Zuinig met energie
Inwoners van Soest aan de slag met energiebesparing Projectvoorstel van Energie Actief Soest aan de gemeente Soest Oktober 2014
INHOUSOPGAVE 1. Samenvatting ............................................................................................... 3 2. Waarom een campagne?.............................................................................. 7 2.1.
Waarom een campagne – maatschappelijke context............................ 7
2.2.
Waarom een campagne – Soest ........................................................... 7
3. De uitdaging............................................................................................... 10 4. Projectorganisatie ...................................................................................... 11 4.1.
Projectleiding ..................................................................................... 11
4.2.
Betrokkenheid belanghebbende partijen: klankbordgroep ................ 12
4.3.
Projectsecretaris ................................................................................ 12
5. Wat gaan we doen? ................................................................................... 13 5.1.
Bewoners bereiken ............................................................................ 13
5.2.
Adequate informatie voor de inwoners.............................................. 14
5.3.
Een aantrekkelijk aanbod ................................................................... 14
6. Hoe gaan we dat doen? .............................................................................. 15 6.1.
Inventarisatie ..................................................................................... 15
6.2.
Adequate objectieve informatie......................................................... 16
6.3.
Een aantrekkelijk aanbod ................................................................... 17
6.4.
Energie besparen in de bestaande bouw ............................................ 17
7. Verwachte resultaten ................................................................................. 22
1.
Samenvatting
Dit is een voorstel voor een project in de gemeente Soest, gericht op bewustwording van de inwoners van de gemeente om verantwoord om te gaan met energie. Dat gebeurt door een reeks activiteiten, uitmondend in een campagneweek of –maand.
1.1.
Waarom?
De tijd is rijp. Het klimaat verandert, Nederland heeft afspraken gemaakt in het energieakkoord, alle bestuurslagen willen aan de slag. Inwoners van Soest, georganiseerd in Energie Actief Soest, voelen urgentie en noodzaak voor energiebesparing en meer gebruik van duurzame energie. En realiseren zich dat niet alle huishoudens de tijd, kennis of aandacht hebben om hier zelfstandig stappen in te zetten. Daarom willen we met dit project de drempel verlagen om met energiebesparing aan de slag te gaan. In hoofdstuk 2 gaan we uitvoeriger in op de beweegredenen achter dit projectvoorstel.
1.2.
De uitdaging
De uitdaging van dit project is ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen worden geïnformeerd over en bewust gemaakt van de wenselijkheid en de aantrekkelijkheid van investeren in energiebesparing. Daarbij krijgen ze naast informatie ook handvatten aangereikt om deze informatie te vertalen naar actie. Daarbij zorgt de campagne ervoor dat ze: voldoende toegang hebben tot kennis over en begrip van mogelijkheden, kosten en rendementen; in hun portemonnee zo min mogelijk merken van aanpassingen in hun huis op langere termijn (redelijke terugverdientijd); zo min mogelijk gedoe hebben bij het uitvoeren van de werkzaamheden in hun huis. Deze uitdaging staat uitgewerkt in hoofdstuk 3.
1.3.
Projectorganisatie
Het burgerinitiatief Energie Actief Soest is de aanvrager en uitvoerder van dit project. Zij zal leiding geven aan het project. Daarvoor wordt uit haar gelederen een kerngroep gevormd, die de campagne en de projectsecretaris aanstuurt en het overleg voert met de gemeente Soest. In dit pilotjaar wil de gemeente als opdrachtgever zeggenschap hebben in de aansturing. De gemeente Soest is opdrachtgever, in het eerste jaar ook van de projectsecretaris. Om een effectieve campagne te kunnen voeren is een breed draagvlak in de Soester samenleving van groot belang. Daarom wil EAS in ieder geval een platform bieden aan belanghebbenden en geïnteresseerden om mee te denken en te praten over de beste aanpak. Daartoe wordt een klankbordgroep samengesteld, waarvoor EAS partijen uitnodigt. 3
Deze klankbordgroep heeft een informerende en adviserende rol. EAS wil in ieder geval belanghebbende partijen uitnodigen zitting te nemen in deze klankbordgroep. de gemeente Soest (belang: uitvoering gemeentelijk duurzaamheidsbeleid) inwoners van Soest via de WBT’s (belang: met energie is geld en CO2 te besparen) ondernemers in Soest via het BPD (belang: geld verdienen met duurzame renovatie) Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 4. In dit hoofdstuk staat ook de functie van de projectsecretaris beschreven.
1.4.
Wat gaan we doen?
