Wereldburgerschap op school

Deel 1

Wereldburgerschap op school 1 WAT WILLEN WE ALS SCHOOL BEREIKEN? ........................................................................................ 18 2 HOE PAKKEN WE HET AAN? . .............................................................................................................. 22 3 HEBBEN WE DE NODIGE KENNIS EN VAARDIGHEDEN? .................................................................... 30 4 HEBBEN WE HET NODIGE MATERIAAL EN GELD? ............................................................................. 34 5 MET WIE KUNNEN WE SAMENWERKEN? ........................................................................................... 38

Wereldburgerschap op school

1 WAAR WIL JE MET JOUW SCHOOL WERK VAN MAKEN? Kies een actiedomein Maak je keuze uit onderstaande actiedomeinen. Kies een domein dat aansluit bij jouw concrete schoolsituatie en de noden die je bij jou op school ervaart.

“Ik sta er altijd alleen voor als we zo’n mondiale dag organiseren.”

1. Wat willen we als school bereiken? .................................................................... 2. Hoe pakken we dit aan? ...................................................................................... 3. Hebben we de nodige kennis en vaardigheden in huis? .................................. 4. Hebben we het nodige materiaal en geld voorhanden? .................................. 5. Met wie kunnen we samenwerken? ...................................................................

p ag. 18 p ag. 22 p ag. 30 p ag. 34 p ag. 38

2 AAN DE SLAG PER ACTIEDOMEIN

“We willen de buurt graag bij onze mondiale werking betrekken, maar we weten niet hoe…”

“Voor mondiale vorming is er in onze school amper geld!”

Herken je deze uitspraken? Met dit boek helpen we je alvast een stap vooruit.

De actiedomeinen helpen je na te denken, maar geven je ook inspiratie om aan het werk te gaan. Daarom bestaat elk actiedomein uit twee delen. 1. NADENKEN met de DENKVRAGEN Met deze vragen kan je een beeld schetsen van de huidige situatie. Wat gebeurt er momenteel al rond wereldburgerschap op jouw school? Wat zou je in de toekomst nog kunnen doen? 2. DOEN met de DOETIPS In elk actiedomein vind je ook doetips: suggesties, ideeën en (school)voorbeelden. Met deze concrete inspiratie kan je binnen je school van start gaan en een antwoord zoeken op de denkvragen.

Heb je een actiedomein gekozen? Blader dan door naar dat actiedomein >>>>>>

deel i

- wereldburgerschap op school |

17

DENKVRAGEN

Beantwoord eerst de denkvragen voor jezelf.

1. Wat willen we als school bereiken? Met deze vragen kan je een beeld schetsen van de huidige situatie. Wat gebeurt er momenteel al rond wereldburgerschap op jouw school? Wat zou je in de toekomst nog kunnen doen?

Ga daarna aan de slag met de vele doetips. Dat zijn mogelijke invullingen voor de bovenvermelde vragen. Tussen haakjes vind je de verwijzing naar de denkvraag waarop de doetip betrekking heeft.

(a) Komt “opvoeden tot wereldburgers” aan bod in: .......................................................................................................... pagina 19 het pedagogisch project van onze school? ons schoolwerkplan? de taakomschrijving van de leerkrachten? het schoolreglement? Op welke manier? (b) Rond welke thema’s werken we al op school? . ................................................................................................................ pagina 20 milieu gezondheid cultuur duurzame ontwikkeling diversiteit eerlijke handel campagnes voor ngo’s andere Op welke manier laten we binnen deze thema’s “de wereld” aan bod komen? (c) Vermelden we bij een schooldoorlichting het opvoeden tot wereldburgers als een bewuste keuze en als een sterkte van de school? . ......................................................................................................................................... pagina 20 (d) Hoe beginnen we aan een mondiale werking in onze school? ...................................................................................... pagina 21

18

|

deel i

- wereldburgerschap op school

1. Wat willen we als school bereiken?

DOETIPS

✦ Opvoeden tot wereldburgers in je schoolbeleid (a) Teken je schoolbeleid uit op drie niveaus. Zo maak je werk van een integraal en coherent beleid. Hieronder een verduidelijking per niveau: 1. Schoolcurriculum Mondiale thema’s passen in bijna elke vak. Deze thema’s kunnen ook vak-, klas- en graadoverstijgend aan bod komen.4 Zo maak je niet alleen werk van vele vakgebonden eindtermen, maar ook van de vakoverschrijdende eindtermen (sociale vaardigheden, leren leren, opvoeden tot burgerzin, milieueducatie, gezondheidseducatie, technisch-technologische vorming en muzisch-creatieve vorming) en de ontwikkelingsdoelen van het BuSO.

✦ Opvoeden tot wereldburgers in je pedagogisch project of schoolwerkplan (a) 1. Opvoeden tot wereldburgers in je pedagogisch project Kies ervoor om het opvoeden tot wereldburgers expliciet in je pedagogisch project op te nemen. Zo geef je duidelijk aan dat je de leerlingen wilt opvoeden tot solidaire en verantwoordelijke burgers die zich inzetten voor een meer rechtvaardige wereld. Internationale solidariteit wordt dan nadrukkelijk een waarde waar je als school wil voor staan. “ Wij willen met het opvoedingsproject van onze school leerlingen informeren rond de positieve aspecten van verschillende culturen. Op die manier willen we hen leren begrip te tonen en hen inzicht geven in (on)eerlijke wereldhandel. Ze moeten zich bewust worden van de noodzaak van goede ontwikkelingshulp en actief betrokken zijn.”

2. Schoolcultuur en je schoolklimaat Besteed niet enkel in je lessen aandacht aan de wereld, maar zorg ook dat je schoolklimaat getuigt van een open houding. Denk hierbij aan inspraak op school, respect voor diversiteit, streven naar duurzaamheid en eerlijke handel, ervaringsgericht werken, etc. “We vinden dat iedereen zichzelf moet blijven, maar dat betekent ook dat je de ander zichzelf moet kunnen laten zijn. Respect, gelijkwaardigheid tussen man en vrouw, mensenrechten, wetenschappelijk onderzoek, leergierigheid, solidariteit, openheid, mondig zijn: het zijn allemaal belangrijke pijlers in ons pedagogisch project.” KA, Antwerpen

3. Relatie van de school met de bredere gemeenschap Als school kan je samenwerkingsverbanden aangaan buiten je school. Niet enkel met partners uit de directe schoolomgeving, maar ook nationaal en zelfs internationaal.5 In actiedomein 5 op pagina 41 van dit deel vind je meer uitleg over brede school.

Wereldburgertraject: Eerlijk is anders. Nijverheidsschool, Tongeren

“We herwerken de schoolvisie zodanig dat het doel van ons onderwijs meer op wereldburgerschap wordt gericht.” Wereldburgertraject: The Refugees Project KA, Oudenaarde

2. Opvoeden tot wereldburgers in je schoolwerkplan Opvoeden tot wereldburgers op je school sterker uitbouwen is een langetermijnproces. Belangrijk is dat je als schoolteam gezamenlijk en gelijkgericht je schouders eronder zet. Alleen zo kan je afspraken maken over de samenhang tussen de verschillende graden binnen eenzelfde vak.

.............................................................................................................................................................................................. 4 5

Meer informatie vind je in deel 2 van dit boek, pagina 48. CIDREE. Different faces of citizenship. 2005.

.............................................................................................................................................................................................. deel i


19

Maak bijvoorbeeld binnen de verschillende vakgroepen afspraken over de concrete invulling van opvoeden tot wereldburgers bij jou op school. Stimuleer de horizontale samenwerking tussen verschillende vakleerkrachten. Op deze manier kunnen leerkrachten van verschillende vakken rond eenzelfde thema samenwerken tijdens personeelsvergaderingen en pedagogische studiedagen. 3. Leerlijnen Leerlingen voelen zich al op jonge leeftijd betrokken bij het schoolgebeuren en bij wat er zich afspeelt in de verre of nabije samenleving. Deze betrokkenheid geldt uiteraard vooral voor zaken die zij op hun leeftijd interessant of belangrijk vinden. Gaandeweg verbreedt en verdiept deze betrokkenheid bij het schoolgebeuren, maar ook bij de maatschappij.6 Een leerlijn over opvoeden tot wereldburgers houdt in dat je leerlingen uitnodigt hun gevoel van verbondenheid geleidelijk uit te breiden van zichzelf tot andere samenlevingen en culturen. Over verbondenheid lees je meer in deel 2 op pagina 50 bij actiedomein 1.7 Enkele digitale voorbeelden van leerlijnen: • www.podiumonline.nl/downloads/leerlijnwater2005v10.pdf een leerlijn rond het thema water (eerste graad SO) • www.leerlijn.info/klimaatenergie/index.php?item=115 een leerlijn rond klimaat en energie “De werkgroep mondiale vorming riep alle leerkrachten van onze school op om bij het begin van het schooljaar lessen rond Oeganda of Midden-Afrika te plannen en in te passen in hun leerplan. We geven nu zowel in de praktijkvakken als in de algemene en technische vakken aangepaste lessen rond het jaarthema.”

✦ Linken met thema’s waaraan je op school al werkt (b) Opvoeden tot wereldburgers biedt kansen om linken te leggen met thema’s die je op school al behandelt. Blader door naar pagina 23 en lees hoe je in kaart brengt wat je op school al doet. In het onderstaande voorbeeld merk je hoe het werken aan duurzame ontwikkeling en internationale solidariteit hand in hand gaan. “In het schooljaar 2005-2006 werd de pijler mondiale vorming toegevoegd aan een totaalconcept van duurzame school, samen met de doelstellingen van Milieuzorg Op School (MOS). Sinds vorig jaar werd ook het gezondheidsbeleid geïntegreerd. We bespraken het concept van de duurzame school met de directie. Onze uitgangspunten geven ook de beleidsvisie van de school weer. Dit zijn enkele van onze uitgangspunten: 1) Het project van de duurzame school is geen vrijblijvende optie meer, maar een beslissend criterium voor het pedagogisch project van de school. We kunnen alleen nog goed opvoeden als we ook duurzame ontwikkeling mee opnemen. 2) De drie vakoverschrijdende eindtermen - milieueducatie, opvoeden tot burgerzin en gezondheidsopvoeding - worden structureel aan elkaar gekoppeld en worden geïntegreerd in het totaalconcept van de duurzame school. 3) De beleidsdomeinen rond Gelijke Onderwijskansen (GOK), milieu, wereldburgerschap, gezondheid, mobiliteit, veiligheid, verslaving worden met elkaar verbonden en aan elkaar getoetst. Elk onderwerp moet uitgaan van de visie op de duurzame school.” Wereldburgertraject: Peer zkt. Banaan. De wereld is een fruitsalade, geen compote. VTI, Oostende

✦ Opvoeden tot wereldburgers en de schooldoorlichting (c)

Wereldburgertraject: Oeganda 2008. Technisch Instituut Heilige Familie, Brugge

.............................................................................................................................................................................................. 6 7

Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Over de grenzen, p 83. 2002. www.wereldwegwijzers.be/upload/LEERLIJNEN%20MONDIALE%20VORMING.pdf

.............................................................................................................................................................................................. 20

|

deel i


Als je er als school voor kiest om leerlingen op een procesmatige manier op te voeden tot wereldburgers, werk je in lijn met wat de inspectie belangrijk vindt bij een doorlichting. Vooral de inspanningsverplichting voor de vakoverschrijdende eindtermen biedt aanknopingspunten.

