 1993 is door de raad voor de jaren 1993 en 1994 een bedrag van in totaal Fl. 150.000,- beschikbaar gesteld ten behoeve van het herstel van gemeentelijke monumenten. In 1996 is vervolgens de Beleidsnota Cultuurbehoud vastgesteld waarin staat: 'Met betrekking tot het gemeentelijk monumentenfonds kan gemeld worden dat het fonds een startkapitaal kent van fl. 147.500,-. Jaarlijks wordt aan het fonds via de begroting een bedrag van fl. 37.500,- toegevoegd.' In 1999 en 2000 worden respectievelijk de subsidieverordening restauratie gemeentelijke monumenten vastgesteld (1999-351), en de Reserve Restauratie monumenten ingesteld met een saldo van fl. 175.000,- (één jaarlijkse storting op het kapitaal uit 1993 is dus uitgevoerd). Het budget wordt tijdens het bestaan aangesproken voor de verplaatsing van de wipwatermolen naar park Oudegein, voor de restauratie van de molen De Batavier, en voor een bezuiniging in het kader van de najaarsnota 2001. In de Nota Uit de lengte of uit de breedte. Prot turee 06-2L10 (raadsbesluit 2005-374) wordt de ambitie uitgesproken de jaarlijkse storting in het gemeentelijke monumentenfonds te repareren. het vaststellen van de jaarrekening 2006 is de Reserve restauratie monumenten opgeheven en de gelden overgeheveld naar de Algemene Reserve. Het financiële tekort van de Stichting is weliswaar ca. € 50.000,- maar er wordt in dit voorstel aansluiting gezocht bij de financiële bijdrage die de St. Barbarakerk destijds
Bladnummer 5/6
'
"
^
Raadsvoorstel 22 mei 2013
heeft ontvangen, te weten € :50.000,-. Voorgesteld wordt dit bedrag beschikbaar te stellen uit de Algemene Reserve. 9
Communicatie aspecten
De Stichting is door het college op de hoogte gesteld van het feit dat de raad om een krediet wordt gevraagd. Nadat de raad een besluit heeft genomen over de gevraagde financiële bijdrage wordt de Stichting middels een beschikking op de hoogte gesteld van uw besluit. 10 Juridische aspecten Beschikking Het verzoek van de stichting dient behandeld te worden als een verzoek om een eenmalige subsidie te verstrekken. Subsidies moeten verleend worden op grond van een wettelijk voorschrift (artikel aanhef art 4:23 Awb). Het wettelijk kader voor het verstrekken van subsidies wordt geregeld in de subsidietitel van de Algemene wet bestuursrecht, de Algemene Subsidie Verordening Nieuweg ïin (AS ) en het Besluit verdeelregels productsubsidies. In de ASV wordt een aantal beleidsterreinen geregeld op grond waarvan subsidies kunnen worden verstrekt, sec wordt het beleidsterrein monumentenzorg daarin niet nadrukkelijk geregeld, wel wordt het beleidsterrein cultuur benoemd. Monumentenzorg valt binnen de scope van gemeentelijk cultuurbeleid in brede zin. Aangezien er nog geen nadere regels zijn vastgesteld waarin de criteria zijn opgenomen (o.a. verdeelregels) op grond waarvan deze subsidie verleend kan worden, vormt het subsidiëren op grond van de ASV een beletsel. Het verzoek dient daarom behandeld te worden als een verzoek om een eenmalige begrotingssubsidie. De Algemene wet bestuursrecht (artikel 4:23 lid 3, onder c, Awb) staat toe dat subsidies zonder wettelijke grondslag kunnen worden verleend indien in de begroting de subsidieontvanger en het bedrag waarop de subsidie ten hoogste kan worden vastgesteld vermeld staat. In bijgaand voorstel is een conceptsubsidiebeschikking opgenomen waarin nadrukkelijk wordt aangegeven dat het om een begrotingssubsidies gaat. De subsidie kan worden