Om de campagne succesvol te laten zijn, moeten een aantal randvoorwaarden op orde zijn: 1. We moeten in staat zijn inwoners van Soest te bereiken 2. We moeten in staat zijn inwoners van Soest adequate informatie te bieden 3. We moeten inwoners van Soest een aantrekkelijk aanbod kunnen doen Dit onderdeel is uitgewerkt in hoofdstuk 5.
1.5.
Hoe gaan we het doen?
Om de campagne te laten slagen is fasering van belang. Het project kent in grote lijnen de volgende fases: 1. Voorbereiding. In deze fase gaat het erom de randvoorwaarden te creëren om het project tot een succes te maken. Dat betekent dat er inzicht moet komen in de woningsituatie in Soest (welke huizen/wijken lenen zich het best voor energiebesparing), welke “partijen” in Soest staan open voor deelname aan een energiebesparingscampagne (het moment, waar dit project naar toewerkt) en hoe kunnen we ervoor zorgen dat de gemeentelijke communicatiecampagne “Soest duurzaam goed bezig” en onze publiekscampagne elkaar versterken. 2. Uitvoering. In deze fase worden de activiteiten ontplooid, die inwoners van Soest “rijp” moeten maken voor energiebesparing. Die fase mondt uit in de campagneweek of – maand, waarin veel activiteiten tegelijk gebeuren. De eerste opwarmer organiseert EAS nog in 2014: in november vindt een compacte campagne plaats onder de naam ‘Doe je huis ook een warme jas aan’. 3. Uitbouw/opschaling. Deze fase is optioneel. Om effectief te werken aan energiebesparing door inwoners van Soest zal een project van een jaar naar alle waarschijnlijkheid niet voldoen. Zo blijkt uit onderzoek dat het proces informatievoorziening-bewustwording-actie bij energiebesparing gemiddeld een doorlooptijd heeft van 14 maanden. In dit eerste jaar zal moeten blijken of de aanpak zo veelbelovend is, dat een vervolg wenselijk is. 4
Voor de uitvoering van het eerste projectjaar zijn de volgende activiteiten voorzien: 1. Inventarisatie 2. Zorgen voor adequate informatie 3. Zorgen voor energie besparen in de bestaande bouw Om dat laatste onderdeel te realiseren zijn vijf middelen uitgewerkt: 1. Energie ambassadeurs 2. Communicatie 3. Informatie- en promotiemateriaal 4. Educatie 5. Culturele activiteiten en/of andere aansprekende publieke acties Dit onderdeel is uitgewerkt in hoofdstuk 6.
1.6.
Verwachte resultaten
Energie Actief Soest legt in dit eerste projectjaar het accent op het activeren van de Soester samenleving. Daarbij hebben we gekozen voor een ambitieuze opzet, omdat we denken dat het loont om ons zelf uit te dagen. Uit diverse ervaringen blijkt dat het mobiliseren van mensen rondom energiebesparing niet gemakkelijk is. Wij denken dat je daarom ambitieus moet zijn om wel succes te hebben. Consequentie van deze keuze is wel, dat het risicoprofiel van dit project daardoor hoger ligt dan bij bescheidener ambities. De hier gepresenteerde “Verwachte resultaten” zien we als inspanningsverplichting. Mocht de praktijk te weerbarstig zijn, dan zullen we onze ervaringen delen met de gemeente Soest en eventueel noodzakelijke aanpassingen aan de gemeente voorleggen.
