provinsje fryslân provincie fryslân postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon; (058) 292 59 25 telefax; (058) 292 51 25
www.fryslan.nl
[email protected] www.twitter.com/provfryslan
Provinsjale Steaten fan Fryslân Postbus 20120 8900HM LEEUWARDEN
Ljouwert, 27 novimber 2015 Ferstjoerd, 2 7 OV. 2 Ûs merkteken Ofdieling Opsteld troch Jo merkteken Taheakke(n)
01260570 Kennis & Ekonomy E. de Vries / +31 58 292 59 72 of
[email protected] Beslûtfoarming RUG/Campus Fryslân (strategysk plan UCF2) :5
Û nderwerp
oanbieding offisjele dokuminten RUG/Campus Fryslân yn it ramt fan duale foarhingproseduere oanpassings Untwikkelplan en FAQ n.o.f. posityf advys Universiteitsried
Achte Steateleden, Yn dizze brief lizze wy jimme ûnder geheimhâlding it ûntwerp foar fan in trijtal offisjele stikken en ynformearje wy jimme neier oer de itkomsten fan de behanneling fan it ûtstel RUG/Campus Fryslân yn de Universiteitsried fan de Ryksuniversiteit Grins. 1. Untwerp fan in tr(jetal offisjele stikken Yn in aparte slûf by dizze brief fine jimme it ûntwerp fan de neifolgjende offisjele dokuminten dy’t anneks binne mei it beslûtfoarmingstrajekt oer it itstel RUG/Campus Fryslân op 16 desimber oansteande, nam mentlik: it Heger Underwiisakkoart Fryslân 2015; de tripartite oerienkomst tusken provinsje, gemeente Ljouwert en Ryksuniversiteit Grins; de oerdrachtsoerienkomst mei in trijetal subtaheakken (de taheakken 4, 5 en 6 binne noch yn ûntwikkeling). -
-
-
Graach wolle wy jimme oant en mei 16 desimber 2015 de gelegenheid biede om jim winsken en betinkings oer dizze stikken oan iis kenber te meitsjen. Wy hiene al earder oankundige yn it steatestik fan 12 oktober 2015 oer RUG/Campus Fryslân dat de tripartite oerienkomst oan jimme oanbean wurde sil, al is it wol wat letter wurden as midden novimber. Soks hat te krijen mei it gegeven dat wy earst de itkomsten fan de behanneling fan dit itstel troch de Universiteitsried ôfwachtsje woene. Op dit stuit hawwe de Fryske kennisynstellings ek noch gelegenheid om foar de twadde kear op it ûnderwiisakkoart te reagearjen. Boppedat binne de stikken ek noch net oan it kolleezje fan de gemeente Ljouwert ta fêststelling foarlein. Taheakke stikken hawwe dêrom noch in ûntwerpkarakter en kinne dêrfandinne noch net
-1/3
IJs merkteken:
01260570
r
provinsje fryslân provincie fryslân Çj iepenbier oanbean wurde. De stikken sille pas ûndertekene wurde, neidat de Universiteitsried, de gemeenteried en jimme posityf besletten hawwe oer it ûtstel fan RUG/Campus Fryslân. 2. Utkomsten Universiteitsried en gemeenteried De Universiteitsried hat op 26 novimber 2015 mei in hiele grutte mearderheid (21 stimmen foar, 1 stim tsjin) in posityf advys jûn oer it Untwikkelpian RUG/Campus Fryslân. It kolleezje fan Bestjoer fan de RUG hat dêrby in seistal tasizzings dien. Mei it each op de beëage behanneling fan dit ûtstel op 16 desimber ynformearje wy jimme graach hjiroer. It kolleezje hat tasein, dat: 1. ûnder lieding fan de dean Jouke de Vries in partisipatyf proses komme sil oan ‘e han fan in panel om ta in breed bachelor programma te kommen, dêrby ynbegrepen in merkûndersyk; 2. it brede bachelorprogramma yn Ljouwert in profyl kriget dat didlik oars is as dat fan it University College Grins (UCG); 3. it bachelorkolleezje yn Ljouwert in eigen namme kriget om betizing mei It UCG yn it foar te kommen, de term ‘university’ wurdt dêrom net brûkt; 4. wittenskiplike stêf foar it bachelorkolleezje safolle mooglik sels yn Ljouwert oansteld wurdt; 5. de oanfraach foar it hifkjen fan de doelmjittichheid foar advys oan de Universiteitsried foarlein wurdt; 6. de Universiteitsried ynstimmingsrjocht hat op de organisaasjefoarm fan de noch op te rjochtsjen fakulteit RUG/Campus Fryslân. By de tariedings fan it programma fan de brede bachelor sil fan in breed ferskaat oan partijen ynput frege wurde, lykas studinten, universitêre stêf, aspirant-studinten, Fryske kennisynstellings en potinsjele wurkjouwers. It kolleezje fan Bestjoer kin yn it foar net ûtslute dat yn dat tariedingsproses ek it aspekt fan it ferplichtsjen oan studinten om op de campus te wenjen belutsen wurde sil. Lykwols, ûtgongspunt bliuwt dat de brede bachelor de foarm kriget fan in residinsjeel kolleezje. De Ried hie grutte noed oer t konkurrearjend effekt fan it te realisearjen bachelor programma, benammen om’t de studintestream fan it UCG ek yn it twadde sttidzjejier bot ôffallen is. Dy soarch is troch it kolleezje weinommen. Yn it foarste plak wurdt de brede bacheloroplieding gjin njonkenfêstiging mear fan It UCG. Twads, yn Fryslân wurdt gjin breed bachelor programma ‘liberal arts & science’ oanbean. It bachelor programma wurdt in oplieding dy’t rjochte is op PPPE (Politics, Philosophy, Psychology and Economics); dissiplines dy’t yn kombinaasje ynset wurde om yngewikkelde fraachstikken op it mêd fan de Fryske hotspots te bestudearjen tit in ynternasjonaal fergelykend perspektyf wei. De dissiplines bestjoerskunde, bedriuwskunde en governance wurde mooglik der ek yn meinommen. Soks hat as gefolch dat de RUG dreks ynsette sil op it oanfreegjen fan in apart Croho-nûmer foar it brede bachelor programma. Dizze ôfkoarting stiet foar ‘centraal register opleidingen hoger onderwijs’. Dit fine wy in hiele goede ûntwikkeling. Mei it Croho-nûmer wurdt in strukturele finansiering mooglik makke tusken it ministearje fan OCW en RUG/Campus Fryslân mei Ljouwert as fêstigingsplak. It mooglike neidiel is in langere oanfraachproseduere foar it iteinsetten fan in nije opleiding. Mar as de proseduere hielendal mei siikses trochrûn is, hat RUG/Campus Fryslân in robûste selsstannige bacheloroplieding mei mear romte en frijheid dy’t net ôfhinklik steld wurdt fan it wolslagjen fan UCG. De RUG hat ûs ynformearre
-2/3
IJs merkteken.
01260570
i.iii
tE
provinsje fryslân provincie fryslân
b
dat mei dizze oanpassing t tiidpaad om yn 1 septimber 2017 mei It brede bachelorprogramma itein te setten hoekhâlden wurdt. De RUG ferwachtet dat op 1 septimber 2016 de ynhâldlike tariedings fan It programma ôfrûne binne, in hüsfêstingsplan ree is en de formele akkreditaasjeoanfraach yn behanneling is. RUG/Campus kin nije studinten swylje as de oanfraach goedkard is. Dizze oplossingsfariant is de itkomst fan it bestjoerlik oerlis dat wy op 23 novimber 2015 mei de RUG en de gemeente Ljouwert hân hawwe. De nijsberjochten fan de ôfrûne perioade litte sjen dat it trajekt RUG/Campus Fryslân in yngewikkeld proses is dat yn It foar net gau te oersjen is. Ek slute wy net ût dat yn it kommend tiidrek him mear fan soksoarte ûntwikkelings foardogge sille. Us strategy is om op proaktive wize yn nau kontakt mei de RUG en de gemeente dûdlikens te jaan. Fierdersoan hat de gemeenteried op 23 novimber redendield oer it itstel RUG/Campus Fryslân en sil sy nei ferwachting op 30 novimber in posityf beslût nimme oer dit itstel. Mei de ûntwikkelings dy’t wy hjirboppe ûteinset hawwe, wolle wy jimme graach ek it oanpaste Untwikkeiplan en de FAQ (25 meast stelde fragen) oanbiede. It Untwikkelplan is op de foigjende ûnderdielen it meastepart hat in redaksjoneel karakter wizige: it ynrjochtsjen fan it university college, juridyske foarm fan de masterprogramma’s, premasters, it posisjonearjen fan de graduate school, de formele status fan RUG/Campus Fryslân, it management, de meisizzingskipsregeling en de monitoaring. Yn it dokumint fan de FAQ binne trije fan de 25 antwurden op de fragen wizige, nammentlik de antwurden by de fragen 7, 20 en 22. Sa beskikke jimme no wer oer de meast aktuele dokuminten. -
-
Wy tidigje derop jimme sa goed ynformearre te hawwen. Foar neiere fragen kinne jimme telâne by de hear E. de Vries;
[email protected] en tillefoannûmer (058) 292 5972. Mei heechachtinge,
Deputearre Steaten fan Fryslân,
2 Ioco foarsitter
A.J. van den Berg, siktaris
foar dizze H.M. van Gils, loko-sekretaris
-3/3
Us rnerkteken
01260570
t
rd)
. .
eit iversit rijksun / groningen
/
ONTWI KKELPLAN RUG
/ CAMPUS FRYSLÂN
Een faculteit in opbouw
“Wereidkiasse in de regio”
Herziene versie, 23 november 2015 1
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting. 3 1. Voorgeschiedenis
S
2. Ambities en uitgangspunten
6
3. Overzicht kernactiviteiten RUG/Campus Fryslân
9
4. Fasering en financiering nieuwe opleidingen; instroom, uitstroom, huisvesting
14
5. Risico-analyse
17
6.
Een aantal verdere randvoorwaarden en aandachtspunten
19
7. Organisatie RUG/Campus Fryslân
20
8. Maatschappelijke inbedding, governance, monitoring
21
9. Afsluiting
23
2
Managementsamenvatting De RUG/Campus Fryslân (RUG/CF) is een nevenvestiging van de Rijksuniversiteit Groningen, met Leeuwarden als vestigingsplaats. RUG/CF verzorgt niet één bepaald wetenschapsgebied, maar is gericht op de multidisciplinaire bestudering van wetenschappelijke vraagstukken samenhangend met maatschappelijke en economische thema’s die als relevant zijn bestempeld voor de Friese regio. Voor het komende decennium zijn deze beschreven in de Kennisagenda Fryslôn 2015-2025 ‘Academische ontwikkeling in de provincie Fryslôn’. De kernfilosofie van de faculteit in oprichting wordt: regionale thematieken verbinden aan interdisciplinaire ‘global issues’. Anders gezegd: we leren studenten om theoretische kennis van maatschappelijke vraagstukken die op wereldniveau spelen toe te passen op casuïstiek in de regio. In vrijwel al deze ‘world challenges’ staande begrippen duurzaamheid en verduurzaming centraal. In het aan de faculteit verbonden Centre for Sustainable Entrepreneurship worden studenten voorbereid op beclrijfskundige vraagstukken rond duurzaam ondernemen en duurzame werkgelegenheid. De campus Fryslân zal een aanbod van contractonderwijs kennen, bestaande uit o.m. postacademische cursussen en vaardigheidstrainingen in een skills lab. In een periode van vijf, zes jaar zal RUG/CF uitgroeien tot een universitaire vestiging met zo’n 50 fte staf (wetenschappelijk en ondersteunend), ca. 1000 studenten en een Graduate School met ruim 50 promovendi. Staf en studenten zullen deels afkomstig zijn uit Fryslân, deels uit de rest van Nederland of het buitenland. Bachelorstudenten komen veelal rechtstreeks van het VWO of een internationaal equivalent. Masterstudenten zijn doorgestroomd na een universitaire bachelor of beschikken over een in het HBO behaalde bachelorgraad en hebben—waarvan toepassing—een premasterprogramma met succes afgerond. De populatie studenten zal verdeeld zijn over het University College, met een driejarige, Engelstalige brede bacheloropleiding (jaarlijks instroom van 200, in totaal ca. 600 studenten), en een tiental masterprogramma’s in het Mastercollege (gemiddelde instroom van 40, in totaal ca. 400 studenten). De voertaal bij deze opleidingen zal in principe eveneens Engels zijn. Een adequate voorbereiding van studenten op de global markets van tegenwoordig vraagt een Engelstalige opleiding, met een internationale staf van allure. RUG/Campus Fryslân gaat, als onderdeel van een universiteit met een uitstekende ranking in de wereldwijde top100 voor niets minder dan ‘world class education and research’. ,
RUG/Campus Fryslân omvat op termijn een faculteit in enge zin, maar ook een open platform waar vanuit ieders deskundigheid en profiel samenwerking op basis van gelijkwaardigheid met andere universiteiten, hogescholen, kennisinstellingen en bedrijven plaatsvindt. Daarmee draagt RUG/CF bij aan de verbetering van de kenniscirculatie en de economische infrastructuur in Fryslân Deze samenwerking is ook nodig om vanuit het hoger onderwijs in Leeuwarden gezamenlijk uitvoering te .
