Oost Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap Oost-Nederland
#3
Water- en Ruimteberichten
Deze uitgave is mogelijk gemaakt door:
Met medewerking van:
Juli 2015 | wvl0715lv056
Foto: Harry van Reeken
Inhoud Verdieping Een verslag van de bijeenkomst van leergemeenschap Oost die op 23 juni plaatsvond in Velp, met als thema overheidsparticipatie
Terugkijken met... Manon Wille, projectmanager Water bij de gemeente Renkum en mede-organisator van de leerbijeenkomst, blikt terug
26
Agenda
Reacties van deelnemers Arno Lammers (Beleidsmedewerker gemeente Den Haag) en Anne Witteveen (Stedenbouw kundige) vertellen over hun ervaringen
Dinsdag 20 oktober, 13.00 tot 17.00 uur Leergemeenschap Zuid: Met een gebied aan de slag gaan betekent voor iedere partij iets anders. Tijdens de bijeenkomst worden verschillende perspectieven belicht – de deelnemers gaan daarbij het veld in! Locatie: nader te bepalen
De Gouden Tip Acht tips die de samenwerking tussen overheid en bewoners kunnen verbeteren
Dinsdag 17 november Landelijke Leergemeenschap Locatie en tijd nog nader te bepalen
Dit is een uitgave van
Rijkswaterstaat www.rijkswaterstaat.nl 0800 - 8002 (gratis, dagelijks 06.00 - 22.30 uur) juli 2013 | cd0713zb001 2
Water- en Ruimteberichten #3
Verder Verdieping met... Overheidsparticipatie
Mergen vertelde kort hoe hij samen met een paar andere inwoners actief is geworden in de Klimaatgroep Doorwerth. Na een gesprek op straat met iemand van de gemeente werd hij via de mail uitgenodigd voor een informatieavond. Daar bleek hij de enige burger te zijn die aan de oproep gehoor had gegeven. Aangezien hij graag aan de slag wilde met klimaatadaptatie heeft hij binnen zijn eigen netwerk mensen gezocht die dit ook wilden. Met deze mensen heeft hij de klimaatgroep opgericht die door twee medewerkers van de gemeente Renkum wordt gefaciliteerd.
Project Coehoorn
Dat was het thema van de regionale leergemeenschap Water en Ruimte die op 23 juni plaatsvond in Velp. Na een theoretisch verhaal over participatie en de rollen en verantwoordelijkheden van overheden en burgers, discussieerden de deelnemers in kleine groepen aan de hand van drie praktijkvoorbeelden. Samen zochten ze enthousiast naar manieren om als overheid samen te werken met initiatiefrijke burgers. Gastheer voor de bijeenkomst was hogeschool Van Hall Larenstein. Peter Groenhuizen, major-coördinator heette iedereen welkom. Hij vertelde in vogelvlucht wat er allemaal bij de hogeschool gebeurt rond gebiedsinrichting en water en ruimte en wat de ambities zijn. Daarna gaf Senay Ozdemir aan dat dit voor haar de laatste bijeenkomst was die zij namens Platform 31 begeleidde. In het najaar neemt haar collega Maarten Hoorn het van haar over.
Relatie overheid burgers De eerste presentatie was van Wine Schultze van Binno besturingsinnovatie. Zij ging in op de theorie achter burger- en overheidsparticipatie. Volgens haar gaat elke vorm van participatie gepaard met een andere relatie tussen overheid en burgers. Dat betekent onder meer dat je als overheid over allerlei vragen dient na te denken. Hoeveel verantwoordelijkheid kun je burgers bijvoorbeeld geven. Mogen ze meepraten en meedenken of ook meebeslissen? En hoe ga je als overheid om met burgerinitiatieven? Activeer je burgers om zelf met bepaalde onderwerpen aan de slag te gaan? Geef je ze ondersteuning of volg je het proces alleen vanaf de ‘zijlijn’? Weer een andere vraag is hoe je als overheid belangen afweegt als er veel verschillende initiatieven zijn of bij een initiatief slechts een specifieke groep burgers betrokken is?
