3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan
ja soms nee
Ik vind de lessen op school interessant
meestal soms nooit
Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit doen ze soms om niet op te vallen of omdat ze zich regelmatig vervelen op school en zich niet meer willen inzetten. Als je niet laat zien wat je kunt, noemen we dit onderpresteren. Sommige kinderen die hoogbegaafd zijn, willen niet steeds anders zijn dan anderen en proberen in hun schoolcijfers ongeveer dezelfde cijfers te halen als de andere kinderen uit de klas. Misschien halen ze dan een 7 door een aantal vragen op de toets verkeerd in te vullen, terwijl ze het antwoord eigenlijk wel wisten. Er zijn ook hoogbegaafde kinderen die het werken op school zo saai en vervelend vinden dat ze helemaal hun best niet meer doen en heel lage cijfers gaan halen. Dit komt dan omdat ze niet meer gemotiveerd zijn om te werken, omdat ze misschien niets nieuws leren en de lesstof erg saai vinden. Onderpresteren kan niet alleen in schoolcijfers te zien zijn, maar ook in je omgang met anderen. Je praat bijvoorbeeld niet meer over jouw interesses, omdat anderen dit toch niet begrijpen of niet leuk vinden. Je vraagt niets aan de juf, omdat ze jouw vragen maar lastig vindt. Je doet net of je de spelletjes van andere kinderen ook leuk vindt, geeft je eigen mening niet zo vaak meer, maar kijkt eerder naar wat de rest van de klas vindt.
43 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 43
4-11-2010 11:22:14
Dat kind is hierdoor dan misschien minder een uitzondering, maar meestal voelen hoogbegaafde kinderen die onderpresteren zich hier niet gelukkig bij. Hoe zit dit met jou? Kun jij zijn wie je bent in de klas?
Als je kijkt naar je resultaten op school, ben je dan aan het onderpresteren of niet?
Sommige kinderen die onderpresteren, vinden het moeilijk om na een tijdje weer te gaan presteren op hun eigen niveau. Als dit bij jou ook zo is, vraag dan hulp aan je leerkracht en je ouders. Stel bijvoorbeeld doelen op die je moet halen en maak steeds kleine stapjes om uiteindelijk te presteren op het niveau dat je eigenlijk zou willen en kunnen behalen. Probeer samen met je leerkracht na te denken over welk aangepast (of extra) werk je eventueel kunt krijgen. Als je zelf meedenkt, is je motivatie vaak groter om het werk goed te maken!
44 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 44
4-11-2010 11:22:15
Als je iets wilt veranderen, moet je daar moeite voor doen. Je kunt niet hetzelfde blijven doen en een betere prestatie verwachten!
Ik verveel mij op school
meestal soms nooit
Als hoogbegaafde kinderen zich vervelen in de klas, kan het zijn dat ze gaan dagdromen over onderwerpen die zij interessant vinden. Ze kunnen heel stil worden en zich moeilijk concentreren op de saaie instructie. Ook kan het zijn dat ze door verveling juist erg vervelend gedrag laten zien in de klas. Ze gaan dan bijvoorbeeld andere kinderen afleiden, brutaal doen tegen de leerkracht, steeds grapjes maken, waardoor de hele klas moet lachen en de leerkracht boos wordt. Hoe zit dit met jou? Hoe ga jij om met situaties die je erg saai vindt?
Als je je verveelt in de klas, is het een goed idee om daarover met je ouders en leerkracht(en) te praten. Dan kunnen jullie samen kijken wat er voor jou nodig is om je weer uitgedaagd te voelen.
45 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 45
4-11-2010 11:22:15
School heeft al aanpassingen
voor mij gemaakt ja nee daar zijn ze mee bezig
De lesstof van kinderen uit de gewone methode op school is gemaakt voor kinderen met een gemiddelde intelligentie of net iets erboven of eronder. Vaak hebben deze methoden steeds dezelfde manier van werken. Bij vakken als aardrijkskunde of geschiedenis moeten de kinderen bijvoorbeeld steeds een tekst lezen en er daarna vragen over beantwoorden. Hoogbegaafde kinderen kunnen dit saai vinden en hebben bijvoorbeeld liever open vragen, waarbij ze zelf kunnen nadenken of waarbij ze hun mening moeten geven en vertellen waarom zij dit vinden. Heb jij dit ook? Vind je de opdrachten in de werkboeken op school fijn of niet fijn?
Wat zou je anders willen in de opdrachten die je op school krijgt?
