Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht 54 Haarlem, 14 augustus 2001 Onderw erp:
regiovisie geestelijke gezondheidszorg
Bijlagen: diverse
INHOUDSOPGAVE 1.
INLEIDING
1
2.
WAAROM REGIOV ISIES
1
3.
DE TOEKOMST VAN REGIOV ISIES
2
4.
DE REGIOVISIES GGZ
4
4.A. 4.B. 4.C. 4.D 4.E.
4 5 6 9 9
ACHTERGROND VAN DE SECTOR HET PROCES VAN DE REGIOVISIE GGZ DE INHOUD VAN DE REGIOV IISES GGZ SPECIFIEKE ONDERWERPEN HET V ERVOLG
5.
CONCLUSIES
10
6.
REGIONALE BESCHRIJVINGEN 6.A. De WZV-regio Het Gooi 6.B. De WZV sub-regio Amstelland en de Meerlanden 6.C. De WZV-regio Kennemerland 6.D. De WZV sub-regio Amsterdam-stad/Diemen 6.E. De WZV sub-regio Zaanstreek/Waterland 6.F. De WZV-regio Alkmaar
11 11 14 16 19 21 23
7.
VERSLAVINGSZORG
25
8.
ACTIEPUNTEN UIT DE REGIO’S PER THEMA IN SCHEMA
27
Afkortingen
29
Ontw erpbesluit
30
1. Inleiding Voor u ligt een voordracht voor de regiovisies Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Deze voordracht is het sluitstuk van een proces van anderhalf jaar, waarvoor u op 15 november 1999, met de vaststelling van de startnotitie, het officiële startsein gaf. Het is nu aan uw Staten om de zes regiovisies vast te stellen. Daar mee w ordt een duidelijke markering aangegeven in een doorgaand proces. Het afgelopen anderhalf jaar hebben zo’n 150 leden van de zes regiocommissies en tientallen w erkgroepleden met veel inzet gew erkt aan een gezamenlijke visie voor de GGZ in hun WZV (sub-)regio. Daar is men in geslaagd. In iedere NoordHollandse regio ligt een gezamenlijk document en alle regiocommissies gaan door. Zij zijn inmiddels bezig de uitvoeringsfase vorm te geven. In het afgelopen anderhalf jaar heeft het accent gelegen op de gezamenlijke visievorming. Nu geeft men aan verder te w illen met concrete actiepunten en een uitvoeringsgerichte structuur. Daar mee heeft het afgelopen anderhalf jaar bew ezen dat ook in de sector Geestelijke Gezondheidszorg samenw erking binnen een regiocommissie voor alle partijen meerw aarde oplevert. Tegelijk met deze regiovisies w ordt u gevraagd uw formele oordeel uit te spreken over de regiovisies Ouderenzorg. Zoals bekend zijn de regiovisies Lichamelijk Gehandicapten (LG) op 24 mei 2000 vastgesteld. De eerste NoordHollandse regiovisies, die voor de Verstandelijke gehandicapten (VG), werden 29 maart 1999 vastgesteld. In juli 2001 zal een voortgangsverslag w orden gepresenteerd van beide sectoren. De regiovisie Jeugdzorg is door uw Staten vastgesteld op 21 mei 2001. Op dit moment hebben w ij dus voor alle zorgsectoren -Verstandelijk Gehandicaptenzorg, Lichamelijk Gehandicaptenzorg, Jeugdzorg, Ouderenzorg en Geestelijke GezondheidsZorg - de opstelling van de eerste regiovisie achter de rug. De uitvoeringsfase, die de komende jaren zal gaan lopen, stelt nieuw e eisen aan het
proces. Eisen die voor een deel nog ontw ikkeld zullen moeten w orden. Een analyse van de processen in de verschillende sectoren geeft inzicht in de wijze w aarop de processen verlopen en in de richting w aarin het instrument regiovisie zich ontw ikkelt in Noord-Holland. Daarnaast hebben de landelijke ontw ikkelingen rond regiovisies (met name het w etsvoorstel Wet exploitatie zorginstellingen) hun invloed op de verdere ontw ikkeling van het instrument regiovisie. In deze voordracht nemen w ij de ruimte om de ontw ikkelingen te analyseren en te vertalen naar de Noord-Hollandse praktijk voor de regiovisies de komende jaren. Nadrukkelijk zijn dat ontw ikkelingsrichtingen die w ij in samenspraak met de regionale partners willen in zetten, maar w aar w ij ook onze verantw oordelijkheid voor het proces nemen. Deze voordracht bevat natuurlijk ook ons commentaar op de individuele regiovisies en het proces van het afgelopen anderhalf jaar. 2. Waarom regiovisies? In uw vergadering van 6 november 2000 heeft u besloten het ontw ikkelen, uitvoeren en onderzoeken van het regiovisieproces in de zorg in Noord- Holland structureel te ondersteunen. U maakte daar mee een beleidsinspanning die de voorgaande tw ee jaren op tijdelijke basis w as gefinancierd tot een structurele taak van de provincie. Aan uw besluit lag een voorstel van onze zijde (d.d. 27 juni 2000; 2000-18118) ten grondslag om de rol, die w ij de voorgaande tw ee jaren gespeeld hadden, in het zorgveld voort te zetten en tot een structurele, autonome taak te benoemen. Daar mee sloot de provincie Noord- Holland als één van de laatste provincies aan bij de overige provincies in Nederland. Regiovisie is een instrument, dat beoogt het regionale netw erk van zorg- en dienstverlening te verbeteren. De belangrijkste ontw ikkeling in de gezondheidszorg is dat zorgvragers een
steeds centralere plaats krijgen in het zorgproces. Dit betekent dat het niet langer voldoende is naar de aandoening of beperking te kijken, die iemand heeft, maar de cliënt en zijn/haar mogelijkheden en w ensen centraal te stellen in de vormgeving van de regionale zorg- en dienstverleningsstructuur. Die w ensen en mogelijkheden laten zich doorgaans niet inperken door de grenzen van een (sub-)sector, maar hebben betrekking op het leven dat een burger w il leiden. Dit betekent dat regiovisie niet kan ophouden bij de taak of missie van een (sub-)sector, een financier, een aanbieder of een gemeente. Door het centraal stellen van de zorgvrager is het onontkoombaar dat diverse partijen samenw erken. De regiovisie is hiervoor het platform. De eerste stap in het proces is een gezamenlijke visie van de partijen die in de regio het netw erk van zorg- en dienstverlening vormen. Voor de regiovisie zijn dat temminste de zorgvragers, de zorgaanbieders, het zorgkantoor, gemeenten en de provincie.
verstandelijk gehandicaptenzorg, lichamelijk gehandicaptenzorg, ouderenzorg, geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg. Dat is een pragmatische keuze omdat deze sectoren vanuit het verleden hun eigen dynamiek, doelgroep en (soms) w ettelijk kader hebben. Vanuit dit sectorale startpunt en het inhoudelijke uitgangspunt dat de integrale vraag van de cliënt centraal moet staan, zijn de afgelopen jaren de eerste sectorale regiovisies opgesteld. Aan de orde is nu, naast onderlinge afstemming binnen sectoren, de aansluiting en afstemming met andere partijen binnen en buiten de zorg. Wij zijn verheugd dat alle regiovisies aanzetten hiertoe bevatten.
De provincie speelt bij de opstelling een drievoudige rol:
Actuele landelijke ontwikkeling rond wetgeving, stelselherziening, deregulering De landelijke ontw ikkelingen blijven w einig doorzichtig. Nog steeds is er de w ens bij de landelijke politiek te dereguleren, terug te treden en kosten te beheersen. Tegelijk zijn er w achtlijsten en klachten over de kw aliteit van zorg en personeelsgebrek. Duidelijk is dat er veel geld naar de zorgsector toekomt in een poging wachtlijsten w eg te werken. Personeelsschaarste door uitstroom naar beter betaald w erk of banen met minder grote w erkdruk en te krappe opleidingscapaciteit w ordt daardoor een steeds belangrijkere bottleneck. In het kader van de deregulering is er opnieuw belangstelling ontstaan voor de basisverzekering en het gedachtegoed van Simons en Dekker. Daar mee w ordt de positie van de zorgkantoren, als uitvoerders van de AWBZ, impliciet ter discussie gesteld. Ondertussen schiet de modernisering van de AWBZ zoals verwoord in Zicht op zorg niet echt op, onder meer door de
· ·
·
U bent de partij die het proces initieert, vormgeeft en faciliteert met menskracht en middelen. U bent één van de vijf centrale partijen die tenminste de opstellers van de regiovisie zijn (naast de gemeenten, zorgvragers, zorgkantoren en zorgaanbieders). U heeft, na het opstellen van de gemeenschappelijke visie, de taak de visies vast te stellen, zonodig van kanttekeningen te voorzien en door te zenden naar de Minister van VWS.
Na de vaststelling bent u verantwoordelijk voor de uitvoering van die punten uit de regiovisies die u tot uw verantw oordelijkheid rekent. U blijft de partij die het proces vormgeeft en faciliteert met menskracht en middelen. In Noord- Holland is het regiovisieproces bij de opstelling ingestoken vanuit de van oudsher onderscheiden sectoren
2
3. De toekomst van de regiovisies Op de verdere ontw ikkeling van het regiovisieproces zijn tw ee factoren van invloed: - de landelijke ontw ikkeling rond wetgeving, stelselherziening, deregulering; - ontw ikkelingen uit de interactie tussen de deelnemers in de regio zelf;
onduidelijke positie van de zorgkantoren. Diezelfde zorgkantoren w orden door de minister w el opgezadeld met een fors aantal uitvoeringstaken: w achtlijstacties, bouw prioriteiten, meerjaren afspraken, kw aliteitsbeleid, zorgtoew ijzing en registratie. Daarbij w ordt deregulering door het ministerie vooral geïnterpreteerd als het formuleren van de opdracht en het regelen van beperkte financiële middelen. Waar het de bouw van voorzieningen betreft, heeft het Kabinet onlangs het concept van de Wet exploitatie zorginstellingen ( WEZ) goedgekeurd. Overigens met een negatief advies van de Raad van State. Deze w et moet de opvolger w orden van de Wet ziekenhuisvoorzieningen. In de concepttekst van de WEZ w ordt voor het eerst door het Rijk het instrument regiovisie nader uitgew erkt: ·
· ·
·
·
Men noemt de vijf partijen (gemeenten, zorgkantoren, vragers, aanbieders en provincie) die tenminste partij moeten zijn bij een regiovisie. De provincies en/of de vier grote steden (G4) zijn één van de vijf partijen. Tevens zijn de provincies/G4 verantw oordelijk voor de totstandkoming van een regiovisie. De regiovisie met eventuele afw ijkende meningen w ordt door de provincie/G4 naar het Ministerie van VWS gestuurd. Het instrument w ordt vooral gepositioneerd als afstemmingsinstrument voor het beleid van deelnemende partijen. De minister betrekt de uitkomsten van de regiovisies bij het opstellen van haar sectorale beleidskaders (ouderenzorg, gehandicaptenzorg, GGZ, jeugdzorg).