geven aan de ambities en opgaven in de al genoemde Kennisagenda Fryslân. Het beleidskader hiervoor is het Hoger Onderwijs Akkoord Fryslân, dat op initiatief van de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden in het najaar van 2015 gesloten zal worden tussen alle betrokken kennis part n e rs. In de governance zal deze samenwerking ook gestalte krijgen door middel van een zware Raad van Advies voor de dean, waarin de kennispartners alle vertegenwoordigd zijn. De maatschappelijke 3
inbedding krijgt verder vorm door actieve deelname aan het Innovatiepact Fryslân en een jaarlijks programma met lezingen, debatten enz. voor een breed publiek. RUG/CF heeft na de aanloopperiode een jaarlijkse begroting van zeker€ 15 miljoen. Om de initiële investeringen mogelijk te maken wordt samengewerkt met provincie en stad. Met de financiële steun van Fryslân en Leeuwarden wordt de dekking van een groot deel van de ontwikkel- en aanloopkosten van de faculteit zeker gesteld. De verdere risico’s zijn voor rekening van de Rijksuniversiteit Groningen. De RUG verbindt zich voor een periode van tenminste 15 jaar aan deze samenwerking. De investeringen zullen een grote impuls betekenen voor het verbeteren van de doorlopende leerlijn. Het aantal hoger opgeleiden in Fryslân neemt toe en zal dichter bij het landelijk gemiddelde komen. De regio heeft daarmee meer kans om hoogwaardige, kennisintensieve werkgelegenheid te behouden of te creëren. Voor internationaal opererende bedrijven is de nabijheid van een universiteit in toenemende mate een pre. Voor de stad Leeuwarden betekent het een verdere impuls voor de verbetering van het academisch klimaat. Daarnaast draagt de toename van het aantal studenten en stafleden uiteraard ook bij aan de directe economische ontwikkeling, onder meer door hogere consumptieve bestedingen in de stad. Deze directe bestedingseffecten van RUG/CF worden geschat op ca. € 12,5 miljoen per jaar, op het moment dat de beoogde studentenaantallen (1000) worden behaald’. De keuze van de locatie van RUG/Campus Fryslân zal naar verwachting eind 2015 gemaakt kunnen worden. Belangrijk is, dat de huisvesting van de faculteit bijdraagt aan de ambities van Leeuwarden om de binnenstad nog meer levendigheid en uitstraling te geven.
1
Memo onderzoeksbureau Decisio aan Provincie Fryslân d.d. 16 september 2015.
4
1. Voorgeschiedenis De ontwikkeling van RUG/CF bouwt voort op het onderwijs- en onderzoekprogramma dat de afgelopen vijf jaar tot stand is gebracht door de stichting University Campus Fryslân (UCF). In 2010 werd de ambitie van de UCF als volgt verwoord: UCF beoogt in nauwe samenspraak met in F’yslûn gevestigde onderzoekinstituten, hbo- instellingen en h un kenn iscen tra en participerende universiteiten de kennisinfrastructuur rond de in 2007 geïdent7ceerde Friese hotspots op samenhangende wijze te versterken. UCF doet dit door actieve ondersteuning van bestaande onderwijs- en onderzoeksactiviteiten, door het initiëren en stimuleren van nieuwe (cornplementaire) activiteiten en leerwegen en doorhet bevorderen van valorisatie van kennis. Doel is het realiseren van optimale voorwaarden voor innovatie en een vitale regionale ontwikkeling. Met steun van de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden is tussen 2011 en 2015 het mastercollege en de UCF-onderzoekschool gerealiseerd. Provincie en gemeente hebben voor de opbouw van een universitaire campus in Leeuwarden een tienjarig programma geformuleerd, opgedeeld in twee fasen (2010-2105 en 2015-2020). Medio 2015, aan het eind van UCF-1, zijn drie masteropleidingen operationeel (gestart in 2012 en 2013) en er zijn 35 promotieplaatsen toegewezen aan verschillende ). De publieksactiviteiten van UCF oogsten 2 instellingen (waarvan er halverwege 2014 20 zijn gestart veel waardering. Het UCF-bureau, onder leiding van hoogleraar-bestuurder prof.dr. Frans Zwarts, voert het management van de stichting UCF. Een breed samengestelde wetenschappelijke adviesraad adviseert hem over de academische programma’s. Voorzitter van de Raad van Toezicht UCF is prof.dr. Douwe Breimer, oud-rector van de Universiteit Leiden. Een externe evaluatie van UCF vond plaats in 2014 door een commissie onder voorzitterschap van mr. Rein Jan Hoekstra, oud-lid Raad van State. In haar rapport concludeert de commissie onder meer: De maatschappelijke relevantie van het UCF-programma is zeer hoog. Met de vorming van een universitaire campus in Leeuwarden wordt op het vlak van academisch onderwijs en onderzoek voor de Friese samenleving potentieel een enorme meerwoarde gerealiseerd, in verband met de betekenis van regionale inbedding voor de regionale economie en maatschappij. Wat betreft het strategische 3 Ook doel van kennis ontsluiten en toepassen, is met de komst van UCF de goede weg ingeslagen. stelt de commissie dat voortgezette tijdelijke financiering door provincie en gemeente noodzakelijk is 4 voor fase UCF-2, maar dat uiteindelijk reguliere onderwijsbekostiging het uitgangspunt moet zijn. De commissie beveelt aan om in overleg te treden met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Universiteit Twente (UT) en Wageningen Universiteit (WUR) over een ‘routekaart’ voor de tweede fase UCF. Hierop is het overleg over de vestiging van een Friese faculteit van de RUG op gang gekomen. De RUG wil daarbinnen gastvrijheid blijven bieden aan de opleidingen van UT en WUR. Begin 2015 werden de contouren van de plannen publiekelijk gepresenteerd door provincie en RUG, met steun op de achtergrond van Leeuwarden. In maart jl. zond de RUG een eerste uitwerking van de opzet van RUG/Campus Fryslân aan Gedeputeerde Staten van Fryslân. Voorliggend plan is de nadere detaillering hiervan, mede op basis van overleggen en adviezen over de brief van 25 maart 2015.
2
Een volledig overzicht van de resultaten van UcF-1 zijn te vinden in het document Monitoring UCF: Rapportage 2011 2015 (Provincie Fryslân, juli 2015) Externe evaluatie Universitaire Campus Fryslân 2011-2014 (UCF, juli 2014), p16 Idem, p. 17
5
—
2. Ambities en uitgangspunten Gezamenlijke ambities Universiteit, provincie en gemeente zien volop kansen om een aantal ambities gezamenlijk te verwezenlijken met de nevenvestiging van de RUG in Fryslân. De universiteit zal daarin nauw samenwerken met de Hbo-instellingen en andere kennispartners in Leeuwarden. Een stevig netwerk met bedrijven en andere stakeholders uit de regio zal zorgdragen voor een langdurig en wederzijds commitment aan universitair onderwijs en wetenschappelijk onderzoek ter plekke. Duurzame samenwerking tussen regionale / lokale overheden, onderwijs en bedrijfsleven betekent: maximale kansen creëren voor een versterking van academisch klimaat en voor ontwikkeling van de Friese ‘mienskip’ (community). Met een agenda die is gericht op de regionale ‘hotspots’, in termen van de Kennisagenda Fryslân 2015-2025, draagt RUG/CF met een multidisciplinaire benadering bij aan de versterking van de economie en verbetering van de onderwijsketen in Fryslân. De duurzame aanwezigheid van een universitaire vestiging in Leeuwarden stimuleert de ontwikkelingskansen van jongeren in de regio. In de kenniseconomie die Nederland is, is een goede infrastructuur voor onderwijs, innovatie en kennisdeling een voorwaarde voor succesvol regionaal economisch beleid. Het coalitieakkoord 2015-2019 van Fryslân verwoordt het aldus: De doorontwikkeling van academisch onderwijs vergroot de kansen van HBO-studenten om binnen Fryslôn door te stromen naar een academische studie, en van alle jongeren om academisch onderwijs te kunnen volgen in Fryslân. Als studenten of docenten slimme nieuwe zaken bedenken in Frys,’ân komen de resultaten, bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe bedrijven, ook ten goede aan Fryslân . 6 Voor de gemeente Leeuwarden is, naast de verbinding onderwijs-arbeidsmarkt, een sterke hoger onderwijssector van groot belang om haar positie als grotere kennis- en onderwijsstad te behouden. Goede doorstroom vanuit het HBO vergroot de onderwijsmogelijkheden in Leeuwarden. Robuuste studentenaantallen en meer startende bedrijven van pas afgestudeerden zijn goed voor het investeringsklimaat in de stad: Innovatie in het onderwijs betekent het opleiden van talent voor de arbeidsmarkt van de toekomst . Naast de al genoemde directe bestedingsimpuls zijn er indirecte 7 effecten op aantal en niveau van beschikbare banen en wordt ondernemerschap gestimuleerd. We beschouwen dit als een belangrijke bijdrage aan de lokale en regionale economie. Kansen voor intensieve samenwerking met het HBO in Leeuwarden zijn er volop. NHL en Stenden zijn voornemens hun positie te versterken door een fusie ; van Hall Larenstein heeft zich opnieuw 8 gepositioneerd na de ‘ontvlechting’ van de WUR in 2012 met de speerpunten voedsel/natuur, agrofood/dairy en dier/dierenwelzijn. Meer vervoigstudies voor HBO’ers die willen doorstuderen in Leeuwarden zijn goed voor de concurrentiepositie van het HBO en voor het studentenleven in de stad.
Als speerpunten worden daarin benoemd: watertechnologie, agrofood/dairy, high tech maakindustrie, duurzaamheid/leefbaarheid; als kansrijke niches: meertaligheid, toerisme/recreatie, serious gaming, maritieme sector 8
Coalitleakkoord 2015-2019 Fryslân, p. 15 collegeprogramma Gemeente Leeuwarden 2014-2018, p. 16 Zwaartepunten van de nieuwe hogeschool worden: Vital Region, Smart Industry en Service Economy
6
Voor de RUG is een vestiging in Leeuwarden onderdeel van haar strategie om met een multi campusbeleid een toekomstbestendige researchuniversiteit van wereidklasse te zijn. Bij een huidige studentenpopulatie van zo’n 30 duizend studenten zijn voor de RUG de groeimogelijkheden in de stad Groningen beperkt, gegeven de demografische ontwikkelingen. De RUG internationale top-
100 universiteit, maar geworteld in het Noorden wil Universiteit van het hele Noorden zijn, met een sterke verbinding naar de diverse regionale ijkpunten. Met een Friese campus van circa 1000 -
studenten en ruim 50 promovendi uit binnen- en buitenland kan de universiteit haar huidige positie in het Nederlandse WO behouden. Internationaal kunnen RUG en Fryslân, beide sterke merknamen in het buitenland, van elkaars werfkracht profiteren. Met het aanbieden van nieuwe master opleidingen en een brede, internationale bachelor in het University College wil de RUG zich duurzaam in Leeuwarden vestigen en bijdragen aan het verhogen van de scholingsgraad van jongeren in Fryslân (versterking doorlopende leerlijn). En aan de internationale uitstraling van de stad en provincie. We gaan voor niet minder dan wereldklasse in de regio. Uitgangspunten onderwijs en onderzoek Zoals in iedere academische context zijn onderwijs en onderzoek van RUG/CF nauw met elkaar verweven. In de opleiding komt relevant en recent onderzoek aan de orde, onderzoekers brengen lopend onderzoek als casus in het onderwijs in en leiden studenten op in het opzetten van projecten. De directe koppeling aan onderzoek is voor het onderwijs op een ‘branch campus’ uniek in Nederland; een van meet af aan internationale staf zal bijdragen aan de signatuur van een excellente opleiding. Studenten worden, zowel in de bachelor als in de master, via veldstages, afstudeerprojecten en andere, meer innovatieve vormen van interactie met het werkveld, waar mogelijk ingezet op actuele onderzoekthema’s. Zij doen dat tegen de achtergrond van de kernfilosofie van het onderwijs en onderzoek van de faculteit: regionale thematieken verbinden aan interdisciplinaire ‘global isssues’, theoretische kennis van maatschappelijke vraagstukken op wereldniveau toepassen op casuïstiek in de regio. In vrijwel al deze ‘world challenges’ staat het begrip verduurzaming centraal. Het aan de faculteit verbonden Centre for Sustainable Entrepreneurship zal zowel de valorisatie van onderzoek dienen, als bijdragen aan het stimuleren van ondernemerschap bij studenten. Samenvattend: op innovatieve wijze bijdragen aan de verduurzaming van de samenleving met specifiek aandacht voor economische, ecologische, sociologische, juridische en ruimtelijke processen dat is de meerwaarde die de faculteit aan de regio beoogt te geven. Daarmee nauw aansluitend op -
-
het thema ‘sustainable society’, een van de speerpunten van de RUG. Bij de programmering van onderwijs en onderzoek wordt de omgeving betrokken, om zo maximale complementair te zijn ten opzichte vaan het bestaande aanbod te krijgen. Op deze wijze creëren we betrokken stakeholders in het maatschappelijk veld. Binding van alumni zal een belangrijk aandachtspunt worden. Na een aantal jaren zullen in een ‘extension school’ 9 life long learning programma’s worden aangeboden, met speciale arrangementen voor alumni. Ook een programma met publieksactiviteiten draagt bij aan kennisdeling en binding aan de omgeving. De term “extension school” wordt in veel Angelsaksische landen gebruikt voor het onderdeel van de universiteit dat “professional and continuing education” verzorgt, steeds vaker via open en online cursussen.