1. Wat willen we als school bereiken?

Kies je er als school dus bewust voor om op een intensieve manier aan wereldburgerschap te werken? Licht dan zeker deze keuze aan de inspectie toe bij een doorlichting en benadruk je procesmatige manier van werken als een sterkte van je school. Over procesmatig werken vind je meer op pagina 24. Bovendien kan je verschillende thema’s aan elkaar linken via een project rond wereldburgerschap. Hoe je dat kan doen, beschreven we met een voorbeeld op pagina 67. Dit soort initiatieven zijn vaak een troef bij de inspectieronde. “De vakoverschrijdende eindtermen, maar ook de vakgerichte of leergebiedgerichte eindtermen bevatten zeer veel aanknopingspunten met wereldburgerschap. In de vakoverschrijdende eindtermen voor de derde graad van het secundair onderwijs is hieraan zelfs een volledig thema gewijd. Bovendien zijn er bij vrijwel alle eindtermen per niveau heel wat interessante formuleringen, die rechtsreeks bruikbaar zijn voor vorming tot wereldburgerschap.” Roger Standaert, directeur van Entiteit Curriculum in een interview over de visietekst van Kleur Bekennen, juni 2007.

✦ Twaalf tips om je school in beweging te brengen (d) 1. Omring je met een team of werkgroep. Betrek zoveel mogelijk mensen bij je stappenplan. Voor het oprichten van een werkgroep vind je veel inspiratie op pagina 39. 2. Breng het thema op de agenda. Bespreek het op verschillende niveaus: de directieraad, de coördinatievergadering, de schoolraad, de leerlingenraad, het oudercomité. 3. Zorg ervoor dat zoveel mogelijk leerkrachten opvoeden tot wereldburgers kennen en belangrijk vinden. Gebruik regelmatig enkele minuten van een personeelsvergadering om de actiepunten kenbaar te maken en te concretiseren of richt een pedagogische studiedag in over het thema. Lees op pagina 44 hoe je kan communiceren over je project.

4. Wek de interesse van je directeur. Vraag de directie om bij het inplannen van de uurroosters rekening te houden met de werkgroepen die op school actief zijn. Verduidelijk het doel van je werkgroep en maak de link (indien mogelijk) met de schoolvisie. Het is belangrijk dat de directeur openlijk zijn of haar steun betuigt aan je mondiale werking. Suggesties om je directeur te motiveren vind je op pagina 40.

“Die berg papier verdwijnt soms vlug tussen andere niet-gelezen dossiers. Een babbel tijdens de koffiepauze lost vaak meer op dan de zoveelste vergadering.” 5. Denk (in groep) na over wat je wil bereiken en hoe. Op die manier vermijd je onduidelijke afspraken en persoonlijke ontgoochelingen. Op pagina 24 vind je tips. 6. Neem kleine stappen met zoveel mogelijk medewerkers. Pas waar nodig je oorspronkelijke doel aan, zodat het haalbaar blijft binnen jouw school. Beter een klein plan dat volledig wordt gerealiseerd dan een groot luchtkasteel dat een luchtkasteel blijft. 7. Begraaf jezelf niet in een berg administratie. Een logboek en een dossier bijhouden is belangrijk, maar het is niet de essentie van je taak. 8. Gebruik verschillende communicatiekanalen, naast geschreven mededelingen. Spreek je collega’s persoonlijk aan. Overtuig hen van het belang van hun aandeel in het plan. 9. Gun andere leerkrachten de tijd. Verwacht niet dat ze jouw enthousiasme onmiddellijk delen. Geef hen een goed gevoel als ze je helpen bij het uitwerken van de actiepunten. Betrek in elke stap meer collega’s. 10. Stop and think. Leg regelmatig de drukte even naast je neer, evalueer en stuur bij waar nodig. Aanvaard dat niet alles kan lukken. In actiedomein 2 vind je evaluatietips op pagina 25. 11. Herhaal waardevolle initiatieven en veranker ze in de schoolcultuur. 12. Verzorg je netwerk en schakel schoolbegeleiders in voor ondersteuning. Contacten met buitenstaanders en met andere scholen kunnen heel leerrijk zijn.8 Lees meer over samenwerken met de buurt op pagina 42. .............................................................................................................................................................................................. 8

Inspiratiebron: Dossier geïntegreerde ondersteuning. VVSKO, 2005. gok.vvkso.be.

.............................................................................................................................................................................................. deel i


21

DENKVRAGEN


2. Hoe pakken we het aan? Met deze vragen kan je een beeld schetsen van de huidige situatie. Wat gebeurt er momenteel al rond wereldburgerschap op jouw school? Wat zou je in de toekomst nog kunnen doen?

Ga daarna aan de slag met de vele doetips. Dat zijn mogelijke invullingen voor de bovenvermelde vragen. Tussen haakjes vind je de verwijzing naar de denkvraag waarop de doetip betrekking heeft.

(a) Wat doen we al rond het opvoeden tot wereldburgers? . ............................................................................................... pagina 23 In onze schoolwerking? In de vakken/vakwerkgroepen? In schoolprojecten? In evenementen? In personeelsvergaderingen en pedagogische studiedagen? Hoe zouden we het in de toekomst (anders) willen zien? (b) Werken we procesmatig aan opvoeden tot wereldburgers? Waarom (niet)? ............................................................... pagina 24 (c) Beschikken we over een actieplan met betrekking tot het opvoeden tot wereldburgers? Waarom (niet)? . ............... pagina 24 (d) Gebruiken we op school de thema’s die de leerlingen aanbrengen? Hoe doen we dit? .............................................. pagina 25 (e) Evalueren we onze werking rond opvoeden tot wereldburgerschap? Hoe? ................................................................. pagina 25 (f) Organiseren we op school uitwisselingsprojecten of solidariteitsacties? Waarom (niet)? . .......................................... p agina 26 (g) Hoe nemen we het opvoeden tot wereldburgers op in onze schoolinrichting? Wat zouden we willen en kunnen veranderen? .................................................................................................................... pagina 26 (h) Houden we binnen het aankoopbeleid van onze school rekening met duurzame en eerlijke handel? Waarom (niet)? pagina 26 (i) Voeren we een zuinig energiebeleid op school? Waarom (niet)? . ................................................................................... pagina 28 (j) Werken we aan een verdraagzame school? Waarom (niet)? ............................................................................................ pagina 29

22

|

deel i


2. hoe pakken we het aan?

DOETIPS

✦ In beeld brengen wat je op school al doet (a) Neem de proef op de som in jouw school: maak een inventaris van de activiteiten waarin nu al een deel opvoeden tot wereldburgers vervat zit. Waarschijnlijk ontdek je dat je nu al werkt rond wereldburgerschap, zonder het zo te benoemen of te bundelen. Gebruik deze acties als aanknopingspunten om je werking nog uit te breiden en er een beleid rond op te zetten. Je kan hiervoor de speelse gespreksvorm MondVol 9 van Kleur Bekennen toepassen. Je doet hiermee inspiratie op en ontdekt praktische tips rond mondiale vorming op school. Het enige wat je moet doen is een paar collega’s zoeken van eenzelfde schoolteam of van verschillende scholen, die zich gedurende twee uur vrij willen maken. Deze vorming van Kleur Bekennen wordt aangepast op maat van de school en is volledig gratis. Naast MondVol zijn er nog veel andere manieren om in beeld te brengen wat je school al doet: 1. In de vakken of vakwerkgroepen Soms organiseren collega’s al boeiende activiteiten in verband met wereldburgerschap, maar vaak ben je hiervan niet op de hoogte. Deze activiteiten kunnen je inspiratie bieden. Bekijk in de vakwerkgroep hoe je deze ideeën kan verzamelen. • Je kan tijdens elke vakwerkgroep even tijd maken om collega’s te laten vertellen over activiteiten die ze uitwerkten in verband met wereldburgerschap. • Met eenvoudige infofiches kan je activiteiten in beeld brengen. Aan de hand van die fiches kan je de info in een wereldmap of digitaal verzamelen. Zo ontstaat er binnen je vakwerkgroep een soort gegevensbank waaruit iedere leerkracht ideeën kan putten. Bij de werkdocumenten achteraan in dit boek op pagina 111 vind je een voorbeeldfiche die je kan gebruiken.

2. Tussen verschillende vakken en in projecten • De graadcoördinator heeft een overzicht van de inhouden en activiteiten binnen verschillende vakken. Hij of zij kan aangeven wie nu al werkt rond mondiale thema’s. Zo zullen de mogelijkheden om in de toekomst projectmatig samen te werken veel duidelijker worden. • Ga ook na welke projecten op school al een mondiale dimensie hebben. • Een informele babbel tussen collega’s kan natuurlijk ook heel wat verduidelijken: het biedt kansen om jullie thema’s te verzamelen in een project. 3. Tijdens schoolevenementen Op school vinden jaarlijks evenementen plaats die eigenlijk al kaderen in opvoeden tot wereldburgerschap: • dikke truiendag • dag van het water (22 maart) • campagnes van 11-11-11 of andere ngo’s • scholenloop • een mondiale dag • vrouwendag (8 maart) • een sobere maaltijd • een schooluitstap naar een museum (bijvoorbeeld het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren) Je merkt vast dat werken rond wereldburgerschap niet zo nieuw is als het op het eerste gezicht lijkt. 4. Pedagogische studiedagen en personeelsvergaderingen Brengen jullie mondiale thema’s nu al op het programma van een pedagogische studiedag of personeelsvergadering? Noteer dit dan in je inventaris. Enkele voorbeelden: studiedagen rond diversiteit, intercultureel leren, duurzame ontwikkeling of eerlijke handel.