De provincies en de vier grote steden benadrukken, via het IPO, in hun advies aan de Tw eede Kamer dat regiovisie een richtinggevend kader moet zijn voor alle deelnemers. Provinciale staten zouden het punt moeten zijn w aar het opstellingsproces formeel w ordt afgerond door de visies vast te stellen. Het is aan de Minister van VWS om “knopen door te
3
hakken” daar w aar provinciale staten constateren dat er geen regionale overeenstemming is bereikt. Samenvattend is de richting van het rijksbeleid t.a.v. de zorgsector niet eenduidig. Wel w ordt regiovisie als instrument voor het eerst door de rijksoverheid als instrument benoemd. In de concepttekst van de WEZ staat regiovisie genoemd als een kader waarvan vooral een morele binding moet uitgaan naar de regionale partijen. Daarnaast hebben de regiovisies invloed op de sectorale beleidskaders van het Rijk. De provincie heeft een rol als partij in het regiovisieproces en is organisator van het proces. Daarmee sluit de conceptwettekst grotendeels aan bij de praktijk die in Noord-Holland reeds enige jaren gebruikelijk is. Ontwikkelingen uit de interactie tussen de deelnemers in de regio zelf Ondanks dat regiovisies nog geen w ettelijk vastgelegde status hebben, groeit het enthousiasme voor deze overlegvorm bij de regionale deelnemers. In geen enkele regio en in geen enkele sector in NoordHolland is de afgelopen jaren een deelnemer uitgestapt. Met name partijen uit de sectoren zelf refereren bij hun planvorming steeds vaker aan de regiovisie. De positie van de deelnemers verschilt per sector. In de GGZ zoeken gemeenten nog vaak naar hun positie in dit netw erk en hun taak en verantw oordelijkheid voor deze groep, soms lastige, burgers. Andere partijen hebben de afgelopen periode grote betrokkenheid bij het proces getoond. In alle regiovisies w ordt de netw erkvorming, met name met partijen van buiten de zorg (de verbreding) gew aardeerd. Ook komen er bew egingen op gang tussen de verschillende sectoren. Enerzijds rond groepen zorgvragers waarvoor men een taak heeft, zoals oudere psychiatrische patiënten, licht verstandelijk gehandicapten met gedragsproblematiek, mensen met nietaangeboren hersenletsel. Anderzijds rond knelpunten, w erkvelden, relatienetw erken die men gemeenschappelijk heeft, op
terreinen van w onen, vervoer, arbeid, maatschappelijke participatie. In veel regio’s zijn er verkenningen tussen regiocommissies naar gemeenschappelijke elementen. Veelal geïnitieerd door voorzitters van regiocommissies. Men zoekt daarbij vooral naar efficiënte grensoverschrijdende samenw erking. Er w orden nieuw e structuren ontw ikkeld en bv. w erkgroepen ingesteld rondom thema’s als w onen en dienstverlening, w erk en inkomen, vervoer. Een element hier in is de zoektocht naar een goede uitvoeringsgerichte organisatie en w erkstructuur voor de uitvoering van de actiepunten en de monitoring van de ontw ikkelingen na het opstellen van de visies. Vaak vallen hier opmer kingen als pragmatisch, geen bureaucratie, concreet, uitvoeringsgericht, initiërend en aanjagen.
de heilzame w erking van vermaatschappelijking. De lessen uit deze perioden keren terug in de huidige praktijk van vermaatschappelijking in de GGZ. Van oudsher heeft de GGZ een fors intramuraal accent w aarbij begrippen als bescherming van de maatschappij, bescherming van de patiënt tegen zichzelf en genezing een grote rol spelen. Mede daardoor w ordt de sector veelal gedomineerd door grootschalige aanbieders met hun eigen overlevingsdynamiek. Anderzijds is er de afgelopen jaren veel veranderd bij de grote instellingen. Onder andere door deconcentratie van grote Algemeen Psychiatrische Ziekenhuizen (APZ-en) en de vorming van Multifunctionele Eenheden ( MFE’s) die tegenw oordig GGZ-centra w orden genoemd.
Samenvattend is er een groeiende consensus over waarde en betekenis van regiovisies. De uitdaging is nu om een efficiënte regionale uitvoeringsstructuur te ontw ikkelen die concrete resultaten mogelijk maakt.
Tot slot vor men psychiatrische patiënten een doelgroep die gestigmatiseerd w ordt door slechts een klein deel van de populatie. Een beeld dat des te makkelijker kon ontstaan omdat men jarenlang ver van de maatschappij heeft geleefd. Onbekend maakt onbemind.
4
Bij de start van het regiovisieproces in de GGZ troffen partijen elkaar aan de regiovisietafel die de afgelopen jaren niet intensief met elkaar w aren opgetrokken, om een visie te schrijven over een doelgroep w aar het accent nog sterk ligt op de zorgkant. In sommige regio’s lagen er bovendien nog de gevoeligheden van mislukte fusiepogingen tussen GGZ aanbieders.
De regiovisies GGZ
4.A. Achtergrond van de sector De GGZ in Noord-Holland kent een beperkt verleden w aar het gaat om planning en gezamenlijke visievor ming. De laatste grote planningsinspanning van de provincie is “Een visie op de Geestelijke Gezondheidszorg in Noord-Holland, actualisatie provinciaal plan voor de Geestelijke Gezondheidszorg” uit 1995. De Noord- Hollandse GGZ heeft als één van de eerste sectoren getracht haar doelgroep terug naar de maatschappij te brengen. In de jaren ‘60 en ’70 met de anti-psychiatrie, in de jaren ‘80 en ’90 vooral met het “Amsterdams model”. Zo werd het Provinciale Ziekenhuis in Santpoort verzelfstandigd en ontmanteld. Ervaringen met deze processen hebben binnen de psychiatrie geleid tot scepsis over de bereidheid van de samenleving (ex-)GGZ cliënten te ontvangen en over
4
De regiovisies die zijn afgeleverd weerspiegelen dit. Er is veel aandacht voor de interne structuur en afstemming binnen de sector. Veel tijd en energie zijn opgegaan aan het beter leren kennen en begrijpen van elkaar. Vanuit deze achtergrond is er met deze visies binnen de GGZ in Noord-Holland een forse stap gezet op w eg naar vermaatschappelijking en integraliteit. Een stap die soms nog niet uitmondt in een uitgebreid scala aan actiepunten. Wij zijn
De belangrijkste zijn: · Is de regiovisie inderdaad door de vijf betrokken partijen opgesteld? · Is de inbreng van de vijf partners in het proces evenredig gew eest? · Zijn de achterbannen betrokken gew eest? · In hoeverre heeft men naast deze vijf partijen de zogenaamde aanpalende beleidsvelden als w onen en w elzijn betrokken? · Leidt het proces tot concrete oplossingen?
meeste regiocommissies de eerstelijns GGZ (huisartsen, eerstelijns psychologen en het Maatschappelijk Werk) goed vertegenw oordigd zijn. Sectorale en regionale verschillen in de inzet van de partijen zullen er altijd blijven. Over het algemeen viel in een ger ingere belangstelling van gemeentelijke zijde te constateren, ondanks de vaak grote individuele betrokkenheid. Iedere partij heeft in het proces de ruimte gehad om de achterban te raadplegen. De resultaten daarvan zijn in de laatste fase van het schrijven verwerkt in de visies. De inbreng van de patiënten/consumenten bij de start van het proces w as een knelpuntenanalyse, die in veel commissies een grote rol heeft gespeeld. Er moet nagedacht w orden over de inbreng van de vraagzijde in het uitvoeringstraject. In alle visies w orden ook de relaties met aanpalende zorgsectoren en andere maatschappelijke sectoren benoemd. Veelal w orden gezamenlijke standpunten en intenties geformuleerd. Dit is een noodzakelijke stap naar concretisering in actiepunten. Alle partijen geven aan snel door te w illen gaan en actiepunten te w illen formuleren dan w el actiepunten verder uit te w erken naar concrete projecten. Onder de paraplu van de regiocommissie worden hiertoe veelal w erkgroepen opgericht om de concrete punten uit te voeren. Deze (kleine) w erkgroepen bestaan bv. uit vertegenw oordigers uit de regiocommissie, plus experts op bepaalde terreinen. Ook zijn begeleidingcommissies voor regionale onderzoeken w erkzaam. Veel regiocommissies organiseren ook bijeenkomsten om zorg onder de aandacht te brengen en input en draagvlak te verkrijgen voor hun activiteiten.
Concluderend mogen w e constateren dat het alle regio’s gelukt is om een proces te ontw erpen, dat aan deze criteria voldoet. In alle regiocommissies is een gemeenschappelijk en richtinggevend document voor de regionale zorg gerealiseerd, w aarin de zorg in breder perspectief wordt geplaatst. Aan alle regiovisies hebben de vijf minimaal vereiste partijen deelgenomen. Verheugend is bovendien dat in de
Op dit moment zien w e dat partners in de regio, die tot voor kort niet met elkaar, of met zorg te maken hadden, elkaar vinden in een gezamenlijke gerichtheid. En dat is de grootste w inst van het afgelopen jaar: constructieve nieuw e netwerkvorming met als inzet de ommezw aai naar vraaggestuurde zorg. 4.C. De inhoud van de regiovisies Wij hebben een inventarisatie en een clustering gemaakt van de inhoudelijke
evenw el vol vertrouwen dat dit in de komende tijd w el zal gaan gebeuren. 4. B.
Het proces van de regiovisie GGZ Vanuit de provincieorganisatie is het proces rond de regiovisie GGZ de afgelopen tw ee jaren vormgegeven door een projectteam van een projectleider, drie regiomederw erkers en een ondersteuner. Structureel betrof het een inzet van 3,6 Fte. Het budget voor het proces w as ƒ 540.000,- . In de zes regio’s zijn zo’n 150 vertegenw oordigers van zorginstellingen, gemeenten, cliëntenorganisaties, gemeenten, huisartsen en eerstelijns psychologen etc… direct betrokken gew eest in de regiocommissies, w erkgroepen en schrijfgroepen. In voorjaar van 2001 zijn in de 6 regio’s de regiovisies voor GGZ door de regionale partners afgerond. De vaststelling geeft uitsluitsel op de vraag of de race naar het einddoel op de juiste w ijze gelopen is? In de startnotitie GGZ is in het toetsingskader een aantal punten opgenomen voor de beoordeling van dit proces.
5
thema’s uit de regiovisies. Hieronder gaan we in op de centrale thema’s. Deze hebben w e in volgorde geordend vanuit het gebruikersperspectief. Wat zijn de basisbehoeften? Per thema en per regio hebben w ij een overzicht gemaakt van relevante actiepunten dat als naslagw erk is bijgevoegd. Daarnaast treft u natuurlijk een omschrijving aan van de processen in de zes regio’s. Hier bespreken w ij de visies van uit de thematische indeling. Een thematische indeling vanuit de vraag van de cliënt Eigen aan regiovisie is de centrale plaats van de cliënt. Wij behandelen de inhoud van de regiovisies vanuit dit vertrekpunt. Vanuit dit perspectief is het eenvoudig een overzicht samen te stellen w at een cliënt – welke cliënt dan ook - als basisbehoefte nodig heeft. Onze indeling w ordt dan als volgt: · · · · · · ·
De cliënt als vertrekpunt Wonen Welzijn Vervoer Zorg Informatie en advies Arbeid, dagbesteding, scholing en inkomen
Onder deze kopjes laat de “ongedeelde zorgvraag” van cliënten zich opdelen in concrete thema’s. Ook de onderw erpen en specifieke aandachtsgebieden w aarvoor in de startnotities aandacht is gevraagd, komen veelal onder deze paragrafen aan de orde. Daar w aar dat dienstig is, zijn ook de doelgroepen Lichamelijk Gehandicapten, Verstandelijk Gehandicapten (verder kortw eg Gehandicaptenzorg genoemd) en Ouderen in onze analyse betrokken. De cliënt als vertrekpunt In alle regio’s is een gemeenschappelijke visie geformuleerd, die cliënten en hun wensen en behoeften centraal stelt. In elk document pleit men voor keuzevrijheid en voldoende keuzemogelijkheden. Er moet aandacht zijn voor de diversiteit van de
6
doelgroep in leefstijl, w oonvoorkeur en zorgvraag. Een pleidooi voor de betrokkenheid en de participatie van de cliënt zelf past hierbij. Er is duidelijk het besef dat een “ongedeelde zorgvraag” vereist dat er een ongedeeld en samenhangend aanbod wordt gemaakt dat breder is dan de GGZ alleen. Vaak heeft men het over het maatschappelijk steunsysteem. Samenw erking en afstemming van de aanbieders van w onen, w elzijn en arbeidsrehabilitatie is de logische consequentie en w ordt in alle documenten dan ook genoemd. Op dit moment ligt de nadruk evenw el op de w ijze waarop het GGZ-aanbod zich moet organiseren om de onderlinge samenw erking te realiseren als stap op w eg naar integraliteit. Opvallend is dat in de meeste visies weinig staat over de w ijze waarop men die individuele zorgvraag te w eten komt en vertaalt naar beleidsvoornemens. Uit de gehandicaptensector zijn systemen als “personal future planning” en hulpvraagverduidelijking bekend, die in toenemende mate de basis vormen van w at aanbieders organiseren en aanbieden. In de regiovisies GGZ zijn hiertoe onderzoeksvragen opgenomen in de aanbevelingen. In de nadere vormgeving van de vraagsturing is veel te w innen door samenw erking tussen de verschillende sectoren . - Vanuit de provincie zullen we op dit punt inspelen in de Notitie Zorgvraagonderzoek.Wonen Het thema w onen speelt een hoofdrol in alle regiovisies. De w oonomgeving is immers de centrale plek w aar welzijn en zorg w orden gerealiseerd. De formulering verschilt, maar de intentie is een lokale sociale infrastructuur te verwezenlijken, die voor iedereen geschikt is. Verder wordt er ingegaan op de kw antitatieve tekorten aan w oningen. In de GGZ gaat het veelal om tekort aan contingenten en geringe bereidheid (ex-)GGZ cliënten te huisvesten. De voorgestelde oplossingen liggen dan ook meestal in een pleidooi voor grotere contingenten voor speciale doelgroepen.