Er komt in 2014 een opwarm campagne voor gevelisolatie, “Trek je huis een warme jas aan”. Er komt in 2015 een campagne om in een beperkte periode (week, maand) op veel verschillende manieren aandacht te vragen voor energiebesparing en duurzame energie. Op de website van Energie Actief Soest kunnen burgers van Soest informatie vinden over alle relevante energiebesparingsmogelijkheden. Er wordt naar gestreefd burgers in staat te stellen via de website zo simpel en vraaggericht mogelijk tot een passende energiebesparende maatregelen te komen. Daartoe wordt ook samenwerking gezocht met Soester ondernemers (Bedrijven Platform Duurzaamheid). De Wijk Bewoners Teams van deelnemende wijken krijgen de mogelijkheid een lezing over energiezuinig wonen te organiseren, waar energiebesparingsmaatregelen centraal staan. Deze wordt aangeboden door Energie Actief Soest, ondersteund door NMU. 5
Er komen in het eerste jaar als pilot energieambassadeurs, die in minstens twee wijken huis aan huis bezoek doen in een in samenspraak met gemeente en WBT vastgesteld aantal straten. Er komt een communicatieplan. Dit plan wordt opgesteld in overleg met de gemeente Soest en in samenhang met de gemeentelijke campagne “Soest duurzaam goed bezig”. Gedurende de projectperiode wordt ernaar gestreefd in ieder geval te zorgen voor maandelijkse aandacht voor energiebesparing in de Soester Courant. In de campagneperiode zal de aandacht veel intensiever moeten zijn. Energie Actief Soest zorgt voor een klankbordgroep, waarbinnen belanghebbende partijen elkaar treffen om acties af te stemmen, maar ook om elkaar te inspireren en te stimuleren. In deze groep zitten in ieder geval het Bedrijven Platform Duurzaamheid en Wijk Bewoners Teams en de gemeente Soest. Ook andere partijen, die bij de campagne betrokken zijn kunnen op uitnodiging van EAS deelnemen in deze klankbordgroep. De status van dit platform is informerend en adviserend. Het heeft geen besluitvormende bevoegdheid. De klankbordgroep wordt bijeen geroepen door EAS. Basisscholen en het Griftland College worden actief benaderd mee te doen met de campagne. Balans en POWER worden betrokken bij de campagne. Er doen in het eerste jaar minstens 3 Soester bedrijven mee aan de campagne. Er komt in ieder geval 1 cultureel “evenement” in rondom (duurzaam) energiegebruik. Er doet minstens 1 sportclub mee met de campagne. Er doet minstens 1 kerk mee met de campagne. Er doet minstens 1 andere maatschappelijke organisatie mee met de campagne. Deze punten zijn terug te vinden in hoofdstuk 7.
6
2.
Waarom een campagne?
2.1. Waarom een campagne – maatschappelijke context De vraag naar hoe we als mensen omgaan met energie, wordt steeds urgenter. Daarbij staat de traditionele energievoorziening ter discussie. Het klimaat verandert en over de oorzaak daarvan is steeds minder discussie: van cruciale betekenis is de nog steeds stijgende uitstoot van CO2. Oplossingen worden globaal gezocht in twee richtingen: energiebesparing en meer gebruik maken van duurzame energie. Dat besef heeft in Nederland geleid tot een “Energieakkoord”, door de Nederlandse regering gesloten met ruim 40 maatschappelijke organisaties. Een belangrijk onderdeel van dat akkoord is energiebesparing in de bestaande bouw. Huizen die gebouwd zijn voor 1980 zijn vaak slecht geïsoleerd, waardoor op het gebied van energiebesparing veel winst valt te boeken. En dat dringt door in alle sectoren van de samenleving. Een aantal voor Soest relevante voorbeelden: De provincie Utrecht profileert zich als voorloper als het gaat om huizen te renoveren naar “Nul op de meter”. In Amersfoort (en een aantal andere gemeenten) is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het experimenteren met succesvolle campagnes om burgers te laten investeren in energiebesparing (033Energie). Kennisdeling is onderdeel van de voorwaarden waarmee die experimenten zijn gesubsidieerd. Grote bouwbedrijven onderhandelen met overheden om aan de slag te gaan met “Nul op de meter”. Ze hebben daarvoor een concept ontwikkeld, waarmee ze voor gemiddeld € 45.000 een bestaand huis in 3 dagen energieneutraal kunnen renoveren. Netwerkbeheerders (o.a. Alliander) investeren in concepten, gericht op energiebesparing. Ze verwachten daarmee sluitende business cases te kunnen maken. Banken zijn geïnteresseerd in investeren tegen gunstige voorwaarden in energiebesparend renoveren (Rabobank, Triodos). In deze maatschappelijke context past een proactieve houding van Soest. Het burgerinitiatief Energie Actief Soest denkt dat een campagne daarvoor een goed middel is.