7
Uitgangspunten financiën
Uitgangspunt bij de financiering van RUG/CF is, dat de RUG investeert in de ontwikkeling van een vestiging in Leeuwarden met de kernactiviteiten die voortvloeien uit genoemde uitgangspunten: •
een residentieel University College met een brede driejarige bacheloropleiding,
•
naast de drie bestaande masters en de honours master, circa zes nieuwe masterprogramma’s, met een bijbehorend premasterprogramma voor HBO’ers’°,
•
een PhD research school,
•
kennisdeling, met een valorisatie- en publieksprogramma en ‘extension school’
Provincie en gemeente gezamenlijk dragen gedurende vijf â zes jaar gezamenlijk bij in de ontwikkel en aanloopkosten. Hiervoor wordt een totaalbedrag aan subsidies overeengekomen. Na de e, e 2 en 3e aanloopfase wordt onderwijs en onderzoek door RUG/CF op reguliere wijze bekostigd uit 1 . Voorzienbare risico’s (bijv. op het punt van instroom en doorstroom van 11 geldstroommiddelen
studenten en promovendi) en de eventueel hieruit voortvloeiende financiële consequenties zijn voor rekening van de RUG. Zij vestigt zich voor tenminste 15 jaar in Leeuwarden, i.c. tot en met 2030.
10
Als gevolg van de vestiging van RuG/Campus Fryslân gaan de Friese hogescholen zelf investeren in premasters, om de overgang naar een academische master soepeler te laten verlopen. De term 1,2e en 3 geldstroom verwijst naar de wijze van financiering van onderwijs en onderzoek: • de eerste geldstroom in Nederland is direct afkomstig van het Ministerie van Onderwijs, cultuur en Wetenschap, dat het geld toedeelt op basis van bekostigingsmodellen. • de tweede geldstroom is afkomstig van zelfstandige publieke organisaties als de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), die geld op basis van competitie verdeelt over excellente projecten/programma’s • de derde geldstroom is projectgebonden financiering, vaak van private instellingen, maar ook van Ministeries en Europese fondsen.
8
3. Overzicht kernactiviteiten RUG
/ Campus Fryslân
University College Een belangrijk onderdeel van de nieuwe faculteit is het vestigen van een residentieel college in Leeuwarden waarbij de studenten op dezelfde plek wonen en studeren. Het University College omvat een driejarige Engelstalige brede bacheloropleiding. Dit betekent dat de studenten zich breed oriënteren op zowel alfa-, gamma- als bèta- vakken, en daarna enkele specialisaties (tracks) kiezen. De studenten hebben een behoorlijke, maar geen oneindige, keuzevrijheid. Afhankelijk van het pakket dat zij samenstellen studeren zij af als een Bachelor of Arts (BA) of een Bachelor of Sciences (Bsc). University Colleges hebben de volgende kenmerken: 1. 2.
onderwijs in kleine groepen; sterke relaties tussen professoren en studenten;
3.
Engelstalige programma’s;
4.
sterke communityvorming.
Voor het University College in Leeuwarden kiezen we uit de economische en culturele hotspots van de provincie een aantal water, dairy, agrofood, toerisme, meertaligheid en serious gaming als uitgangspunt. Dit zijn regionale uitdagingen met internationale dimensies. Het zijn dikwijls —
-
complexe problemen (“wicked problems”), waarvoor wetenschappelijk en politiek-bestuurlijk nog geen kant-en-klare oplossingen bestaan. Het zijn toekomstige problemen die om innovatieve oplossingen vragen. Leeuwarden ontwikkelt zich met deze opleiding tot de City of Innovative Solutions. De complexe vraagstukken worden vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines geanalyseerd. Belangrijke inspirerende vakken komen uit de PPPE-benadering. PPPE staat voor Politics, Philosophy, Psychology and Economics. Bij de mogelijke oplossingen wordt tevens geput uit PPPE-specialisaties en toepassingsgerichte vakken zoals bestuurskunde, bedrijfskunde en governance. Er zal tevens gebruik worden gemaakt van serious gaming, simulaties en scenario-ontwikkeling om tot oplossingen te komen. In de prestatieafspraken (2012) tussen Minister van OCW en RUG is reeds vastgelegd dat de RUG een interdisciplinaire bachelor PPE zal ontwikkelen. Inmiddels wordt ook gewerkt aan de voorbereiding van een master PPE, waarmee een samenhangend profiel op dit gebied ontstaat. Zowel de economische en de culturele hotspots als de kennis die al bij de diverse partners in Leeuwarden aanwezig is, zullen de inspiratie geven voor de casuïstiek en de vakken die worden gedoceerd. De studenten kunnen stage lopen bij bedrijven en organisaties in de Noordelijke provincies, maar ook ervaring in het buitenland opdoen. Uiteraard zal een netwerk met buitenlandse universiteiten en internationale bedrijven worden opgezet. e 21 eeuw (de zogeheten Het residentieel college kent ook een skills lab, waar vaardigheden van de “2lst century skills”) worden onderwezen: taalvaardigheden, onderhandelen, media presentatie, speech writing, statistiek en het omgaan met big data.
9
Het University College leidt op voor de hogere functies in de private en de publieke sectoren de organisaties van het maatschappelijk middenveld. De opleiding geeft wereldwijd toegang tot masteropleidingen van universiteiten. Mastercollege Het Mastercollege zal uiteindelijk zo’n tien opleidingen kennen, zowel eenjarige alfa/gamma masterprogramma’s als enkele tweejarige masters in het bèta-domein. Onder UCF zijn drie (“le generatie”) master-opleidingen tot stand gekomen in Leeuwarden: •
Water Technology (joint degree RUG, UTwente, WUR tweejarig)
•
) 2 Environmental and energy management (UTwente- niet CROHO-geregistreerd’
•
Multilingualism (RUG)
-
Deze opleidingen tellen gezamenlijk circa 80 studenten, de ambitie is om dit aantal te laten doorgroeien naar 120). Aangetekend zij, dat de UT een aanvraag voor CROHO-registratie t.b.v. Environmental and energy management voorbereidt. Daarnaast is met steun van UCF1-middelen door de RUG een kleinschalige pilot gestart van een honours master (extra programma, bovenop een reguliere master) High tech systems and materials, in samenwerking met Philips Drachten en de UT. Onderzocht wordt hoe deze honours master verder kan worden verbreed qua thematiek, aantallen studenten en bedrijven waarmee wordt samengewerkt (field labs). Er lijken volop kansen te zijn om tot een volwaardige masteropleiding op dit terrein te komen, aansluitend op het speerpunt ‘high tech maakindustrie’ in de Kennisagenda en het project van HTSM-Noord “Region of smart factories”. e 2 De generatie masters van RUG/CF zal bestaan uit programma’s die al zijn of worden voorbereid, in nauwe samenwerking met andere faculteiten van de RUG en verwante bacheloropleidingen in het HBO. Het betreft hier drie eenjarige programma’s op het gebied van:
Fac. Rechtsgeleerdheid)
•
Governance and security (track binnen RUG-master Bestuurskunde
•
Tourism and geography (track binnen RUG-master Economische geografie Wetenschappen)
•
Liveability (werktitel) (track binnen RUG-master Culturele geografie
—
—
—
Fac. Ruimtelijke
Fac. Ruimt. Wet.)
Voor deze tracks komt er een nevenvestiging in Leeuwarden van de bestaande RUG-master. Daarvoor moet de Minister van OCW toestemming verlenen, na een verplichte adviesaanvraag bij de . De RUG verwacht de aanvragen hiervoor begin 2016 te kunnen indienen. 13 CDHO Daar waarde masters aansluiten op verwante HBO-bacheloropleidingen worden samen met de betreffende hogescholen schakelprogramma’s ontwikkeld. De hogescholen financieren dergelijke schakeltrajecten, die zoveel mogelijk als een ‘plusroute’ of via een verkort programma zullen worden aangeboden binnen de HBO-bachelor. De instroomeisen van de master zijn altijd bepalend voor de eindtermen van het schakeltraject.. Voor de ontwikkeling van een premaster Toerisme (door Stenden en RUG gezamenlijk) is aan Stenden in 2015 een subsidie verstrekt door de provincie Fryslân. Over 12
CROHO: centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs. Alleen opleidingen die in dit register zijn opgenomen komen in aanmerking voor onderwijsbekostiging. 13 CDHO: Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs, een adviescommissie voor de minister van ocw.