.............................................................................................................................................................................................. 9

Voor meer info: neem contact op met je lokale Kleur Bekennen-medewerker. Adressen vind je achteraan in dit boek

.............................................................................................................................................................................................. deel i


23

✦ Procesmatig werken: stap voor stap (b) Opvoeden tot wereldburgers streeft bij de leerlingen een bepaalde houding na, een gedragsverandering. Zo een gedragsverandering vraagt tijd en pak je best planmatig aan. De volgende stapstenen bieden houvast: Stap 1 > Formuleer op school de bereidheid om actief rond wereldburgerschap te werken. Stap 2 > Creëer een draagvlak in de school. Richt bijvoorbeeld een werkgroep op. (pagina 39) Stap 3 > Analyseer de beginsituatie in de school. Welke school zijn we? Wat doen we al? (pagina 23) Stap 4 > Bepaal de prioriteiten of het thema en doelstellingen waarrond je wil werken. Stap 5 > Teken een actieplan uit, met aandacht voor het ontwikkelen van kennis, vaardigheden én attitudes. (pagina 24) Stap 6 > Voer het actieplan uit. Stap 7 > Evalueer op regelmatige basis en stuur je werking waar nodig bij. (pagina 25) Stap 8 > Veranker de werking op lange termijn binnen je school. “Procesmatig opvoeden tot wereldburgers houdt in dat je op een andere manier moet gaan lesgeven. Je staat niet meer vooraan met je voorbereid lesje. Het gebeurt geleidelijk, zoals de druppel die langzaam een kuiltje maakt in de rots.” Chris Bens, Toren van Babel, Gent in een interview over de visietekst van Kleur Bekennen, juni 2007.

✦ Een actieplan opstellen (c) Volgende stappen kunnen je helpen bij het uitwerken van een actieplan: 1. Bepaal de prioriteiten van de school. Breng hiervoor eerst in beeld wat er op school al allemaal gebeurt. (pagina 23) 2. Kies een thema of actiedomein dat aansluit bij de schoolprioriteiten die je formuleerde. 24

|

deel i


3. Omschrijf per graad welke doelstellingen je wilt bereiken op het vlak van kennis, maar ook op het vlak van vaardigheden en attitudes. 4. Geef de stappen aan die je met de verschillende graden zal zetten om de doelstellingen te bereiken. 5. Bekijk op welke manier je wereldburgerschap binnen de verschillende vakken zal uitwerken. Bedenk ook hoe je het thema vak- en klasoverschrijdend kan aanpakken. Surf eens naar www.kleurbekennen.be of kijk in deel 2 van dit boek voor inspirerende voorbeelden. 6. Bepaal welke middelen je hiervoor nodig hebt. Blader naar pagina 35 voor tips (actiedomein 4). 7. Denk na over een mogelijke taakverdeling en tijdsindeling. Voor meer uitleg, zie pagina 40. 8. Ga na welke samenwerkingsverbanden nuttig zouden zijn. Laat je inspireren door pagina 42 (actiedomein 5). 9. Voer het actieplan uit. 10. Kijk regelmatig achterom en stuur je werking waar nodig bij. Over evaluatie lees je meer op pagina 25. “We streven heel wat doelstellingen na met ons project. We willen: • onze leerlingen op een positieve interactieve manier sensibiliseren rond multicultureel samenleven en wereldburgerschap; • als school mee een dam helpen opwerpen tegen de groeiende sfeer van onverdraagzaamheid in de samenleving, in dit geval bij jongeren; • onze school profileren als een school waar vreedzaam, multicultureel samenleven, verdraagzaamheid en actief pluralisme centraal staan; • leerkrachten motiveren tot projectmatig, vakoverschrijdend en interactief/ motiverend werken rond andere culturen; • een hele reeks vakoverschrijdende eindtermen realiseren, ondermeer sociale vaardigheden en burgerzin; • de betrokkenheid van de leerlingen bij het school- en lesgebeuren verhogen (GOK-beleid).” Wereldburgertraject: Paramundo - het PMI gaat vreemd. KTA Paramedisch instituut, BSO en TSO, Mechelen


✦ Aandachtspunten bij het uitwerken van je actieplan (c)

✦ De leerlingen bij je acties betrekken (d)

1. De draagkracht van het leerkrachtenteam. Hou het simpel: zet geen te grootse dingen op die naderhand niet uitvoerbaar blijken. Tips en tricks? Lees meer op pagina 40.

Wanneer je de leerlingen actief betrekt bij de verschillende stappen in je proces (pagina 24), verhoog je de slaagkansen van je project aanzienlijk. De leerlingenraad en werkgroepen kunnen enthousiast meedenken over de invulling. Maar je kan nóg meer inspraak garanderen als je vragen stelt aan de leerlingen van enkele of alle klassen. Dat kan bijvoorbeeld met een ideeënbus. Deel 3 op pagina 91 geeft je uitleg en meer tips om inspraak van de leerlingen te verhogen.

2. De evaluatie van vroegere acties en projecten. Vermijd dat je tweemaal dezelfde fout maakt. 3. De context van je school Denk aan: • de regio • de grootte van je school • de samenstelling van je leerkrachtenteam • het administratief en technisch personeel • de contacten met de buurt • de relaties met de ouders • het imago van je school Over een mogelijke samenwerking met de buurt vind je meer op pagina 42. 4. De verschillende niveaus Kijk zowel naar de vakinhouden en het schoolniveau als naar de schoolomgeving. Pagina 19 geeft meer informatie over deze niveaus.

✦ Invulschema als hulp bij het actieplan (c) MOS10 ontwikkelde een handig schema voor het maken van een actieplan. Achteraan in dit boek bij de werkdocumenten op pagina 112 vind je een blanco schema in A4- formaat. Kopieer het eerst voor je het gaat invullen.

✦ Regelmatig evalueren wat je doet (e) Een paar suggesties alvorens je aan het evalueren slaat: • Evalueer niet alleen op het einde van het project. Een tussentijdse evaluatie is ook noodzakelijk: alleen zo kan je feedback verzamelen en bijsturen waar nodig. • Evalueren doe je niet alleen, wel samen met het organiserend team, het leerkrachtenteam en de leerlingen. • Sta niet enkel stil bij de voorbije werking. Noteer ook verbeterpunten voor de toekomst. • Start de evaluatie met het vragen naar wat men geslaagd vond. Zo voorkom je dat een minder geslaagd project neergesabeld wordt. • Evalueer niet om te evalueren. Wil je het project herhalen? Ga dan dieper in op alle activiteiten. Als je volgend jaar iets anders wil doen, kan je beter focussen op het proces dat je doorlopen hebt. • Denk aan de verwerking van je evaluatie. Formulieren zijn handig in de aanmaak, maar vragen heel wat tijd om na te lezen. Bovendien zal niet iedereen het formulier grondig invullen. Een kringgesprek of groepsevaluatie biedt vaak meer en sneller informatie. De groepsgrootte beïnvloedt wel de haalbaarheid ervan.

.............................................................................................................................................................................................. 10

MOS: Milieuzorg op School. www.milieuzorgopschool.be

...................................................................................................................................................................................................... deel i


25

“Het MDG’15-project draait rond uitwisseling, maar op verschillende manieren. Een inleefreis, een internationaal jongerenkamp, maar ook uitwisselingen met leerkrachten en leerlingen in Europa, India en Senegal. Dat kan bijvoorbeeld via een website, een internationale scholenwedstrijd of een seminarie.”

Gebruik het evaluatieraster 11 : een eenvoudige, snelle en praktische manier om je gedachten te ordenen. Noteer in een raster wat je in de toekomst wilt behouden, bijsturen, lossen en toevoegen aan je werking. Je kan deze techniek zonder problemen in groepen toepassen. Je vindt het evaluatieraster achteraan in dit boek bij de werkdocumenten op pagina 113. Kopieer het gerust voor gebruik op school. Meer evaluatievoorbeelden vind je in deel 3, op pagina 100. “We evalueerden ons project met een enquête voor de leerlingen en leerkrachten op Smartschool. Deze resultaten gebruiken we om het project volgend jaar bij te sturen.” Wereldburgertraject: Paramundo - het PMI gaat vreemd. KTA Paramedisch instituut, BSO en TSO, Mechelen

✦ Samenwerken met een school in het Zuiden of een actie opzetten (f) Steeds meer scholen steken zelf de handen uit de mouwen om samen met het Zuiden werk te maken van een betere wereld. Sommige onder hen werken een project uit in samenwerking met een ngo of overheidsinstantie. Andere scholen kennen zelf contactpersonen in het Zuiden, waarmee ze samen een project uittekenen. We noemen dit soort scholen wel eens doe-het-zelvers of vierdepijlerscholen. Doe-het-zelver of niet, wat extra hulp en ideeën zijn vaak welkom. Kleur Bekennen ontwikkelde Expeditie Exchange12: een infoboekje vol tips, schoolvoorbeelden, kritische richtvragen en aandachtspunten. Je kan het gratis downloaden op www.kleurbekennen.be. In Expeditie Exchange vind je heel wat ngo’s en instanties terug die je kunnen begeleiden bij je keuze en acties. Voor tips over inleefreizen en financiële steun kijk je best eens op pagina 72 en pagina 37.

Katelijne- MDG’15-projecten. Studio Globo13

✦ De wereld zichtbaar maken op school (g) Financieel haalbare suggesties om je projecten zichtbaar en herkenbaar te maken voor de buitenwereld vind je op pagina 37.

✦ Eerlijke handel op school14 (h) 1. Sensibiliseren rond Eerlijke handel a. leerkrachten Eerlijke handel op school is meer dan alleen een kwestie van aankopen. Informeer en sensibiliseer leerkrachten over jullie aankoopbeleid en bespreek dit ook met de leerlingenraad. Heb je al eens aan deze acties gedacht? • Neem eerlijke handel op in je schoolwerkplan of je pedagogisch project. • Stel een intentie- of engagementsverklaring op. • Plaats een wereldwinkelstand op de opendeurdag van je school.

..............................................................................................................................................................................................

Kleur Bekennen. Expeditie exchange. Een gids voor scholen in uitwisseling met het zuiden. Brussel, BTC, 2007. www.studioglobo.be/nl/secundair-onderwijs/aanbod/mdg15 14 Ontwerpkader Fair Trade Educatie (FTE) ontwikkeld door Miel Maya Honing vzw, Oxfam-Wereldwinkels vzw, Vredeseilanden en Wereldwerkplaats vzw, november 2005. Ben je op zoek naar meer info over Fair Trade? Neem dan een kijkje op: www.befair.be, www.ikbenverkocht.be, www.oww.be, www.maya.be en www.vredeseilanden.be. 12 13

.............................................................................................................................................................................................. 11

Inspiratiebron: Doedèskadèn vzw. www.doedeskaden.be

...................................................................................................................................................................................................... 26

|

deel i


......................................................................................................................................................................................................