2.2. Waarom een campagne – Soest Onder de naam Zonaanbidders zorgde een groep gemotiveerde burgers in Soest ervoor dat in twee rondes 160 huizen in Soest zonnepanelen op hun dak legden. Een zeer opmerkelijk resultaat. Deze groep wilde na deze geslaagde campagne rond zonne-energie verder met een reductie van het energiegebruik in de gemeente Soest. 7
Dat leidde tot diverse initiatieven: Ondersteuning Gustaaf Gelderhof 4 in besluitvorming en multiplicatie LED info-avonden De mogelijkheden om een energie coöperatie op te richten werd onderzocht en voorlopig “on hold” gezet, omdat het Energieakkoord momenteel teveel belemmeringen opwerpt om daarin succesvol te kunnen zijn. Er werd een aanbod samengesteld voor de basisscholen in Soest, waarbij ze met minimale inspanningen en geen investeringen serieus aan de slag konden met energiebesparing: een besparing van € 300.000 in tien jaar was mogelijk. Helaas besloten de overstijgende stichtingsbesturen niet op dit voorstel in te gaan. Er werd een website gestart, waar burgers van Soest informatie kunnen vinden als ze aan de slag willen met verduurzamen van hun energiegebruik (besparen en gebruik van duurzame energiebronnen). Er werd een folder gemaakt (2.000 exemplaren) en verspreid om mensen te informeren over het bestaan van Energie Actief Soest en de website. Ondanks al deze activiteiten, was het gevoel binnen Energie Actief Soest dat gefragmenteerde aandacht niet voldoende werkte er een impuls nodig is om alle investeringen te laten renderen vergelijkbaar met de ZonaanbiddersSoest. En zo ontstond het idee voor een campagne, gericht op energiebesparing en zo mogelijk –productie (zonne-energie) in de bestaande bouw. Dat idee past binnen ontwikkelingen in de gemeente Soest. In het coalitieakkoord van het nieuwe college van B&W staat in de paragraaf “Natuur en milieu” onder andere: 1. We zetten in op een nieuw integraal duurzaamheidsplan, waarin duurzame economische ontwikkeling centraal staat op het gebied van energie, recycling en innovatie. De rol van de gemeente zal zich daarbij vooral richten op het bij elkaar brengen van uiteenlopende partners die gezamenlijk aan verdere energiebesparingen en verduurzaming invulling kunnen geven. Ook richt de rol van de gemeente zich op het stimuleren van bewustwording in de samenleving over duurzaamheidsmogelijkheden. 3. Via het (Bedrijven) Platform Duurzaamheid brengen wij Soester bedrijven en burgers als energievragers en energieaanbieders actief samen. Door de bereidheid om ook zelf te investeren, kunnen in Soest rendabele energieprojecten tot stand worden gebracht. Met gebruikmaking van de kennis en ervaring van de markt en gemeenten die hierover al is opgebouwd, wordt onderzocht met welke ondernemings- en financieringsvormen deze samenwerking (ook over de gemeentegrenzen heen) de meeste slaagkans hebben.
8
En inmiddels hebben de gemeenten Soest, Baarn, Woudenberg, Amersfoort, Leusden en Bunschoten/Spakenburg in het kader van de uitvoering van het Energieakkoord met financiële ondersteuning van VNG de handen ineen geslagen om te werken aan energiebesparing in de bestaande bouw. Daarbij is afgesproken, dat de verschillende gemeenten de handen vrij hebben om in eerste instantie in de eigen gemeente de krachten te bundelen. Waar de situatie daarom vraagt zullen de gemeenten elkaar echter ondersteunen. Daarnaast is duidelijk geworden, dat binnen andere sectoren van de samenleving belangstelling is om aan de slag te gaan met energiebesparing. Het Bedrijven Platform Duurzaamheid is bezig een consortium te formeren van Soester bedrijven, die een aanbod kunnen doen aan de inwoners van Soest. Verschillende wijkbewonersteams hebben laten blijken geïnteresseerd te zijn om samen te werken met Energie Actief Soest om in hun wijk aan de slag te gaan met energiebesparing. Tegen deze achtergrond vinden wij, burgerinitiatief “Energie Actief Soest”, een campagne gewenst, waarin verschillende sectoren van de samenleving samenwerken: overheid, bedrijven, burgers. Hierna doen we een voorstel om dat te doen in de vorm van een campagne, gericht op de inwoners van Soest.
9
3.
De uitdaging
Hoewel het maatschappelijk besef groeit dat rond energieproductie en -gebruik grote veranderingen nodig zijn, is dit nog lang niet doorgedrongen tot iedere burger. Er wordt in ieder geval (nog?) niet op grote schaal geïnvesteerd in energiebesparing en verduurzaming van energiegebruik. Daarvoor zijn verschillende redenen: Mensen ervaren te weinig de urgentie van het probleem. Mensen zien door de bomen het bos niet meer bij het bepalen van keuzes Mensen hebben onvoldoende kennis van de “verdienmogelijkheden” van investeren in energiebesparing en/of in zonne-energie. Er is een hoge drempel om te investeren in energiebesparing en/of zonne-energie, zelfs als men de voordelen wel weet. Er is een hoge drempel doordat mensen opzien tegen het “gedoe” rondom renovatie en/of het plaatsen van zonnepanelen. De uitdaging van een efficiënte campagne is dus ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen in korte tijd worden bereikt en dat ze: voldoende toegang hebben tot kennis en begrip over mogelijkheden, kosten en rendementen; in hun portemonnee op redelijke termijn zo min mogelijk moeten merken van aanpassingen in hun huis; zo min mogelijk gedoe hebben bij het uitvoeren van de werkzaamheden in hun huis. Betrouwbare leveranties uit hun omgeving hebben (lokaliteitsfactor) Die uitdaging gaan we aan.