10
een premaster Governance and security binnen de HBO-opleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement van NHL/Thorbecke Academie bestaat al grotendeels overeenstemming. De premaster programma’s voor deze opleidingen starten naar verwachting in september 2016, waarna de masterprogramma’s opengesteld worden in 2017. De ambitie is om, na de opbouwfase, een gemiddelde jaarlijkse instroom van 40 studenten, deels internationaal, te realiseren. Het betreft hier eenjarige programma’s. e generatie masters van RUG/CF, met vestigingsplaats Leeuwarden, zullen de komende twee jaar De 3 vanuit RUG/CF worden ontwikkeld, mede in aansluiting op het bachelorprogramma van het University College. Naast nog enkele “niche-opleidingen” is het streven om ook enkele masters aan te bieden met een bredere scope. Hoewel er in alle gevallen een duidelijke relatie met de Kennisagenda Fryslân zal zijn ,zal bij de ontwikkeling van deze opleidingen ook nadrukkelijk gekeken
worden naar nieuwe, interdisciplinaire onderzoeksterreinen en maatschappelijke thema’s met voldoende nationale en internationale werfkracht voor studenten. Op cle voorlopige lijst van nieuwe masterprogramma’s staat thans: •
Dairy and global food challenge
•
Sustainable entepreneurship
•
High tech systems and materials
•
Hotel management
•
Gametechnology
•
World politics and global justice
Het ligt in de verwachting dat het uiteindelijke beeld van het mastercollege een mix zal kennen van tracks van bestaande RUG-masteropleidingen (met nevenvestiging in Leeuwarden voor die betreffende track) en zelfstandige opleidingen onder een nieuwe CROHO-code (met vestigingsplaats Leeuwarden). Mede op basis van nadere omgevingsverkenningen en afstemming binnen het HO Fryslân zal in 2016 een keuze en verdere planning worden gemaakt. Vanuit de open platform gedachte worden initiatieven vanuit andere instellingen, passend binnen de uitgangspunten van de faculteit, verwelkomd. In paragraaf 4 wordt verder ingegaan op de fasering van de ontwikkeling van de nieuwe programma’s. PhD/graduate school Onder UCF-1 is in Leeuwarden een start gemaakt met een research school voor promovendi (PhD’s). Dit betekent dat er door assistenten-in-opleiding (aio’s) en bursalen (promotiestudenten met een beurs i.p.v. een aanstelling) promotieonderzoek wordt gedaan. Aio’s hebben in hun takenpakket ook een deel onderwijs verzorgen, bursalen niet. Een onderzoekproject wordt zodanig ingericht dat het mogelijk is om na vier jaar de uitkomsten in een dissertatie in het openbaar te verdedigen. Het PhD-onderzoek heeft betrekking op en is gerelateerd aan de genoemde Friese hotspots. RUG/CF zet deze activiteiten voort in de Graduate School en gaat zich profileren met het overkoepelende thema “Future challenges and solutions”. De graduate school van Campus Fryslân wordt vergelijkbaar met andere RUG graduate schools, met een onderzoekprogramma en een PhD-programma. De inbedding van de Graduate School in de RUG brede onderzoekorganisatie zal de komende maanden véér de start van de werving van de volgende ronde PhD’s nader vorm krijgen. —
—
11
Voor de Graduate School is het belangrijk bij de onderzoekthema’s van enige flexibiliteit uit te gaan, omdat hotspots niet voor altijd vastliggen. De vraag naar onderzoek is breed en kan ook snel weer veranderen, zeker als er sprake is van vraagsturing vanuit de verschillende partnerinstellingen. De culturele en economische hotspots zijn vastgesteld in de Kennisagenda Fryslân en goedgekeurd door de ministers van Onderwijs & Wetenschappen en van Economische Zaken. De Graduate School verzorgt de selectie van de kandidaten en is verantwoordelijk voor het onderwijsprogramma, waarin de deelnemers om. getraind worden in actuele methoden en technieken van onderzoek en worden geconfronteerd met wetenschapsfilosofie. De PhD-school ziet er op toe dat de kandidaten een research proposal maken dat ter beoordeling aan een wetenschappelijke adviesraad kan worden voorgelegd, dat er een promotor gezocht wordt en dat de voortgang van het onderzoek gemonitord wordt. De promovendi kunnen gebruik maken van onderzoeksfaciliteiten van instellingen in Leeuwarden, van de RUG of van andere universiteiten. De verdediging van het proefschrift vindt plaats in Leeuwarden. Met andere faculteiten en universiteiten worden afspraken gemaakt over de revenuen die een promotie oplevert. De Graduate School zal ook veel aandacht schenken aan de valorisatie van de kennis. Hoe wordt de opgedane kennis gedeeld met anderen en hoe wordt de kennis “vermarkt” ? Conform de triple helix gedachte wordt gestreefd naar verbinding van stakeholders in onderwijs, bedrijfsleven en overheid. Dit kan bijv. gebeuren in de Autumn Schools en PhD-dagen, een traditie die is begonnen onder UCF en zal worden gecontinueerd door RUG/CF.
Kennisdeling: valorisatieprogramma; publieksactiviteiten; leven lang leren (‘extension school’) Spil van het op te zetten valorisatieprogramma van de Faculteit wordt het Centre for Sustainable Entrepreneurship. Het Centre for Sustainable Entrepreneurship is een nieuwe motor voor de transitie naar een duurzame samenleving in Friesland. Het realiseren en behouden van werkgelegenheid is een van de grootste uitdagingen in Friesland. Duurzaam ondernemerschap zorgt voor duurzame werkgelegenheid. Duurzame werkgelegenheid is de garantie voor baanzekerheid en inkomen, structuur en sociale verbindingen. Mensen met een baan zijn gezonder dan werklozen. Duurzame werkgelegenheid door middel van duurzaam ondernemerschap is daarmee het belangrijkste uitgangspunt en bijdrage van het nieuwe Centre for Sustainable Entrepreneurship. Vanuit het Centrum zullen vanaf 2016 onderwijsprogramma’s, onderzoek- en valorisatieprojecten worden opgezet. Met bijdragen aan het jaarlijkse debat- en lezingenprogramma van Studium Generale Leeuwarden (samen met Tresoar), de Organisatie van kleinschaligere avonden in het Café van de Kleine Wetenschap, en overige publieksactiviteiten is de afgelopen jaren door UCF al een flinke bijdrage geleverd aan de ambitie om het academisch klimaat in Leeuwarden te versterken, met aanzienlijke financiële steun van de gemeente. Dit programma wordt voortgezet en uitgebreid met de productie
12
en verspreiding van een aantal MOOCS (Massive Open Online Courses feitelijk korte e-learning cursussen voor een geïnteresseerd publiek). In 2016/’17 is een drietal MOOCS voorzien. —
Voor publieksactiviteiten op het snijvlak van cultuur en wetenschap zal samenwerking worden gezocht met de Organisatie van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. RUG/CE wil in een afzonderlijke poot voor contractonderwijs (‘extension school’) inspelen op de vraag naar life long learning. De invoering van de na de initiële opleiding te besteden studievouchers â €2000 voor vier jaargangen studenten (instromers in 2015 t/m 2018) en de versoepeling van de voorwaarden voor een collegegeldkrediet (vanaf 2017 wordt de huidige leeftijdsgrens losgelaten) creëren kansen om met masteropleidingen en postacademische cursussen oud-studenten en andere academici aan de faculteit te blijven binden. Het plan is daarbij om aan alumni speciale arrangementen aan te bieden.
13
4. Fasering en financiering nieuwe opleidingen; instroom, uitstroom, huisvesting Voor het geheel van de kernactiviteiten van RUG/CF is een begroting opgesteld voor de periode tot aan de ‘steady state’. Nieuwe opleidingen hebben te maken met ontwikkel- en aanloopkosten. Deze zogenoemde ‘onrendabele top’ van de masteropleidingen en het University College is berekend op basis van: •
de onderwijsbekostigingssystematiek van OCW voor inschrijvingen, graden en promoties
•
de vastgestelde college- en instellingscollegegelden
•
de CAO Nederlandse universiteiten
•
wet- en regelgeving ten aanzien van nieuwe opleidingen (macrodoelmatigheid, toets nieuwe opleiding, accreditatie)
•
het binnen de RUG gehanteerde onderwijscapaciteitsmodel
•
de binnen de RUG gehanteerde kostprijssystematiek voor huisvesting van onderwijs en onderzoek en ondersteunende faciliteiten
Financiering De totale investeringsomvang voor de opbouw van Campus Fryslân tot de steady state fase bedraagt € 57,1 mln. Dit bedrag is de som van de onrendabele aanloop- en ontwikkelkosten en de reguliere kosten van onderwijs en onderzoek. Van het totaal wordt 31,13 mln ingezet voor de realisatie van een University College, 8,76 mln voor de ontwikkeling van de Masteropleidingen en 17,21 mln voor promotieplaatsen. Dit zijn integrale kosten, waarbij personele lasten voor wetenschappelijke staf en ondersteuning, huisvesting en overige exploitatielasten zijn inbegrepen. De financiering van de € 57,lmln komt voor 21,16 mln vanuit Provincie Fryslân en Gemeente Leeuwarden gezamenlijk. Een bedrag van 0,33 mln wordt door middel van gezamenlijk in te vullen projectfinanciering gedekt. De overige financiering komt voor 29,94 mln van de RUG en voor 5,67 mln uit de 2e en 3e geldstroom (NWO/EU/Fondsen/Bedrijfsleven). De investeringen en financiering zijn samengevat in de twee tabellen van bijlage 1. De kosten voor de uitvoering van het programma Verbetering Academisch klimaat in 2016 zijn tot een maximum van K€ 300 in de bijdrage van de gemeente Leeuwarden opgenomen. Voor de jaren daarna wordt een nieuw programma uitgewerkt door alle betrokken partijen. Het RUG/CF-aandeel in de financiering wordt vanaf dat jaar in de reguliere begroting van de faculteit opgenomen.
14
Ontwikkeling instroom studenten RUG/Campus Fryslân programma
2016/17
Liberal Arts & Sciences (Univ College)
2017/18
2018/19
2019/20
2020/21
2021/22
100
150
200
200
200
le generatie masters (3 programma’s) 2e generatie masters (4 programma’s) 3e generatie masters (3 programma’s)
65
80 120
100 150 90
100 160 110
100 170 120
100 170 120
totaal instroom
65
300
490
570
590
590
PhD-programma (mci. aio’s) Extension school
15 pm
15 pm
15 pm
15 pm
15 pm
15 pm
4 Ontwikkeling aantal studenten RUG! Campus Fryslân’ programma
20 16/17
Liberal Arts & Sciences (Univ College)
2017/18
20 18/19
2019/20
2020/2 1
2021/22
100
240
425
515
570
le generatie masters (3 programma’s) 2e generatie masters (4 programma’s) 3e generatie masters (3 programma’s)
90
100 120
100 150 90
120 160 130
120 170 140
120 170 140
totaal aantal ingeschreven
90
320
580
835
945
1000
PhD-programma (mcl. aio’s) Extension school
40 pm
50 pm
50 pm
50 pm
50 pm
50 pm
Mcisterprogramma’s
In de berekeningen is uitgegaan van in totaal zes nieuwe masteropleidingen, drie eenjarige alfa/gamma- en drie tweejarige bèta-programma’s (dit onderscheid wordt gemaakt vanwege de verschillende bekostigingsniveaus en dito kostenstructuren). Een deel naar verwachting vier- start in september 2017, een deel in september 2018. De kosten van premaster-programma’s, benodigd -
om een werkelijk doorlopende leerlijn te creëren voor HBO-studenten, zijn hier buiten beschouwing gelaten. De nog te ontwikkelen premasters komen voor rekening van de betreffende HBO-instelling. De ontwikkelkosten voor een nieuw programma zijn op grond van ervaring en benchmarking berekend. Uitgegaan is van een instroom van 30 studenten in het eerste jaar en 40 voor alle volgende jaren, waarvan 10 procent afkomstig uit niet-EER’ 5 landen studenten van buiten de EEUR
“
Aantal studenten bij tweejarige bèta-masters is totaal van 1’ en 2’ jaar EER; Europese Economische Ruimte, waartoe behoren; de EU-Ianden, Liechtenstein, Noorwegen en IJsland. Nederlandse studenten en studenten uit de EER betalen op grond van Europese regelgeving hetzelfde collegegeld. Studenten van buiten de EER betalen fors meer collegegeld; de universiteiten ontvangen voor niet-EER-studenten geen reguliere bekostiging uit 1’ geldstroom. 15
15
betalen het hogere instellingscollegegeld). De doorstroom van het le naar het 2e jaar is gesteld op 80 procent. University College De aanloopkosten van het University College betreffen het ontwikkelen van concept en curriculum, de locatie en de ondersteuning. Gerekend is met een instroom van 80-100 studenten in het eerste jaar, 150 in het daarna en 200 in alle volgende jaren, waarvan 20 procent afkomstig van buiten de EER. De doorstroom van het
e 1
naar het
e 2
jaar is gesteld op 90 procent.
De kosten van de studentenhuisvesting worden buiten beschouwing gelaten. De huisvesting wordt, in afstemming met de universiteit, overgelaten aan marktpartijen en zal kostendekkend moeten zijn. Huisvesting De faculteit zal worden gehuisvest op een locatie in de binnenstad van Leeuwarden. Locatiekeuze en verdere besluitvorming over de huisvesting is voorzien voor het eind van 2015. De gemeente Leeuwarden heeft zich bereid verklaard om de huisvesting van de faculteit waar mogelijk te faciliteren, daar waar dit ook de uitstraling van de Leeuwarder binnenstad ten goede komt. Er is, uitgaande van het voorliggende ontwikkelpian, een voorlopig programma van eisen opgesteld. De locatiekeuze zal, naast uiteraard financiële randvoorwaarden, worden bepaald door aspecten als mogelijkheden voor flexibel ruimtegebruik, zichtbaarheid, bereikbaarheid en open karakter. Behalve voor het University College zal ook voor het onderwijs in de masterprogramma’s, voor PhD’s en het faculteitsbureau ruimte en faciliteiten worden gecreëerd. Daarnaast zullen er voor stafleden van de RUG die onderwijs komen geven flexibele werkplekken worden ingericht, met de binnen de RUG gebruikelijke standaarden voor ict en andere technische faciliteiten. Voor een deel van de stafleden, die regelmatig tussen Leeuwarden en Groningen op een neer zullen moeten reizen, zal in de begroting rekening worden gehouden met een toereikend reisbudget.