• Bezoek met de geïnteresseerde leerkrachten een wereldwinkel. Je kan er ook een wijndegustatie meepikken. • Leerkrachten economie kunnen hun collega’s onderbouwde informatie geven over eerlijke handel en de voordelen ervan. • Miel Maya Honing coacht en begeleidt het leerkrachtenteam rond het thema eerlijke handel. • Oxfam-Wereldwinkels en Miel Maya Honing organiseren vormingen voor leerkrachten over eerlijke handel. Meer info op www.maya.be en www.oww.be/scholen.

• Leerlingen handel, economie of beroeps- en technische richtingen kunnen ook nuttige ervaring opdoen bij de planning of uitwerking van fair trade-activiteiten op school. • Tijdens de opendeurdag of oudercontacten kunnen leerlingen fair trade-host of -hostess zijn en de eerlijke producten voorstellen aan de bezoekers. • Maak samen affiches om eerlijke handel te promoten of haal de interactieve tentoonstelling van Oxfam-Wereldwinkels naar de school. • Je kan met de leerlingen ook een simulatiespel spelen over eerlijke wereldhandel. (Centrum Informatieve Spelen, www.spelinfo.be).

Op www.oww.be/infomateriaal kan je de info- en educatiecatalogus van Oxfam-Wereldwinkels downloaden. In deze catalogus vind je een overzicht van hun educatief materiaal over eerlijke handel. Je kan al deze materialen bestellen in de lokale wereldwinkel, maar de meeste kan je ook ontlenen in de documentatiecentra van Kleur Bekennen.

c. de schoolomgeving In de (directe) schoolomgeving zijn er veel samenwerkingsmogelijkheden voor eerlijke handel: Werk samen met de ouders: • Organiseer met de schoolraad een infoavond voor ouders over eerlijke handel. • Bereid een vegetarische maaltijd met eerlijke producten voor ouders en sympathisanten. Werk samen met de wereldwinkel uit je buurt: • Teken samen met hen een fair aankoopbeleid voor je school uit. • Werk rond Oxfam-Wereldwinkels op school: organiseer een verkoopsstand met eerlijke producten of start met een actiegroep rond eerlijke handel in de school. • Werk met je leerlingen een dag mee in de wereldwinkel: zorg samen met hen voor de inrichting van de etalage, de inventaris van producten of voor de verkoop. • Werk samen met de wereldwinkel campagnes uit. Misschien heeft de wereldwinkel wel een partnerband met één van hun eerlijke producenten uit het Zuiden waarbij jullie kunnen aansluiten. Ga na of je met je gemeente kan samenwerken: • Wie weet is jouw gemeente wel een Fair Trade-gemeente, en kan je samen allerhande acties opzetten. • Misschien kan je jouw gemeente er wel toe aanzetten om Fair Trade-gemeente te worden. Behaal alvast de titel Deze school is verkocht. • Of je kan de lokale middenstand en horeca in de buurt stimuleren om fair trade-producten in hun aanbod op te nemen.

b. leerlingen Leerlingen - en in het bijzonder de leerlingenraad - zijn de actieve trekkers van Oxfam-Wereldwinkels op school. Enkele voorbeelden: • Vraag de steun van leerlingen die zelf als vrijwilliger meewerken in een wereldwinkel. • Breng met je leerlingen een bezoek aan de wereldwinkel in je buurt. Alle adressen vind je op www.oww.be/wereldwinkels. • Contacteer Miel Maya Honing. Zij begeleiden workshops voor je leerlingen over eerlijke handel. • Roep leerlingen op om (eventueel via de school) fair trade-producten te kopen of aan een actie over eerlijke handel deel te nemen • Leerlingen kunnen tijdens een les over eerlijke handel meer inzicht krijgen in het hoe en het waarom van eerlijke handel.

deel i


27

Doe beroep op ngo’s en organisaties. Bij hen kan je onder andere terecht voor workshops, materialenkoffers, een vorming voor je leerkrachtenteam en coaching15. 2. Een eerlijk aankoopbeleid op school Met een fair aankoopbeleid geef je als school een belangrijk voorbeeld binnen en buiten de schoolmuren. Het aantal eerlijke producten in de (wereld)winkels groeit jaar na jaar. Er zijn dus vele mogelijkheden voor in de klas of school. We geven je hier een paar ideeën. voor de leerkrachten: • eerlijke koffie, thee, suiker en koekjes in de leraarskamer • agenda’s en recyclagepapier • tassen, pennenzakken, rugzakken • decoratie voor in de klas • geschenken voor feestelijke gelegenheden voor de leerlingen: • fruitsap, chocomelk en (h)eerlijke tussendoortjes • fair trade-ingrediënten voor warme maaltijden • snoep of geschenkjes voor Sinterklaas of speciale gelegenheden • brooddoos • tassen, pennenzakken, rugzakken voor de ouders: • wijn, fruitsap, hapjes voor oudercontacten, recepties of opendeurdagen

Wie kiest voor zo’n eerlijk aankoopbeleid, maakt kans op het label Deze school is verkocht.

.............................................................................................................................................................................................. 15

Neem een kijkje op www.befair.be, www.ikbenverkocht.be, www.oww.be, www.maya.be en www.vredeseilanden.be.

...................................................................................................................................................................................................... 28

|

deel i


3. Oxfam-Wereldwinkels op school Misschien organiseren de leerlingen zelf een (verkoops)actie van fair trade-producten op school? Vaak neemt de leerlingenraad daar zelf het initiatief toe. Soms is dat eenmalig, naar aanleiding van een actie of een speciale gebeurtenis. Maar je kan Oxfam-Wereldwinkels op school ook structureel inbouwen. Bijvoorbeeld door middel van een echt wereldwinkeltje waar de leerlingen en leerkrachten terechtkunnen tijdens de middagpauze of vlak na schooltijd. Meer informatie en voorbeelden vind je verder in dit boek onder deel 2, actiedomein 3 op pagina 66 en deel 3, actiedomein 2 op pagina 99. Vraag ook de draaiboeken OxfamWereldwinkels op school in je plaatselijke wereldwinkel of via [email protected].

✦ Een duurzaam schoolbeleid (i) Opvoeden tot wereldburgers gaat meestal hand in hand met werken aan duurzame ontwikkeling. Deze invalshoek is een prima aanzet om er een mondiale dimensie aan toe te voegen. Want zorg voor onze leefomgeving kan moeilijk los gezien worden van zijn mondiale context. Wil je werk van maken van een duurzaam beleid op school, contacteer dan Milieuzorg Op School (MOS): www.milieuzorgopschool.be. Hier vind je alvast een lijstje met handige tips: • Stimuleer leerlingen en leerkrachten om geen drank uit blikjes te gebruiken. • Ga als school voor energiebesparing. Tips vind je op: www.ibgebim.be • Afvalpreventietips vind je in alfabetische volgorde op de website: www.milieuadvieswinkel.be of op de website van www.ibgebim.be • Beperk het waterverbruik zo veel mogelijk. Voor handige suggesties, surf naar: www.milieukoopwijzer.be/water/index.php • Verkies milieuvriendelijke reinigingsproducten. Meer informatie hierover vind je op www.milieukoopwijzer.be/schoonmaak/index.php


• Afgedankte elektrische en elektronische apparaten komt Recupel gratis bij jou op school ophalen. Meer informatie: www.recupel.be • Voor nog meer interessante tips kan je terecht bij www.duurzameontwikkeling.be en www.gidsvoorduurzameaankopen.be

✦ Duurzaam (ver)bouwen (i) Plan je bouw- of verbouwingswerken op school en wil je dit op een duurzame manier aanpakken? Kijk dan eens op de volgende websites: • www.centrumduurzaambouwen.be • www.bouwwijzer.be • www.vibe.be

✦ Een verdraagzame school (j) Eén van de invalshoeken van opvoeden tot wereldburgerschap is leerlingen leren omgaan met diversiteit. “Op een bepaald moment moet je écht je mening luidop zeggen. Je kan je niet blijven verstoppen achter de uitspraak: “Ik weet dat ik het niet doe, en het gebeurt eigenlijk niet bij mensen die ik ken, dus waarom zou ik nog mijn nek uitsteken?”. Toch dwingen we niemand om de petitie te tekenen. Als we een oproep doen tot verdraagzaamheid, moeten we dat ook zijn tegenover mensen die een andere opinie hebben dan de onze.”

Je kan hiervoor bijvoorbeeld te rade gaan bij een educatieve organisatie: • De organisatie School Zonder Racisme begeleidt je bij je keuze voor een school waar racisme, discriminatie en pesterijen geen kans krijgen. • Om een School Zonder Racisme te worden, moet je een democratische oproep voorleggen aan je hele schoolbevolking, dus zowel directie, leerkrachten als alle leerlingen. Meer informatie vind je op www.schoolzonderracisme.be • Of ga na welke mogelijkheden Jeugd en Vrede biedt: op hun website www.jeugdenvrede.be kan je terecht voor allerhande tips. Het beroeps- en technisch onderwijs bereidt de leerlingen voor op de stap naar de arbeidsmarkt. Een positieve beroepsattitude is niet altijd vanzelfsprekend. De leerkracht vervult een voorbeeldfunctie om hen op een open en respectvolle manier te leren omgaan met diversiteit en andere gewoonten. Stereotypen vermijd je best. • Op de website www.dekrachtvanjestem.be/KVJS vind je een uitgewerkt lespakket voor deeltijds beroepsonderwijs. Leerlingen leren hun rechten en plichten op de werkvloer kennen en leren er heel wat bij over omgangsvormen. De bundel Ik tel mee op het werk kan je gratis downloaden. • www.colourfulworkshop.be biedt een gratis vormingsbundel rond diversiteit op de werkvloer. • Het praktijkboek Respect, praktijkboek voor onderwijs en jeugdwerk (2006) is een educatief pakket. Leerlingen en leerkrachten verwerven samen kennis, doen onderzoek, oefenen vaardigheden en werken aan hun houding. De werkvormen zijn er op gericht dat de deelnemers hun leerproces verwerken in een tentoonstellingsmodule. Meer info vind je terug op www.vredeseducatie.nl

Wereldburgertraject: Verdraagzaamheid. Ensorinstituut, Oostende

deel i


29

DENKVRAGEN


3. Hebben we de nodige kennis en vaardigheden? Met deze vragen kan je een beeld schetsen van de huidige situatie. Wat gebeurt er momenteel al rond wereldburgerschap op jouw school? Wat zou je in de toekomst nog kunnen doen?