Hier ligt een belangrijke taak voor de gemeenten en w oningbouwcorporaties. Ook in de gehandicaptenzorg en ouderenzorg speelt dit onderw erp. Hier speelt ook vaak de geschiktheid van woningen een rol. Een integrale regionale aanpak ligt voor de hand. -Vanuit de provincie spelen we hierop in door afstemming met het ISV-proces en door het sociale aspect nadrukkelijk onderdeel te maken van streekplanontwikkeling. In het streekplan wordt ook een k wantitatieve vertaling van de woningbehoefte opgenomen. Welzijn Het bevorderen van w elzijnsaanbod en van preventieve activiteiten w ordt overal nagestreefd. Men w enst vooral het gemeentelijk beleid op dit punt te versterken. Op landelijk niveau is hierover een convenant afgesloten tussen de gemeenten (VNG), de RIAGG’s, GGD-en, Binnelandse Zaken en VWS over de ontw ikkeling van Openbare Gezondheidszorg (OGZ). Onderdeel hiervan is de Openbare GGZ waarbij de GGD-en een belangrijke taak krijgen. Welzijnsachtige activiteiten hebben een preventieve w erking op de vraag naar zorg wordt in alle visies vastgesteld. In de actiepunten is veel vraag naar onderzoek over het w elzijnsaanbod en naar de ontw ikkeling van systematische preventie. Familie, maatschappelijke organisaties en de eerstelijns GGZ w orden veelal opgevoerd als schillen om de cliënt die hulp en ondersteuning bieden alvorens de GGZ ingezet w ordt. Deze schillen w orden vaak geduid als het “ maatschappelijk steunsysteem”. Men onderschrijft het belang van dit systeem. Ook voor de terugkeer in de maatschappij. Gerichte acties voor intensivering van de relaties met maatschappelijke organisaties zijn nog niet geformuleerd. Ook aan de preventieve taak van de GGZ, met name de RIAGG’s in het kader van het convenant w ordt weinig aandacht besteed. Vanuit de gedachte dat het bij w elzijn gaat om instellingen die burgers ondersteunen bij het zelfstandig leven, ligt
7
gecombineerde actie naar deze organisaties vanuit de diverse sectoren voor de hand. -Vanuit de provincie spelen we hierop in door de relatie met ons sociaal beleid(-s kader) en door in de jaarprogramma’s van de steunfuncties activiteiten hierover op te nemen.Vervoer Vervoer wordt alom gezien als belangrijke voorwaarde voor zelfstandigheid in de Ouderenzorg en Gehandicaptenzorg. In de GGZ is vervoer geen onderw erp van betekenis. Wel zijn er opmerkingen over de relaties tussen de kosten van vervoer en maatschappelijke participatie. Samenw erking tussen regiocommissies Ouderenzorg en gehandicaptenzorg op dit onderw erp ligt voor de hand. Betrokkenheid vanuit de GGZ minder. -Vanuit de provincie spelen we hierop in door de relatie met de provinciale verantwoordelijkheid voor het collectieve vervoer-. Zorg De discussie in de zorg w ordt gedomineerd door de w achtlijsten in de zorg. Ook in de GGZ w orden capaciteitstekort en w achttijden veelvuldig als knelpunt benoemd. Veelal gaat het om vormen van ambulante hulpverlening. De directe aanpak van de w achtlijsten w ordt landelijk aangestuurd. Zorgkantoren/zorgverzekeraars verdelen jaarlijks de extra volumemiddelen die de Rijksoverheid beschikbaar stelt. Soms als uitkomst van meerjarenafspraken. Soms in het kader van w achtlijstacties. Op regionaal niveau w ordt het volume aan zorg geregeld in productieafspraken tussen zorgkantoren en aanbieders. We constateren dat in alle regio’s een toenemende bereidheid bestaat tot afstemming en het bespreken van de aanw ending van extra volume middelen in het brede gremium van de regiocommissie. Nu de landelijke overheid eindelijk meer geld de zorgsector insluist komt het gebrek aan personeel als knelpunt naar voren. Het gaat zow el om verplegend personeel als om artsen. In alle regio’s onderneemt men acties om de instroom
en de doorstroom van personeel te bevorderen en uitstroom te beperken. Een onderw erp dat zich zeer leent voor een integrale regionale aanpak. In alle regio’s zet men zich in voor een verdergaande flexibilisering en vernieuw ing van het aanbod. Het gaat daarbij om meer tijdelijke en kortdurende opvangmogelijkheden en vergroting van de mogelijkheden voor ambulante ondersteuning. Daarnaast is er de eerder genoemde verdere uitbouw van samenw erking tussen GGZ-aanbieders. Soms kiest men voor netw erkorganisaties. In andere regio’s zijn GGZ-centra als integratiemodel opgericht of worden nu ontw ikkeld. Het gaat altijd om integratie tussen intramurale psychiatrische zorg, kortdurende psychiatrische zorg in algemene ziekenhuizen, ambulante hulpverlening en beschermd w onen. Samenw erking met andere sectoren en aanpalende dienstverleners (de huisartsen, het AMW, de eerstelijns psychologen, de ouderenzorg en jeugdhulpverlening) komt nog maar mondjes maat van de grond. Zoals gezegd w orden preventie en de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) en taken van de GGD en de RIAGGS w orden beperkt uitgew erkt. Samenw erking op het gebied van de zorgverlening tussen de GGZ , Ouderenzorg, Jeugdzorg en Gehandicaptenzorg ligt vooral voor de hand w aar doelgroepen de sectoren overlappen en daardoor tussen de w al en het schip dreigen te vallen zoals bijvoorbeeld bij ouderen met psychiatrische problematiek, lichtverstandelijk gehandicapten met gedragsproblematiek en mensen met NietAangeboren Hersenletsel ( NAH). Voor de ouderenpsychiatrie geldt overigens dat hier nu in meerdere regio’s w erkgroepen zijn ontstaan. - Vanuit de provincie wordt binnen de provinciale inspanningen rond regiovisies, onder andere door het programmamanagement, afstemming rond overlappende (sub-)doelgroepen geregeld-
8
Informatie en advies Het kunnen formuleren van de juiste hulpvraag en het vinden van de juiste hulp zijn in iedere regiovisie een “hot-items”. De voorstellen voor informatiepunten, w ebpages, voorlichtingfolders, adviseurs en consulenten zijn legio. Het gaat daarbij om toegang tot de zorg (indicatie en zorgtoew ijzing). Daarnaast gaat het over kennis van w at er te krijgen is en verduidelijking van de hulpvragen alvorens het circuit in te gaan (vraagverduidelijking en zorgrealisatie). Voor vraagsturing en een goede toegang tot de zorg is dit een essentieel thema. De initiatieven buitelen over elkaar heen. Tegelijk constateren w ij binnen de GGZ een groot gebrek aan geordende gegevens, bijvoorbeeld over capaciteiten, geldstromen en w achtlijsten. Samenw erking vanuit alle sectoren op dit thema biedt de mogelijkheid een heldere regionale informatiestructuur te ontw ikkelen. -In het kader van de diverse sectorale zorgvernieuwingsregelingen zijn de afgelopen jaren tal van informatieprojecten gesubsidieerd.Arbeid, dagbesteding, scholing en inkomen Het betreft hier het brede thema: w at doe je als je niet thuis bent? Naast een goede w oonomgeving met een adequate ondersteuningsstructuur zijn zinvolle bezigheden in een andere context dan de w oonomgeving belangrijk om een prettig leven te kunnen leiden. Enerzijds omdat men daar mee nieuw e maatschappelijke netw erken aanboort, anderzijds omdat het kan bijdragen aan maatschappelijke rehabilitatie en zingeving aan het leven. In de GGZ w orden arbeid en inkomen als middel naar vermaatschappelijking veelvuldig genoemd. Een goed inkomen maakt deelname aan maatschappelijke activiteiten immers beter mogelijk. De relaties tussen de GGZ en de arbeidsrehabilitatie w orden dan ook vaak genoemd. Concrete actiepunten ontbreken. Bij scholing gaat het vooral om de overgang van het speciaal onderw ijs naar arbeid. Onderw erpen die vooral in de
Jeugdzorg en de Gehandicaptenzorg en de Jeugdpsychiatrie een rol spelen. Directe samenw erking op dit thema ligt vooral voor de hand voor de jeugdzorg en de gehandicaptenzorg op het gebied van scholing en onderw ijs. Arbeid en arbeidsrehabilitatie lijkt een onderw erp waar de gehandicaptensector en de GGZ kunnen samenw erken. Dagbesteding is een onderw erp w aar zinnige samenw erking tussen GGZ, ouderenzorg en gehandicaptenzorg zich aan dient. -Vanuit de provincie wordt een programma rond gezond werk en dagbesteding ontwikkeld en is er in het provinciale arbeidsmarkt beleid aandacht voor zorgvragers als groep op de arbeidsmarkt. Een groot voorbeeldproject in dit kader zal het project op het landgoed Beeckesteijn worden. Ook wordt het concept van zorgboerderijen gestimuleerd.4. D.
Specifieke onderwerpen
Veslavingszorg In de startnotitie GGZ is voor de Verslavingszorg aangegeven dat dit een bovenregionaal onderw erp is dat de provincie zal oppakken. Daartoe is er een provinciale w erkgroep in het leven geroepen met vertegenw oordigers uit de provincie van de vijf regiovisie partijen. In hoofdstuk 8 van deze voordracht vindt u een beschrijving van dit bovenregionale onderw erp. De w erkgroep heeft met veel enthousiasme het “Ontw ikkelingskader Verslavingszorg” opgesteld en aan de regiocommissies ter hand gesteld. Uit de regiovisies blijkt dat alleen in het Gooi gerichte actiepunten rond dit onderw erp in de regiovisie zijn opgenomen. Wij zijn van mening dat verslavingszorg een belangr ijk onderw erp is dat w ij in de uitvoeringsfase opnieuw bovenregionaal zullen oppakken. Kinder- en jeugdpsychiatrie In de startnotitie is vastgelegd dat visievorming voor deze doelgroep onderdeel uitmaakt van de jeugdzorg. Wel wordt in alle regiovisies aandacht besteed
9
aan de ontw ikkelingen en de relaties tussen volw assenen psychiatrie en jeugdpsychiatrie. 4. E. Het vervolg Zow el de landelijke ontw ikkelingen, de trends uit de processen zelf als uw opvatting dat het ontw ikkelen, uitvoeren en onderzoeken van regiovisies een structurele provinciale taak is, maakt dat wij de komende tijd in zullen zetten op het ontw ikkelen van een goede uitvoeringsstructuur in alle sectoren en alle regio’s. Uiteraard doen w e dit in samenspraak met de regio’s en sluiten w e aan op hetgeen al in gang is gezet. Uitgangspunten daarbij zijn: · · · ·
Ruimte voor regionaal en sectoraal initiatief bij de vormgeving; Bevordering van intersectorale samenw erking; Bevordering van samenw erking met “niet-zorg”-partners; Een structuur die flexibel en niet bureaucratisch is en die gericht is op concrete doelen.