16
5. Risicoanalyse risicomanagement algemeen De opbouw van een Friese vestiging van de RUG is een proces van meerdere jaren. Met steun van provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden gaat de RUG zich duurzaam in Leeuwarden vestigen niet een stevig onderwijsaanbod en goed verankerde onderzoekpoot. Harde garanties op 100 procent succes zijn er echter uiteindelijk niet. Voor alle partijen geldt dat een zorgvuldige risicobeheersing van groot belang is. Het opzetten van een gezamenlijk systeem van risicomanagement is dan ook een van de uitgangspunten in de interne governance voor Campus Fryslân (zie ook par. 8). Belangrijkste elementen van dit systeem zullen zijn:
•
monitoring van de voortgang aan de hand van kengetallen, via een jaarlijks bestuurlijk overleg en periodieke ambtelijke overleggen daar waar nodig bijsturing van het Ontwikkelplan in de op te stellen jaarplannen
•
na circa vijf jaar eerste impactanalyse en bredere tussenbalans
•
ook na het verstrijken van de periode waarin de subsidie wordt verstrekt bovenstaande werkwijze continueren geen eenzijdige wijzigingen in de tripartite samenwerkingsovereenkomst gedurende 15 jaar
•
•
mogelijk specifieke risico’s onderwijsprogramma De risico’s in de opbouwfase van het facultaire onderwijsprogramma zijn met name gelegen in de instroom: zullen de nieuwe opleidingen voldoende werfkracht hebben om jaarlijks gemiddeld 40 studenten per master en 200 studenten voor het University College in te schrijven? Als belangrijkste succesfactoren beschouwen wij de volgende vier punten: •
een programma dat goed opgebouwd is, waarin op aansprekende wijze wordt gedoceerd en (v.w.b. het University College) een bachelordiploma dat toegang geeft tot relevante masteropleidingen in binnen- en buitenland
• • •
een internationale staf met een uitstekende staat van dienst slimme marketing, gebruik makend van de RUG-reputatie en beroemde Friese elementen en daarnaast t.a.v. het residentiële University College: betaalbare, goed gemeubileerde studentenkamers met state of the art (ict-)voorzieningen
De belangstelling landelijk voor de brede opleidingen van de University Colleges neemt nog steeds toe. In sommige gevallen is het aantal aanmeldingen zelfs fors hoger dan het aantal plaatsen. De faculteit heeft er alle vertrouwen in dat het University College in Leeuwarden zich in dit geheel een prima positie zal verwerven, uiteraard na een aanloopperiode met meer bescheiden aantallen. De financiële risico’s die verbonden zijn aan een verminderde instroom of een onverhoopt hoge uitval tijdens de opleiding zijn voor rekening van de RUG, op voorwaarde dat provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden op overeengekomen wijze bijdragen in de ontwikkel- en aanloopkosten. —
—
Het spreekt voor zich dat de binnen de RUG gehanteerde kwaliteitszorgsystemen onverkort van toepassing zullen zijn op de inhoud en uitvoering van de onderwijsprogramma’s van RUG/CE. Het risico van problemen met de accreditatie van een opleiding wordt daarmee adequaat getackeld. 17
Na circa vijf jaar zal een eerste tussenbalans opgemaakt worden van de ontwikkeling van het onderwijs. Mochten bepaalde masterprogramma’s na de eerste jaren onverhoopt onvoldoende kwaliteit bieden of geen gezonde groei te zien geven met uitzicht op zwarte exploitatiecijfers, dan zal een koerswijziging noodzakelijk zijn. Daarbij kan het bijv. gaan om een ingrijpende aanpassing van programma en/of staf, betere begeleiding, intensievere marketing, enz, In het uiterste geval zal het echter gaan om het afbouwen van de opleiding en opbouwen van een nieuwe master. specifieke risico’s onderzoekprogramma Met een jaarlijkse instroom van 15 promovendi krijgt de Graduate School voldoende massa. Bij deze 3e doelstelling is het risico tweevoudig: de werfkracht in de 2e en geldstroom is te gering en onvoldoende kwaliteit in de uitvoering van de onderzoekprojecten, waardoor resultaten uitblijven en de promotie zelfs in gevaar kan komen. Ten aanzien van het eerste: na de opbouwfase zal vanaf jaar 5 de meerderheid van de promotietrajecten extern gefinancierd moeten worden. Hiervoor zal op gebruikelijke wijze worden meegedongen in de competities voor fondsen van NWO, Europese programma’s en collectebus organisaties, enz. Daarnaast zal steun worden gezocht van een of meerdere privaat gefinancierde fondsen voor de opbouw en consolidatie van een Fries onderzoekprogramma, gekoppeld aan specifieke regionale thema’s. Beide lijnen tezamen maken het mogelijk om jaarlijks zo’n 75 procent e e van de instroom uit 2 en 3 geldstroom te bekostigen. De overige 25 procent wordt bekostigd via de e 1
geldstroom (bekostiging op basis van gerealiseerde promoties).
Het risico van problemen in de uitvoering van de promotieprojecten wordt tegengegaan door een stevige begeleidingsstructuur en monitoring van de voortgang. Hierbij wordt, voortbouwend op de ervaring van de PhD-school in UCF, meer aangesloten bij het kwaliteitszorgmodel dat RUG-breed gehanteerd wordt.
18
6. Een aantal verdere randvoorwaarden en aandachtspunten Belangrijke succesvoorwaarde voor de nieuwe opleidingen is een goede afstemming met het HBO in Leeuwarden en met de overige kennisinstituten. Het Hoger-Onderwijsakkoord Fryslân, medio 2015 geïnitieerd door de provincie, vormt hiervoor het beleidskader. Met de andere universiteiten die al langer bij het hoger onderwijs in Leeuwarden betrokken zijn, vindt eveneens regelmatig bestuurlijk overleg over samenwerking plaats. Om de opleidingen onder de aandacht van een breder publiek te brengen en Leeuwarden nog meer als studie- en kennisstad te profileren zal RUG/CF een aantal MOOCS (massive online open courses) ontwikkelen binnen het format dat de RUG daarvoor heeft ontwikkeld. Deze korte e-learning cursussen worden verspreid via het internationale platform FutureLearn. De MOOCS behandelen thematieken uit de masteropleidingen en worden in samenwerking met andere kennispartners geproduceerd. Deelname aan het Summer School programma van de RUG dient dezelfde doelen. Overwogen wordt om in 2016 ook op andere momenten een ‘teaser program’ aan te bieden. Potentiële studenten voor de masters of het University College maken alvast kennis met een programma en met de stad Leeuwarden. Aan de marketing en (internationale) werving van studenten zal sowieso veel aandacht moeten worden besteed om studenten en staf de weg naar Leeuwarden te laten vinden. Onder de vlag van de RUG als internationale top-lOO universiteit zal RUG/CF als tweede Nederlandse campus van de RUG in de marketing een eigen gezicht opbouwen, met een knipoog naar een aantal typisch Friese elementen die de nodige sympathie kunnen opwekken. RUG/CF zal, als rechtsopvolger van stichting UCF, actief blijven bijdragen aan de promotie van Leeuwarden als studie- en kennisstad. Het door de gemeente Leeuwarden gesteunde programma Verbetering academisch klimaat zal worden uitgevoerd in een samenwerkingsverband met Stichting Leeuwarden Studiestad en Tresoar. Hiervoor wordt binnen de subsidie voor Campus Fryslân een bedrag geoormerkt. Een factor van groot gewicht in elke studentenstad is de studentenhuisvesting: kan aan studenten voldoende en kwalitatief goede huisvesting worden geboden, voor een acceptabele prijs? De lokale overheid moet hiervoor de juiste voorwaarden scheppen, maar het huisvesten zelf wordt aan professionele marktpartijen overgelaten. Dit geldt zoals reeds aangegeven, ook voor de huisvesting van de studenten van het residentieel University College.
19
7. Organisatie RUG
/ Campus
Fryslân
Campus Frysln is een nevenvestiging van de Rijksuniversiteit Groningen in Leeuwarden, in een samenwerkingsverband met Hbo-instellingen en andere kennisinstituten. Pas wanneer op de Campus Frysln een of meerdere eigen CROHO-opleidingen gevestigd zijn, kan de status van faculteit via een wijziging van het Bestuurs- en beheersreglement RUG worden geformaliseerd. Eerst dan wordt er een Faculteitsbestuur benoemd, dat verantwoording verschuldigd is aan het College van Bestuur. Aan het hoofd van RUG/Campus Fryslân staat prof.dr. Jouke de Vries (bouwdecaan/dean) die namens het College van Bestuur verantwoordelijk is voor de opbouw van RUG/CF en met de algemene leiding van de projectorganisatie is belast (portefeuilles onderwijs, onderzoek, valorisatie). Hij doet dit samen met de projectdirecteur drs. Piet Bouma (portefeuilles organisatieopbouw, bedrijfsvoering, communicatie), die verantwoording verschuldigd is aan de dean. Het overige obp rapporteert vooralsnog aan de projectdirecteur. Wetenschappelijk personeel dat wordt aangesteld of gedetacheerd bij Campus Fryslân ressorteert onder de dean. De taken van het bureau van RUG/CF omvatten in de aanloopperiode met name management ondersteuning, financiën, communicatie en PR, beleidsontwikkeling onderwijs/onderzoek, monitoring PhD-projecten, voorbereiding marketing en admissions. In de aanloopperiode zal, afgezien van de promovendi, de eigen wetenschappelijke staf nog relatief beperkt in omvang zijn. Het onderwijs in Leeuwarden wordt veelal nog verzorgd door staf van andere RUG-faculteiten of andere universiteiten. Een aantal onderwijsondersteunende diensten zal al wel in Leeuwarden gestationeerd zijn. Uiteindelijk zal de omvang van de staf toenemen van ca. 10 fte in de aanloopperiode naar ruim 50 fte in de ‘steady state’. Hiervan zal tussen de 15 en 20 fte voor ondersteunend personeel zijn. Zolang Campus Fryslân een faculteit in oprichting is, is er nog geen eigen medezeggenschapsorgaan. Een regeling voor de medezeggenschap, inclusief het kunnen uitoefenen van passief en actief kiesrecht voor de medewerkers van Campus Fryslân, zal de komende maanden worden uitgewerkt en aan de Universiteitsraad worden voorgelegd In een beheerplan zal de inbedding in de universitaire beheerorganisatie en RUG-brede afspraken over kwaliteitszorg, interne verdeling ondersteunende taken bij het onderwijs, algemene inkomsten, marketing enz. verder worden uitgewerkt voor Campus Fryslân.
20
8. Maatschappelijke inbedding, governance, monitoring RUG/Campus Fryslân hecht veel waarde aan een goede maatschappelijke inbedding in de regio. Staf en studenten zullen worden gestimuleerd om onderzoeksvragen en —resultaten te delen met hun omgeving. Dat kan langs meer traditionele wegen zoals bijv. lezingen en deelname aan publieksfora, maar ook via meer moderne digitale kanalen. Centraal staat in alle gevallen dat de verbinding wordt gezocht met de ‘mienskip’ in Fryslân. RUG/Campus Fryslân is thans een faculteit in oprichting. Nadat binnen de RUG de status in het Beheersreglement RUG is geformaliseerd naar faculteit Campus Frysln wordt er een Faculteitsbestuur benoemd, dat verantwoording verschuldigd is aan het College van Bestuur. Samenwerking met, en afstemming binnen het netwerk van Friese HBO-instellingen en andere kennispartners krijgt gestalte in een zware Raad van Advies voor de decaan van de faculteit. De raad komt enkele keren per jaar bijeen en zal gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen over de strategische beleidsontwikkeling van de faculteit. Daartoe behoren in ieder geval jaarplannen en plannen voor de ontwikkeling van nieuwe masters. Voor de adviesraad zal de RUG een onafhankelijk voorzitter voordragen, na consultatie van provincie en gemeente Leeuwarden. In de raad nemen voorts bestuurders en directieleden zitting van de instellingen die het Hoger-Onderwijsakkoord Fryslân hebben ondertekend (zie ook par. 6).16 Deelname van het Medisch Centrum Leeuwarden ligt eveneens voor de hand. Provincie en gemeente ontvangen een standing invitation voor de bijeenkomsten van de raad. Daarmee zitten alle stakeholders van het hoger-onderwijsakkoord Fryslân periodiek bij elkaar en kan op deze manier tevens de voortgang van de samenwerkingsagenda bewaakt worden. De faculteit is voornemens actief te participeren in het Innovatiepact Fryslân. In een tripartite overeenkomst tussen Provincie Fryslân, Gemeente Leeuwarden en de RUG wordt de samenwerking t.b.v. de vestiging en instandhouding van de Friese vestiging van de RUG beschreven. Onderdeel van de samenwerking is een gezamenlijke financiële bijdrage van provincie en gemeente. De verstrekking en verantwoording van deze subsidie wordt de komende jaren gemonitord op ambtelijk en bestuurlijk niveau. Ieder kwartaal wordt de voortgang besproken tussen RUG/CF, Provincie en Gemeente in een ambtelijke overleggroep. Halfjaarlijks vindt er een rapportage plaats. Jaarlijks (en in de beginperiode wellicht wat frequenter) is er een tripartite bestuurlijk overleg over de voortgang en de besteding van de subsidiegelden. Provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden werken wanneer zij als subsidiënt van grote projecten optreden, met een zogeheten monitoringskader. Hierin wordt de voortgang van het betreffende project gevolgd aan de hand van een aantal kengetallen en kerngegevens. Het monitoringskader is in concept beschikbaar en wordt in samenspraak met RUG/CF ontwikkeld. Vaststelling zal naar verwachting begin 2016 plaatsvinden. Er zal worden gewerkt met een set van 20 30 indicatoren. De onderstaande indicatoren zullen er in ieder geval deel van uitmaken. ,
16
Door de provincie en gemeente zijn benaderd: NHL Hogeschool, Stenden University, Van Hall Larenstein, Hanze Hogeschool / Academie voor Popcultuur, Tresoar, WUR/Dairy Campus, Fryske Akademy, Waddenacademie, Wetsus.