Ga daarna aan de slag met de vele doetips. Dat zijn mogelijke invullingen voor de

(a) Wat verstaan we onder opvoeden tot wereldburgers? Waar kunnen we hierover extra info vinden? ........................ pagina 31 (b) Doen we beroep op externe ondersteuning van specialisten en ngo’s voor vorming of coaching? . ........................... pagina 31

bovenvermelde vragen. Tussen haakjes vind je de verwijzing naar de denkvraag waarop de doetip betrekking heeft.

(c) Rond welke mondiale thema’s of invalshoeken zouden we nascholing kunnen gebruiken? . ..................................... pagina 31 (d) Is er op school een werkgroep die het opvoeden tot wereldburgers op school trekt? ................................................. pagina 32 (e) Voorzien we uitwisselingsmomenten onder collega’s om van elkaar te leren? Hoe zouden we dit nog beter kunnen uitwerken? ............................................................................................................... pagina 32 (f) Staan we op school organisatorisch voldoende sterk om de leerlingen op te voeden tot wereldburgers? Kunnen we draaiboeken en actieplannen maken? Hoe evalueren we het project? ........................................................... pagina 33

30

|

deel i


3. Hebben we de nodige kennis en vaardigheden?

DOETIPS

✦ Wat verstaan we onder opvoeden tot wereldburgers? (a) Kleur Bekennen denkt dat een wereldburger bewust leeft in de mondiale samenleving. Een wereldburger staat niet alleen stil bij gebeurtenissen in zijn eigen dagelijkse leven, maar is ook alert voor zaken die zich verder van zijn bed afspelen. Opvoeden tot wereldburgers is leerlingen leren om op een verantwoorde manier om te gaan met de wereld die hen omringt. Je kan het samenvatten in tien streefdoelen. Daarover lees je meer op pagina 10. De publicatie 30 visies op wereldburgerschap. Wereldburgers bekennen kleur 16 maakt duidelijk dat iedereen wereldburgerschap op haar of zijn manier interpreteert. “Met dit project willen we de problematiek aankaarten van armoede, natuurrampen, onderdrukking en mensen die op de vlucht zijn voor oorlog. De aanleidingen voor deze problemen zijn met elkaar verbonden door de politiek en economie op wereldvlak. Door daarnaar op zoek te gaan ontdekken we de wereld als één geheel.” Wereldburgertraject: The Refugees Project. KA, Oudenaarde

✦ Vorming, bijscholing of coaching door een organisatie (b) Heel wat educatieve organisaties en ngo’s bieden studiedagen aan: inspiratie voor je vakwerkgroep of het leerkrachtenteam. Ze werken rond mondiale thema’s en de lesgevers verwijzen vaak naar de eindtermen en ontwikkelingsdoelen die aansluiten bij het thema van de vormingsactiviteit.

Op www.kleurbekennen.be - rubriek nascholing - vind je een overzicht van educatieve organisaties en ngo’s die vorming geven. Je kan een externe organisatie ook inschakelen om je leerkrachtenteam of vakwerkgroep te coachen. Deze coaching is een mix van onder andere achtergrondinfo, vorming, kennismaking met goede lesmaterialen en werkmethoden en tips over activiteiten. De organisatie werkt samen met je team een planning uit en evalueert op regelmatige tijdstippen. Ze reikt je werkmethodes aan zodat je achteraf zelfstandig verder kan. Er is uiteraard ruimte voor eigen inbreng. Een overzicht van coachende organisaties vind je op de website van Kleur Bekennen. Ook bij de pedagogische begeleidingsdiensten kan je terecht voor ondersteuning om procesmatig te werken rond wereldburgerschap. “Ik vind het erg belangrijk dat leerkrachten die aan wereldburgerschap werken, zelf zo breed mogelijk gevormd zijn en voor die dingen openstaan.” Chris Bens, Toren van Babel, Gent in een interview over de visietekst van Kleur Bekennen, juni 2007.

✦ Een pedagogische studiedag op maat van je team (c) Wil je een pedagogische studiedag organiseren rond een mondiaal thema (vb. diversiteit, klimaat, kinderrechten, eerlijke handel of wereldreligies) of een bepaald land? Kleur Bekennen brengt je in contact met gespecialiseerde organisaties en ngo’s ter zake. Kleur Bekennen neemt zelf het meer algemene deel rond opvoeden tot wereldburgers voor haar rekening. Samen kan je een pedagogische studiedag uitwerken of brainstormen over wereldburgerschap. Ook de link naar de concrete klas- of schoolsituatie wordt uitgewerkt samen met het team.

.............................................................................................................................................................................................. 16

Kleur Bekennen. 30 visies op wereldburgerschap. Wereldburgers bekennen kleur. Brussel, BTC, 2007.

...................................................................................................................................................................................................... deel i


31

Dit gebeurt vaak op een speelse manier, zoals: • MondVol: dit is een speelse gespreksvorm waarmee je inspiratie en praktische tips krijgt rond mondiale vorming op school. Je hoeft enkel een paar collega’s te zoeken - uit jouw school of van andere scholen - die zich gedurende twee uur vrij willen maken. Deze vorming wordt aangepast op maat van de school en is volledig gratis.17 • De kortste weg naar Timboektoe: tijdens dit spel wissel je meningen uit over tal van mondiale thema’s. Je krijgt tips over opvoeden tot wereldburgerschap om in de klas te gebruiken. Je leert lesmaterialen uit de Kleur Bekennen-documentatiecentra op een kritische manier beoordelen. Samen zoek je naar klas- en schoolactiviteiten die aansluiten bij dit aanbod.

✦ Een mondiale werkgroep oprichten (d) Bundel je krachten in een mondiale werkgroep of trekkersploeg, die met veel enthousiasme voorbereidend werk verricht voor de rest van het schoolteam. Uiteraard zetelen er ook leerlingen in dit werkgroepje. Meer info over hoe je stap voor stap een werkgroep kunt oprichten, vind je bij de doetips op pagina 39.

✦ Kleine stimulansen, het hele schooljaar door (e) Soms kom je met kleine, regelmatige stimulansen voor je team doorheen het hele schooljaar verder dan met één enkele grote actie of studiedag.

“Plezante werkvorm. Het vat samen wat we al in de lessen geleerd hebben.” Studenten lerarenopleiding. XIOS Hogeschool

Spreek af met de mondiale werkgroep om je collega’s op regelmatige tijdstippen te verrassen en te prikkelen voor mondiale thema’s. We geven je enkele voorbeelden: • Post af en toe een idee, een gedicht, een kaartje, een foto of een verhaal in het postbakje van je collega’s. Prikkel hun nieuwsgierigheid: Wie is de geheimzinnige afzender? Wat wordt er van ons verwacht? • Speel in op bestaande campagnes: dag van het water of dikke truiendag, bijvoorbeeld. Misschien veroorzaak je wel een watervaleffect, en nemen leerkrachten de ideeën mee naar de leerlingen. • Verstuur een belangrijk krantenartikel. • Verwijs naar interessante reportages op tv. • Lanceer de mondiale vraag van de week. “We namen op de dag van Sinterklaas zijn knecht Zwarte Piet onder de loep. We staken in ieders postbakje een chocoladefiguurtje met enkele tips over beeldvorming.” Sint-Jan Berchmanscollege, Genk

.............................................................................................................................................................................................. 17

Voor meer info: neem contact op met je lokale Kleur Bekennen-medewerker. Adressen vind je achteraan in dit boek.

...................................................................................................................................................................................................... 32

|

deel i


3. Hebben we de nodige kennis en vaardigheden?

✦ Uitwisselingsmoment tijdens personeelsvergaderingen (e) “Wij kiezen voor deze uitwisselingsmanier. Eerst was iedereen wat verlegen om het woord te nemen. Daarna merkte je dat enkelen hun werk met trots voorstelden. Wat een verandering!” Sint-Jan Berchmanscollege, Genk

Neem tijdens de personeelsvergaderingen voldoende tijd om: • de actiepunten van de werkgroepen te bekijken. Op die manier blijft het volledige leerkrachtenteam op de hoogte van de lopende acties. • een of twee leerkrachten aan het woord te laten over de manier waarop zij binnen hun vak werken aan wereldburgerschap. De leerkracht kan toelichten hoe hij in zijn leerplan het mondiale thema aan bod brengt, of hij kan een educatief pakket of spel toelichten dat hij binnen zijn vak gebruikt. Kies bij deze gesprekken best voor een beurtrol: zo stellen niet altijd dezelfde leerkrachten hun werking voor.

✦ Ondersteuning nodig bij je evaluatie? (f) Externe organisaties kunnen je helpen bij de evaluatie van je project. Een educatieve organisatie of ngo voorziet dit vaak als een onderdeel van een coaching. Daarvoor verwijzen we naar pagina 31. “Tijdens de lessen godsdienst en geschiedenis evalueerden de leerlingen het project. Ook de leerkrachten deden hun zegje. Daarna namen we contact op met de organisatie ‘Nooit meer oorlog’ om ons project te beoordelen en na te gaan of en hoe we het een volgende keer nóg beter kunnen doen.” Wereldburgertraject: Nooit meer oorlog – een vredesreis op maat van onze leerlingen Sint-Lutgartinstituut TSO- BSO, Beringen

“Tijdens elke personeelsvergadering krijgt onze Pastorale Animatie Groep een tiental minuten de tijd om de stappen in het wereldburgertraject uit te leggen aan de 150 collega’s. Op die manier hopen we dat het leerkrachtenteam ons ondersteunt en dat de houding van bepaalde leerkrachten verandert.” Sint-Jan Berchmanscollege, Genk

✦ Een actieplan, hoe begin je eraan? (f) Informatie over het opstellen van een actieplan vind je bij de doetips op pagina 24.

deel i


33

DENKVRAGEN

Beantwoord eerst de denkvragen voor jezelf. Ga daarna aan de slag met de vele doetips. Dat zijn mogelijke

4. Hebben we het nodige materiaal en geld? “Money makes the world go round.” Dat weet Liza Minnelli al lang. Dat het belangrijk is om in eerste instantie goed na te denken over hoe je je geld en middelen op een nuttige manier uitgeeft, vertelt men er meestal niet bij. Daarom deze denkvragen: om even kritisch stil te staan bij de middelen waarover je school beschikt en -nog belangrijker- bij de manier waarop je deze middelen besteedt.

invullingen voor de bovenvermelde vragen. Tussen haakjes vind je de verwijzing naar de denkvraag waarop de doetip betrekking heeft.

