% !
+
+ OVERZICHT 1. Algemene principes 2. Diagnostiek 3. Behandeling
De rol van logopedie bij hoofd-halstumoren Anne-Sophie Beeckman 23 september 2014
+
1. Algemene principes: ICF
+
1. Algemene principes: ICF
ICF:
< WHO
International Classification of Functioning, Disability and Health
medisch model bio-psycho-sociaal model
mondbodemCA
orale dysfagie, manipulatie voeding in mond, eetlust, pijn, …
hulp van mantelzorgers, …
+
1. Algemene principes: ICF
beperking E/D (consistentie, tempo, …)
problemen met dineren anderen, …
motivatie, (premorbide) eetgewoonten, …
+ 1. Algemene principes: communicatie
ICF:
2010: ICF core sets voor HNC (Tiescher et al.)
2014: core set toegepast op dysfagie (Nund et al.)
“People with dysphagia were seeking greater access to services, and ongoing holistic and targeted dysphagia management from the multidisciplinary team in the post-treatment survivorship period of HNC.” (Nund et al., 2014)
+
1. Algemene principes: continuïteit
Begeleiding ‘from start to finish’
Aanwezig in ziekenhuis + opvolgingsdienst aan huis Pre-op + post-op Participatie MOC
+
Opvolgingsdienst aan huis
+
% !
Alle logo’s eigen kennisgebied Vb. follow-up aan huis laryngectomie Micha Stassen Vb. follow-up aan huis dysfagie Liesbet Desmet
OVERZICHT 1. Algemene principes 2. Diagnostiek 3. Behandeling
Therapie aan huis Intensief contact familie Beter inschatten noden/moeilijkheden ICF-visie!!
+
2. Diagnostiek: algemeen
2. Diagnostiek: probleemspecifiek
slikken
spraak
ruiken
gehoor
stem
MASA-C (Carnaby & Crary, 2014)
+
+
Diagnostiek slikken: FEES
slikvideo
HRM
Diagnostiek oromotoriek: Range-of movement tong
Lingual Range-Of-Movement Assessment Scale (Lazarus et al., 2014) Totale ROM-score: (protrusie + lateralisatie rechts + lateralisatie links + elevatie)/4
+
Diagnostiek spraakverstaanbaarheid
Diagnostiek stem (met dank aan collega Kristin Daemers)
NSVO-Z: Nederlandstalig SpraakVerstaanbaarheidsOnderzoek-Zinnen
Wat zijn de stemmogelijkheden?
Wat is de stemkwaliteit?
NDO-V: Nederlandstalig Dysartrieonderzoek Volwassenen
Diagnostiek ruiken
+
NSVO: Nederlandstalig SpraakVerstaanbaarheidsOnderzoek
+
% !
Gestandaardiseerde vragenlijsten (AHSP, Multi-Clinic Smell & Taste Questionnaire, Present Odor Perception Scale, Chemosensory Questionnaire, …)
Beoordelingsschalen (1-10, VAS, …)
Perceptueel onderzoek (GRBASI)
Aerodynamisch onderzoek (VC, MFT, FQ, s/z-ratio) Akoestische metingen (MDVP, Praat)
VRP
MDVP
+
Patiëntperceptie
VRP
Functioneel onderzoek
+
Hoeveel last heeft de persoon zelf van het stemprobleem? >> Voice Handicap Index
Is er hyper- of hypotone compensatie?
Nasometrie: verhouding orale en nasale emissie
2. Diagnostiek: Kwaliteit van Leven
EORTC QLQ-H&N35 module
FACT-H&N
UW-QOL-R
HNCI
HNQOL
…
3. Behandeling: patiënt én familie
+ OVERZICHT 1. Algemene principes 2. Diagnostiek 3. Behandeling
+
% !
+
3. Behandeling: patiënt
3. Behandeling: patiënt
slikken
spraak
ruiken
+
3. Behandeling: patiënt
Opstart sondevoeding
spraak
stem
Orale intake mogelijk?
Nee
slikken
gehoor
gehoor
Ja
Welke consistentie? Compensatietechnieken?
Houdingsaanpassingen?
ruiken
+
stem
Hulpmiddelen?
Hulpmiddelen
neusbeker
tuitbeker
Samen met patiënt puzzel maken! rietje
glossectomielepel
!
+
% !
+
REVALIDEREN Waarom? Dysfagie (NPO)
REVALIDEREN Spierversterkende oefeningen!
Wanneer?
Slikfrequentie↓
Preventief (vòòr start radiotherapie) Postchirurgie/postradiotherapie
Wat?
Mondmotoriekoefeningen
Deconditioning
Slikdysfunctie ↑↑
(Van der Molen, 2014)
+
REVALIDEREND Spierversterkende oefeningen!
Wanneer?
Spateloefeningen
Preventief (vòòr start radiotherapie) Postchirurgie/postradiotherapie
Wat?