De lijn die w ij daar bij w illen inzetten is regionale samenw erking op thematische dossiers. In de bovenstaande analyse hebben w ij een aantal thema’s genoemd waar wij voordeel zien in intersectorale samenw erking. Dit voordeel ligt vooral in het benaderen, beïnvloeden en betrekken van partijen van buiten de zorg. Wij denken hierbij aan woningbouw corporaties, welzijnsinstellingen, vervoersmaatschappijen, de arbeidsreïntegratiebedrijven, delen van de gemeentelijke organisatie etc. Bij een uitvoeringsstructuur valt te denken aan het inrichten van intersectorale werkgroepen w aar leden uit diverse sectorale regiocommissies zitting in hebben en die aan hun regiocommissies terugmelden. Ook dient nagedacht te w orden over een evenw ichtige inbreng van alle partijen in dat proces. Met name de rol van
gemeenten (betrokkenheid) en de zorgvraagvertegenw oordigers (financiering) vraagt extra aandacht. Het komend half jaar zal deze lijn met de regiocommissies verder uitgew erkt worden. Daarna zullen w ij de ontw ikkelingen samenvatten in een notitie die w ij met uw commissie ZWC w illen bespreken als onderdeel van de tussenevaluatie w aartoe u op 6 november 2000 besloot in het kader van de structurele financiering van de inspanningen rond regiovisies. 5. -
-
-
-
-
10
Conclusies In alle regiocommissie is het proces goed verlopen, partijen zijn nader tot elkaar gekomen en er liggen gezamenlijke visies; In alle visies is vraagsturing het leidend thema; Groeiende consensus over de functie en positie van de regiocommissie bij de regionale partijen; Met de inzet van een projectleider, drie regiomedew erkers en een ondersteuner en een budget van ƒ 80.000,- is een proces op gang gebracht w aar zo’n 150 vertegenw oordigers uit de GGZ aan hebben deelgenomen; Alle commissies w illen verder, w aarbij er een “Hang naar aan de gang” valt te constateren: men w il de voornemens concretiseren; De gedachtevorming over een adequate uitvoeringsstructuur is ook in de regiocommissies nog niet afgerond; Belangrijke lijn in deze gedachtevorming is samenw erking van sectorale regiocommissies rond concrete thema’s vraagsturing, w onen, welzijn, vervoer, zorg, informatie, arbeid en inkomen; De provincie speelt een actieve rol bij het verder vormgeven van de uitvoeringstructuur; Er moet verder gedacht w orden over de manier w aarop de vraagzijde een actieve en gelijkw aardige rol in de uitvoering kan spelen;
-
In het najaar w ordt een notitie rond dit onderw erp besproken met de statencommissie ZWC.
6.
Regionale beschrijvingen
6.A
WZV regio Het Gooi
Proces De regiocommissie GGZ in het Gooi heeft de afgelopen veertien maanden een regiovisie opgesteld met actiepunten voor het komende jaar. Per actiepunt heeft zich een initiatiefnemer aangemeld en is aangeven w elke partijen er minimaal bij moeten w orden betrokken. Tevens zijn er afspraken gemaakt over de bew aking van de voortgang. Participanten De opkomst van de verschillende partijen is goed te noemen. Na een w at moeizame start zit de vaart er goed in en is de betrokkenheid toegenomen. Tussentijds, door de w isseling van secretaris, liep het proces wat vertraging op. Niet iedereen in de regiocommissie w ilde zover gaan dat er actiepunten in de regiovisie w erden opgenomen. De voorzitter heeft iedereen over de streep kunnen trekken en de commissie zover gekregen dat er ook initiatiefnemers van de actiepunten in de regiovisiedocument zijn opgenomen. Zorgvragers De vertegenw oordiging van de zorgvragers loopt goed. Het RPCP heeft een actieve GGZ-w erkgroep en dat is duidelijk te merken tijdens de regiocommissie vergaderingen. Ook tijdens de achterbanraadplegingen w as er een grote actieve deelname van de zorgvragers. Zorgaanbieders In de regio Gooi en Vechtstreek is in overleg met de GGZ-zorgaanbieders besloten om niet de koepel van zorgaanbieders, maar de GGZzorgaanbieders zelf deel te laten nemen in de regiocommissie. Gemeenten De bestuurlijke en ambtelijke vertegenw oordiging van gemeenten is goed. Om de gemeentelijke betrokkenheid bij de regiovisie GGZ te vergroten heeft een afvaardiging van de regiocommissie in
11
het w ethoudersoverleg een toelichting gegeven. Zorgkantoor Ook het zorgkantoor w as actief en betrokken in het regiovisieproces. Het zorgkantoor is bij de uitvoering van een aantal actiepunten betrokken, echter geen initiatiefnemer. Er is gekozen om aan te sluiten aan de bestaande overlegstructuur. In de drie circuitoverleggen, w aar de zorgvragers vaste overlegpartners zijn, zijn de stand van zaken en de knelpunten besproken. Het onderdeel OGGZ (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg) is ook in een bestaand overleg besproken. Voor de verslavingszorg is aan aparte w erkgroep in het leven geroepen. Voor de verbreding van het draagvlak zijn tw ee achterbanraadplegingen gew eest. In maart is de definitieve versie gepresenteerd aan de achterban. Bij deze bijeenkomsten zijn onder ander het steunpunt mantelzorg, het algemeen maatschappelijk w erk, leden vanuit de regiocommissie ouderenzorg, woningbouw corporatie en de arbeidsvoorziening aanw ezig gew eest. In de regio zijn ontw ikkelingen w aarbij het intersectoraal oplossen van knelpunten wordt opgepakt. De voorzitters van de regiocommissies ouderenzorg, lichamelijk en verstandelijk gehandicapten en GGZ zijn bij elkaar gekomen. In de eerste gezamenlijke bijeenkomst van de vier regiocommissies stonden de dw arsverbanden uit de regiovisies centraal. Dit kan als start w orden gezien voor een meer intersectorale aanpak in de regio. Inhoud De eerste zin van de visie geeft het vertrekpunt helder w eer: “In de regiovisie GGZ Gooi en Vechtstreek is volw aardig burgerschap het vertrekpunt voor een samenhangende visie op Geestelijke Gezondheidszorg w aarin de cliënt centraal staat.
De uitgangspunten van de regiovisie zijn: · Participatie · Vraaggerichte/vraaggestuurde zorg · Vermaatschappelijking · Doelmatigheid en doeltreffendheid · Samenhang Aan de hand van het zorgvraagonderzoek wordt een beschrijving gegeven van de regio, inclusief GGZ-aanbod. Hier komt ook de stand van zaken rondom allochtonen en de zorgw ekkende arbeidsmar kt voor verplegend en verzorgend personeel aan de orde. Ook wordt stilgestaan bij de nieuw bouw van GGZ-voorzieningen . Eerstelijn De huisartsen zijn vanaf de tw eede bijeenkomst in de regiocommissie vertegenw oordigd. De samenw erking en afstemming met de eerstelijn w ordt opgepakt. Bij de uitw erking van het actiepunt ‘eerstelijn’ zullen de eerstelijns psychologen en het algemeen maatschappelijk w erk worden betrokken. ouderenpsychiatrie In de knelpunten komt de verkeerde bedproblematiek naar voren. Een ander knelpunt is ook het ontbreken van specifiek aanbod voor oudere allochtonen en asielzoekers. Het onderdeel ouderenGGZ is tevens opgenomen in de regiovisie ouderenzorg. Bekeken zal w orden hoe de ouderenpsychiatrie, opgepakt kan w orden, bij voorkeur meegenomen in de intersectorale ontw ikkelingen in de regio. Kinder- en jeugd psychiatrie Naast de korte beschrijving van het aantal jeugdigen met psychische problemen is er niets opgenomen over de kinder- en jeugd-psychiatrie. In de toekomst zal de met name de overgang van jeugd naar volw assenen meer aandacht moeten krijgen. Gelet op de relatie met de jeugdhulpverlening en de provinciale taken op dit gebied, zal de provincie hier actie op ondernemen. Verslavingszorg en OGGZ Het Ontw ikkelingskader Verslavingszorg is uitgew erkt in een brede regionale werkgroep. Voor de OGGZ heeft de stuurgroep vangnet en advies de
12
knelpunten aangegeven. Van beide onderw erpen zijn actiepunten opgenomen (actiepunt 6 + 7). Actiepunten In de regiovisie staan tien actiepunten beschreven, met initiatiefnemer: 1. Het zorgdragen voor voldoende (beschermde) w oonruimte voor (ex)psychiatrische patiënten. Het ligt voor de hand het actiepunt “w onen” door de integrale w erkgroep onder leiding van de voorzitters op te pakken. 2. Gemeenschappelijke visie op dagbesteding en het gezamenlijk omzetten van deze visie in acties → initiatiefnemer: DAC/WESPP 3. Bij het actiepunt GGZ en eerstelijn wordt gestart met het opzetten van een structurele manier om met elkaar kennis te maken. Daarna w ordt de grens tussen eerste en tw eedelijn vastgelegd. → initiatiefnemer: Sy mforagroep 4. Participatie van de cliënt op instellingsniveau en individueel niveau. → initiatiefnemer: RPCP 5. Kw aliteit van zorgverlening. Men w il meer vraaggericht w erken en tevens kw aliteitspanels instellen → initiatiefnemer: Sy mforagroep 6. Het opr ichten van een regionaal OGGZ-platform en het maken van een convenant en een beleidsplan. → initiatiefnemer: gemeente Hilversum 7. Verslavingszorg: het organiseren van structureel overleg over en het ontw erpen van zorgprogramma’s voor de dubbele diagnose cliënten. → initiatiefnemer: Jellinek G&V Drie van de actiepunten w orden in de drie circuit-overleggen opgepakt. 8. Kortdurende behandeling pakt het ontw ikkelen van preventieprogramma’s gericht op risicogroepen op. Ook w orden er consultatieprogramma’s voor de 1e lijn ontw ikkeld. 9. Voor de langdurig zorg-afhankelijken wordt een regionale indicatiestelling gerealiseerd. 10. Het circuit-ouderen zal de consultatievragen van verzorgings- en
verpleeghuizen inventariseren en meerzorgprojecten verder initiëren. Toekomst Er zijn afspraken gemaakt over het bew aken van de voortgang. Uitgesproken is dat de regiovisie een raamw erk is van voorgenomen beleid, w aarop partijen elkaar kunnen aanspreken en aangesproken kunnen w orden. Elk van de vijf partijen neemt zich vanuit haar eigen verantw oordelijkheid voor om de voorstellen voor actie te realiseren. De regiocommissie zal tw eemaal per jaar bij elkaar komen om de acties in het kader van de regiovisie te monitoren. Daarnaast wordt gedacht aan thematische bijeenkomsten. Speciale aandacht zal hierbij w orden besteed aan de integrale benadering. Jaarlijks w ordt besloten w elke plannen het komend jaar in uitvoering w orden gebracht. De agendacommissie is aanspreek-/ coördinatiepunt voor de regiocommisie. Conclusie · In de regio het Gooi was het voor de eerste keer dat de vijf partijen bij elkaar aan tafel zaten om een regiovisie voor de GGZ op te stellen. · Er ligt nu een document, met een visie, concrete actiepunten en afspraken voor de toekomst. · Een eerste belangrijke stap is gezet.
13
6.B. WZV sub-regio Amstelland en de Meerlanden Proces De regio Amstelland en de Meerlanden is geslaagd om in ruim een jaar tijd een regiovisie GGZ op te stellen inclusief actiepunten en actiehouders. Ook zijn er afspraken gemaakt over de w erkw ijze voor de komende jaren. Dit is de enige regiovisie GGZ w aar de subtitel al uitgaat van de cliënt: Een visie op zorg voor mensen met psychische en/of psychiatrische problematiek in de regio Amstelland en de Meer landen. De projectgroep GGZ A mstelland en de Meer landen heeft de regiovisie opgesteld. De projectgroep maakt deel uit van de in 1996 opgerichte (integrale) regiocommissie A mstelland en de Meer landen. Het proces w ordt ondersteund door SOAM (een projectbureau voor samenw erking, ontw ikkeling, advies en management). SOAM voert ook het projectsecretariaat voor de regiovisie GGZ. De samenw erking in de regio met meerdere partijen bestaat dus al w at langer. De doelstellingen van de (integrale) regiocommissie zijn: · de bij de zorg betrokken partijen bij elkaar brengen; · het aanbod van zorg afstemmen op de behoefte; · een visie ontw ikkelen op de toekomst van de zorg. Voor het opstellen van de regiovisie is gekozen voor een model w aarbij eerst het perspectief voor het jaar 2020 w ordt geschetst. Daarna is de huidige situatie, inclusief nieuw e plannen en zorgvernieuw ende initiatieven, beschreven en tenslotte volgt het globale actieplan. In het actieplan staat ook de w erkw ijze voor de komende vier jaar beschreven. Per actiethema w ordt door de actiehouder een w erkgroep samengesteld. Deze werkgroep stelt een uitgew erkt actieplan op. De projectgroep GGZ bespreekt deze actieplannen na een half jaar en komt verder tweemaal per jaar bijeen om de voortgang te bespreken.