10
4.
Projectorganisatie
4.1. Projectleiding Rol EAS Het burgerinitiatief Energie Actief Soest (EAS) is verantwoordelijk voor deze projectaanvraag en bij toekenning ook voor de uitvoering van het project. Voor de uitvoering zal een kernteam worden geformeerd, dat de uitvoering van het project aanstuurt, inclusief de inzet van de projectsecretaris. Dit kernteam zal ook aanspreekpunt zijn voor de gemeente Soest. Het accent in het financieringsvoorstel ligt op de aanstelling van de projectsecretaris. Hij zal in opdracht van de gemeente Soest gaan werken en dus formeel vallen onder de aansturing van de gemeente Soest. EAS respecteert vanzelfsprekend dit uitgangspunt, maar gaat ervan uit dat de projectsecretaris in de praktijk ondersteunend is aan de uitvoering van het project en dus aan het kernteam van EAS. Vanuit dat team zal regelmatig overleg zijn met de gemeente, waar eventuele verschillen van inzicht kunnen worden besproken. Energie Actief Soest is de aanvrager en uitvoerder van dit project. De gemeente Soest is opdrachtgever. Dit eerste projectjaar is een pilot. In dit pilotjaar wil de gemeente als opdrachtgever zeggenschap hebben in de aansturing. De gemeente zal daarnaast in ieder geval in het eerste projectjaar opdrachtgever zijn van de projectsecretaris. Daarom is regelmatig overleg van belang. EAS denkt daarbij aan twee vormen van overleg: 1. Formeel overleg tussen de opdrachtgever en een uit eigen midden gevormd kernteam van EAS. Gemeente en EAS bepalen per keer in overleg of de projectsecretaris aanwezig is. Hier legt EAS verantwoording af aan de opdrachtgever en worden eventuele knelpunten besproken. 2. Informeel overleg. Daartoe wordt de gemeente uitgenodigd deel te nemen in de klankbordgroep (zie hierna), maar er zal ook functioneel worden samengewerkt. Daarbij gaat het in ieder geval om afstemming rondom de communicatiecampagne “Soest duurzaam goed bezig” van de gemeente, om het “ophalen” van relevante informatie over de woningvoorraad en om afstemming van educatieve activiteiten in het onderwijs. EAS zal per geval bezien of de functionele overleggen alleen door de projectsecretaris gebeuren of in combinatie met een lid van EAS.
11
4.2. Betrokkenheid belanghebbende partijen: klankbordgroep Om een effectieve campagne te kunnen voeren is een breed draagvlak in de Soester samenleving van groot belang. Daarom wil EAS in ieder geval een platform bieden aan belanghebbenden en geïnteresseerden om mee te denken en te praten over de beste aanpak. Daartoe wordt een klankbordgroep samengesteld, waarvoor EAS partijen uitnodigt. Deze klankbordgroep heeft een informerende en adviserende rol. EAS wil in ieder geval belanghebbende partijen uitnodigen zitting te nemen in deze klankbordgroep. de gemeente Soest (belang: uitvoering gemeentelijk duurzaamheidsbeleid) inwoners van Soest (belang: met energie is geld en CO2 te besparen) ondernemers in Soest (belang: geld verdienen met duurzame renovatie) In de loop van het project kan blijken dat ook andere partijen een relevante inbreng kunnen leveren. Zij zullen dan op uitnodiging van EAS kunnen toetreden tot de klankbordgroep.
