Visie en methode van Edukans mbt wereldburgerschap Status document: definitief Inhoudsopgave 1. De visie van Edukans op wereldburgerschap 1.1 Edukans en wereldburgerschap 1.2 Inhoudelijke uitgangspunten van wereldburgerschap 1.3 Vijf elementen van wereldburgerschap 2. De methode van Edukans voor wereldburgerschap 2.1 Vaardigheden / competenties bij wereldburgerschap 2.2 Thema’s van wereldburgerschap 2.3 Methodisch concept bij wereldburgerschap 2.4 Manieren van leren bij wereldburgerschap 2.5 Acties en programma’s per onderwijssegment
1. De visie van Edukans op wereldburgerschap 1.1 Edukans en wereldburgerschap Edukans is een ontwikkelingsorganisatie gespecialiseerd in onderwijs. We steunen onderwijsprojecten in ontwikkelingslanden en betrekken jaarlijks 300.000 leerlingen in Nederland bij ontwikkelingssamenwerking. De onderwijsprojecten van Edukans in ontwikkelingslanden zijn afgestemd op de educatiebehoeften van de lokale bevolking en gericht op het verbeteren van toegang tot duurzaam kwaliteitsonderwijs. Daarnaast is het onze doelstelling om onderwijs in Nederland te verbinden met onderwijs in ontwikkelingslanden. De leerlingen die we in Nederland bereiken zitten in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, MBO, HBO, beroepsonderwijs en op de universiteit. Onze projecten, acties, programma's en materialen dragen bij aan mondiale vorming: wereldburgerschap. Wereldburgerschap is een breed begrip. Helaas wordt wereldburgerschap in het onderwijs nog te veel ingevuld met 'de wereldproblemen naar het kind brengen'. De benadering is daardoor vaak negatief en legt de nadruk op verschillen. Dit is niet onze invalshoek. Edukans gaat bij wereldburgerschap uit van het kind. Het gaat erom dat het kind zichzelf leert kennen, zich leert zien als onderdeel van zijn omgeving en in het geheel van de wereld. We kiezen daarbij voor een positieve benadering en verbindende thema's. De nadruk ligt op je open stellen voor anderen, leren van elkaar en betrokken zijn. Wereldburgers stellen betrokkenheid als daad tegenover onverschilligheid. Ze komen in actie, leveren een positieve bijdrage aan de gemeenschap en ontwikkelen daardoor ook zichzelf. 1.2 Inhoudelijke uitgangspunten van wereldburgerschap We willen als Edukans onze eigen visie op wereldburgerschap breed onder de aandacht brengen. Als organisatie zijn we ingebed in een lange christelijk-sociale traditie. Begrippen als 'betrokkenheid, 'solidariteit', 'rentmeesterschap' en 'pedagogiek van de hoop' spelen daarin een belangrijke rol. Vanuit deze traditie willen we deze begrippen steeds een actuele inhoud geven gerelateerd aan hedendaagse maatschappelijke ontwikkelingen. In nationaal en internationaal verband is de laatste 30 jaar het thema duurzame ontwikkeling en (wereld)burgerschap op de agenda gekomen. Dat heeft geresulteerd in een aantal belangrijke overleggen en documenten. Wereldwijd denken we dan aan de VN-conferenties over duurzaamheid. In Europees verband is het document Europese Duurzaamheidsstrategie belangwekkend. In Nederland is er een nationale duurzaamheidsstrategie ontwikkeld waarin door
de politiek een aantal transities naar een duurzame samenleving zijn uitgewerkt. De sociaalculturele aspecten van duurzame ontwikkeling zijn nauw verbonden met het thema wereldburgerschap. Maar ook de economische aspecten en milieu-aspecten vragen om een mentaliteitsverandering in de richting van wereldburgerschap. Waar mogelijk willen we als Edukans aansluiten bij nationale en internationale ontwikkelingen op het terrein van wereldburgerschap. Om te beginnen kijken we daarbij naar definities en inhouden van het begrip. Bij wereldburgerschap draait het om “betrokkenheid bij, zorgen over of actie voor de internationale gemeenschap”(NCDO 2007). Deze omschrijving is afgeleid van de definitie van burgerschap: ‘de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van de gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren’ (NCDO, 2007). Volgens de omschrijving van CONCORD, het Europees netwerk van ontwikkelingsorganisaties, heeft wereldburgerschap het doel om jonge mensen toe te rusten met ‘de waarden, houding, kennis, het begrip en de vaardigheden om goed geïnformeerde, zelfverzekerde en actieve wereldburgers te zijn’. Wereldburgerschap is burgerschap in een wereldwijd perspectief. 