14
Uitgangspunt is dat actieve w erkvormen worden gekozen. Waar nodig w ordt samengew erkt met aanpalende sectoren. De w erkgroepen sluiten aan bij activiteiten die al in gang zijn gezet in de regio en nemen mee w at elders ontw ikkeld is of wordt. Participanten Zorgvragers De zorgvragers zijn actief bij de regiovisie betrokken. De uitkomsten van de knelpunteninventarisatie van PCPA M (RPCP A mstelland & Meerlanden) w aren zeer bruikbaar. PCPA M heeft een GGZwerkgroep waar de vergaderingen voor de regiovisie w orden voorbereid. PCPA M w as vertegenw oordigd in de regiovisiewerkgroepen, helaas zaten niet in elke werkgroep cliënten. Zorgaanbieders In de projectgroep regiovisie GGZ zijn alle partijen vertegenw oordigd, naast de GGZaanbieders zijn ook de eerstelijn (algemeen maatschappelijk w erk, de eerstelijns psychologen en zijdelings de huisartsen), de vrijgevestigde psychiaters, de jeugd- RIAGG en de GGD van de partij. Gemeenten De gemeenten w erden ambtelijk goed door Amstelveen vertegenw oordigd. In de toekomst zal moeten w orden bekeken hoe de relatie met de vijf gemeenten in de regio kan w orden versterkt. Zorgkantoor De zorgkantoor w as aanwezig tijdens de vergaderingen van de projectgroep GGZ, maar maakte nauw elijks deel uit van de verschillende w erkgroepen. Een aandachtspunt is de betrokkenheid bij de uitvoering. Inhoud In de visie staat dat de GGZ voor iedereen is die Geestelijke Gezondheidszorg nodig heeft. De zorg is toegankelijk, laagdrempelig en continu bereikbaar voor mensen die dit nodig hebben. De zorgvrager staat centraal en dient met respect behandeld te w orden. De cliënt heeft keuzevrijheid. Dit houdt in dat de zorg transparant en gedifferentieerd is. Vermaatschappelijking is het uitgangspunt in de zorg die, evidence based, doeltreffend en kw alitatief verantwoord is.
Samenw erking is een van de randvoorwaarden om dit alles te bereiken. Eerstelijn De deelname van de eerstelijn aan het regiovisieproces w as vanzelfsprekend (het algemeen maatschappelijk w erk en de eerstelijnspsychologen zijn er vanaf begin bij betrokken). De marginale betrokkenheid van de huisartsen bij het proces is wel een lacune. De relatie met de eerstelijn is in deze regio niet als knelpunt ervaren.In het onderdeel vraaggericht w erken (actieplan 3) is de relatie van de GGZ met de eerstelijn opgenomen. ouderenpsychiatrie Er is een w erkgroep ouderenpsychiatrie gestart. Deze w erkgroep legt de verbinding tussen de GGZ en de ouderenzorg. Over deze doelgroep is een apart hoofdstuk in beide regiovisies opgenomen, met trends, toekomstbeeld, huidige situatie en een actieplan. Kinder- en jeugd psychiatrie Dit onderdeel is als vanzelfsprekend meegenomen Deze regiovisie richt zich op het hele gebied van de GGZ, dus ook de kinder- en jeugdpsychiatrie. Ook in het uitw erken van de actiepunten zal de kinder- en jeugdpsychiatrie w orden betrokken. Verslavingzorg en OGGZ De verslavingszorg en de OGGZ zijn geïntegreerd in het gehele document. In de uitw erking van de actiepunten zullen dan ook de verslavingzorg en de OGGZ worden meegenomen. Actiepunten Er is voor gekozen de actieplannen te groeperen rond drie grote en samenhangende thema’s. De doelgroep voor de actieplannen is breed: niet alleen de GGZ-cliënten, maar ook andere groepen (jeugdpsychiatrie, verslavingszorg en de OGGZ) zullen worden meegenomen. 1. Vermaatschappelijking Opzetten van een steunsysteem, met geïntegreerd w onen, w erken, dagbesteding en onderw ijs.
15
Ontw ikkelen van een zelflerend systeem, w aarin stapsgewijs en continu de bejegening w ordt verbeterd. → Rodas is actiehouder 2. Transparantie Ontw ikkelen van een goed en betrouw baar informatiesysteem, waardoor zow el cliënten als aanbieders op de hoogte kunnen raken van het zorgaanbod in de regio, zodat het gemakkelijker w ordt keuzes te maken → PCPA M is actiehouder 3. Vraaggerichtheid Het resultaat op langere termijn is: · Een samenstel van maatregelen dat ervoor zorgt dat aanbieders op de hoogte zijn en blijven van de vraag, landelijke trends, kenmerken van groepen cliënten: · een systeem rond individuele zorgvragers dat cliënten prikkelt om een vraag te stellen en dat hen ondersteunt bij het formuleren van die vragen · het gehele zorgaanbod in de regio is samenhangend georganiseerd en biedt antw oord op álle mogelijke vragen van mensen die behoefte aan GGZ-hulp hebben, door middel van een netw erk, met verschillende loketten. → RIBW-K/AM is actiehouder 4. Ouderen en GGZ Samenw erking en afstemming om de wachtlijsten te verkleinen en de doorstroming te verbeteren. Verder zal een aantal ideeën van de prijsvraag “De Zorgparade” onderzocht w orden op haalbaarheid en uitgew erkt w orden. → Werkgroep ouderenpsychiatrie is actiehouder Conclusie · In de regio Amstelland en de Meerlanden is een document opgesteld, met een visie, actieplannen en een actiehouder. · Tevens zijn er afspraken gemaakt over de voortgang. · De actiepunten zijn breed van opzet en zullen de komende vier jaar worden uitgewerkt. · De eerste belangrijke stap is ook hier gezet.
6.C.
WZV-regio Kennemerland
Proces De regiocommissie Kennemerland heeft gedegen w erk afgeleverd w aar visie in zit en de bereidheid bestaat de eigen grenzen te overschrijden. Ook een actieplan, w aar inmiddels al volop aan gew erkt wordt, ontbreekt niet. Bij de start van de regiocommissie is gediscussieerd over het niveau w aarop de regiovisie w ordt opgesteld. Vooral van de kant van de zorgvragers bestond er een voorkeur voor het subregionale niveau: Midden-Kennemerland en ZuidKennemerland. Uiteindelijk is toch gekozen voor het WZV-niveau omdat de thematische aanpak en tw ee centrale begrippen – ver maatschappelijking van zorg en vraagsturing - het subregionale niveau overstijgen. Participanten Cliënten Het RPCP heeft vanaf de start een goede achterbanraadpleging georganiseerd zodat in deze regio zeker gesproken kan worden van een volw aardige inbreng. Naast een actieve deelname vanuit de vraagzijde participeerde een deskundige vertegenw oordiger van Ypsilon (vereniging van familieleden van mensen met schizofrenie of een psychose). Gemeenten De gemeenten zijn bij de opstelling van de regiovisie goed vertegenw oordigd (ambtelijk en bestuurlijk). Om de gemeentelijke betrokkenheid nog eens een extra impuls te geven heeft, na afronding van de regiovisies, een delegatie vanuit de regiocommissie een toelichting gegeven aan de w ethouders volksgezondheid in zow el MiddenKennemerland als in Zuid-Kennemer land. Zorgkantoor De actieve inbreng van het zorgkantoor heeft ertoe geleid dat zij als trekker zal fungeren voor twee actiepunten (nummer 3 en 4).
16
Zorgaanbieders Alle aanbieders van GGZ-zorg in Kennemerland zijn nauw betrokken gew eest bij de opstelling van de regiovisie. Het betrekken van de huisartsen verliep aanvankelijk minder vlot. De Districts Huisartsen Vereniging (DHV) in deze regio, w ilde helaas om politieke redenen geen huisarts afvaardigen. Eerst diende er op landelijk niveau en vanuit het Ministerie van VWS duidelijkheid te komen over de honorering van de extra GGZ-taak voor de huisarts, de zogenaamde poortw achtersfunctie. Ook is het een probleem voor huisartsen die ‘productie‘ moeten leveren, om tijdens kantooruren vergaderingen bij te w onen. Uiteindelijk draaide één huisarts op persoonlijke titel mee in de regiocommissie en hebben in de w erkgroep “eerste lijn” tw ee huisartsen geparticipeerd. Eens te meer is gebleken dat de rol van huisartsen onontbeerlijk is bij de opstelling van een goede regiovisie GGZ. Over de voortzetting van de inbreng van de DHV c.q. de huisartsen w ordt nog overleg gevoerd. Bijzonder is de participatie van een vertegenw oordiger namens het Regionaal Overleg Eerstelijns Psychologen en een vertegenw oordiger namens de Vereniging voor zelfstandig gevestigde psychiaters. Bijzonder omdat niet in elke regiocommissie deze tw ee beroepsgroepen vertegenw oordigd zijn. Geconcludeerd kan w orden dat de eerste lijn, met zow el de inbreng van de huisartsen als de vrijgevestigde psychologen en psychiaters, goed vertegenw oordigd w as. Inhoud Uitgangspunten In de regiovisie is gekozen voor een integrale benadering d.w .z. niet alleen is aandacht besteed aan eerste lijn en de gespecialiseerde GGZ maar ook aan voorzieningen die buiten de ‘traditionele’ GGZ vallen. Zoals verslavingszorg, maatschappelijke opvang en bijvoorbeeld ouderenzorg. Ook is duidelijk gew orden dat de cliënt niet alleen met de GGZ te maken heeft maar
ook met tal van andere disciplines: w onen, welzijn, w erk etc. De uitgangspunten voor de regiovisie zijn kort en bondig w eergegeven: · vraaggestuurde zorg, de hulpvraag is bepalend en niet de organisatie van de zorg · gelijkw aardigheid, mondigheid, participatie · verankering in de maatschappij · integrale zorg · kw aliteit en vernieuw ing Bij eerste lezing lijken deze uitgangspunten “open deuren”. De uitw erking van deze uitgangspunten laten echter een duidelijke en heldere lijn zien die consequent w ordt gehanteerd: · er moet niet uitsluitend aandacht zijn voor psychische lijden maar juist ook voor de “gezonde” kanten van een cliënt. Uitsluitend het psychisch lijden behandelen is onvoldoende. Uiteraard staat de (zorg-) vraag centraal; · de terugkeer of handhaving in de “natuurlijke omgeving” van de cliënt staat voorop; · beide voorgaande punten vragen afstemming tussen diverse hulpvormen buiten en binnen de GGZ; · dit vraagt w el dat er een brug geslagen moet w orden tussen de psychiatrie en de maatschappij; · bij de vor mgeving een dergelijk integraal regionaal aanbod is cliëntenparticipatie van groot belang. ouderenpsychiatrie Geconstateerd is dat samenw erking tussen de ouderenzorg en de GGZ verbeterd en geïntensiveerd moet w orden. Men erkent de relaties met de sector ouderenzorg. Er zijn w el samenw erkingsprojecten maar kennelijk is stap tot een meer structurele samenw erking nog niet gezet. Men is echter bereid de stap te zetten en geeft hiertoe ook een aanzet gezien de te beleggen w erkconferentie (actiepunt 4.)