4.3. Projectsecretaris Voor de uitvoering van het project wil Energie Actief Soest graag gebruik maken van de diensten van een projectsecretaris. Het project heeft als belangrijke meerwaarde, dat veel vrijwillige energie wordt vrijgemaakt. Echter, de ervaring leert dat professionele ondersteuning daarvoor van groot belang is. Daarom willen we graag dat een aan te stellen projectsecretaris onder regie EAS op cruciale onderdelen ondersteuning geeft aan het project. Dat betekent niet dat hij/zij het project uit handen neemt van EAS. De projectsecretaris zal ook niet “woordvoerder” zijn in het kader van de campagne, tenzij hij daartoe expliciet opdracht krijgt. Het blijft de campagne van Energie Actief Soest. Van de projectsecretaris wordt verwacht: Facilitering van de klankbordgroep. Bijdragen aan het welslagen van de uitvoering van het project en de campagne, onder regie van EAS en in samenspraak met de gemeente Soest. Ondersteunen bij de werving van vrijwilligers voor het project via zelfstandige acties (stuurgroep en leden stuurgroep) en via contacten met Balans en POWER Zorgen voor structurering (communicatieplan, regie EAS) en organisatie van de communicatie. Externe contacten in principe vanuit EAS. Ondersteunen bij het zorgen voor adequate informatievoorziening (denk aan website, nieuwsbrieven, eventueel te maken promotiemateriaal) Werven van een zo groot mogelijk aantal “participanten” (maatschappelijke organisaties, scholen, culturele organisaties).
12
5.
Wat gaan we doen?
Om de campagne succesvol te laten zijn, moeten een aantal randvoorwaarden op orde zijn: 1. We moeten in staat zijn inwoners van Soest te bereiken 2. We moeten in staat zijn inwoners van Soest adequate informatie te bieden 3. We moeten inwoners van Soest een aantrekkelijk aanbod kunnen doen
5.1. Bewoners bereiken Het middel campagne is gekozen, omdat dat de beste manier is om mensen te bereiken. De kern van een campagne is, dat zoveel mogelijk beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Beschikbare middelen zijn: Menskracht Informatieavonden Promotie- en informatiemateriaal Website EAS Publiciteit (media) Educatie Theater en/of andere aansprekende publieke acties Met het hier voorgestelde project willen we in een jaar zoveel mogelijk stappen zetten om inwoners van Soest op het spoor te zetten van energiebesparende maatregelen en/of investeren in duurzame energie. Daarvoor kiezen we voor een aanpak, waarbij een goed evenwicht zit tussen structurele aandacht en concentratie van aandacht: we denken aan een opzet, waarin de verschillende middelen worden ingezet om zo’n evenwicht te bewerkstelligen. Daarbij zal in ieder geval in een geconcentreerde periode (week, maand) een veelheid aan activiteiten plaatsvinden: ambassadeurs in de wijken verspreiden folders en spreken mensen aan, lesprogramma’s op de scholen zorgen ervoor dat kinderen/jongeren in gesprek gaan met hun ouders, er is publiciteit in de lokale media, er zijn culturele activiteiten zoals een theatervoorstelling in Cabrio en/of een filmvoorstelling in Artishock of bij IDEA. In de aanloop naar de campagneweek/maand en daarna zal in de kranten, op scholen, in de wijken ook aandacht zijn voor de campagnethema’s. Dan zal echter het campagneprofiel en de intensiteit van de activiteiten lager zijn.
13
5.2. Adequate informatie voor de inwoners Handelingsperspectief is cruciaal voor een succesvolle campagne. Als we de aandacht hebben, bijvoorbeeld via de campagneweek/maand, dan moeten mensen daar zelf een vervolg aan kunnen geven. Het is dus van belang gedurende de campagne informatie beschikbaar te hebben, maar steeds gekoppeld aan handelingsperspectief. Als iemand zich aangesproken voelt door de mogelijkheden om zonnepanelen aan te schaffen, dan moet het mogelijk zijn in een paar klikken te weten wat het kost om zonnepanelen aan te schaffen en wat het oplevert. Beter nog is dat de zoektocht uitmondt in (bijvoorbeeld) drie offertes. Het is evenzeer van belang dit handelingsperspectief in te bedden in een bredere context. Er zijn namelijk altijd mensen “die eerst meer willen weten”. Het is dus erg belangrijk de website van Energie Actief Soest een veelzijdig karakter te geven door informatie “gelaagd” aan te bieden, waarbij de lagen verschillen in abstractieniveau. Van de concrete offerte moet er een weg zijn naar de technisch relevante gegevens, maar ook naar de relevantie van de investering voor het klimaatvraagstuk .