1.3 Vijf elementen van wereldburgerschap In de visie van Edukans heeft wereldburgerschap vijf elementen: 1. jezelf kennen 2. zien wat jou met anderen verbindt 3. je open stellen voor en leren van anderen 4. betrokkenheid 5. een bijdrage leveren aan een betere wereld ad 1. Voor de vorming van het individu en je identiteit is het eerst belangrijk dat je jezelf leert kennen. Wie ben ik?, is dan de centrale vraag. Het antwoord daarop is je afkomst en karakter, maar ook je gedachten en emoties, waarden en normen, gedrag en sociale achtergrond. De invloed van je sociale omgeving op de vorming van je identiteit is groot. Je bent niet alleen op de wereld. Je identiteit is onlosmakelijk verbonden met je omgeving en de geschiedenis daarvan. Je bent verbonden met de gemeenschap waarin je leeft. 'Ik ben, omdat wij zijn', is een Afrikaanse uitdrukking die kernachtig onze visie weergeeft op de vorming van individu en gemeenschap. Dick de Groot zegt hierover in zijn artikel ‘Ubuntu in de polder’: 'Een mens wordt pas een mens door andere mensen. We zijn wie we zijn doordat we worden gezien, doordat de mensen om ons heen ons als persoon respecteren en erkennen. Leren zou altijd in verbinding moeten staan met de gemeenschap, omdat niets van wat je ik ben omdat wij zijn leert waarde heeft zonder dat het betekenis heeft voor de gemeenschap. Ieders leren draagt bij aan het voortbestaan en het welbevinden van de gemeenschap'. Edukans vindt het belangrijk als uitgangspunt van wereldburgerschap dat kinderen zichzelf leren kennen als onderdeel van een gemeenschap. ad 2. Individualisme legt de nadruk op eigen belangen. Het is een belangrijk kenmerk van de westerse cultuur. Op zich is individualisme een positieve eigenschap, maar het slaat soms door naar “ikke, ikke, en de rest kan stikken”. Burgerschap is in het Westen een reactie op doorgeslagen individualisme. Burgerschap is een tegenbeweging die de gemeenschap en sociale cohesie weer centraal stelt. Door burgerschap krijgen we meer oog voor groepsbelangen. Ook bij wereldburgerschap is dat een essentieel element van bewustwording. nadruk op overeenkomsten en groepsbelangen
De nadruk leggen op verschillen, kweekt angst voor het vreemde. De nadruk leggen op verschillen tussen culturen, kweekt xenofobie: angst voor 'vreemdelingen'. Maar andere mensen zijn niet 'vreemd', hooguit iets anders. Er zijn verschillen tussen mensen, die ontkennen we niet; we benadrukken de overeenkomsten. Leren kritisch te denken is een noodzakelijke vaardigheid om jezelf te kunnen ontwikkelen tot een zelfbewuste, actieve persoonlijkheid. Daarom is het belangrijk verschillen tussen mensen te erkennen, te respecteren en te benutten, maar deze niet te verabsoluteren. Vanuit een organisch denken leggen we de nadruk op overeenkomsten. We kiezen voor een positieve invalshoek door meer te kijken naar verbondenheid dan naar tegenstellingen. In de visie van Edukans moet wereldburgerschap de nadruk leggen op groepsbelangen en overeenkomsten tussen mensen, zodat we leren meer oog te krijgen voor wat ons verbindt. ad 3. Wie geen relatie ziet tussen zijn eigen identiteit en die van z'n omgeving, zal zich niet makkelijk open stellen voor anderen. Het individu dat helemaal op zichzelf gericht is, wil niet leren van anderen. De persoon die zijn eigen waarden en normen als superieur ziet aan die van andere culturen, zal zich niet open stellen voor andere culturen en niet van andere culturen willen leren. Geen contact met andere culturen leidt tot vooroordelen en wakkert angst aan. Wereldburgerschap is een reactie op het individualisme, etnocentrisme en het cultuurimperialisme van westerse samenlevingen. Tegenover het cultuurabsolutisme of cultuuruniversalisme, dat stelt dat de westerse cultuur superieur is aan niet-westerse culturen, staat het cultuurrelativisme of multiculturalisme. In onze pluriforme samenleving is er constant spanning tussen beide tegenpolen in het denken over culturen. In plaats van het denken in scherpe wij-zij-tegenstellingen, zet wereldburgerschap het wij-gevoel centraal. leren van anderen maakt je wijzer In een tijd van