(a) Welk educatief materiaal gebruiken we op school om aan wereldburgerschap te werken? ....................................... pagina 35 handboeken lespakketten informatieve spelen tijdschriften dvd’s internet (b) Letten we er bij de aankoop van het educatief materiaal (bijvoorbeeld onze handboeken) op of de wereld aan bod komt in dit materiaal? . ....................................................................................................................... pagina 36 (c) Beschikt onze school over een mediatheek? Is er in deze mediatheek aandacht voor mondiaal materiaal? .............. pagina 36 (d) Weerspiegelt onze schoolinrichting het opvoeden tot wereldburgers? Hoe zou het anders of beter kunnen .......... pagina 37 muurschilderingen banners en affiches logo’s foto’s tentoonstellingen (e) Doet de school beroep op (financiële of materiële) steun van buitenaf (vb. gemeentelijke of stedelijke initiatieven, subsidiekanalen)? Welke? . ........................................................................... pagina 37

34

|

deel i


4. Hebben we het nodige materiaal en geld?

DOETIPS 2. Een overzicht van de thema’s in ons aanbod

✦ Gratis lesmateriaal ontlenen (a) 1. Een schat aan educatief materiaal Met behulp van educatief materiaal kan je ook tijdens je reguliere lessen mondiale thema’s aankaarten. Wellicht vind je op school al ideeën in lesmappen en documentatie. Maar misschien mis je voor andere thema’s achtergrondinformatie? In de documentatiecentra van Kleur Bekennen vind je onder andere lesmaterialen, educatieve spelen, foto’s, video’s en dvd’s en tentoonstellingspakketten. Actueel materiaal, klaar om in je lessen te gebruiken en gratis te ontlenen. Bovendien werden al deze materialen op hun kwaliteit gescreend. Ook als je op zoek bent naar informatieve werken vind je hier een uitgebreide collectie. Wist je dat je van thuis uit ook kan snuisteren in ons documentatiecentrum? Surf naar www.kleurbekennen.be en ga naar Zoek in ons aanbod en daarna naar Educatief materiaal uit de documentatiecentra. Geef het thema of de doelgroep van je interesse in en je krijgt een overzicht van het gevraagde materiaal. Je werkt liever digitaal? Dan kan je terecht op de blog van Kleur Bekennen: e-learning voor wereldburgers. Hier vind je tips en suggesties over educatieve websites, games, webquests, blogs en schoolvoorbeelden. De meest actuele links verzamelden we op kleurbekennen. wordpress.com. Meer info over e-learning vind je op pagina 76 in deel 2.

• • • • • • • • • • • • • • •

duurzame ontwikkeling ontwikkelingssamenwerking diversiteit mensenrechten / kinderrechten vredeseducatie (vb. pesten en sociale vaardigheden) cultuur / religie handel / economie (vb. (kans)armoede in België en Europa) globalisering burgerschap media / beeldvorming migratie / vluchtelingen kinderen / jongeren gender gezondheid arbeid

3. Documentatiecentrum in elke provincie In elke Vlaamse provincie en in Brussel is er een documentatiecentrum. De adressen vind je achteraan in dit boek. De medewerkers geven je advies en helpen je om het geschikte lesmateriaal te vinden. 4. Kom met je leerkrachtenteam op bezoek Wij geven jou en je team tekst en uitleg bij de materialen die je interesseren. We begeleiden ook gratis het spel De kortste weg naar Timboektoe. Dit spel biedt je schoolteam een andere blik op de wereld. Je discussieert niet alleen op een speelse manier over mondiale thema’s,

deel i


35

je maakt ook kennis met lesmateriaal. Doorheen het spel krijg je tips en leer je het materiaal op een kritische manier te beoordelen. We geven je tips voor klas- en schoolactiviteiten die aansluiten bij dit materiaal. Je kan het spel zowel in de documentatiecentra als bij jou op school spelen.

Voor meer tips over beeldvorming: download de folder over beeldvorming op www.kleurbekennen.be. Ga naar Zoek in ons aanbod, Educatief materiaal, Beeldvorming secundair onderwijs. Handige beoordelingsfiches vind je ook in ‘Kwaliteitsindicatoren mondiale vorming.’ 19 En op de website van Parel vind je de Parel Wijzer: een onlinechecklist met kwaliteitsindicatoren: www.parel.nl.

✦ Het Zuiden als criterium bij de aankoop van handboeken (b) Als leerkracht heb je ook invloed op het beeld dat jongeren ontwikkelen over andere culturen. Ook de handboeken die je gebruikt, zijn hierbij van groot belang. Neem aandacht voor de wereld als een van de criteria bij de aankoop van je handboeken. Want in sommige handboeken komt de huidige wereldcontext nauwelijks aan bod. Of men brengt het Zuiden heel eenzijdig in beeld en legt de focus op problemen en onderontwikkeling. Een paar voorbeelden die je vast wel herkent: • Vergelijkingen tussen hier en elders Vaak wordt het Zuiden negatief voorgesteld en is er geen plaats voor enige nuance. Ontwikkelde en ontwikkelingslanden voortdurend tegenover elkaar plaatsen is achterhaald. Denk maar aan de beelden van hongerig kijkende Afrikanen tegenover de happy family in Europa. Armoede en honger is geen realiteit voor iedereen in Afrika en armoede is ook in onze regio’s geen onbekende. • Exotisme troef Lichaamsbeschilderingen, meisjes met uitgerekte oorlellen, indianen met pluimen, hutjes in Afrika: deze folkloristische taferelen worden maar al te vaak afgebeeld als een dagelijks fenomeen. Wij lopen toch ook niet al volksdansend rond in lange klederdracht? • De blanke redder in nood Westerlingen worden opgevoerd als redders die alle problemen komen oplossen. De structurele problemen die het Noorden18 vaak mee veroorzaakt, worden al te vaak op de achtergrond geschoven.

“We willen uitspraken over mensen en groepen een correcte inhoud geven zodat op termijn vooroordelen, stereotypen en veralgemeningen verdwijnen.” Wereldburgertraject: Op een dag kom je elkaar tegen. SBSO Zonnebos, ’s-Gravewezel

✦ Je mediatheek mondiaal kleuren (c) Zie je een mediatheek als een mondiale verrijking voor je lessen, je leerkrachtenteam en je school? Zonder volledig te willen zijn, kunnen we alvast de volgende suggesties geven: • Koop educatief materiaal aan waarin de wereld aan bod komt, bijvoorbeeld mondiale lesmappen, informatieve spelen en dvd’s. Let op het duurzame gebruik ervan in de klas of school. • Via www.11.be vind je achtergrondinfo bij Noord-Zuidthema’s. De landenreeks van 11.11.11. geeft telkens beknopte en overzichtelijke informatie per land. De uitgeverij van 11.11.11. geeft ook boeiende romans uit. • Abonneer je op een mondiaal tijdschrift (bijvoorbeeld: Mo* Magazine www.mo.be , IS Magazine www.isonline.nl …). Geef het leerkrachtenteam en de leerlingen interessant leesvoer. • Kader je aankopen binnen een wereldburgertraject. In dat geval betaalt Kleur Bekennen duurzaam educatief materiaal terug. De exacte spelregels vind je op: www.kleurbekennen.be.

..............................................................................................................................................................................................

Op zoek naar meer info over beeldvorming in handboeken? Neem dan een kijkje in: Voorbij de kleuren. Brussel, Studio Globo, 2002. 19 Kwaliteitsindicatoren mondiale vorming. VLOR, 2002. Of: www.vlor.be/bestanden/documenten/ficheMondVorm.pdf 18

...................................................................................................................................................................................................... 36

|

deel i


4. Hebben we het nodige materiaal en geld?

✦ De wereld zichtbaar maken op school (d)

✦ Wie zal dat betalen? (e)

Wereldburgerschap kan je ook uitstralen met de inrichting van je school. Gebruik de creativiteit van leerlingen om de school in te kleden en kies voor kleur bij het herschilderen van de gebouwen. Dat heeft uiteraard zijn prijskaartje. Een paar financieel haalbare mogelijkheden om de school op te frissen en om je projecten zichtbaar en herkenbaar te maken voor de buitenwereld: • Hang in de schoolgangen of de eetzaal tekeningen, gedichten, foto’s of affiches op in tentoonstellingskastjes en vernieuw deze regelmatig. • Breng muurschilderingen aan op de speelplaats. Werk hiervoor samen met een schilder uit de buurt of met de leerkracht plastische opvoeding. • Installeer buiten een groot bord met daarop het logo van je school of van je mondiale werking. Je kan dit ook samen met je leerlingen maken binnen de praktijkvakken of de lessen muzische vorming of technologie. Vermeld hierop informatie over het project, bijvoorbeeld onder de vorm van een persbericht. • Ontleen tijdelijke tentoonstellingen. Zo krijg je een aanknopingspunt om gesprekken over mondiale thema’s op gang te brengen. Onder andere bij Kleur Bekennen, Jeugd en Vrede en VORMEN vind je heel wat uitleenbare tentoonstellingen. • Plaats een mededelingenbord op een duidelijk zichtbare plaats. Via dit bord kan je informatie over de school, praktische aangelegenheden, info over de lopende projecten en oproepen of vragen bekendmaken.

Voor het realiseren van je acties kan je altijd wat hulp gebruiken. Dat hoeft niet altijd geld te zijn, maar meestal is dit een welkom geschenk. Daarom zetten we hier enkele (financiële) ondersteuningskanalen op een rij: • Bij Kleur Bekennen kan je terecht voor inhoudelijke en financiële ondersteuning. Op www.kleurbekennen.be zie je aan welke criteria je projecten moeten voldoen. De logica die we hanteren is eenvoudig: hoe groter de inspanning van de school, hoe groter ook de financiële tussenkomst. • Voor je mondiale schoolwerking kan je ook via de Canon Cultuurcel van het departement Onderwijs subsidies ontvangen. Op www.canoncultuurcel.be vind je alle informatie over hun DynaMo²-ondersteuning. • Ook bij gemeentelijke en provinciale overheden bestaan soms subsidiekanalen voor schoolprojecten over het Zuiden. Vraag eens na welke mogelijkheden er in jouw gemeente en provincie zijn. • Op de website van de Koning Boudewijnstichting (www.kbs-frb.be) vind je een omschrijving van hun lopende projecten en een overzicht van de meest recente projectoproepen.

“Tijdens de praktijkvakken maakten de leerlingen kunstwerken voor een wedstrijd van School zonder Racisme. Die stellen we tentoon op school, samen met foto’s en dagboeken.” Wereldburgertraject: The Refugees Project. KA, Oudenaarde

Voor tips over decoratie voor je klas kan je terecht op pagina 76. In het werkboek Puur uit de buurt, van het vroegere Steunpunt Intercultureel Onderwijs (nu het Steunpunt Diversiteit en Leren) vind je meer inspiratie om de wereld zichtbaar te maken op school.