5.3. Een aantrekkelijk aanbod Met de campagne willen we werken aan bewustwording, maar uiteindelijk moet het leiden tot actie. Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar en geëxperimenteerd met wat mensen beweegt tot actie in relatie tot energiebesparende maatregelen. Daaruit komt naar voren dat een aantal zaken van belang zijn (volgorde is willekeurig): Objectieve ongekleurde informatie voor begrip en keuze Persoonlijk contact Zo min mogelijk gedoe Zo laag mogelijke investeringskosten Vertrouwen in de aanbieder Een lokale campagne biedt kansen op al deze punten. Door de wijken in te gaan ontstaat persoonlijk contact. EAS weet dat er door het Bedrijven Platform Duurzaamheid wordt gewerkt aan het bundelen van de krachten van aanbieders van energiebesparende producten en/of diensten. Mocht dit slagen, dan zou zo’n aanbod mee kunnen worden genomen in het project. Immers, lokale aanbieders wekken vertrouwen. Er is dan sprake van wederzijds belang. Wel zal EAS altijd toezien op diversiteit bij het aanbieden van mogelijkheden aan inwoners van Soest. Er moet ruimte zijn voor keuzes. Daarbij streeft EAS naar een “modulair” aanbod. Mensen moeten kunnen kiezen uit opties. Niet alleen in aanbieders, maar ook in aanbod. Er moet gekozen kunnen worden voor deeltrajecten bij besparende maatregelen, maar ook voor investeren in duurzame energie productie (bv. zonnepanelen). 14
6.
Hoe gaan we dat doen?
Om de campagne te laten slagen is fasering van belang. Het project kent in grote lijnen de volgende fases: 1. Voorbereiding 2. Uitvoering 3. Uitbouw/opschaling In dit projectvoorstel gaan we uit van realisatie van de eerste twee fases. De verwachting is reëel, dat de uitvoering van de campagne in het eerste jaar obstakels tegenkomt, die ervoor zorgen dat de uitvoering nog niet 100% kan zijn. Voorbeeld van een obstakel: De keuze van deelnemende wijken zal in het eerste jaar afhangen van de bereidheid van het betreffende WBT om mee te doen. Het kan om die reden de voorkeur verdienen om campagne te voeren in een wijk, die niet prioriteit heeft, gezien vanuit de woningvoorraad. Het eerste campagnejaar zal vooral gericht moeten zijn op succes en daarmee op “low hanging fruit”. Bovendien zal het eerste jaar inzicht opleveren in wat wel en niet effectief is, qua aanpak. Als blijkt dat een campagneaanpak werkt, dan zal in een vervolg van die ervaringen gebruik kunnen worden gemaakt voor fase 3, de uitbouw (verdieping) en opschaling (verbreding) van de campagne. Voor de uitvoering van het eerste projectjaar zijn de volgende activiteiten voorzien: 1. Inventarisatie 2. Zorgen voor adequate informatie 3. Een aantrekkelijk aanbod 4. Energie besparen in de bestaande bouw
6.1. Inventarisatie De inzet met de campagne is om “meters te maken”. Dat betekent, dat het van belang is zicht te hebben op de bestaande situatie in Soest. Welk type huizen heeft prioriteit? In welke wijken is de meeste winst te boeken? Wat is er bekend (in succestermen) op basis van bestaande ervaringen (denk aan het programma Blok voor Blok) 15
Daarvoor is overleg nodig met de gemeente Soest, maar moeten ook de resultaten van ervaringen elders worden geïnventariseerd: Blok voor Blok, 033Energie, (andere) buurgemeenten, Economic Board Utrecht, NMU, … Dat kan gedeeltelijk op basis van literatuuronderzoek, maar het ligt ook voor de hand een aantal gesprekken te voeren. In deze fase is het ook van belang inzicht te krijgen in wie op welke wijze aan de campagne wil bijdragen. Stuurgroep (Bedrijven Platform Duurzaamheid, Wijk Bewoners Teams) Anders (kerken, culturele instellingen, sportclubs, Balans, ouderenclubs, …)
6.2. Adequate objectieve informatie Voordat de campagne van start gaat, moet voor de inwoners van Soest adequate informatie beschikbaar zijn. Het gaat dan om inhoudelijke achtergrondinformatie, maar ook om geïnteresseerde inwoners “op maat” te kunnen bedienen. Dat vraagt om een “loket” waar informatie is te vinden en waar burgers met hun vragen terecht kunnen. In de aanloop naar de campagne moet dit loket worden opgebouwd. Het ligt voor de hand de bestaande website van Energie Actief Soest in dit onderdeel een sleutelfunctie te geven. Daar wordt momenteel al gebouwd aan de informatiefunctie en bestaat de ambitie om burgers die wat willen “maatwerk” te leveren. Door te onderzoeken wat