Mondmotorische oefeningen
Slikoefeningen
Masakomanoeuver
TheraBite®
REVALIDEREND Spierversterkende oefeningen!
Wanneer?
Mondmotoriekoefeningen
Faceformer®
REVALIDEREND Spierversterkende oefeningen!
Preventief (vòòr start radiotherapie) Postchirurgie/postradiotherapie
Wat?
+
+
+
Vuist-slik
3. Behandeling
Wanneer?
preventief (vòòr start radiotherapie)
postchirurgie
Wat?
Mondmotorische oefeningen
Slikoefeningen
‘Pharyngocise’ (Carnaby-Mann et al., 2012)
falsetto tongduwen
krachtig slikken
kaakweerstand/versterkend
slikken
spraak
ruiken
gehoor
stem
"
+
% !
+
Spraakrevalidatie
Laryngectomie
3. Behandeling
Spreken via stemprothese Slokdarmspraak
Spraakrevalidatie
slikken
cfr. Slikken Dysamix
spraak
ruiken
+
+
Reukrevalidatie
spraak
ruiken
+
Stemrevalidatie
stem
3. Behandeling
slikken
+
gehoor
gehoor
stem
3. Behandeling: familie mantelzorger = cotherapeut!!!
Afhankelijk van de ingreep: al dan niet bewaren van het eigen stemapparaat? Bezenuwing al dan niet intact?
Stem sparen versus stem stimuleren
Aanleren spreken met spreekknop
Stimuleren middenrifbeweging (vb. LaxVox)
…
Lax-Vox
#
+
3. Behandeling: familie
+
Eten & maaltijden
% !
Fysiologische behoefte = sociaal & emotioneel gebeuren!!
Leven met persoon met HHK
Impact op QoL mantelzorger!
Cfr.:
Pt. stimuleren om te eten
Aangepaste voeding voorzien
Andere levensstijl
Schuldgevoelens!
+
+
3. Behandeling: familie
Psycho-educatie
Informeren:
Voeding (samen met diëtiste)
Maaltijdgebeuren
Grenzen helpen bewaken
Coaching
Bronnen (1/2)
Carnaby, G. D., & Crary, M. A. (2014). Development and validation of a cancer-specific swallowing assessment tool: MASA-C. Supportive Care in Cancer, 22(3), 595-602.
Carnaby-Mann, G., Crary, M. A., Schmalfuss, I., & Amdur, R. (2012). “Pharyngocise”: randomized controlled trial of preventative exercises to maintain muscle structure and swallowing function during head-and-neck chemoradiotherapy. International Journal of Radiation Oncology Biology Physics, 83(1), 210-219.
Lazarus, C. L., Husaini, H., Jacobson, A. S., Mojica, J. K., Buchbinder, D., Okay, D., & Urken, M. L. (2014). Development of a New Lingual Range-of-Motion Assessment Scale: Normative Data in Surgically Treated Oral Cancer Patients. Dysphagia, 1-11.
Nund, R. L., Scarinci, N. A., Cartmill, B., Ward, E. C., Kuipers, P., & Porceddu, S. V. (2014). Application of the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) to People with Dysphagia Following Non-surgical Head and Neck Cancer Management. Dysphagia, 1-12.
Nund, R. L., Ward, E. C., Scarinci, N. A., Cartmill, B., Kuipers, P., & Porceddu, S. V. (2014). Survivors’ experiences of dysphagiarelated services following head and neck cancer: Implications for clinical practice. International Journal of Language & Communication Disorders, 49(3), 354-363.
Nund, R. L., Ward, E. C., Scarinci, N. A., Cartmill, B., Kuipers, P., & Porceddu, S. V. (2014). Carers’ Experiences of Dysphagia in People Treated for Head and Neck Cancer: A Qualitative Study. Dysphagia, 1-9.
Bronnen (2/2)
Tschiesner, U., Rogers, S., Dietz, A., Yueh, B., & Cieza, A. (2010). Development of ICF core sets for head and neck cancer. Head & neck, 32(2), 210-220.
UKSRG (2014, 6 & 7 februari). 5th UK Swallowing Research Group Conference. UCL, London (UK).
UZA, CHU Saint-Pierre & UCL Mont-Godinne. (2014, 27 september). Dysphagia in head and neck cancer: multidisciplinary treatment. Brussel.
van der Molen, L. (2014, 25 april). The SLP and dysphagia. Onuitgegeven presentatie Head and Neck Cancer Dysphagia Workshop. Nederlands Kanker Instituut Amsterdam (Nederland).
van der Molen, L. (2014, 25 februari). Logopedie & oncologie. [gastles]. Onuitgegeven presentatie Postgraduaat Dysfagie Arteveldehogeschool Gent.
Ward, E.C., & van As-Brooks, C.J. (eds.). (2014). Head and Neck Cancer: Treatment, Rehabilitation and Outcomes. San Diego: Plural Publishing.
$