21
7. 8.
9. 10.
11.
12.
13.
14.
Universitv College Instroom university college, uitgesplitst naar herkomst [Fr, NL, EER en niet-EER] Uitstroom university college, uitgesplitst naar track met vermelding van vervoigstudie en herkomst (Fr. NL, EER en niet-EER) Master College Aantal nieuwe WO masteropleidingen Instroom studenten Master College per programma per leerjaar uitgesplitst naar herkomst (Fr, NL, EER en niet-EER] Het aantal studenten dat de verschillende WO masteropleidingeri volgt, uitgesplitst naar studiejaar en regio van herkomst [Fr, NL. EER en niet EER]. Uitstroom masterstudenten per programma, uitgesplitst naar herkomst (Fr, NL, EER en niet EER) Totaal aantal studenten Master College per programma per leerjaar, uitgesplitst naar herkomst (Fr, NL, EER en niet EER) Graduate school Het aantal promovendi dat binnen en buiten RUG/CF in Leeuwarden/Frysln werkt aan een promotieonderzoek, uitgesplitst naar inhoud van het promotie-onderzoek, het jaar [jaar 1 5] waarin het onderzoek zich bevindt en de regio van herkomst van de promovendus -
22
9. Afsluiting Dit ontwikkelplan beschrijft een nieuwe faculteit van de RUG, de “Elfde”, in opbouw. Actualisering van het plan eind 2016 ligt in de rede. Buiten de scope van dit plan vallen de uitwerkingen op het punt van RUG-interne afspraken en regelingen, projectbegroting 2016 en opbouw van het bureau.
23
BIJLAGE 1 INVESTERINGSOVERZICHTtbv RUG/CAMPUS FRYSLAN Kernactiviteit
Investering (in M€)
University College
31,13
Master College
8,76
Graduate/PhD-school (promotieplaatsen)
17,21
Totaal
57,10
FINANCIERING RUG/CAMPUS FRYSLAN Investering (in M€) Provincie Fryslân/Gemeente Leeuwarden
21,16
Rijksuniversiteit Groningen
29,94
Projectfinanciering
0,33
273e geldstr. (NWO/EU/fondsen/bedrijfsleven)
5,67
Totaal
57,10
24
FAQ: 25 Meest gestelde vragen over RUG/Campus Fryslân Definities:
1. Wat is het onderscheid tussen een premaster, een professionele master, een academische master en een honours master? Een premaster is een schakelprogramma, waarbij de hbo student tijdens zijn studie zich kan voorbereiden op wetenschappelijk onderwijs. Een professionele master is een hbo-master die de student kan volgen nadat hij of zij zijn of haar bachelordiploma heeft behaald. Een academische master is een wetenschappelijke master, waarbij de universitaire stu dent zich kan specialiseren in een bepaald thema nadat hij of zij de graad Bachelor of Arts (BA) en Bachelor of Science (BSc) heeft behaald met het volgen van een academi sche bacheloropleiding van drie jaar. Een honours master is een extra academische programma dat kan worden gevolgd bo venop een reguliere academische master. 2. Wat is een verschil tussen een university college en een universiteit? Een university college is een nieuwe vorm van kleinschalig universitair onderwijs een driejarige brede universitaire bacheloropleiding waar studenten zich in een internationa le context naar Amerikaans voorbeeld kunnen bekwamen. Een university college maakt deel uit van een universiteit. De ontwikkeling ervan s/uit aan bij de beleidslijnen uit de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, waarbij de minister stuurt op intensief en active rend onderwijs, excellente trajecten en een ambitieuze studiecultuur. -
-
Uit onderzoek is gebleken dat het studiesucces van een student toeneemt wanneer hij deel uitmaakt van een kleinere groep, omdat hij sociaal en academisch wordt ingebed. Er treedt minder studievertraging en minder voortijdige uitval op. De staf/student verhouding in university colleges is gemiddeld 1 op 10/15, terwijl dit bij universiteiten dikwijls 1 op 20 is. Bij een university college is de onderwijsvorm intensief, kleinschalig en residentieel, dat betekent dat studenten samen op een campus wonen (community vorming). Over het algemeen hebben university colleges een internationale studentenpopulatie; ca. 30% è 50% komt uit het buitenland. Verder worden studenten aangenomen op basis van selectieprocedures. Het university college leidt op voor de ho gere functies in de private en de publieke sectoren en in organisaties van het maat schappelijk middenveld. De opleiding geeft op basis van nadere afspraken wereldwijd toegang tot masterop/eidin gen van universiteiten. 3. Wat is het verschil tussen een track, een joint degree en een associate degree? Een track is een stroom (een keuze voor een bepaalde richting) die een student kan vol gen tijdens zijn of haar academische masterstudie. Een joint degree is een bachelor- of masterprogramma dat meerdere universiteiten ge zamenlijk aanbieden. Het is een studieprogramma dat complementair gebouwd is op ba sis van deskundigheid en specialisaties van de verschillende onderwijsinstellin gen. De student die afstudeert ontvangt een graad van alle verantwoordelijke universiteiten. Een associate degree is een hbo-graad, waarbij een afgestudeerde MBO’er een tweejari ge hbo-opleiding (in deeltijd) kan volgen.
1
4. Wat is het verschil tussen een alfa, een bèta en een gamma master?
Alfa en bèta masters betreffen verschillende wetenschapsgebieden. Binnen de alfa weten schappen worden de producten van het menselijk handelen bestudeerd, zoals geschiede nis, cultuur en talen. De niet-menselijke natuur staat bij een bèta master centraal. Voor beelden zijn: natuurkunde, scheikunde en biologie. Een derde variant is de ‘gammawetenschappen’, waarbij nadere studie wordt gedaan naar het menselijk handelen, zoals economie en psychologie. Een alfa master leidt tot de graad Master of Arts (MA), een beta master leidt tot de graad Master of Science (MSc), een gamma master in de meeste gevallen eveneens. Alfa en gamma masters duren één jaar en bèta masters twee jaar. Het ontwikkelen van bèta masters is ook fors duurder, omdat laboratoria hiervoor moeten worden ingericht. Daardoor wordt de kostprijs per bètastudent hoger. Universiteiten ontvangen derhalve ook een hogere OCW-bijdrage voor studenten die met succes een bètamaster hebben behaald dan voor alfa- en gammastudenten. Inhoud project RUG/Campus Fryslân:
5. Wat houdt de RUG! Campus Fryslân in?
RUG/Campus Fryslân (hierna: RUG/CF) wordt de elfde faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen (hierna: RUG). De faculteit zal bestaan uit een breed palet van academische studies dat met behulp van provinciale en gemeentelijke subsidie wordt opgezet, name lijk: •
• •
een residentieel bachelor college, ook wel een university college genoemd, waarbij gemiddeld jaarlijks 200 studenten van nationale en internationale komaf een breed academisch programma ‘liberal arts & science’ volgen; een mastercollege waarbinnen tien masters worden ontwikkeld en gedoceerd aan gemiddeld 40 studenten per master; een academische onderzoeksschool (Phd school), ook wel graduate school genoemd, waar jaarlijks vijftien promovendi instromen om een vierjarig academisch onderzoek te verrichten.
Andere onderdelen zijn de ontwikkeling van premasters en het opzetten van een extensi on school waarbij onder meer programmas voor levenslang leren worden aangeboden. Hiermee is geen subsidie gemoeid. Daarnaast omvat de faculteit ook een open platform waar andere universiteiten, hogescholen, kennisinstellingen en bedrijven samenwerken om uitvoering te geven aan de Kennisagenda Fryslân . Op deze wijze zal de faculteit een 1 belangrijke rol vervullen om de kenniscirculatie en de economische structuur in Fryslân een impuls te geven. 6. Waarom is gekozen voor de naam ‘RUG/Campus Fryslân’?
De RUG heeft gekozen voor de naam ‘Campus Fryslân’ voor de bundeling van haar aca demische activiteiten in onze provincie, zoals verwoord in het antwoord op vraag 5. Op dit moment denkt de RUG na over een toepasselijke naam voor het residentieel bachelor college. De naam moet verbondenheid met Fryslân uitstralen en tegelijkertijd ook in in ternationale context goed klinken.
1
In de antwoorden op de vragen 15 en 17 wordt nader tekst en uitleg gegeven over de Kennisagenda.
2
7. Waarom wordt gekozen voor een Engelstalige bachelor programma?
Het Engels is de dominante taal in de wetenschap en het internationale bedrijfsleven. Daarom is de officiële taal voor het Friese university college het Engels. De RUG tracht zowel studenten uit Fryslân, de rest van Nederland als uit Europa en de wereld aan te trekken. Op deze manier ontstaat er een werkelijk internationale classroom. Op dit mo ment bevindt de invulling van het curriculum van het bachelor college zich in een concep tuele fase. Bij de voorbereidingen wordt input gevraagd van diverse betrokkenen: uni versitaire staf, studenten, aspirant-studenten, potentiële werkgevers, enz. Het College zal een breed, driejarig bachelorprogramma omvatten. Dit betekent dat de studenten zich breed oriënteren op zowel alfa-, gamma- als bètavakken en daarna enkele specialisaties (tracks) kiezen. De studenten hebben een behoorlijke, maar geen oneindi ge, keuze vrijheid. 8. Wat zijn de belangrijkste te verwachten economische en maatschappelij ke effecten van RUG/Campus Fryslân in Leeuwarden?
Het economisch adviesbureau Decisio heeft in opdracht van de provincie de jaarlijkse directe economische effecten geraamd op C 12,5 miljoen wanneer het beoogde studen tenaantal van 1000 is behaald. Dit bedrag is verdeeld over het residentieel bachelor col lege (C 9,6 miljoen), het mastercollege (C 1,6 miljoen) en de onderzoeksschool en stafle den (C 1,3 miljoen). In de aanloopfase tot en met 2022 is de totale directe economische impact naar ver wachting C 65,5 miljoen. RUG/CF zorgt naar verwachting op termijn voor 50 banen in Leeuwarden. Uit onderzoek bij de Roosevelt Academy is gebleken dat de jaarlijkse eco nomische impact € 25.000,- bedraagt per student. In het onderzoek ‘Biggar Economics: a report to University of Groningen (2014)’ wordt de directe en indirecte economische impact van de student aan de RUG geschat op jaarlijks C 50.000,- voor de regio Gronin gen. De duurzame aanwezigheid van een universitaire vestiging in Leeuwarden stimuleert de ontwikkelkansen van jongeren in de regio. Er zijn diverse studies gedaan naar langeter mijne ifecten als gevolg van de aanwezigheid van academisch onderwijs, hieronder een kort résumé. Een hogere opgeleide bevolking: • reduceert arbeidsongeschiktheid, heeft een positief effect op veiligheid, leidt tot een nog betere cohesie en heeft een positieve weerslag op volksgezondheid; • heeft een positief effect op productiviteit en maatschappelijk rendement; • heeft een positief effect op groei werkgelegenheid en bestedingen; • bevordert (het imago van) het vestigingsklimaat. En niet onbelangrijk, talent trekt talent aan. De volgende maatschappelijke effecten kunnen op de lange termijn worden verwacht: (1) meer creativiteit en toename culturele voorzieningen, (2) betere internationale profi lering, (3) beter vestigingsklimaat en (4) lagere maatschappelijke kosten voor volksge zondheid, criminaliteit en werkloosheid. Een nadere uiteenzetting van de economische en maatschappelijke effecten is opgeno men in bijgevoegd monitoringskader. 9. Wat zijn de potentiële locaties in Leeuwarden voor RUG/CF?