globalisering en in onze multiculturele samenleving komen we met steeds meer culturen in aanraking. Kennis van en contact met andere culturen is noodzakelijk om mensen uit andere culturen te begrijpen. We zien het als een opdracht om via opvoeding en onderwijs kinderen te laten leren van andere culturen. Zo ontstaat begrip. Begrip leidt tot respect. Respect betekent waarde hechten aan wat de ander vindt. Alleen door je te verdiepen in de ander, kun je leren een ander waardevol te vinden. Leren van anderen maakt je wijzer. Je doet jezelf en anderen tekort als je niet leert van anderen. Wereldburgerschap is je open stellen voor anderen en leren van anderen. ad 4. Een kenmerkend begrip bij wereldburgerschap is betrokkenheid. Betrokkenheid bij de ander is een fundamentele waarde voor de ontwikkeling van een persoon en een gemeenschap. Als Edukans vinden we het belangrijk om betrokkenheid als daad te stellen tegenover onverschilligheid, ongevoeligheid en vrijblijvendheid. Dat geldt in Nederland en wereldwijd. betrokkenheid als daad tegenover onverschilligheid Kees de Jong zegt in zijn artikel ‘Hoe groot is je wereld eigenlijk?’: ‘Kinderen moeten oog en oor krijgen voor de verborgen wereld van kwetsbare kinderen die buitengesloten worden. Dat begint al heel dichtbij: opkomen voor gepeste kinderen, geduld hebben met niet zo vlotte kinderen, gastvrij zijn voor 'nieuwe' kinderen. Maar het strekt zich ook uit tot ver weg, tot kansarme kinderen in ontwikkelingslanden. Zij kunnen niet naar school, omdat ze schoenen in elkaar moeten zetten (waar wij mee sporten). Omdat hun ouders een hongerloontje verdienen in de ananasfabriek (ons ingeblikte fruit). Omdat ze moeten helpen bij de katoenoogst (ons T-shirt). Hun wereld en onze wereld zijn met elkaar verbonden’. Wereldburgers zijn betrokken bij hun directe omgeving, maar ook bij de wereldgemeenschap. Hun
eigen ontplooiing is onlosmakelijk verbonden met de ander, dichtbij of verder weg. Bij de benadering van kinderen gaan we uit van de pedagogiek van de hoop van Lea Dasberg. In deze tijd van individualisme, consumentisme en verharding, willen we kinderen leren om oog te krijgen voor wat hen met hun omgeving verbindt. Vanuit onze christelijke inspiratie leggen we de nadruk op leren delen. We geloven dat voor het realiseren van een betere wereld een zekere tegendraadsheid nodig is. Dus niet meegaan met de stroom, maar ertegen in: opkomen voor de zwakken en de minst bedeelden. Een wereldburger leert om steeds betrokkenheid te stellen als daad tegenover onverschilligheid. ad 5. Wereldburgerschap is een manier van in de wereld staan, maar het betekent ook in actie komen. Het is verantwoording nemen voor de wereld en je inzetten voor een betere wereld waarin onder andere meer gerechtigheid, verbondenheid, duurzaamheid en veiligheid is. Betrokkenheid zonder actie is volgens Edukans geen wereldburgerschap. Betrokkenheid betekent delen en samen leven. Delen en samen leven zijn ‘werkwoorden’. Delen en samen leven is oog hebben voor mensen die buitengesloten worden en naar hen omzien. een bijdrage leveren aan de gemeenschap Wie zich bewust is van zijn eigen identiteit en de verbinding van die identiteit met de gemeenschap dichtbij en veraf, is betrokken en kan een bijdrage leveren aan die gemeenschap. Betrokkenheid uit zich niet alleen in geld, maar ook in het geven van aandacht, tijd en energie. Wereldburgerschap is wat Dick de Groot noemt: 'communaal constructivisme', een bijdrage leveren aan de gemeenschap. In de visie van Edukans is oog hebben en opkomen voor de kansarmen in de samenleving een belangrijk onderdeel van wereldburgerschap. Het gaat om het doen van recht en gerechtigheid. In actie komen voor een betere wereld geeft wereldburgerschap handen en voeten. Edukans betrekt met name het onderwijs in Nederland bij internationale samenwerking. Leerlingen verdiepen zich in het leven van leeftijdgenoten in ontwikkelingslanden en in duurzame ontwikkeling hier en daar. De scholenprogramma's van Edukans zijn vormend voor kinderen en jongeren in Nederland. Zo raken ze betrokken en leren om te delen en te geven. Met onze projecten, acties, programma's en materialen ontwikkelen jonge mensen zich tot wereldburgers.