17
Kinder- en jeugd-psychiatrie Uitgebreid w ordt stil gestaan bij problemen in deze sector: Ook hier geldt de relaties met de kinderen jeugd-psychiatrie zijn helder maar de stap tot een intensievere samenw erking is (nog) niet gezet. Gelet op de relatie met de Jeugdhulpverlening en de provinciale taken op dat gebied, zal de provincie op dit gebied actie ondernemen. Verslavingszorg De verslavingszorg en de GGZ hebben zich onafhankelijk van elkaar ontw ikkeld vanuit de gedachte dat beide doelgroepen niet gemixt moeten w orden. Integratie van beide sectoren w ordt niet voorgestaan w el een betere samenw erking en afstemming. Ook w ordt gedacht aan een gezamenlijke toegang naar de gespecialiseerde GGZ. Samenw erking tussen de verslavingszorg en de GGZ is ook hier noodzakelijk. Gelet op de bovenregionale w erkgebieden van de verslavingszorg ligt het voor de hand dat de provincie in deze een voortrekkers rol zal vervullen. Openbare Geestelijke Gezondheidszorg De relatie tussen de GGZ en OGGZ - een gemeentelijke taak - is evident. De samenw erking en de samenhang moeten bevorderd w orden daarom w il de regiocommissie deze problematiek oppakken (zie actiepunten 1 en 6) Actiepunten Voor de komend jaren staan 12 actiepunten op het programma. Daarvan worden er 6 in 2001 uitgevoerd dan w el gestart. Voor deze actiepunten is een trekker benoemd die samen met een aantal leden van de regiocommissie de uitvoering ter hand gaat nemen. De trekkers van de actiepunten zijn inmiddels bijeengew eest en hebben de actiepunten w aar nodig uitgediept. De 6 actiepunten voor 2001 zijn: 1. maatschappelijke opvang en openbare GGZ doel: totstandkoming van maatschappelijke opvang t.b.v. doelgroepen van de OGGZ trekker: gemeenten/GGD.
2. voorlichting: doel: · sociale kaart opstellen t.b.v. de doelgroep · publieksvoorlichting i.h.k.v. de beeldvorming · specifieke voorlichting t.b.v. aanpalende organisaties (gemeenten, w oningbouw corporaties etc) trekker: RIAGG en A PZ De Geestgronden. 3. afstemming eerste en tweede lijnsGGZ doel: · verhelderen van taken · per huisarts vast aanspreekpunt realiseren · toegang regelen tot de crisisdienst trekker: zorgkantoor. 4. organisatie van een conferentie over de
relatie met de ouderenzorg
doel: samenw erking intensiveren tussen de GGZ en de ouderenzorg door de knelpunten in kaart te brengen trekker: zorgkantoor i.s.m. A PZ De geestgronden. 5. inzet kwartiermakers intensiveren doel: het slaan van een brug tussen de GGZ en algemeen toegankelijke (w elzijns-) voorzieningen trekker: A PZ De Geestgronden. 6. laagdrempelige opvang doel: realisatie van laagdrempelige opvang in de regio; dit actiepunt w ordt in combinatie met punt 1 opgepakt trekker: Gemeenten/GGD. Voor een aantal actiepunten zal subsidie aangevraagd w orden in het kader van de provinciale deelverordening stimuler ing zorgvernieuw ing GGZ. Conclusies · Proces Geconcludeerd kan worden dat na aanvankelijke scepsis het proces bijzonder vruchtbaar is verlopen gelet op
18
bijvoorbeeld de bereidheid als trekker te fungeren van actiepunten. · Inhoud Centraal uitgangspunt is de cliënt, die niet alleen met de GGZ van doen heeft maar ook met andere (beleids-) sectoren (welzijn, wonen etc.). De grote winst van deze regiovisie is de brug die men wil slaan naar deze (beleids-) sectoren buiten de traditionele GGZ. · Voortgang Benevens het ter hand nemen van de actiepunten (wordt) is ook een structuur opgesteld ten behoeve van de voortgang van de regiocommissie. Hierbij zal in ieder geval aan het eind van elk jaar de stand van zaken geëvalueerd worden en bepaald worden welke onder werpen/ actiepunten het jaar daarop opgepakt zullen worden. Nieuwe ontwikkelingen - landelijk of regionaal - zullen uiteraard aandacht krijgen en indien nodig zal actie ondernomen worden.
6.D. WZV sub-regio Amsterdam stad/Diemen Proces De regiocommissie AmsterdamStad/Diemen heeft al vanaf het begin de cliënt centraal gezet bij de ontw ikkeling van deze regiovisie. Op voordracht van de cliënten zijn de w erkgroepen geformeerd aan de hand van de thema’s die voor hun van belang zijn, w onen, w erken, behandeling en de cliënt centraal. In deze werkgroepen zijn vele mensen uit het veld betrokken om de visie te formuleren. In de commissie is ook moeite gedaan de lopende processen in (Amstelzorgkkoord, crisisopvang) te integreren in de regiovisie zodat geen dubbel w erk verricht wordt. Na een flinke tijdinvestering om de verschillende stukken tot 1 samenhangend geheel te maken, staan de partijen nu achter deze regiovisie. Het maken van een actie(jaar)plan staat op de vervolgagenda van de commissie. Participanten Cliënten De zorgvragers zijn zeer actief betrokken bij deze regiovisie. Bestuur, beleids medew erkers en vrijw illigers hebben meegew erkt zowel in de commissie als in de w erkgroepen. Ook de achterban w erd vaak geraadpleegd. Gemeenten In A msterdam zijn verschillende gremia betrokken bij het proces. De deelraden zijn om advies gevraagd en ook is de regiovisie in het portefeuillehoudersoverleg ter sprake gew eest. Als de regiovisie is vastgesteld dan w ordt deze ook in de gemeenteraad behandeld. In het vervolgtraject zal ook de gemeente Diemen meer betrokken worden. Zorgkantoor Het zorgkantoor heeft ondanks een wisseling van vertegenw oordiger een actieve bijdrage geleverd. Het heeft ook een w erkgroep onder de hoede gehad. Zorgaanbieders De Sigra heeft een tw eetal afgevaardigden: een beleidsmedew erker
19
GGZ en een vertegenw oordiger van de aanbieders. Ook w aren de psychiaters vertegenw oordigd. Met de huisartsen w as het moeilijker. In w erkgroepen is van hun zijde w el schriftelijke inbreng verw erkt. Inhoud Uitgangspunten In de regiovisie van de A msterdamStad/Diemen w ordt krachtig stelling genomen ten behoeve van vraaggestuurde zorg en voor de vermaatschappelijking van de GGZ.: (de cliënten-) “de instelling uit, de stad en de wijken in”. De cliënt, die ook in deze regiovisie centraal staat, heeft niet alleen te maken met de geestelijke gezondheidszorg maar ook met onder andere de partner/familie, eerstelijnshulpverlening en in sommige gevallen met bijvoorbeeld de politie. Kortom met tal van instellingen en organisaties die buiten het GGZ-circuit actief zijn. Goede zorg is daarom alleen te bieden als de GGZ samenw erkt met deze organisaties en instellingen. Ook deze instellingen zullen een inspanning moeten leveren voor deze doelgroep. Bij de uitw erking van de visie w orden negen concrete hoofdlijnen geschetst die direct voortkomen uit de hiervoor vermelde visie op de GGZ in een groot stedelijk gebied. Ouderenpsychiatrie De inhoudelijke bijdrage met betrekking tot de relatie met Ouderenzorg is bijzonder mager. Ook een voornemen, laat staan een concreet actiepunt ontbreekt. Wij achten dit een omissie vooral op de voortschrijdende vergrijzing. Kinder- en jeugdpsychiatrie De relatie tussen de GGZ en de kinder- en jeugdpsychiatrie w ordt erkend maar het wordt aan het samenw erkingsverband jeugdpsychiatrie overgelaten de relatie gestalte te geven (in de herziening van de eigen regiovisie uit 1995). Hier w ordt o.i. een kans gemist tot meer integratie.
Verslavingszorg Ook hier erkent men de raakvlakken tussen de GGZ en in dit geval de verslavingszorg. Probleem is de gescheiden financiering binnen de verslavingszorg (klinische zorg wordt gefinancierd door de AWBZ en de ambulante verslavingszorg door de gemeenten). Daarom hebben de financiers (het zorgkantoor en de gemeente) intenties vastgelegd om hun inspanningen te bundelen. Extra aandacht acht de regiocommissie nodig voor de zogenaamde dubbele diagnose: psychiatrische problematiek en verslavingsproblematiek. Het blijft bij het voorgaande: een concreet actiepunt dan w el een (beleids-) voornemen ontbreekt. Openbare Geestelijke Gezondheidszorg In A msterdam w erkt de gemeente (GG en GD) reeds samen met de GGZ om mensen die overlast veroorzaken dan w el buiten de boot dreigen te vallen op te vangen of door te verwijzen. Het is duidelijk dat het hierbij vaak gaat om mensen met een GGZ-problematiek. In dit kader moet ook het Amstelzorgakkoord bezien w orden. Dit is een convenant met als doel voor de hiervoor genoemde groep opvang en begeleiding te realiseren. Het convenant is ondertekend door o.a. de gemeente, de zorgverzekeraar, politie, huisartsen vereniging, federatie van woningbouw corporaties en de GGZ instellingen. Actiepunten De regiocommissie heeft ervoor gekozen in de hoofdstukken telkens een aantal elementen bij elkaar te houden: de uitgangspunten, de analyse van specifieke knelpunten en de mogelijke oplossingen. Op basis hiervan w ordt het actieplan voor de uitvoering gemaakt Conclusies · proces De vervolgstap in het proces zal gemaakt moeten worden naar meer activiteit en samenwerking met verschillende partijen op uitvoeringsniveau in en rondom de GGZ.
20
· Inhoud In de visie is een duidelijke keuze gemaakt voor de cliënten en vermaatschappelijking. Uit het concrete actieplan moet nu gaan blijken wat er daadwerkelijk gaat gebeuren in Amsterdam-Stad/Diemen. · Voortgang De commissie is zeker gemotiveerd om door te gaan met de uitvoering regiovisie. Verdergegaan zal worden als Forum GGZ met een 3-tal taken/aandachtsvelden: 1. een uitvoerbaar actie(jaar)plan maken; 2. als procesbewaker stimuleren en initiëren; 3. het debat over de GGZ organiseren. Lijnen zijn nu uitgezet, de commissie wil graag uitgenodigd worden door de provincie om haar werk voort te zetten.