Op het moment van schrijven worden drie alternatieven in en nabij de Leeuwarder bin nenstad nader onderzocht. De keuze voor de locatie van RUG/CF zal naar verwachting eind 2015 gemaakt kunnen worden. Belangnjk is dat de huisvesting van de faculteit bij draagt aan de ambities van Leeuwarden om de binnenstad nog meer levendigheid en uitstraling te geven.
3
10. Hoe ziet het eindbeeld eruit van RUG! Campus Fryslân?
RUG/CF is succesvol wanneer zij na zes jaar is uitgegroeid tot een volwaardige universi taire vestiging met ca. 50 forma tieplekken, 1000 studenten en ruim 50 promovendi. Ver der zal Campus Fryslân diverse postacademische cursussen en vaardigheidstrainin gen aanbieden. De jaarlijkse begroting van de campus zal naar verwachting ongeveer C 15 miljoen bedragen na 2021. Proces en belangen:
11. Waarom is de RUG bereid om zich met de Elfde Faculteit in Fryslân te vestigen? Wat zijn de belangen van de RUG? De RUG heeft meerdere motieven om een eigen faculteit in onze provincie te vestigen. In de eerste plaats voert de RUG een multicampus-strategie en daarom verlegt zij haar grenzen om haar concurrentiepositie te verste vigen, aangezien de RUG in Groningen nauwelijks nog kan groeien. Ten tweede heeft de RUG de ambitie om ‘Universiteit van het Noorden’ te zijn. In de derde plaats wil de RUG zich meer profileren met bijzondere masterprogramma’s om een te sterke trek van studenten naar de Randstad, na het be halen van een bachelordiploma, te voorkomen. Fryslân biedt voor de RUG derhalve een goede propositie met de middelen die beschikbaar worden gesteld voor het ontwikkelen van masters geënt op de Friese hotspots. De RUG kiest ervoor om haar nevenvestiging voor een aantal programmas dichterbij het ‘natuurlijk laboratorium’ te vestigen. Univer siteiten hebben met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (hierna: OCW) afspraken gemaakt over het aanbieden van nieuwe programma’s buiten de hoofdvesti ging om de binding met hun regio te kunnen versterken (regionale inbedding). 12.Wat is het provinciaal en gemeentelijk belang van de vestiging van RUG! Campus Fryslân?
De provincie en de gemeenten hebben enorme baat bij het versterken van het acade misch klimaat in Leeuwarden/Fryslân. Vanuit economisch perspectief is RUG/CF voor de provincie een belangrijk instrumentari um voor de uitwerking van twee uitgangspunten van haar economisch beleid: economi sche structuurversterking en het verbeteren van het innovatief vermogen. Een extra fa cet is dat met de aanwezigheid van universitair onderwijs in onze provincie onze jonge ren de mogelijkheid krijgen om de Fryske route af te leggen, dit betekent dat men zich van peuter tot promovendus kan ontplooien in Fryslân. Verder zorgt de elfde faculteit voor positieve economische en maatschappelijke effecten en zorgt aanwezigheid van talent voor meer talent. Op deze wijze kan een impuls worden gegeven aan de ontwikkeling van de kenniseconomie, met als uiteindelijke doelstelling een hoger opgeleide beroepsbevolking. Het percentage 15-20 jarigen dat hoger beroeps onderwijs volgt in Fryslân is al enige jaren hoger dan het landelijk percentage, maar over de periode 2009-2012 blijkt dat het percentage Friese jongeren dat aan universitair on derwijs deelneemt beduidend onder het landelijk gemiddeld ligt. Voor het studiejaar 2011-2012 waren de percentages respectievelijk 12,9% landelijk en 3,1% voor Fryslân. Leeuwarden zal zeker garen spinnen bij de neven vestiging van de RUG. De aanwezigheid van een faculteit zal bijdragen aan een metamorfose van de binnenstad met een upgrade van kennisfaciliteiten. Leeuwarden krijgt hierdoor een academisch en internationaler pro fiel, met als gevolg dat de Friese hoofdstad zich beter kan onderscheiden met meer hoogwaardige en kennisintensieve werkgelegenheid. Voor internationaal opererende be drijven is de nabijheid van een universiteit in toenemende mate een pre. Daarnaast draagt de toename van het aantal studenten en stafleden uiteraard ook bij aan de directe economische ontwikkeling, onder meer door hogere consumptieve bestedingen in de stad. 4
Met de vestiging van een elfde faculteit is nu de mogelijkheid geboden om aan Leeuwar den een CROHO -nummer te verbinden. Op deze wijze wordt een structurele financie 2 ringsstroom geregeld tussen het ministerie en RUG/CF met Leeuwarden als tweede loca tie van de RUG. 13.Waarom wordt aan de provincie Fryslân en de gemeente een forse finan ciële investering gevraagd voor een Friese Faculteit en waarom is aan de provincie en de gemeente Groningen geen financiële bijdrage gevraagd voor de vestiging van het University College Groningen in Groningen vo rig jaar?
RUG/CF is niet het enige university college dat op afstand van de moederuniversiteit is gevestigd. Andere voorbeelden zijn de Roosevelt Academie in Middelburg van de Univer siteit van Utrecht en University College The Hague van de Universiteit van Leiden. Ook de Universiteit van Maastricht is in Venlo gestart met een university college. Bij deze prak tijkvoorbeelden is duidelijk geworden dat dergelijke colleges die geografisch op afstand zijn geplaatst van de moederuniversiteit de regionale overheden een belangnjke rol spe len in de financiering en de governance. Voor moederuniversiteiten kleven er risico’s aan om nevenvestigingen elders te plaatsen, aangezien de infrastructuur aldaar nog niet optimaal is aangesloten op de moederuniver siteit. Om die risico’s in te perken doen universiteiten een beroep op de regionale over heden om een rol te spelen in de financiering in de ontwikkel- en aanloopfase. Regionale overheden spelen een belangnjke rol om universiteiten over de drempel te tillen om zich ook elders te vestigen. 14.Waarom zetten de provincie en de gemeente niet in op een vijftiende Ne derlandse universiteit met Leeuwarden als vestigingsplaats?
Nederland is internationaal gezien een land met een relatieve hoge dichtheid aan univer siteiten. Gelet op de demografische ontwikkelingen ligt het niet in de rede om een vijf tiende universiteit op te richten. Het ministerie van OCW zal deze ontwikkeling ook niet ondersteunen. Het ministerie spoort de universiteiten wel aan om werk te maken van regionale inbedding van universiteiten, dat wil zeggen dat universiteiten meer zichtbaar moeten zijn in de regio waarin zij opereren. Masters:
15.Wat zijn de Friese hotspots?
In de Friese Kennisagenda, omarmd door de ministeries van OCW en Economische Zaken (EZ) begin mei, zijn de historische, culturele en economische kenmerken genoemd die karakteristiek en onderscheidend zijn voor Fryslân, de zogenaamde Friese hotspots. In de Kennisagenda wordt onderscheid gemaakt tussen de Friese speerpunten, kansnjke marktniches en brede thema’s. De speerpunten zijn: agro/dairy, watertechnologie, high tech/maakindustrie en recreatie & toerisme. De thema’s serious gaming, scheeps- en jachtbouw en meertaligheid zijn als Friese marktniches bestempeld. Op het terrein van brede thema’s liggen voor een living lab kansen bij duurzaamheid, leefbaarheid en veiligheid. Voor de Friese hotspots is het van groot belang dat er in Fryslân een positief klimaat heerst op het terrein van onderwijs, onderzoek, innovatie en kennisdeling. Uitgangspunt van de Kennisagenda is om innovatie dichtbij de oorspronkelijke hulpbronnen na te stre ven.
2
Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs
5
lG.Op welke masters wordt ingezet binnen het mastercollege van RUG! Campus Fryslân? Om goed antwoord te geven op deze vraag, wordt eerst onderscheid gemaakt in de ver schillende generaties masters. De eerste generatie masters betreffen de academische studies die reeds in UCF-verband zijn gerealiseerd en bekostigd, die vier fases 3 hebben doorlopen en reeds worden gege ven. De tweede generatie masters zijn masters die al in een verder gevorderd stadium zijn uitgewerkt en nader zijn onderzocht, maar waarvan de accreditatie en de macro doelmatigheidstoets nog moeten worden gerealiseerd. Een belangrijk deel van de kosten is al gefinancierd uit het bestaande UCF-budget. Het resterend deel van het UCF1 budget wordt overgeheveld naar de RUG, zodat de masters volledig bekostigd kunnen worden tot de eindfase. De derde generatie masters worden in de nieuwe fase onderzocht en uitgewerkt, en worden bekostigd uit het nieuwe provinciaal budget waarover uw Staten moeten besluiten. Hiervoor zullen nadere omgevingsverkenningen worden gedaan, waar bij tegelijkertijd nauwe afstemming met de Friese hogescholen en kennisinstel/ingen zal plaatsvinden. In totaal gaat het om tien masters. Uit de masters die bij 3 worden ver meld zal nog een nadere selectie volgen. Generaties 1.
Masters Watertechnology (joint degree) Master Environmental & Energie Management (MEEM) Multi/ingualism High Tech Systems and Materials (HTSM) (joint degree, track)
2.
Governance & security Tourism & geography Livability
3.
Dairy & global food challenge Sustainable entrepreneurship Hotel management Game technology HTSM (academische master) World politics & g/obal justice
17.Waarom kan het lang duren voordat een master gerealiseerd is? Het ontwikkelen van een master is een proces van meerdere fasen, waarbij meerdere partijen zijn betrokken. De fasen bestaan uit planvorming (PLA), uitwerking (UIT), ma crodoelmatigheidstoets (Î4AC) en accreditatie (ACC). Het neemt dan ook meerdere jaren in beslag. Onderstaand schema laat de voortgang zien van de masters tijdens de UCF periode. Bovendien voerde het ministerie van OCW in de afgelopen UCF-periode een te rughoudend beleid met het opstarten van nieuwe opleidingen, omdat het ministerie vond dat er een te groot aanbod aan studies was. Tijdens de UCF-periode is gebleken dat men met name bij de laatste twee stadia vertra ging opliep. Dit wordt ook in het volgende schema duidelijk gemaakt.
Bij het antwoord op vraag 17 worden de verschillende stadia weergegeven die een master moet doorlopen.
6
NULMETING 2011 OPLEIDING
PLA
UIT
MAO
ACC
METING 2014-2015 PLA
UIT
MAO
ACC
MEEM Watertechnology HTSM (track) Multilingualism Law & Governance Tourism & geo graphy Game technology Livability Dairy and global food challenge
Om het proces te versnellen heeft de provincie de opdracht gegeven om een regionale kennisagenda op te stellen. In de huidige beleidsmaatregel hoger onderwijs van het mi nisterie van OCW is ruimte geboden voor aansluiting bij regionale kennisagenda’s binnen de kaders van macrodoelmatigheid op landelijk niveau. De minister ondersteunt de ten dens dat regio’s een steeds grotere rol pakken in de totstandkoming van het onderwijsaanbod. Deze werkwijze wil de minister graag behouden om structurele vormen van sa menwerking binnen de regio’s aan te moedigen om zodoende aansluiting tussen onder wijs en arbeidsmarkt te optimaliseren. De Kennisagenda speelt daarom een belangrijke rol bij de toepassing van de beleidsregel doelmatigheid hoger onderwijs 2014. In de nieuwe beleidsregel wordt de vraag in hoeverre een nieuwe opleiding/master aan sluit bij de behoefte aan de ontwikkeling in het hoger onderwijsaanbod gekoppeld aan de regionale plannen, mits de kennisagenda door de rijksoverheid is erkend. De ministeries van OCW en EZ hebben met de brief van 7 mei 2015 de regionale kennisagenda erkend. Deze brief is als bijlage opgenomen in het voorstel. Governance en risicobeheersing:
18.Hoe ziet het governance model eruit van RUG/Campus Fryslân? Hoe wor den de Friese hogescholen en Friese kennisinstellingen nauw betrokken bij het reilen en zeilen van de Elfde Faculteit? Hoe sturen de provincie en de gemeente bij als eventueel zou blijken dat niet de gewenste voortgang kan worden gemaakt? Binnen de interne governance hebben de partijen afgesproken dat er in de periode 20162030 ten minste 1 bestuurlijk overleg per jaar wordt gehouden. In het begin zal de fre quentie wellicht hoger zijn. De RUG draagt jaarlijks zorg voor twee voortgangsrapporta ges en ambtelijk komt men tijdens de subsidieperiode 2016-2022 vier keer per jaar bij een. De Friese hogescholen en kennisinstellin gen krijgen een belangrijke rol in de afstemming rond RUG/CF; er komt een zware adviescommissie onder leiding van een onafhankelijke voorzitter. De RUG benoemt de voorzitter en consulteert vooraf de provincie en de ge meente. Deze commissie komt meerdere keren per jaar bijeen.