“Een burgerinitiatief versterkt de sociale cohesie in de wijk.” Klimaatgroep Na het relatief theoretische verhaal van Schultze gaven Norbert Mergen, bewoner van Doorwerth, Hans van Ammers, adviseur openbare ruimte bij de gemeente Arnhem, en Wim van Vilsteren, bewoner van de wijk De Worp in Deventer en adviseur planvorming bij waterschap Vallei en Veluwe, elk een toelichting op hun project.
3
“Het vraagt veel inspanning om buurtbewoners mee te krijgen.” Terugkoppeling Na de drie introducties op de praktijkvoorbeelden praatten de deelnemers in kleine groepen door en discussieerden ze hoe overheden en burgers bij dit soort projecten kunnen samenwerken. Dit gebeurde in twee ronden. Daarna was er een plenaire terugkoppeling, inclusief gouden tips.
Hans van Ammers ging in op een experimentele aanpak van de gemeente om burgers te stimuleren verantwoordelijkheid te nemen voor hun buurt. Deze aanpak is toegepast in Coehoorn, een buurt aan de zuidkant van het Arnhemse station. De achterliggende gedachte was dat de gemeente de bewoners nodig heeft om de buurt te kunnen revitaliseren en dat de gemeente hiervoor het beste zou kunnen aansluiten bij de dingen die leven in de buurt. Om dat te achterhalen zijn twee recent afgestudeerden met open vragen langs bewoners gegaan. Uit deze gesprekken is een aantal thema’s gedestilleerd die de bewoners vervolgens met de gemeente, het waterschap en netbeheerder Alliander verder hebben uitgewerkt. Dat heeft onder meer geleid tot de aanleg van een park en een waterspeelplaats.
“Activeer je burgers om zelf met bepaalde onderwerpen aan de slag te gaan?” Regenpijp doorzagen Als laatste vertelde Wim van Vilsteren over zijn burgerinitiatief om de regenwaterafvoer van zoveel mogelijk woningen in De Worp af te koppelen van het riool. Hij zoekt naar manieren om zijn buren te verleiden hun regenpijp door te zagen. Als ze dat doen, vermengt schoon regenwater niet langer met vuil afvalwater en kan het regenwater infiltreren in de ondergrond. Daarnaast kan worden bespaard op de zuiveringskosten, vermindert de kans dat smerig rioolwater via overstorten in de sloten terechtkomt en kunnen bewoners besparen op hun drinkwatergebruik. Om zijn plan van de grond te krijgen zoekt Van Vilsteren onder meer ambassadeurs die zijn boodschap willen ondersteunen en verder doorgeven. Daarvoor gaat hij onder meer langs bij de voetbalclub en het opbouwwerk. Zijn ervaring is dat het veel inspanning vraagt om buurtbewoners mee te krijgen en dat een burgerinitiatief als dit de sociale cohesie in de wijk versterkt.
Water- en Ruimteberichten #3
Verder Terugkijken met... met... “Je zag gedurende de middag het enthousiasme groeien”
Open en eerlijk
Inspirerend
“Terugkijkend constateer ik dat ik geen kant-en-klaar antwoord heb gekregen op mijn vragen. Ik heb wel veel voorbeelden gehoord hoe je als overheid met burgers kunt samenwerken. Wat ik erg mooi vond was het enthousiasmerende effect van de middag: alle deelnemers werden enthousiast en lieten merken graag aan de slag te willen met burgerinitiatieven en participatie. Verder kwam heel duidelijk naar voren dat iedereen vindt dat je als overheid open en eerlijk moet zijn als je burgers vraagt mee te denken over bepaalde vraagstukken. Als die vraag voortvloeit uit bezuinigingen moet je dat ook gewoon zeggen. Burgers zijn niet gek en hebben het snel genoeg door als dat de reden is.“
Wille vervolgt: “Ik ben heel tevreden dat het weer echt een interactieve middag was, waarbij deelnemers intensief met elkaar praatten en discussieerden. Verder blijf ik deze bijeenkomsten zinvol vinden omdat ze je op een laagdrempelige manier de kans bieden om mensen te ontmoeten die met dezelfde vragen en onderwerpen bezig zijn. Uiteindelijk vond ik het project over het afkoppelen in de wijk De Worp het meest inspirerend. Dit initiatief komt helemaal van onderop en je merkt dat het in die wijk iets teweeg brengt. Doordat er over wordt gepraat op bijvoorbeeld de voetbalclub, gaan mensen over het onderwerp nadenken. En het stimuleert de onderlinge verbondenheid. Tegelijkertijd zie je ook de kwetsbaarheid van dit soort burgerinitiatieven. Immers, wat als er niet zo’n bevlogen enthousiasteling is?”