2. De Edukans methode voor wereldburgerschap 2.1 Vaardigheden / competenties bij wereldburgerschap Wereldburgerschap vraagt om een aantal specifieke vaardigheden / competenties. Het gaat dan om: bij ‘jezelf kennen’: - kritisch naar jezelf kunnen kijken - relativeren bij ‘zien wat jou met anderen verbindt’: - jezelf kennen als onderdeel van een gemeenschap - oog hebben voor wat jou met anderen verbindt bij ‘je open stellen voor en leren van anderen’: - bereid zijn je open te stellen voor anderen - je verdiepen in het leven van anderen - intentie om te leren van anderen bij ‘betrokkenheid’: - delen - samen leven bij ‘een bijdrage leveren aan een betere wereld’
- actiebereidheid Het leren van deze vaardigheden is een proces. Vertaald naar de schoolsituatie is dit proces een logische leerlijn waarbij de vaardigheden stap voor stap worden aangeleerd. We zien deze logische leerlijn terug in de acties en programma’s van Edukans. Elke actie is afgestemd op een bepaalde leeftijdsgroep. Van het vullen door jonge kinderen van een schoenendoos voor een kind in een ontwikkelingsland tot de stage voor studenten in een ontwikkelingsland. Elementen van de leerlijn worden steeds verder uitgewerkt en verdiept naarmate de deelnemers ouder zijn. Daarbij krijgt het ontdekkend en onderzoekend leren veel aandacht. We volgen in het leren de lijn van onze inhoudelijke uitgangspunten van wereldburgerschap. Daarom beginnen we steeds bij wat de kinderen zelf bezig houdt, leggen de nadruk op verbindende thema’s, het leren van elkaar, betrokkenheid en als eindpunt het leveren van een actieve bijdrage. Voor studenten die een studie volgen voor een baan in het onderwijs is het niet alleen belangrijk dat ze bovenstaande competenties zelf beheersen, maar ook dat ze leren hoe ze deze vaardigheden aan kinderen kunnen leren. 2.2 Thema’s van wereldburgerschap Door het Europees samenwerkingsverband CONCORD en in het kader van VN-studies over duurzame ontwikkeling zijn een groot aantal thema’s bij wereldburgerschap geformuleerd. In Nederland heeft het NCDO een aantal thema’s naar voren geschoven. De belangrijkste thema’s binnen wereldburgerschap zijn volgens Edukans: 1 sociale cohesie 2 economische verbondenheid 3 culturele diversiteit 4 duurzame ontwikkeling 5 mensenrechten 6 veiligheid Wereldburgerschap vereist naast bepaalde vaardigheden ook specifieke kennis die kinderen en jongeren gedeeltelijk kunnen opdoen op school. Het gaat dan over kennis van bovenstaande thema’s. Behalve het leren van vaardigheden is kennis daarom een belangrijk aspect van de Edukans methode. Het doel van de Edukans methode is ook het kennen van je eigen identiteit en die van anderen. Daarbij hoort enerzijds een oriëntatie op de waarden en normen van je directe omgeving en anderzijds kennis van andere culturen. Meer kennis van je eigen wortels en die van anderen leidt tot meer begrip. Er is veel onwetendheid, mensen weten weinig van hun eigen cultuur en van andere culturen en daardoor ontstaan vooroordelen en onbegrip. Meer weten over de cultuur van de ander en weten wat de ander bezighoudt, wat zijn of haar drijfveren zijn, maakt het makkelijker om je open te stellen voor anderen, te leren van anderen en te delen. Wereldburgerschap komt het meest voor in de vakgebieden wereldoriëntatie, levensbeschouwing, aardrijkskunde en muzieklessen. Om bij deze vakken de belangstelling van kinderen voor wereldthema’s te wekken, beginnen we dicht in de buurt. De dagelijkse ervaring van kinderen is zoveel mogelijk vertrekpunt voor wereldburgerschap. We willen het inlevingsvermogen en de verbeeldingskracht van kinderen stimuleren door de nadruk te leggen op overeenkomsten in plaats van verschillen. Dat doen we door op een leuke manier het dagelijks leven van kinderen centraal te zetten. We verbinden wat in hun buurt speelt met internationale thema’s. Dat doen we in onze acties, programma’s en in onze educatieve materialen. 2.3 Methodisch concept bij wereldburgerschap Het aanleren van kennis gebeurt, net als het aanleveren van vaardigheden, in de Edukans methode