7
Wat betreft de aansturing is het belangrijk om onderscheid te maken tussen de fase vôor de steady sta te (gepland tot 2023) en n de steady sta te (vanaf 2023). De steady state fase wordt bereikt op het moment dat de gestelde aannam es zijn bereikt (break even punt), waarbij er sprake is van voldoende studentenaantallen om de kosten te dekken. In de eerste fase beschikken de provincie en de gemeente over het financieel instrumenta rium. Op basis van prognoses en gerealiseerde resultaten wordt het bevoorschottingsre gime gezamenlijk vastgesteld. Het kasritme kan eventueel worden aangepast als blijkt dat de voortgang daartoe aanleiding geeft. Voor de periode na de steady sta te fase zijn heldere procedurele afspraken 4 gemaakt. De wetenschappelijke kwaliteit van onderwijs en onderzoek wordt geborgd via het regu liere kwaliteitszorgsysteem van de RUG. 19.Wat gebeurt er als de RUG, de provincie of de gemeente zou besluiten om binnen vijftien jaar de samenwerking op te zeggen?
In de overeenkomst hebben de provincie, de gemeente en de RUG een exit strategie ge formuleerd, waarbij procedurele afspraken zijn gemaakt mocht een van de partijen be sluiten een terugtrekkende beweging te maken in de periode 2016-2030. De partijen gaan vervolgens in overleg en streven ernaar om gezamenlijk overeenstemming te krij gen over de voorwaarden voor uittreding. Als het overleg niet tot consensus leidt, dan volgt een onafhankelijke, bindende arbitrage. 20.Wat zijn de grootste risico’s die wij voorzien in de vestiging van RUG! Campus Fryslân?
De volgende risico’s kunnen worden beschreven: Imago Leeuwarden als (academische) studiestad Op dit moment heeft Leeuwarden geen vergelijkbaar imago als studiestad zoals Groningen. Een risico is ook de nabijheid van Groningen. Zo zijn de studenten die de master multilingualism in Leeuwarden volgen allemaal woonachtig in Gronin gen. Binnen de planvorming van RUG/CF hebben de partijen afspraken gemaakt om vanaf 2017 de krachten te bundelen om een aansprekend programma voor het bevorderen van het academisch klimaat te ontwikkelen, zodat moer studenten hier komen wonen. Daarnaast zal de vestiging van het residentieel college ook een positieve impact op Leeuwarden als studiestad hebben. •
RUG erg zichtbaar in onze provincie t.a. v. andere actieve universiteiten Het beeld zou kunnen ontstaan dat andere betrokken universiteiten minder pro minent aanwezig zijn in Fryslân. Op dit moment zijn met name de Wageningen Universiteit and Research (WUR) en Universiteit Twente (UTwente) actief als het gaat om watertechnologie, htsm en dairy. Wij hebben met de RUG afgesproken dat RUG/CF gastvrijheid biedt aan andere universiteiten. In het Hoger Onderwijsakkoord wordt de zelfstandigheid van de bestaande kennisinstellingen onderstreept en wordt er niet getornd aan de bestaande masters en de hiermee gepaarde agendavoering van de betrokken universiteiten en hogescholen. RUG/CF vormt het platform waar de activiteiten van de RUG plaatsvinden en waarop sa menwerking met andere universiteiten, kennisinstellingen, hogescholen en bedrij ven plaatsvindt. Die activiteiten zijn complementair aan het huidige onderwijs- en onderzoeksaanbod in Fryslân, en bouwen voort op de masteropleidingen die al zijn gerealiseerd.
Zie ook vraag 19 waar de procedure in het kort is uitgelegd.
8
•
Concurrentie van andere university colleges in het afgelopen decennium is een fors aantal university colleges als paddenstoe len uit de grond geschoten. Deze colleges beconcurreren elkaar tot op zekere hoogte om de gunst van de beste student (selectie aan de poort). Dit risico wordt gemanaged door RUG/CF een specifiek pro fiel te geven dat niet of moeilijk te ko piëren is. Belangrijk aandachtspunt daarbij is dat het pro fiel duidelijk onderschei dend moet zijn t.o.v. dat van het University College in Groningen. Landelijk is de vraag naar dit type onderwijs echter nog altijd groter dan het aantal plaatsen. Bo— vendien richt de RUG zich ook op de internationale markt.
•
Te weinig studenten Er bestaat een risico dat de gestelde aannames voor studentenaantallen niet wor den gehaald. De RUG gaat uit van een periode van 6 è 7 jaar om 1000 studenten en 50 promovendi aan Fryslân te binden. De RUG draagt het financiële risico wan neer er sprake is van een lagere instroom aan studenten. In 2020 maakt de RUG een tussenbalans op, waarbij onderzocht wordt hoe het gesteld is met het toe komstperspectief van RUG/CF.
Strategie: 21.Wat is de strategie van de RUG/Campus Fryslân en de Friese hogescholen om het aandeel hoger opgeleiden in de Friese beroepsbevolking op te krikken?
De strategie is drieledig namelijk (1) het dichterbij brengen van academisch onderwijs, (2) het aantrekkelijker en toegankelijker maken van academisch onderwijs voor de stu dent en (3) het versterken van de doorlopende leerlijn. De belangrijkste winst voor de individuele leerling is te behalen in meer samenwerking in de regio, tussen de toeleverende scholen en de hoger onderwijsinstellingen. De student, hogescholen en universiteiten hebben er baat bij dat de student in een korter tijdsbestek een diploma ontvangt. Studeren is met de invoering van het leenstelsel voor de student duurder geworden. De nabijheid van een universiteit speelt daarom een belangrijke rol voor de studenten die in de directe omgeving wonen en zich graag op academisch niveau willen bekwamen. De Friese hogescholen zijn voornemens om te investeren in de ontwikkeling van premas ters. Als de hbo-student de ambitie heeft om na zijn opleiding voor een academische stu die te kiezen, kan aan hem of haar een speciaal programma tijdens de hbo-studie wor den aangeboden waarin de student wordt voorbereid op de werkwijze in het academisch onderwijs. Op deze wijze verspilt de student niet zijn of haar kostbare tijd door na de hbo-opleiding een apart schakelprogramma te volgen. De provincie is initiatiefnemer van het Hoger-Onderwijsakkoord Fryslân. In dit akkoord leggen de betrokken overheden, de RUG, de Friese hogescholen en de kennisinstellingen de gezamenlijke ambitie vast om het hoger onderwijs in Fryslân een impuls te geven. De partijen komen minimaal een keer per jaar bijeen. Daarnaast wordt met RUG/CF een open platform opgericht, waarbij de partners via de al genoemde Raad van Advies de RUG adviseren over het reilen en zeilen van Campus Fryslân. Met de Kennis agenda wordt het opleidingsaanbod van hbo en wetenschappelijk onderwijs in samen hang bezien. Het platform van RUG/CF zorgt voor een goede aansluiting van doorlopende leerlijnen en het zo goed mogelijk combineren van fundamenteel onderzoek met prak tijkgericht en toepassingsgericht onderzoek.
9
22.Wat zijn best practices en wat zijn leerpunten van andere university col leges/graduate schools in Nederland? Hoeveel university colleges zijn er überhaupt in Nederland?
De praktijk leert dat het aantal van 600 studenten voor een university college precies genoeg is om enerzijds kleinschalig onderwijs aan te bieden en anderzijds massa te ge nereren voor het ontwikkelen van een academisch klimaat. Een andere belangrijke les is dat RUG, provincie en gemeente niet inzetten op louter een university college, maar op een breed palet aan brede academische programma’s (bache lor, masters en prom otietrajecten) binnen RUG/CF. Op deze wijze krijgt de Elfde Faculteit t.o.v. andere university colleges een onderscheidend profiel en kan er gesproken worden van een plusvariant. Verder wordt met de Elfde Faculteit ingezet op een uitgebalanceerde mix van brede mas ters en nichemasters. Met nichemasters, zoals meertaligheid en watertechnologie, zou het lastig kunnen worden om de gewenste aantallen studenten te halen om break even te kunnen draaien. Derhalve is het verstandig om ook enkele masters aan te bieden die (inter)nationaal een groter potentieel hebben om zo de faculteit financieel in balans te houden. In Nederland zijn op dit moment van schrijven acht bacheloropleidingen met het inten sieve, kleinschalige onderwijs in een university college als didactische vorm. De meeste hebben daarbij gekozen voor een invulling met een Liberal Arts & Science programma. Dat is echter niet verplicht. RUG/CF wordt het negende college van Nederland. 231fl hoeverre zullen meer Friese studenten een universitaire opleiding vol
gen als gevolg van de vestiging van RUG/CF?
Het is heel lastig om op deze vraag een antwoord te geven. Wel is duidelijk dat de nabij heid van een universitaire vestiging in Leeuwarden een positieve impact zal hebben op de mindset van hbo-studenten. Er liggen kansen om Friese hbo-studenten te mobiliseren voor het volgen van een academische studie. Ook bieden de masters en de academische onderzoekschool de mogelijkheid aan Friese studenten die elders een brede universitaire opleiding hebben genoten het universitaire studietraject in de eigen provincie af te ron den. Uit de evaluatie van de Roosevelt Academy is gebleken dat 6% van de studenten (36 studenten) van het university college uit de eigen provincie Zeeland komt. 241fl hoeverre hebben de resultaten van UCF1 als gevolg van besluitvorming
in Provinciale Staten en de gemeenteraad van Leeuwarden in 2011 bijge dragen tot het voorstel om tot een permanente vestiging van een Friese faculteit over te gaan?
In 2011 en 2013 hebben uw Staten positief besloten om financiering te verstrekken aan de stichting UCF voor actieve ondersteuning van bestaande onderwijs- en onderzoeksacti viteiten, door het initiëren en stimuleren van nieuwe (complementaire) activiteiten en leerwegen en door het bevorderen van valorisatie van kennis. Dit heeft ertoe geleid dat op dit moment Leeuwarden zo’n 80 universitaire studenten en 35 promovendi telt. Hierdoor is een goede basis ontstaan waarbij de RUG voldoende perspectief ziet om met provincie en gemeente te investeren in de transformatie van UCF tot een elfde faculteit. Zonder het voorbereidend werk van UCF had er nu geen voorstel gelegen voor de vestiging van een universitaire nevenlocatie in Leeuwarden.
10
25.Waarom is de RUG de meest geschikte partij om het takenpakket van UCF over te nemen? Er zijn meerdere reden te noemen. In de eerste plaats is de RUG geografisch gezien de meest voor de hand liggende universiteit. Ten tweede omvat de RUG een breed pro flel dat voor een groot deel aansluit op de Kennisagenda Fryslân. Met deze agenda wil de provincie inzetten op de ontwikkeling van masters voor de Fryske hotspots. In de derde plaats is de RUG een partij met veel draagkracht en heeft de RUG dezelfde ambitie als de provincie en de gemeente om meer te investeren in masters. Als vierde heeft de RUG proactief gehandeld door Jouke de Vries en Piet Bouma aan te stellen voor de RUG/Campus Fryslân i/o. Tot slot, het aanbod dat de RUG heeft gedaan biedt zicht op kostenneutraliteit, dat wil zeggen dat RUG/Campus Fryslân volgens planning na zes jaar op eigen benen kan staan zonder provinciale en gemeentelijke subsidie.
11