“Tegelijkertijd zie je ook de kwetsbaarheid van dit soort burgerinitiatieven.” Dat zegt Manon Wille, projectmanager Water bij de gemeente Renkum en lid van de kerngroep van de leergemeenschap Oost. Samen met twee andere kerngroepleden organiseerde zij de bijeenkomst over overheidsparticipatie. Ze blikt er tevreden op terug. “Of het nu een autonome ontwikkeling is of het gevolg is van de overheidsbezuinigingen, feit is dat we als overheden niet langer zelf volledig de publieke agenda bepalen, maar onderdeel zijn van de participatiesamenleving. We moeten steeds meer rekening houden met burgerinitiatieven en mensen die het heft in eigen handen nemen. Als kerngroep vonden we dat een mooi onderwerp voor de leergemeenschap. Hoe kun je de samenwerking tussen burgers en overheden vormgeven?”
Praktijkvoorbeelden “We hebben deze vraag besproken aan de hand van drie praktijkvoorbeelden. Bij één van die projecten ben ik zelf betrokken. De gemeente Renkum heeft vanuit de sector Welzijn enkele proeftuinen gestart, waarbij contact met burgers wordt gezocht om hun wensen in beeld te krijgen. Ik ben daarbij aangehaakt met het thema leefomgeving. Zo zijn we in het winkelcentrum open gesprekken gaan voeren met mensen. Hoe bevalt het in Renkum en wat zouden ze graag anders zien? Een aantal belangstellenden hebben we vervolgens uitgenodigd om hierover door te praten.
4
Uiteindelijk kwam maar één persoon opdagen. Hij was vooral geïnteresseerd in klimaatvraagstukken. Via zijn eigen netwerk heeft hij een initiatiefgroep gevormd die hiermee aan de slag is gegaan. Vanuit de gemeente heb ik deze groep gefaciliteerd.” “Het praktijkvoorbeeld Coehoorn lijkt hier op. De gemeente Arnhem heeft in de buurt Coehoorn aan inwoners gevraagd wat zij belangrijk vonden in hun buurt en heeft deze ideeën vervolgens samen met inwoners uitgewerkt. Dat heeft onder meer geleid tot de aanleg van een park met een waterspeelplaats. Het derde praktijkvoorbeeld, in de wijk De Worp in Deventer, is duidelijk anders. Hier gaat het echt om een initiatief van een burger die probeert om andere burgers in zijn wijk mee te krijgen om hun regenwater af te koppelen van het riool.“
“Er is ook een aspect dat wat minder uit de verf is gekomen. Vooraf hadden we gehoopt dat de deelnemers tijdens de discussies in de groepjes de verbinding zouden leggen tussen de praktijk en de theorie uit de presentatie van Wine Schultze. Dat is helaas nauwelijks gebeurd. Maar misschien moet je dat ook niet verwachten bij zo’n lastig onderwerp over participatie en de rollen van overheden en burgers. In ieder geval heeft iedereen even aan het onderwerp kunnen snuffelen en wie weet is haar verhaal voor sommigen ook wel aanleiding om zelf extra informatie te zoeken.”
“Verder kwam heel duidelijk naar voren dat iedereen vindt dat je als overheid open en eerlijk moet zijn als je burgers vraagt mee te denken over bepaalde vraagstukken.”
Water- en Ruimteberichten #3
Reacties van deelnemers “Heel tevreden”
“Geslaagd en reuze interessant”
Arno Lammers is beleidsmedewerker duurzaamheid en omgevingswet bij de afdeling Stedenbouw en planologie van de gemeente Den Haag. Hij is actief betrokken bij activiteiten rond klimaatadaptatie en ondersteunt onder meer bewonersinitiatieven, zoals meer groen in de wijk en buurttuinen. “Binnen de gemeente willen we meer expertise opbouwen rond bewonersparticipatie. Hoe kunnen we bijvoorbeeld burgerinitiatieven vanuit de gemeente faciliteren? Vanuit deze behoefte was het erg handig om naar de bijeenkomst van de leergemeenschap te gaan. Terugkijkend ben ik heel tevreden. Ik kon in de discussies mijn kennis en ervaring inbrengen en heb ook nuttige tips opgedaan.