stapsgewijs. Waar de kinderen op de basisschool via onze kinderwebsite virtueel in de wereld van kinderen in ontwikkelingslanden stappen, doen de scholieren op het voortgezet onderwijs en de studenten dat ook in het echt. Bij wereldburgerschap hoort volgens Edukans ervaringsgericht leren. Het leren van concrete ervaringen stimuleert en motiveert enorm. Daarom kiest Edukans als methodisch concept bij wereldburgerschap voor ‘learning by doing’, het laten opdoen van concrete ervaringen. De concrete ervaringen binnen de Edukans methode voor wereldburgerschap zijn als leermomenten gericht op: - het krijgen van een positief zelfbeeld - het krijgen van respect voor de ander - het creëren van een gevoel van saamhorigheid - het zoeken naar wat waarheid is - het vormen van een wereldgemeenschap We willen dat leerlingen en jongeren daar komen door: reflecteren, begrip, betrokkenheid, onderzoeken en samenwerken. In een plaatje:
De vaardigheden, de leerlijn, kennis en het methodisch concept komen terug in de acties en programma’s van Edukans en de daaraan verbonden educatieve materialen die bijdragen aan wereldburgerschap. De doelstelling van Edukans is om onderwijs in Nederland te verbinden met het onderwijs in ontwikkelingslanden. 2.4 Manieren van leren bij wereldburgerschap Bij de Edukans methode voor wereldburgerschap hebben we een aantal richtlijnen ontwikkeld om de methode toe te passen. Ze zijn de praktische vertaling naar de leersituatie op scholen en gaan over de manier van leren. We streven in alle scholenacties en programma’s ernaar om deze richtlijnen zo optimaal mogelijk te verwerken. We denken dat de Edukans methode het best tot z’n recht komt in een leeromgeving die de leerling/student als plezierig ervaart, de leerling/student motiveert en ervoor zorgt dat de leerling/student ook daadwerkelijk meer leert. We gebruiken in de Edukans methode voor wereldburgerschap de volgende manieren van leren: zelfstandig werken, samenwerkend leren, onderzoekend leren, ontdekkend leren, praktijkgericht leren en ervaringsgericht leren.
LEREN BIJ DE EDUKANS METHODE VOOR WERELDBURGERSCHAP zelfstandig samenwerkend onderzoekend ontdekkend praktijkgericht ervaringsgericht
Zelfstandig leren De leerling/student wordt bij de Edukans methode voor wereldburgerschap uitgedaagd om zelfstandig te werken. De leerkracht is daarbij voornamelijk coach en begeleider. Deze manier van leren vraagt een actieve houding. De leerling/student wordt heel direct betrokken bij zijn eigen leerproces. Dat stimuleert de leerling/student om effectief te leren en zich te ontwikkelen. Zo leert de leerling/student zichzelf beter kennen en krijgt hij/zij de ruimte om een eigen mening te vormen. Deze manier van leren sluit aan op de leerlijn bij de Edukans methode voor wereldburgerschap. Samenwerkend leren Samenwerkend leren betekent op sociaal niveau dat de leerlingen/studenten open staan voor elkaar en dat deze manier hen de ruimte geeft om van elkaar te leren. De leerlingen/studenten worden op die manier geconfronteerd met een diversiteit aan waarden en normen. Het gevolg is dat zij worden uitgedaagd om elkaar te begrijpen en te respecteren. Door in de Edukans methode voor wereldburgerschap daarbij nadruk te leggen op overeenkomsten leren de leerlingen/studenten ontdekken wat hen met anderen verbindt. Onderzoekend leren Onderzoekend leren vergt een kritische blik en een probleemoplossend vermogen. Het is niet alleen belangrijk om andere