“Onze miniondernemingen verkopen Oxfam-Wereldwinkel-producten ten voordele van ons project. De leerlingen verkochten wenskaarten met foto’s die de leerlingen van Madagaskar maakten. We hielden ook een sponsortocht door de hele school tijdens de vastenperiode. Daarnaast organiseerden we een muzische voorstelling met tekst, muziek, beelden en hapjes uit Madagaskar en België. De leerlingen van het vijfde jaar organiseren jaarlijks een sobere maaltijd voor de hele school.” Maria Boodschaplyceum, Brussel

Daarnaast kan je natuurlijk ook op zoek naar sponsoring. Zet een evenement op het getouw om middelen te verzamelen voor je mondiale werking. Sommige scholen richten een minionderneming op om geld in het laatje te brengen. Daarmee steunen ze dan een project in het Zuiden. Hierover lees je meer op pagina 64 en pagina 98 van dit boek.

deel i


37

DENKVRAGEN

Beantwoord eerst de denkvragen voor jezelf. Ga daarna aan de slag

5. Met wie kunnen we samenwerken? Een school kan geen eiland zijn los van de buurt en de samenleving. Net zo min als het opvoeden tot wereldburgers een los eiland kan zijn binnen het schoolgebeuren. Daarom stellen we je in dit hoofdstuk een aantal reflectievragen die in beeld brengen met wie je al samenwerkt en met wie je dat in de toekomst zou kunnen doen.

met de vele doetips. Dat zijn mogelijke invullingen voor de bovenvermelde vragen. Tussen haakjes vind je de verwijzing naar de denkvraag waarop de doetip betrekking heeft.

(a) Hebben we op school een werkgroep of een trekkersgroep rond dit thema? Hoe is deze groep samengesteld? ..... p agina 39 Leerkrachten Leerlingen Directie Schoolbestuur Ouders Administratief en technisch personeel Omgeving (b) Welke taken neemt de werkgroep op zich? ..................................................................................................................... pagina 40 (c) Wat zou er anders/beter kunnen in deze werkgroep? . .................................................................................................... pagina 40 (d) Wie betrekken we binnen de school bij het opvoeden tot wereldburgers? Op welke manier? ................................... pagina 40 De leerlingen De vakwerkgroepen Het leerkrachtenteam Administratief en technisch personeel Ondersteunend personeel Middenkader / coördinatoren Directie en schoolbestuur (e) Wie betrekken we buiten de school bij het opvoeden tot wereldburgers? Op welke manier? . ................................... pagina 41 Ouders Buurtbewoners Plaatselijke organisaties of initiatieven Gespecialiseerde organisaties of ngo’s Pedagogische begeleidingsdienst (f) Op welke manier communiceren we binnen en buiten de school over ons beleid met betrekking tot wereldburgerschap? Hoe zou dit anders of beter kunnen? . .......................................................................................... p agina 43

38

|

deel i


5. met wie kunnen we samenwerken?

DOETIPS

✦ Een mondiale werkgroep oprichten (a, d) Creëer binnen de school een draagvlak om te vermijden dat één verantwoordelijke de volledige mondiale schoolwerking op zich neemt. Een werkgroep of kernteam helpt om de taken te verdelen en het draagvlak te vergroten. Wees echter realistisch in je verwachtingen ten opzichte van je collega’s. Volgende tips helpen je op weg. • Start niet meteen te groots. Bouw de werkgroep realistisch en trapsgewijs uit. In heel veel scholen dragen enkele leerkrachten de mondiale werking. Start dus gerust met een kleine groep. Als deze kleine werkgroep een paar keren is samengekomen, is het voor andere geïnteresseerden duidelijker om in te schatten wat hun bijdrage aan de werkgroep kan zijn. Je kan de werkgroep op die manier geleidelijk aan uitbreiden. • Zorg voor zoveel mogelijk verschillende betrokkenen in en om de school: leerkrachten, directie, leerlingen, maar ook opvoedend, administratief of onderhoudspersoneel. Je kan uiteraard ook ouders en externen bij je werkgroep betrekken.

“Vanuit de werkgroep duurzame ontwikkeling (bestaande uit leerkrachten) lanceerden we een oproep naar de leerlingen omdat we voelden dat milieu en ecologie leefde bij hen. En in december hadden we ons eigen ecoteam! Een vijftiental jongeren engageerde zich om mee te werken aan de organisatie van een dikketruiendag. De leerlingen zetten hun schouders volledig onder de werking na de dikketruiendag. Overleg met de directie is ook belangrijk. Acties zoals composteren liggen in handen van de leerlingen. De werkgroep duurzame ontwikkeling die zich vroeger niet erg populair voelde, wordt nu gesteund door onze omgeving: leerlingen, collega’s en directie!” Wereldburgertraject: Onze leerlingen verzamelen zich en kiezen voor een andere wereld Emmaüsinstituut Bovenbouw, Aalter

• Ga op zoek naar manieren om het hele schoolteam te betrekken. Meestal is een goed praktijkgericht aanbod een middel om de andere leerkrachten over de brug te halen. De werkgroep kan ook op zoek gaan naar organisaties om zich met methodieken en werkvormen te laten inspireren. Denk maar aan vormingen, coaching en pedagogische studiedagen. Daarover meer op pagina 31.

“Wij hebben een wereldraad opgericht op school. Leerlingen en leerkrachten vergaderen regelmatig samen om activiteiten uit te werken over mondiale vorming.”

“Werken vanuit een gemeenschappelijke focus is belangrijk om te grote versplintering of verzuiling tegen te gaan. Anders werkt ieder vanuit zijn eigen hokje zonder aandacht voor de andere uitzichten. Zo is een preventiegroep, naast een milieuwerkgroep en een mondiale werkgroep, weinig vruchtbaar en efficiënt. Je raakt niet vooruit, en al zeker niet in dezelfde richting. Er moet dus een bindende factor zijn en (alleen?) duurzaamheid kan volgens ons die functie vervullen: toetssteen, bindmiddel, glijmiddel, doelstelling.”

Kindsheid Jesu, Hasselt

Wereldburgertraject: Fata Morgana. VTI Oostende

• Zoek overeenkomsten met andere werkgroepen. Bestaat er al een milieuwerkgroep? Of een werkgroep die zich inzet voor solidariteitsacties? Werk samen en zoek gemeenschappelijke werkpunten. Zij werken vaak al aan opvoeden tot wereldburgers, misschien zonder dit zo uit te drukken. Breng daarvoor eens in kaart welke werkgroepen of acties momenteel lopen op school. Op pagina 63 vind je enkele suggesties.

deel i


39

✦ Taakverdeling binnen de mondiale werkgroep (b)

✦ Je werkgroep evalueren (c)

Heb oog voor de taakverdeling binnen de werkgroep. Sommigen weten veel over mondiale thema’s, terwijl anderen eerder vertrouwd zijn met het methodisch uitwerken van projecten. Zorg daarom voor een goede interne taakverdeling en hou hierbij rekening met ieders voorkeuren en sterke kanten.

Evalueer af en toe de werking van je stuur- of werkgroep. Je kan dit doen aan de hand van volgende vragen: • Welke stappen hebben we gezet? • Wat ging er moeilijk? Welke drempels waren er? • Hoe gingen we met die moeilijkheden om? • Hebben we uiteindelijk ons doel bereikt? Wat wel? Wat niet? • Hoe gaan we het in de toekomst aanpakken? • Hebben we daarbij hulp nodig? Van wie? In welke mate? Meer tips om te evalueren vind je op pagina 25.

Deze werkgroep: • Zoekt informatie op en geeft deze door. • Organiseert overleg en feedback met alle structuren op school (thema- en vakwerkgroepen, klassenraden, projectgroepen). • Stelt een actieplan op en bewaakt het. • Plant vergaderingen. • Communiceert over het project. Dit kan tijdens personeelsvergaderingen, de leerlingenraad, via de nieuwsbrief of de website. • Informeert nieuwe leerkrachten en begeleiders met betrekking tot opvoeden tot wereldburgers. • Betrekt leerlingen actief. • Werkt samen met externe instanties, organisaties en buurtbewoners. • Geeft de verantwoordelijkheid over bepaalde taken door aan de leerlingen. “Tijdens een vergadering voor alle vakleerkrachten van de betrokken klassen bekeken we het didactisch materiaal van Jeugd en Vrede. We gingen na hoe we de vredesreis samen konden voorbereiden. We bekeken in welk vak het onderwerp aan bod kon komen. Maar het bleef wel de bedoeling dat alle vakken hiertoe hun steentje zouden bijdragen.” Wereldburgertraject: Nooit meer oorlog - een vredesreis op maat van onze leerlingen. Sint-Lutgartinstituut, TSO BSO, Beringen

40

|

deel i


✦ Je directie overtuigen (d) Een paar suggesties op een rij: • Zoek naar aanknopingspunten bij acties die al lopen, bijvoorbeeld campagnes voor ngo’s, dikketruiendag en milieuacties op school. Zo zal blijken dat je school niet met iets volledig nieuws van start gaat. • Nodig een medewerker van Kleur Bekennen of een educatieve organisatie uit. Zijn of haar argumenten en voorbeelden kunnen de directie mee overtuigen.

“De directie stimuleert samenwerken tussen collega’s. De vakvergaderingen en de vakoverschrijdende werkgroepen krijgen een plaats in onze uurroosters.” • Beklemtoon dat je procesmatige manier van werken als een sterkte van je school wordt gezien bij de inspectie. Bovendien sluit je project aan bij de vakoverschrijdende eindtermen (vb. sociale vaardigheden, burgerzin, leren leren, milieueducatie, gezondheidseducatie, muzische-creatieve vorming en technisch-technologische vorming). Meer uitleg op pagina 51.


“Ik vind ons project een win-winsituatie voor de hele school. We hebben nu een mooie tentoonstelling voor onze opendeurdag. En we kwamen zelfs in de krant!” “Pas toen we de wedstrijd van Kleur Bekennen wonnen, gingen alle deuren van de directie voor ons open.” • Wijs op de financiële steun die je voor het project kan ontvangen. Daarover lees je meer op pagina 37. • Vergeet niet dat het project je school in een beter daglicht stelt. Mondiale projecten halen vaak de pers. Ze trekken de aandacht van de ouders, de buurt en andere scholen. • Een mondiale activiteit brengt leerlingen en ouders samen tijdens een opendeurdag. De tentoonstelling, de minionderneming, foto’s en dergelijke zijn tastbare resultaten die een positief licht werpen op jullie schoolwerking.