Zo heb ik geleerd dat je als overheid vooral niet te veel moet willen vastleggen, je de creativiteit van burgers moet benutten en moet durven loslaten. Ook heb ik meegekregen dat goede samenwerking tussen overheid en burgers veel energie kan vrijmaken. Wijze lessen waarmee ik en mijn afdeling ons voordeel kunnen doen. Tegelijkertijd weet ik dat de praktijk weerbarstig is en dat niet al mijn collega’s staan te trappelen om met burgerinitiatieven aan de slag te gaan. Het verhaal van Wine Schultze over de rollen van overheden en burgers vond ik wat dat betreft interessant. Zo gaf zij helder aan dat participatie en samenwerking met burgers echt een andere rol en houding vragen van overheden.”
Dat zegt Anne Witteveen, stedenbouwkundige bij planologisch adviesbureau H2Ruimte. Zij houdt zich bezig met duurzame gebiedsontwikkeling en is geïnteresseerd in de mogelijkheden om met bewonersparticipatie projecten van de grond te krijgen. Vooral het tweede deel van de bijeenkomst inspireerde haar: “Een lezing over de theorie van participatie is interessant, maar zelf haal ik veel meer voldoening uit praktijkcases. Als ontwerper heb ik dingen nodig die tot mijn verbeelding spreken en dat gaat het beste aan de hand van praktijkvoorbeelden. Door voorbeelden gaan dingen leven. Wat dat betreft was dit programmaonderdeel perfect geslaagd en reuze interessant.
Van gedachten wisselen met mensen met verschillende achtergronden is heel waardevol en levert denk ik meer op dan een discussiemiddag met uitsluitend vakgenoten. Je wordt namelijk geconfronteerd met heel andere ideeën en benaderingen. Het leidt misschien niet direct tot nieuwe inzichten, maar ik ben ervan overtuigd dat ik onderwerpen uit discussies kan gebruiken bij volgende projecten.”
De Gouden Tip Vermijd ambtelijke taal
Toon de effecten
Wil je burgers bij een project betrekken? Spreek ze dan aan in hun eigen taal.
Maak inzichtelijk wat het effect is van beoogde maatregelen is. Laat bij een school bijvoorbeeld zien hoeveel bekertjes water uit het riool blijven als het dak wordt afgekoppeld. Met die bekertjes kun je bijvoorbeeld een zwembadje vullen waarin de schoolkinderen kunnen spelen.
Vier successen Laat bij projecten de behaalde resultaten zien en vier de successen.
Richt een informatiepunt in Burgers zitten bij onderwerpen die voor specialisten gesneden koek zijn – denk aan afkoppelen - vaak met allerlei vragen. Richt daarom een informatiepunt in waar ze met hun vragen terecht kunnen.
5
Benut financieringsmogelijkheden Gemeenten hebben voor burgerinitiatieven vaak subsidiepotjes beschikbaar. Maak daar gebruik van en ga na of er bedrijven zijn die willen sponsoren.
Durf los te laten Wil je als overheid burgers bij projecten betrekken? Geef ze dan verantwoordelijkheden en durf dingen ook los te laten.
Zorg voor goede back-office Als je als overheidsorganisatie met een open vraag een wijk ingaat om te kijken wat de wensen van burgers zijn, moet je zorgen dat je snel antwoord kunt geven op vragen die bij hen leven. Dat betekent dat je binnen je eigen organisatie voor een betrokken en alert reagerend back-office moet zorgen.
Verbind je doel aan een aansprekend thema Spreekt je doel, bijvoorbeeld regenwater afkoppelen, mensen onvoldoende aan? Probeer het dan aan een breder thema te verbinden, zoals vergroening van de wijk.
Water- en Ruimteberichten #3