6.E. WZV sub-regio Zaanstreek/Waterland Proces De ontw ikkeling van de regiovisie GGZ in Zaanstreek/Waterland heeft ertoe geleid dat er een gemeenschappelijk ijkpunt is gevonden op basis w aarvan de GGZpartners in de regio met elkaar verder kunnen en w illen samenw erken Het ontw ikkelen van een gezamenlijke visie verliep aanvankelijk moeizaam. Een complicatie deed zich voor halverwege het regiovisieproces. Doordat de voorzitter zich om persoonlijke redenen terugtrok, ontstond er stagnatie in de voortgang van het proces. Bij het zoeken naar een nieuw e voorzitter is rekening gehouden met het feit dat deze vooral de capaciteit moest hebben om impasses in de samenw erking tussen de GGZ-partners te doorbreken. De nieuw e voorzitter is met de GGZpartners een traject ingegaan teneinde de onderlinge relatie te verbeteren. Tegelijkertijd zijn de activiteiten voor de opstelling van de regiovisie voortgezet. Dit heeft er toe geleid dat de regiovisie tijdig is afgerond en dat de onderlinge verhoudingen verbeterd zijn. Participanten Cliënten De vertegenw oordiging vanuit het RPCP was in de regiocommissie aanvankelijk niet optimaal. Gedurende het regiovisieproces echter is het RPCP gestart met het organiseren van de GGZ-achterban. Dit heeft er toe geleid dat thans de cliëntenvertegenw oordiging bestaat uit drie personen. De inbreng van cliëntenzijde is zow el inhoudelijk als procedureel goed te noemen Gemeenten In de regiocommissie verloopt de gemeentelijke inbreng (ambtelijk) naar wens. Een extra actie is gepleegd door het Portefeuillehoudersoverleg Volksgezondheid van het ISW (Intergemeentelijk Samenw erkingsverband Waterland) te bezoeken. Hierbij is uitleg
21
gegeven over betekenis van de gemeenten bij de ver maatschappelijking van de GGZ. Zorgkantoor Ook het Zorgkantoor is een actieve partner in het proces. Zorgaanbieders Van de kant van de zorgaanbieders participeren alle GGZ-instellingen en de PAAZ’en (Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis) van de tw ee ziekenhuizen in de regio. Ook participeerden de Brijder Stichting (verslavingszorg) en de Maatschappelijke dienstverlening. De huisartsen zijn in de persoon van een beleids medew erker van de DHV (DistrictsHuisartsenVereniging) vertegenw oordigd. In de w erkgroep eerste lijn participeerden tevens tw ee vertegenw oordigers van de Samenw erkende Psychologen Eerste Lijn Pur merend. Inhoud Uitgangspunten In de regiovisie staan 5 onderw erpen centraal die gezamenlijk het raamw erk vormen van de visie: 1. vraaggerichtheid 2. toegang tot de zorg 3. afstemming en samenw erking 4. netw erk van GGZ-instellingen 5. cliëntenparticipatie Hiermee w ordt niet expliciet een visie weergegeven maar w orden de algemene (landelijke) ontw ikkelingen die zich in de GGZ aandienen benoemd en w ordt een aantal keuzes gemaakt. ad 1. gekozen w ordt voor een vraaggerichte zorg. ad 2. gekozen w ordt voor een poortw achtersfunctie die niet alleen bij de huisarts ligt maar bij alle eerstelijns (GGZ-)disciplines: Algemeen Maatschappelijk Wer k en eerstelijns psychologen. ad 3. geconstateerd w ordt dat voor wat de onderlinge verw ijzing betreft er veel goed gaat tussen de diverse
instellingen in de eerste en tw eede lijn. Daar w aar het gaat om de samenw erking tussen GGZ-partners is de situatie somberder. ad 4. om deze reden w ordt er daarom ook gekozen voor een netw erkorganisatievan aanbieders van zorg. D.w .z. alle partijen streven naar een regionaal samenhangende zorg met behoud van eigen bestuurlijke zelftandigheid. Uiteraard w orden er wel afspraken gemaakt over de taken van de instellingen en over de aansturing. ad 5. cliëntenparticipatie acht men onontbeerlijk daar w aar het gaat om vraaggericht w erken. Op basis van dit raamw erk (de vijf punten) is de regiovisie verder opgesteld volgens de indeling: kinderen en jeugdigen, volw assenen, ouderen en verslaafden. Conlusies · Proces Alhoewel het regiovisieproces in deze regio moeizaam is verlopen, is er wel duidelijk een stap vooruit gezet. Het is vooral een stap geweest die er toe heeft geleid dat de diverse GGZinstellingen een gezamenlijk doel hebben geformuleerd (een samenhangende Geestelijke Gezondheidszorg in de regio) en werken aan een gezamenlijke structuur (netwerk-organisatie). De leden van de regiocommissie achten deze stap belangrijk en noodzakelijk om te komen tot die zaken waar het echt om gaat: vraaggerichte zorg, vermaatschappelijking van de GGZ, verbetering van de kwaliteit van zorg etc. Het is toe te juichen dat het regiovisieproces in Zaanstreek/Waterland er toe heeft geleid dat de onderlinge verhoudingen, die zowel op uitvoerend niveau als op directie niveau niet altijd goed te noemen waren, duidelijk verbeterd zijn. Desalniettemin moet er nog een behoorlijke inhaalslag gemaakt worden. Het verbeteren van de onderlinge relaties was en is noodzakelijk maar is niet het hoofddoel van de regiovisie.
22
· Inhoud De inhoud van de regiovisie geeft vooral de algemene trends weer. Wat niet wil zeggen dat de ver woorde visie onvoldoende is maar wel dat het een visie is met weinig regiospecifieke elementen. Er worden veel (beleids-) aanbevelingen gedaan maar tot concrete actiepunten die direct voorvloeien uit de opgestelde visie is het nog niet gekomen. · Voortgang Ondanks het feit dat concreet benoemde actiepunten ontbreken in de regiovisie wordt er inmiddels wel gewerkt aan het formuleren van twee actiepunten waarvoor subsidie zal worden gevraagd aan de provincie. Eén van de twee actiepunten heeft betrekking op eerder genoemde netwerkontwikkeling. Voorts is besloten dat het reeds langer bestaande vierpartijen overleg (tussen het zorgkantoor, de gemeenten, de vraagzijde en de aanbieders van Geestelijke Gezondheidszorg) samen gevoegd zal worden met de regiocommissie.
6.F. WZV regio Alkmaar Proces De regiocommissie van deze regio heeft gew erkt met een ingew ikkelde structuur. Naast een regiocommissie op WZVniveau w aaraan de alle partijen deelnamen w aren er ook nog tw ee subregionale commissies: één in de Kop van Noord- Holland/Noord-Kennemerland en één in West-Friesland. Ook zijn er een tw eetal schrijfgroepen actief gew eest. Uiteindelijk is er een door alle partijen gedeelde visie tot stand gekomen. Belangrijk daarbij is een bijeenkomst die in november 2000 is georganiseerd. Vanuit de regio zijn ook andere partijen hierbij betrokken zoals politie, woningbouw corporaties, etc... Hierdoor is in het veld veel draagvlak voor de regiovisie ontstaan. Het proces van visievorming heeft van de deelnemers veel energie en tijd gevergd. Moeilijkheden zaten vooral in uiteenlopende visies van de tw ee subregio’s die samenvallen met de werkgebieden van tw ee verschillende (voormalig) A PZ- en. Een belangrijk onderw erp was bijvoorbeeld het w el of niet vermengen van het overleg over de AWBZ financiering met de regiovisietafel. Een actieplan is dan ook nog niet opgesteld, maar zal als eerste door de regiocommissie uitgew erkt w orden uitgew erkt. De voorbereidingen daartoe zijn reeds in gang gezet. In de laatste regiocommissievergadering is een voorstel aangenomen verder te gaan met één commissie zijnde de WZVcommissie. Daaronder w orden op onderw erp samengestelde w erkgroepen ingezet die breed zijn samengesteld. Ook de zogenaamde 4-partijenoverleggen worden betrokken bij de uitvoering van het activiteitenplan. De WZV-commissie maakt een actieplan voor de uitvoering van de regiovisie. Daarnaast zal de regiocommissie de w erkgroepen monitoren. De commissie heeft een onafhankelijk voorzitter. Participanten De opkomst w as w is selend in de verschillende commissies. In de
23
subregionale commissie van de Kop van Noord- Holland en Noord-Kennemerland waren enkele trouw e en actieve deelnemers, die ook een groot aandeel in het schrijfwerk hebben gehad. In WestFriesland w as de commissie gekoppeld aan het 4-partijenoverleg, w aardoor de opkomst constanter w as. De regiocommissie zelf heeft een redelijk goede opkomst gekend. Zorgvragers Het RPCP heeft een beleids medew erker afgevaardigd die in alle commissies voor de cliënten sprak. In West Friesland w erd ze bijgestaan door vertegenw oordigers van het Basisberaad en Ypsilon, Er zijn contacten naar de achterban gelegd. De GGZ-poot van het RPCP behoeft echter nog een sterkere uitbouw . Zorgaanbieders Zorgaanbieders zijn direct betrokken gew eest in de commissies. In de subregionale commissies zijn ook vertegenw oordiger van de eerstelijns psychologen actief geweest. Het lukte alleen in West Friesland om een huisarts die al in het 4 -partijen overleg deelnam bij de regiovisie te betrekken. In de subregionale commissies zijn ook de thuiszorg ,het maatschappelijk en de maatschappelijke opvang betrokken gew eest. Gemeenten De gemeenten w aren goed vertegenw oordigd in de verschillende commissies: drie w ethouders uit de drie sub-regio’s (Kop van Noord- Hooland, West-Friesland en Midden-Kennemerland) en ook drie ambtenaren hebben actief bijgedragen. Door deze actieve opstelling zijn ook de andere gemeenten op de hoogte gehouden van de ontw ikkelingen. Zorgkantoor Het zorgkantoor heeft zich ingezet om tot een goed resultaat te komen. Het zorgkantoor gaat de regiovisie ook als richtinggevend kader gebruiken in besprekingen met bijvoorbeeld zorgaanbieders.
Inhoud Er is gekozen om deze visie te starten met gezamenlijke uitgangspunten en een schets van de regio. Verder is de indeling naar doelgroepen gemaakt. Bij ieder hoofdstuk zijn knelpunten en oplossingsrichtingen benoemd. In het laatste hoofdstuk komt de rode draad terug: het uitgangspunt dat iedere client net als ander burgers rechten en plichten heeft op het gebied van wonen, welzijn, en werken en dat zijn/haar vraag centraal staat. Eerste lijn De eerstelijn is deels betrokken gew eest. De huisartsen evenw el in onvoldoende mate. In zal dat hopelijk anders w orden. De rol van poortw achter van de eerstelijns GGZ krijgt op diverse plaatsen in de regio reeds gestalte door experimenten met Social- Psychiatrisch Verpleegkundige(SPV) in de huisartsenpraktijk. Een experiment dat men w il voortzetten. Ouderenpsychiatrie Er is een speciale w erkgroep op WZVniveau is in het leven geroepen voor dit onderw erp. Zij heeft het hoofdstuk met knelpunen en oplossignsrichtringen geschreven over ouderen die gespecialiseerde GGZ behoeven. Uitgegangspunt is dat in de regiovisie ouderenzorg de eerstelijns hulpverlening en de psyhosociale hulpverlening aan ouderen aan de orde komen. Een belangrijk knelpunt w at genoemd w ordt is bijvoorbeeld de slechte toegankelijkheid van de reguliere GGZ voor ouderen. Kinder- en jeugd-psychiatrie Ook hier is een aparte w erkgroep op WZV-niveau in het leven geroepen om de knelpunten en oplossingsrichtingen te formuleren. Belangrijke onderw erpen zijn onder andere de lange w achtlijsten; de nog te w einig ontw ikkelde circuitvor ming; de geringe geografische spreiding van het aanbod. Verslaafden Een groeiend aantal cliënten hebben ook problemen met verslavingen, w aardoor meer verw eving van problematiek
24
plaatsvindt. Dit zorgt voor een knelpunt op het gebied van overleg en samenw erking. Andere knelpunten zijn: tekort aan deskundigheid en onvoldoende capaciteit. Ook op gebieden van w onen, onderw ijs, dagbesteding en openbare orde w orden belangrijke knelpunten beschreven OGGZ De problemen rond en dw arsverbanden met de Openbare GGZ zijn niet terug te vinden in de regiovisie. De OGGZ w ordt wel beschreven (taken verantw oordelijkheden en finaciering) in het hoofdstuk raakvlakken met ander sectoren. Conclusie · Het heeft veel tijd en eenergie gekost elkaar te leren kennen en een goede samenwerkingsstructuur te vinden. · Men is er in geslaagd op het WZVniveau een gezamenlijk visie te ontwikkelen. · De visie gaat nog veel uit van het GGZ aanbod. Overige partijen zullen bij de uitvoering meer betrokken moeten worden. · Een actieplan is een logische volgende stap. · De besluiten over het vervolg van de regiocommissie laten zien dat de bovenstaande twee punten voortvarend worden opgepakt.
7.
Verslavingszorg
Proces Conform de startnotitie regiovisie Geestelijke Gezondheidszorg is een bovenregionale w erkgroep Verslavingszorg samengesteld. Deze bovenregionale w erkgroep heeft het “Ontw ikkelingskader Verslavingszorg” opgesteld. Het ontw ikkelingskader besluit met een aantal punten ter uitw erking voor de regiocommissies. Aan de regiocommissies is gevraagd het ontw ikkelingskader te gebruiken bij de regiospecifieke uitw erking van de verslavingsproblematiek in de betreffende regio’s. Deelnemers Het ontw ikkelingskader is tot stand gekomen met medew erking van vertegenw oordigers van de zorgvragers, vertegenw oordigd via de klankbordgroep van de Noord- Hollandse Patiënten/Consumenten Platforms (NHPP), de verslavingszorgaanbieders (Amsterdamse Huisartsenvereniging, Jellinek kliniek, Brijder Stichting, GG & GD Amsterdam), een aanbieder van de GGZ (De Geestgronden), een zorgverzekeraar (Univé), de gemeente Alkmaar, het Openbaar Ministerie (vertegenw oordigd door de Officier van Justitie) en de provincie Noord- Holland. Bij de opstelling van het ontw ikkelingskader hebben alle deelnemers zeer enthousiast, actief en stimulerend geparticipeerd. Inhoud De verslavingszorg houdt zich bezig met de vermindering van de problemen rond het gebruik van verslavende middelen en daaruit voortvloeiend probleemgedrag. Het kan daarbij gaan om verslaving aan gokken, drugs, alcohol of medicijnen. Het betreft met name diegenen, die excessief gedrag vertonen als gevolg van een excessief gebruik van middelen. Bij een toenemend aantal verslaafden is sprake van gecombineerde verslavingsen psychiatrische problematiek.