culturen te onderzoeken, maar ook dat de leerling/student reflecteert op eigen handelen en denken om zichzelf beter te leren kennen. Beide aspecten nemen in de Edukans methode voor wereldburgerschap een belangrijke plaats in. Ontdekkend leren Bij ontdekkend leren krijgt de leerling de ruimte om zich te oriënteren op waarden in eigen en andere culturen. Het is van belang om de leerling/student een kans te geven om een verbinding te maken tussen eigen identiteit en de wereldgemeenschap waarin hij/zij leeft. Ontdekkend leren in de Edukans methode voor wereldburgerschap geeft de leerling/student de kans zich daadwerkelijk te ontwikkelen tot wereldburger. Praktijkgericht leren Een belangrijke manier van leren in de Edukans methode voor wereldburgerschap is praktijkgericht leren. Daarbij wordt de leerling/student gestimuleerd om zelf deelnemer te zijn aan praktijkgerichte activiteiten. Dit vraagt betrokkenheid, een actieve en initiatiefrijke houding van de leerling/student. Het gaat om het beleven van goed doen. Uit onderzoek is gebleken dat het leren door het zelf te doen in de praktijk een positief effect heeft op het vasthouden van de leerstof en op de ontwikkeling van leerlingen/studenten. Ervaringsgericht leren Bij ervaringsgericht leren creëer je een omgeving waarin de leerling/student te maken krijgt met betekenisvolle contexten en situaties. De behoeften van de leerling/student staan centraal om een zinvolle omgeving te ontwerpen die de leerling/student motiveert. “Je kunt een mens niets leren; je kunt hem alleen helpen het zelf te ontdekken in zichzelf.” ~ Galileo Galilei 1564-1642. Deze uitspraak van Galilei geeft aan dat de manier waarop je informatie aanbiedt in een leerproces erg belangrijk is. De Edukans methode concentreert zich daarom zoveel
mogelijk op betekenisvolle contexten en situaties gekoppeld aan de behoeften van de leerlingen/studenten. Het uitgangspunt van onze acties en programma’s is dat de leerling/student in die leeromgeving zelf ontdekt en later zijn kennis en ervaring met enthousiasme kan doorgeven aan een ander. 2.5 Acties en programma’s per onderwijssegment Concreet vertaalt Edukans haar visie en methode voor wereldburgerschap in acties en programma’s. Voor elk onderwijssegment is er een eigen actie/programma afgestemd op de doelgroep: Schoenmaatjes SCOOLS Going Global Onderwijsexpeditie Ex-change
basisschool (groep 1 tm 8) basisschool (met name groep 5 tm 8) voortgezet onderwijs studenten (met name PABO en ALO) studenten (beroepsonderwijs, MBO, HBO, WO)
Al onze acties, programma’s en educatieve materialen zijn op bovenstaande methodische uitgangspunten gestoeld. Zo is bij Schoenmaatjes het uitgangspunt dat je kunt leren te delen door het gewoon te doen. Door een schoenendoos te vullen, deel je heel persoonlijk iets van jezelf met een ander kind in moeilijkheden. Door leskisten met allerlei voorwerpen uit ontwikkelingslanden maken kinderen ontdekkenderwijs kennis met het leven in die landen. Op de kinderwebsite www.kidsvooredukans.nl op het onderdeel ‘De wereld van…’onderzoeken kinderen hoe hun leeftijdgenootjes in ontwikkelingslanden leven door zich te verplaatsen in de ander. Ook de internationaliseringsprojecten Going Global, Onderwijsexpeditie en Ex-change zijn voorbeelden van het ‘learning by doing’- principe. Door een ontwikkelingsland te bezoeken, ontdekken jongeren pas echt wat ontwikkelingssamenwerking inhoudt. Terug in Nederland geven ze presentaties op scholen en doen ze verslag in de media. Ook voeren ze financiële acties voor de onderwijsprojecten die ze bezocht hebben. Zo komt de wereld van leeftijdgenoten in ontwikkelingslanden heel dichtbij.
Meer info over de acties, programma’s en educatieve materialen staat op www.edukans.nl. Johan van der Pols