46 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 46
4-11-2010 11:22:16
Op veel scholen maken ze aanpassingen in de lesstof voor hoogbegaafde kinderen. Dit geldt trouwens ook voor de kinderen die niet hoogbegaafd zijn (of waarvan ze dit niet weten), maar die wel heel goed kunnen leren en goede resultaten halen op school. Een aanpassing waar veel scholen voor kiezen, is om de lesstof compact aan te bieden (in het Engels: compacting). Dit betekent dat er in de opdrachten niet zo veel herhaling voorkomt. Je hoeft dan bijvoorbeeld maar twee rijtjes sommen te maken in plaats van vijf. Ook wordt er vaak meer uitdagende lesstof aangeboden. Hoogbegaafde kinderen hebben veel minder oefeningen nodig dan andere kinderen om de lesstof goed te leren beheersen. In de gewone lesmethoden zit veel herhaling. Dit is voor hoogbegaafde kinderen niet nodig.
Ivo is aan het rekenen. Eigenlijk kan hij deze sommen al goed maken, maar hij moet van zijn leerkracht toch meedoen, omdat ze bang is dat hij anders informatie gaat missen. Na drie rijtjes dezelfde sommen begint Ivo het echt vervelend te vinden. Wat leert hij hier nou van? Ivo‘s gedachten dwalen steeds af.
Als er herhalingsstof weggehaald wordt uit de opdrachten, is het belangrijk dat je wel de toetsen van de methoden blijft maken om te kijken of je alles nog beheerst. Ook is het belangrijk mee te blijven doen met nieuwe informatie en instructies over nieuwe onderwerpen. Dan kan de leerkracht kijken welke oefeningen je kunt overslaan. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een hoog werktempo als ze de leerstof interessant vinden. Als ze minder hoeven te maken en ook nog snel werken, blijft er veel tijd over om ander werk te doen. Er zijn gelukkig steeds meer werkboeken en methoden te koop die speciaal zijn gemaakt voor hoogbegaafde kinderen. Dit noem je verrijkingsstof. Verrijkingsstof is weer te verdelen in verdiepingsstof en verbredingstof.
47 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 47
4-11-2010 11:22:16
Verdieping is werk dat wel bij de schoolvakken hoort die ieder kind op school krijgt (bijvoorbeeld rekenen, lezen, spelling, taal, aardrijkskunde enzovoort), maar het gaat dieper op de stof in en is meestal moeilijker. Je hebt ook methoden voor onderwerpen en vakken die normaal niet worden gegeven op school. Hoogbegaafde kinderen kunnen dan bijvoorbeeld een andere taal leren (bijvoorbeeld Spaans) of leren om computers te programmeren. Dit werk noem je verbreding. Als jouw school jou verrijkingsstof aan wil bieden (of dit al doet), is het belangrijk dat je aangeeft wat jouw interesses zijn en waar je graag meer over wilt leren. De interesselijst uit hoofdstuk 1 kan hierbij een handig hulpmiddel zijn. Geef ook aan op welke manier je dit wilt leren – zelf op de computer, in een klein groepje met een leerkracht, uit een werkboekje enzovoort.
Het komt ook voor dat een hoogbegaafd kind al veel verder is dan de kinderen in zijn klas en eigenlijk op (bijna) alle vakken een jaar voor is. Dan kan school ervoor kiezen om het kind een klas over te laten slaan. Dit noemen we versnellen. Melissa zit in groep 5. Bij haar is net een onderzoek gedaan en het bleek dat ze hoogbegaafd is. De school heeft haar allerlei toetsen laten doen om te kijken hoe ver ze eigenlijk is in de schoolvakken. Hieruit bleek dat Melissa op lezen, spelling en taal al meer dan een jaar verder is dan haar klasgenoten. Alles wat ze in groep 6 zou gaan leren, dat kan zij dus al. Melissa kan goed overweg met de kinderen die nu in groep 6 zitten en speelt graag met wat oudere meisjes. School en ouders hebben een gesprek gehad en er is besloten om Melissa volgend schooljaar niet naar groep 6, maar meteen naar groep 7 te laten gaan. Melissa vindt dit erg fijn!
Melissa gaat dus versnellen. Zij kan groep 6 overslaan en gaat naar groep 7. Dit betekent wel dat voor haar de basisschooltijd geen acht jaar, maar zeven jaar duurt en dat zij dus jonger van school af gaat dan andere kinderen.