✦ Is onze school een brede school? (e) Een brede school is een samenhangend netwerk van voorzieningen voor kinderen, jongeren, gezinnen, volwassenen en senioren met de school als middelpunt. Dé brede school bestaat niet. Wat ze wél allemaal gemeen hebben, is dat ze samenwerken met andere instellingen en scholen. “De beide secundaire scholen uit Ronse werkten mee in de werkgroep Ronse Bontgekleurd aan het project GELUKt! Opvoeden tot geluk. We integreren de resultaten in de tentoonstelling Van Algebra tot pyjama, Van Pyjama tot Zenith en Living in het cultureel centrum tijdens de projectweek. Er was ook een toneelvoorstelling voor de leerlingen en filosofeersessies voor de derde graad.” Wereldburgertraject: GELUKt. Opvoeden tot geluk. KSO Glorieux en KA, Ronse

Dat kan bijvoorbeeld met welzijnswerk of de muziekschool. De brede school kan verschillende doelen dienen: werken aan gelijke onderwijskansen, uitbreiden van de ervaringswereld, creëren van ontmoetingsplaatsen en vormingsmomenten voor kinderen, jongeren en volwassenen. Op de volgende websites vind je tips, inspiratie en schoolvoorbeelden: • www.bredeschool.be • www.bredeschool.nl • www.bredeschool.com “Er was samenwerking tussen de leerkrachten, de directie (in de algemene vergaderingen) en de leerlingen. De ouders werkten actief mee tijdens de wafel- en paasverkoop en de opendeurdag. Ook de hele buurt, de scouts en de gemeente werkten hieraan mee, net als aan de de fair trade-modeshow en de opendeurdag. We werkten ook samen met Miel Maya Honing, die de school gecoacht heeft tijdens het hele traject.” Koninklijk Atheneum, Tienen

✦ Welke plaats heeft onze school in de buurt? (e) Door de buurt als leeromgeving te erkennen en te hanteren, is het schoolgebeuren niet langer geïsoleerd van de leergemeenschap. Sta daarom ook stil bij de verhouding tussen de school en de buurt. Volgende richtvragen kunnen je helpen: • Wat beschouwt het leerkrachtenteam als de buurt? Tot waar reikt de buurt? • Rekruteert de school leerlingen uit de hele buurt? Of uit een bepaald segment? • Wonen de leerkrachten vooral in de buurt van de school? • Is de school een open huis in de buurt of eerder geïsoleerd? • Maken jeugd- of sportverenigingen gebruik van de infrastructuur tijdens weekends of vakanties? • Vergaderen socioculturele verenigingen in lokalen van de school? • Ga na welke contacten je hebt met: de buurt, ouders, winkels, organisaties, overheidsinstanties, andere scholen, ...

deel i


41

✦ Met wie kan je samenwerken in de buurt? (e)

✦ Ouderparticipatie (e)

In het werkboek Puur uit de buurt 20 vind je tips om na te denken over de relatie tussen school en buurt . Probeer volgende oefening eens uit met de mondiale werkgroep, met een werkgroepje brede school of met de leerlingenraad. Maak na een brainstormmoment of een buurtwandeling een overzicht van alle mogelijke contacten in de buurt die interessant kunnen zijn voor wereldburgerschap. Je zult versteld staan van de mogelijkheden: interessante buurtbewoners, bepaalde plaatsen in de schoolomgeving, de wereldwinkel en interessante instanties.

Het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) ontwikkelde een screeningsinstrument om de ouder- en de leerlingenparticipatie op je school in kaart te brengen. Je kan dit instrument downloaden via www.steunpuntgok.be 21.

Breng al deze ideeën in beeld op een kaart of neem tijdens de wandeling foto’s van alle voorstellen. Deze aanpak kan vele nieuwe invalshoeken bieden. “We organiseerden een uitwisselingsproject met een gewone beroepsschool uit een ander net. De leerlingen werden samen met het stadsbestuur als hoge gasten op het stadhuis van Antwerpen en het gemeentehuis van Schilde ontvangen.” Wereldburgertraject: Op een dag kom je elkaar tegen. SBSO Zonnebos, ’s-Gravewezel

“Voor de organisatie van de vredestocht, het eindpunt van het wereldburgertraject, werkten we samen met de politie, de voetbalploeg van Genk en enkele restaurants die instonden voor de catering. Het werd een geslaagde dag.” Sint-Jan Berchmanscollege, Genk

.............................................................................................................................................................................................. 20 21

JOOS (A.), DELRUE (K.). Puur uit de buurt. Een werkboek. Gent, Steunpunt Intercultureel Onderwijs, 2000. www.steunpuntgok.be/downloads/screeningsinstrument_participatie_2005.pdf

...................................................................................................................................................................................................... 42

|

deel i


Een onderzoek van Schooldirect geeft aan dat ouders meer tevreden zijn en de school positiever evalueren als de school zich meer openstelt. Betrek hen daarom bij de planning, uitvoering en evaluatie van je project. Dat kan via de schoolraad. Laat ook ruimte aan andere ouders om deel te nemen aan het project. “De leerlingen werkten de presentatie van een land uit. Ze maakten een PowerPointpresentatie, zochten zelf materiaal, richtten het lokaal van hun land in. In sommige groepjes was er medewerking van de mama’s die typische hapjes en versnaperingen klaarmaakten.” Vrij Technisch Instituut, Hasselt

Mogelijkheden om de ouders te betrekken bij je project: • Breid je werkgroep uit met de inbreng van een of meerdere ouders. • Ouders van allochtone afkomst kunnen een getuigenis brengen die aansluit bij het mondiale thema. • Ouders die vrijwilliger zijn bij een ngo kunnen vertellen over hun ervaringen (in het buitenland). • Vraag na wie zijn huis wil openstellen voor een klasbezoek. Leerlingen leren zo heel wat over andere gewoonten en gebruiken, maar leren ook de gelijkenissen zien. • Communiceer over je mondiale werking op school naar de ouders via de schoolkrant, de schoolraad, de website etc. • Nodig de ouders persoonlijk uit op een toonmoment tijdens de opendeurdag. Zo komen ze op een creatieve manier in contact met werk van hun kinderen. Dat kan bijvoorbeeld via fototentoonstellingen, kunstwerken, een minionderneming, een (h)eerlijke maaltijd of een infosessie.


“Wij hebben in onze school leerlingen van ongeveer dertig nationaliteiten. Hun ouders hielpen ons bij de bereiding van koekjes, thee, koffie en specialiteiten uit hun thuisland. We kregen ook steun van de ouders voor het vervoer naar Breendonk.”

✦ Wanneer kan je communiceren over je mondiale werking? (f)

Wereldburgertraject: Spiegelen. Maria-Boodschaplyceum, Brussel

Communiceren is belangrijk. Vergeet daarom niet om de rest van het schoolteam op regelmatige basis op de hoogte te brengen van de stand van zaken binnen de werkgroep. Het zal je helpen om het draagvlak voor je mondiale werking te vergroten. Je kan ook de schoolomgeving van jullie plannen en acties op de hoogte brengen. Communiceer zeker op volgende momenten: • bij de keuze van het thema of actiedomein; • op het moment dat er een werkgroep opgericht wordt; • tijdens de personeelsvergaderingen (op pagina 33 vind je een tip); • bij topmomenten in de planning; • op een actiedag of feestmoment; • bij de concrete voorstelling van de werking aan de ouders of de lokale overheid; • bij het formuleren van de resultaten van de werking.

✦ Een netwerkstructuur uitbouwen (e) Om structureel te kunnen werken aan wereldburgerschap en continuïteit van de werking te verzekeren, is het uitbouwen van een netwerkstructuur heel zinvol. Het vraagt tijd, veel tijd, maar loont op lange termijn. Het uitbouwen van een netwerk kan op het niveau van de school onder collega’s, tussen verschillende werkgroepen en overlegorganen, maar kan ook met partners buiten de school. Netwerken in de eigen regio en zelfs met partners in het buitenland stimuleert de eigen werking en brengt zo zijn eigen mondiale dimensie binnen. “We stuurden een tweemaandelijkse nieuwsbrief met schoolnieuws naar alle ouders en stelden het project voor op de ouderraad.”

Neem de momenten waarop je de buitenwereld op de hoogte wil brengen van je werking meteen mee op in je planning. Zo vermijd je dat je dit vergeet in de drukte van het moment.

Sint-Godelieve-Instituut ASO, Lennik

deel i


43

✦ Communiceren op veel manieren (f)

Originele en speelse tips vind je in Oprechte deelneming 22.

“We communiceerden op heel veel manieren over Be fair everywhere!: per brief, via de krant en affiches, tijdens ouderavonden en tijdens de modeshow.”

“Zowel in de tweede als derde graad hebben we een infozuil waarmee we de leerlingen informeren over onze activiteiten en waarmee we ook inspelen op de actualiteit.”

Wereldburgertraject: Be fair everywhere. Koninklijk Atheneum, Tienen

Wereldburgertraject: De andere wereldOnze-Lieve-Vrouw-ten-Doorn, Eeklo

De volgende kanalen lijken ons alvast heel interessant om als school te communiceren over je project: • afspraken in) het schoolreglement • berichten op het prikbord • schoolkrant • (digitale) nieuwsbrief • agenda en verslagen van personeelsvergaderingen • agenda en verslagen van de leerlingenraad • brieven aan de ouders • communicatie via de schoolagenda • oudercontacten • schoolwebsite • creatieve acties door leerlingen • lokale pers

Deze werkmap is uiteraard bedoeld voor het basisonderwijs, maar de tips zijn zeker ook interessant voor het secundair onderwijs. “Om het thema elke dag bij de leerlingen aan te kaarten, plannen we een speciaal actualiteits- en activiteitenbord aan de ingang van de school. Daarop kunnen de leerlingen volgen wat er rond het thema gebeurt op school, maar ook in de rest van de wereld.” Wereldburgertraject: Een kleine moeite maakt een wereld van verschil. Sint-Barbaracollege, Gent

“We organiseerden een onvergetelijke slothappening op de Grote Markt in Mechelen, waarbij de leerlingen 400 ballonnen met boodschappen voor verdraagzaamheid oplieten. Uiteraard kregen we vragen van nieuwsgierige voorbijgangers.” Wereldburgertraject: Paramundo – Het PMI gaat vreemd. KTA Paramedisch Instituut, Mechelen

.............................................................................................................................................................................................. 22

VAN BOGAERT (M.). Oprechte deelneming. Werkmap leerlingenparticipatie voor de basisschool. Brussel, Kinderrechtencommissariaat & Steunpunt Leerlingenparticipatie, 2004.

...................................................................................................................................................................................................... 44

|

deel i


Wereldburgerschap op school

Recommend Documents