verleend (en bevoorschot) conform het restauratieplan van de Stichting. Om op de hoogte te worden gehouden van de vorderingen van de restauratie is tevens een rapportageplicht opgenomen. De vaststelling van de subsidie vindt plaats conform artikel 4:44 lid 2 van de Awb. In dit artikel is bepaald dat in dien bij wettelijk voorschrift geen termijn voor de vaststelling is bepaald wordt de aanvraag tot vaststelling ingediend binnen een de subsidieverlening te bepalen termijn. In de conceptbeschikking is uitgegaan van de termijn voor het voltooien van de reparatie met mogelijke uitloop van [2 a 4] weken. Beleid monumentenzorg Bij vaststelling van de Algemene Subsidieverordening Nieuwegein (ASV) is de Verordening Restauratie Gemeentelijke Monumenten ingetrokken. Hierdoor dient elke aanvraag t.a.v. monumenten momenteel ad hoc te worden beoordeeld. Door het ontbreken van een helder toetsingskader is beoordeling moeilijk transparant en inzichtelijk te maken. Om toekomstige subsidieaanvragen voor monumenten op een eenduidige wijze te kunnen afhandelen heeft het de voorkeur het beleidsveld monumentenzorg aan te laten sluiten bij de ASV. De huidige ASV biedt hiervoor aanknopingspunten. Er dienen dan heldere criteria en nadere regels opgesteld te
5/6 Raadsvoorstel 22 mei 2013
worden over de doelstelling, subsidiabele producten, en verdeelregels. Welke criteria opgesteld moeten worden om tot een zorgvuldige en transparante afhandeling van subsidieverzoeken bij monumenten te komen, en hoe deze criteria in de vorm van regels kunnen worden aangehaakt bij de ASV moet nader worden onderzocht. Dit maakt logischerwijs onderdeel uit van de beleidsnota Cultureel Erfgoed, die gelijktijdig met de bijna afgeronde Cultuurhistor :che Waard» inkaart aan de raad wordt voorgelegd ter vaststelling, zoals aangegeven in de begroting 2013. 11 Risico's Beschikking Stich ) ind n de Algemene Wet Bestuursrecht. In het besluit moet derhal e onderbouwd zijn waarom er wel of geen financiële bijdrage beschikbaar wordt gesteld. Onderzoek criteria monumentensubsidie Aan het voorstel te onderzoeken welke criteria t.a.v. een monumentensubsidie moeten worden opgesteld en hoe deze te koppelen aan de ASV, kleven geen risico's. 12 Bijlagen 1. 2. 3. 4. 5.
Concept raadsbesluit; Begrotingswijziging; Verzoek Stichting Ondersteuning Hervormd Vreeswijk; Amendement A l 2006-387; Achtergrondinformatie monumentenbudget.
burgemeester en wethouders,
drs. P.C.M, van Elteren secretaris
F.T.J.M. Backhuijs burgemeester
jwegein
Af^™
2 013-162
CONCEPT Raadsbesluit De raad van de gemeente Nieuwegein; overwegende dat restauratie van het dak van het Rijksmonument de Dorpskerk van groot belang is voor het behoud van het monument; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 16 april 2013; gelet op de Nota 'Uit de lengte of uit de breedte. Programma Cultureel Erfgoed 2005-2010', de Monumentenwet 1988 en de Algemene wet bestuursrecht;
besluit: 1.
Een eenmalige begrotingssubsidie van maximaal € 30.000,- te verstrekken uit de Algemene Reserve ten behoeve van de restauratie van het leien dak van de Dorpskerk te Vreeswijk. 2. In te stemmen met het onderzoeken welke criteria opgesteld moeten worden voor een zorgvuldige en transparante afhandeling van subsidieverzoeken bij monumenten. Dit besluit treedt in werking met ingang van de dag na die van de bekendmaking.
Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van 29 mei 2013,
De voorzitter,
De griffier,