48 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 48
4-11-2010 11:22:16
Als je gaat versnellen is het belangrijk dat er in de volgende groep toch aangepast werk komt. Anders is een nieuwe voorsprong weer snel gemaakt! Als school en je ouders denken aan een versnelling, is het belangrijk dat jij daar ook je eigen mening over geeft. Jij moet het tenslotte doen in een nieuwe groep!
De instructie wordt op een prettige manier
aangeboden
ja soms nooit
De instructie duurt precies lang genoeg
ja soms nooit
Het is handig om aan de leerkracht uit te leggen hoe je graag de instructie van nieuwe lesstof wilt krijgen. Vaak vertellen leerkrachten veel in hun instructies. Dit is voor de meeste kinderen een handige manier om nieuwe lesstof te begrijpen. Voor hoogbegaafde kinderen werkt dit soms anders. Zij willen soms liever graag dingen ZIEN of ONTDEKKEN in plaats van dit te horen. Ook willen zij vaak niet bij het begin beginnen, maar liever meteen een paar stappen verder dan andere kinderen. Als je niets aan je leerkracht vertelt hierover, kan hij/zij ook niet weten hoe je het graag wilt. Je leerkracht kan dan ook niets aanpassen voor jou. Praten met je ouders en je leerkrachten is dus heel belangrijk.
Ook hebben hoogbegaafde kinderen vaak genoeg aan minder instructie dan de andere kinderen in de klas. Het is dan niet altijd leuk om lang te moeten luisteren naar de hele instructie, als je alles al weet. 49 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 49
4-11-2010 11:22:17
Je kunt dan dezelfde tip als eerder gebruiken: spreek hierover met je leerkracht. Misschien kunnen jullie samen afspreken dat je vast mag beginnen als de instructie voor jou geen nieuwe informatie geeft.
Bram heeft een meester die veel en lange instructies geeft. Voor de meeste kinderen is dit prettig, maar Bram heeft hier moeite mee. Vrijwel alles wat de meester vertelt, weet Bram al. Ook legt de meester alles uit via vertellen. Alle leuke, wat moeilijkere sommen, worden helemaal ‘uitgeplozen’ voor de klas, terwijl Bram het juist leuk vindt om dit zelf uit te puzzelen. Bram vindt het daarom lastig om op te blijven letten in de klas. De meester had al aan de ouders van Bram verteld dat hij snel afgeleid is en zich moeilijk kan concentreren. Bram vindt dit erg vervelend. Hij kan zich prima concentreren, maar dan moet hij de lesstof en instructies wel interessant vinden! Hij gaat daarom in de pauze even naar de meester toe en gaat het volgende gesprek aan met zijn meester. Bram: ‘Meester, ik had het gisteravond met mijn ouders over mijn werkhouding en concentratie in de klas. Ik begrijp wel dat jullie denken dat ik mij niet goed kan concentreren, maar ik denk dat dit komt doordat ik het meeste uit de instructies al weet en ik vind het dan moeilijk om op te blijven letten als het lang duurt.’ Leerkracht: ‘Ik zie ook wel dat je het meeste al weet, maar ik kan niet de stof ineens veel moeilijker maken. Ik moet ook denken aan de andere kinderen in de klas. Die weten de inhoud van mijn instructies meestal nog niet.’ Bram: ‘Dat begrijp ik, maar kan ik dan niet gewoon vast beginnen met mijn werk, als ik de instructie al begrijp? En dat ik de moeilijkere opdrachten zelf probeer uit te puzzelen op de gang? Ik vind dit prettiger dan dat het stap voor stap wordt voorgedaan voor het bord.’ Leerkracht: ‘Dat vind ik op zichzelf goed, maar dan moet je er wel voor zorgen dat je goed oplet bij de instructie van de opdrachten, want ik wil niet twee keer dezelfde instructie moeten geven over wat je moet doen!’ Bram: ‘Dat is goed. Ik zal laten zien dat ik mij dan goed kan concentreren!’
50 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 50
4-11-2010 11:22:17
Samenvatting Dit hoofdstuk ging over school. We hebben gekeken naar wat onderpresteren is, hoe scholen hun onderwijs aan kunnen passen aan hoogbegaafde kinderen en we hebben tips gegeven om jouw ideeën hierover met je leerkracht en met je ouders te bespreken. Schrijf op wat jij belangrijk vindt om uit dit hoofdstuk te onthouden.
51 6598 bw ik en hoogbegaafdheid.indd 51
4-11-2010 11:22:17