25
Het ontw ikkelingskader bevat een visie, een inventarisatie van knelpunten gezien vanuit verschillende gezichtspunten en een opsomming van punten ter uitw erking. De knelpunten kunnen beschouw d worden als een soort checklist voor de regiocommissies GGZ, w aarbij bekeken kan w orden in hoeverre de genoemde knelpunten in de betreffende regio ook daadw erkelijk voorkomen. Van de regiocommissie w ordt verwacht de knelpunten te prior iteren en te bezien of en in w elke mate de regiocommissie GGZ deze knelpunten kan oplossen en op welke w ijzen men dat w il doen. Uit alle regiovisies blijkt dat de vraag naar verslavingszorg is veranderend. Dat heeft de laatste jaren geleid tot een steeds zw aardere hulpvraag. Iedere regiocommissie heeft aandacht geschonken aan het feit, dat het voor de doelgroep verslaafden van belang is dat het “Ontw ikkelingskader Verslavingszorg” en de regiovisies GGZ op elkaar w orden afgestemd als het gaat om de aanpak van de dubbele diagnoseproblematiek. Naast de aanpak van de dubbele diagnoseproblematiek komen de volgende knelpunten naar voren: · gebrek aan capaciteit · meer aandacht voor de hulp bij andere verslavingen omdat het merendeel van de zorg gericht is op drugsverslaving (uit het oogpunt van openbare orde) · te w einig aandacht voor reïntegratie en de benutting en organisatie van het maatschappelijk steunsysteem · de afstemming tussen psychiatrie en verslavingszorg laat te w ensen over · gebrek aan voorlichting op basis-, voortgezet en beroepsonderw ijs. Alle regiocommissies hebben oplossingen gezocht, zoals · uitbreiding van capaciteit
· ·
·
meer aandacht voor reïntegratie (onderw ijs, w onen, dagbesteding, w erk) betere samenw erking met de eerste lijn, met de gespecialiseerde GGZ, met de politie, onder meer door vaste contactpersonen deskundigheidsbevordering.
Actiepunten voor 2001 zijn alleen door de regio Het Gooi opgesteld: · het organiseren van een structureel overleg met betrekking tot cliënten met een dubbele diagnoseproblematiek · ontw erpen van zorgprogramma’s
Conclusie · De conclusie, die getrokken kan worden is dat de Verslavingszorg en de overige GGZ-sectoren zich los van elkaar ontwikkelen. Wel erkent men de overlap in doelgroep en problematiek. Men constateert dat er iets moet gebeuren en formuleert aanbevelingen. · De keuze om de Verslavingszorg in te passen in de regiovisie GGZ blijkt achteraf niet het door ons gewenste effect te hebben gehad. · Gelet op het vorenstaande wordt het zinvol geacht, dat de provincie NoordHolland in de uitvoeringsfase de implementatie van het ontwikkelingskader opnieuw bovenregionaal oppakt. Overigens in nauwe samenspraak met de regiocommissies.
26
Actiepunten uit de regio’s per them a Kennemerland 1) Cliënt als vertrekpunt
Deskundigheidsbe vordering mantelzorg (aandachtspunt)
Zaanstreek/ Waterland
Gooi
Amstelland en de Meerlanden Vraaggerichtheid: Participatie van - Een samenstel de cliënt op van maatregelen instellingsniveau dat ervoor zorgt dat en individueel aanbieders op de niveau hoogte zijn/blijven van de vraag Men w il meer - Een systeem rond vraaggericht werken en tevens individuele zorgvragers kw aliteitspanels - het gehele instellen. zorgaanbod in de regio is samenhangend georganiseerd en biedt antw oord op álle mogelijke vragen
Amsterdam-Stad/ Alkm aar 2) Diemen3) Cliënten w orden goed geïnformeerd over hun rechten (o.a. second opinion). Deze procedure w ortd vastgelegd in een protocol.
1) - de nummers van de actiepunten verwjzen rechtstreeks naar het commentaar op de regiovisie GGZ Kennemerland; - de aandachtspunten zijn niet vertaald in het actieplan voor 2001, maar komen in later jaren aan bod; 2) - in de regiovisie van de WZV-regio Alkmaar zijn geen concrete actiepunten opgenomen maar wel (beleids-)aanbevelingen. 3) - voor wat de regio Amsterdam betreft zijn de beleidsvoornemens concreter geformuleerd, maar dienen nog wel uitgewerkt te worden.
27
Kennemerland 1) Wonen
28
Intensivering preventie huisuitzetting (aandachtspunt)
Zaanstreek/ Waterland
Gooi Het zorgdragen voor voldoende (beschermde) woonruimte voor ex)psychiatrische patiënten. Dit knelpunt w ordt regionaal/integraa l opgepakt
Amstelland en de Meerlanden
Amsterdam-Stad/ Alkm aar 2) Diemen3) De GGZ benoemt een w ooncoördinator die op basis van een woonwensenonderzoek een programma van eisen uitw erkt. Gemeente, woningcorporaties, zorgaanbieders, zorgkantoor en cliëntenorganisaties maken afspraken over w oonvoorzieningen.
Kennemerland 1) Welzijn
Inzet kw artiermakers: het slaan van een burg naar de reguliere welzijnsinstellingen (actiepunt 5) Verbeteren financiële positie cliënten (aandachtspunt)
29
Zaanstreek/ Gooi Waterland Mentorenproject: verbetering sociaal en persoonlijk functioneren (actiepunt 2)
Amstelland en de Meerlanden Vermaatschappelijk ing: Opzetten van een steunsysteem, met geïntegreerd wonen, w erken, dagbesteding en onderw ijs. Ontw ikkelen van een zelflerend systeem, w aarin stapsgew ijs en continu de bejegening w ordt verbeterd.
Amsterdam-Stad/ Alkm aar 2) Diemen3) Een convenant wordt gesloten ten behoeve van de sociale activering van mensen met een psychiatrische achtergrond
Kennemerland 1) Zorg
Realiseren van een laagdrempelige opvang (actiepunt 6) Afstemming eerste en tw eede lijn (actiepunt 3) Samenw erking intensiveren met de ouderenzorg (actiepunt 4) Totstandkoming maatschappelijke opvang (actiepunt 1)
30
Zaanstreek/ Waterland Ontw ikkeling netw erkorganisatie (actiepunt 1)
Gooi
Amstelland en de Meerlanden GGZ en eerstelijn: Ouderen en GGz: opzetten van een Samenw erking en structurele manier afstemming om de om met elkaar wachtlijsten te kennis te maken. verkleinen en de + vastleggen de doorstroming te grens 1e en 2elijn verbeteren. + onderzoeken ideeën prijsvraag Consultatieprogramma’s voor 1e “De Zorgparade” lijn. regionale indicatiestelling voor de langdurig zorg afhankelijken inventariseren consultatie-vragen van verzorgingen verpleeghuizen meerzorgprojecte n verder initieren.
Amsterdam-Stad/ Alkm aar 2) Diemen3) Binnen een jaar maken de GGZinstellingen afspraken over het opheffen van de Grenzen van werkgebieden binnen de stad Amsterdam. De GGZinstellingen stellen zorgprogramma’s op die tegemoet komen aan de behoeften van allochtone cliënten
Kennemerland 1) Informatie en advies
Voorlichting: o.a. opstellen sociale kaart (actiepunt 2)
Arbeid, dagbesteding
Ontw ikkeling reïntegratie platform tbv arbeid (aandachtspunt)
En Inkomen
Ontw ikkeling Persoonsgebonden reïntegratiebudget (aandachtspunt)
31
Zaanstreek/ Waterland
Gooi
Het ontw ikkelen van een gemeenschappelijke visie op dagbesteding + omzetten in acties. Inclusief onderzoek naar vraag naar dagbesteding + overzicht hiervan
Amstelland en de Meerlanden
Amsterdam-Stad/ Alkm aar 2) Diemen3)
Transparantie Ontw ikkelen van een goed en betrouw baar informatiesysteem, waardoor zow el cliënten als aanbieders op de hoogte kunnen raken van het zorgaanbod in de regio, zodat het gemakkelijker w ordt keuzes te maken
Onafhankelijke informatievoorziening door cliënten zelf georganiseerd wordt gefaciliteerd
Zie “w elzijn”
De ggz gaat samenw erking zoeken met ondernemers
Gebruikte afkortingen A/M
Amstelland/Meerlanden (WZV-subregio)
AMW
Algemeen Maatschappelijk Werk
AWBZ
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
APZ
Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis
DAC
Dagactiviteitencentrum
DHV
Districts Huisartsen Vereniging
G4
4 grote gemeenten
GGD
Gew estelijke GezondheidsDienst
GGZ
Geestelijke Gezondheidszorg
ICT
Informatie- en CommunicatieTechnologie
ISV
Investeringsbudget Stedelijke Vernieuw ing
IWZ
Inovatieprogramma Wonen en Zorg
LG
Lichamelijk Gehandicaptenzorg
NHPP
Noord- Hollands Patiënten Platform
PAAZ
Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis
PGB
Persoonsgebonden Budget
RIAGG
Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg
RIBW
Regionale Instelling voor Beschermd Wonen
RIO
Regionaal Indicatie Orgaan
RPCP
Regionaal Patiënten/Consumenten Platform
WEZ
Wet exploitatie zorginstellingen
WZV
Wet ziekenhuisvoorzieningen
32
Besluit Nr. 54 Provinciale Staten van Noord-Holland; gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten, met inbegrip van de regiovisies Geestelijke Gezondheidszorg; gehoord het advies van de commissie Zorg, Welzijn en Cultuur in haar vergadering van 6 juni 2001;
besluiten: 1. De regiovisies GGZ voor Gooi en Vechtstreek, Amstelland en de Meerlanden, Kennemerland, Amsterdam-stad/Diemen, Zaanstreek/Waterland en Alkmaar vast te stellen. 2. Deze regiovisies als integraal vertrekpunt te beschouw en voor het provinciaal beleid inzake de GGZ; 3. Alle overige partijen in de regio’s eveneens uit te nodigen de regiovisies te hanteren als vertrekpunt voor het eigen autonome beleid; 4. De regiocommissies te verzoeken de verantw oordelijkheid op zich te nemen de actieprogramma’s van de regiovisies voor de periode 2001-2004 verder uit te w erken en uit te voeren; 5. De regiocommissies uit te nodigen hiertoe in samenspraak met ons een goede en werkbare uitvoeringsstructuur te ontw ikkelen; 6. In de uitvoering van de regiovisies GGZ concrete projecten uit de regionale actieprogramma’s op te pakken o.a. op het vlak van arbeid en dagbesteding; In de uitvoering van de regiovisies GGZ de implementatie van “het Ontw ikkelingskader Verslavingszorg” als bovenregionale taak op te pakken. 7. Deze regiovisies aan te bieden aan de Minister voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport met het verzoek deze documenten zow el voor het beleid van VWS als voor alle overige partijen als richtinggevend kader te beschouw en bij de inr ichting van de GGZ in de betreffende regio’s; 8. Bij de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport er op aan te dringen om oplossingen voor gesignaleerde knelpunten financieel mogelijk te maken, dan w el belemmeringen in w et- en regelgeving verder op te heffen. Haarlem, 17 september 2001 Provinciale Staten voornoemd, J.A. van Kemenade, voorzitter. H.W.M. Oppenhuis de Jong, griffier. Titel:Vd54: Regiovisie geestelijke gezondheidszorg Datum:14-08-2001 Nummer:54
33