er aan mogelijkheden is kan die website verder worden versterkt. Koppeling aan bestaande informatiebronnen (voorbeeld: Milieu Centraal) en eventueel vergelijkingssites (voorbeeld: Hoe-koop-ik) is daarvoor een mogelijkheid. Maar ook de verbinding met burgerinitiatieven in buurgemeenten (denk aan Energiek Baarn) en het inzetten van vrijwilligers voor het zoeken van ontbrekende informatie zijn interessante mogelijkheden. Naast de website kan ook de kraam op de Soester Markt een plek zijn waar burgers hun informatie kunnen krijgen. In een gesprek met Natuur en Milieu Utrecht(NMU) bleek bovendien dat zij behulpzaam kunnen zijn met informatiebijeenkomsten in de wijken maar ook met de inzet van bestaande instrumenten http://www.zonnekaart.nl/ en http://energielabelatlas.nl/#. Tenslotte heeft EAS ervaring met het organiseren van informatieavonden. De ervaring heeft geleerd dat deze een goede vorm zijn om geïnteresseerde burgers in staat te stellen zich te laten informeren, maar ook vragen te kunnen stellen. Op relevante momenten zullen we ook dit middel dus inzetten. 16
6.3. Een aantrekkelijk aanbod Voor Energie Actief Soest is het van belang om de inwoners van Soest zo concreet mogelijk te ondersteunen als ze aan de slag willen met energiebesparende maatregelen. Daarbij is de website het belangrijkste communicatiemiddel. We willen met dit project daarom er alles aan doen een aanbod te kunnen doen, dat het vinden van de juiste weg naar de juiste aanbieder zo simpel mogelijk maakt. Dat kan zijn door bestaande “tools” te integreren, door door te verwijzen naar tools van andere partijen of door zelf zo concreet mogelijk opties aan te bieden. Vooralsnog zijn we zeer geïnteresseerd in een aanbod van lokale aanbieders, omdat gebleken is met de “zonaanbidders” actie dat dat niet alleen vertrouwen wekt, maar ook biedt. Want toen er problemen waren binnen de aanbieders van de zonnepanelen, is dat op lokaal niveau zeer netjes opgelost. Echter, EAS ziet het niet als een taak zelf voor zo’n aanbod te zorgen. Sterker nog, ook als er een gezamenlijk aanbod, zoals geambieerd door het Bedrijven Platform Duurzaamheid, ziet EAS het als haar taak om dat aanbod zeer kritisch te bekijken vanuit het belang van de afnemers, inwoners van de gemeente Soest.
6.4. Energie besparen in de bestaande bouw Het uiteindelijke doel van de campagne is: inwoners van Soest ertoe aanzetten om energie te besparen. Dat betekent dat het allerbelangrijkste onderdeel van de campagne is: het bereiken en overtuigen van mensen. Robert Cialdini, expert op het gebied van de psychologie van het overtuigen, werkt vanuit zes “oermechanismen” die voor mensen overtuigend zijn: • Sociaal bewijs (bv. Iedereen doet het) • Sympathie/liking (de buurman zegt het, en die vertrouw ik) • Schaarste (als u nu meedoet, kunt u profiteren van de korting) • Autoriteit (ik heb zelf zonnepanelen en ik heb jaarlijks € xxx lagere lasten) • Wederkerigheid (als je iets geeft kun je gemakkelijker iets terug vragen) • Commitment en consistentie (zorg voor verbinding, als je “binnen” bent zijn de volgende stappen gemakkelijker) (bron 5plus1, communicatiebureau van Blok voor Blok) Deze kennis kunnen we benutten en dat betekent dat in ieder geval energie moet worden gestoken in het zoeken en opleiden van energieambassadeurs. Maar zij kunnen hun rol alleen goed vervullen als ze worden ondersteund door ander instrumenten. Daarop gaan we hierna verder in. Daarbij blijkt uit andere bronnen (webinar “Een energieloket als klantenmagneet”) dat om mensen binnen te krijgen en binnen te houden bij energieprojecten rekening moet worden gehouden met een doorlooptijd van ca. 14 maanden. 17
6.4.1. Opwarmer Vooruitlopend op het project 2015 zal EAS nog in 2014 een opwarmer verzorgen in de vorm van een campagne “Trek je huis ook een warme jas aan”. De campagne op een rij: Wat Campagne om huiseigenaren te bewegen hun woning te isoleren. Nadruk op gevelisolatie. We streven ernaar op de website ook informatie over dak- en vloerisolatie te bieden, maar dit zal niet centraal staan in de campagne (alleen op informatieavond een verwijzing naar de website voor andere isolatiemogelijkheden.) Voor wie Huiseigenaren en VVE’s in gemeente Soest. Boodschap Het wordt winter en we doen allemaal weer onze winterjas aan. In huis zetten we de kachel weer hoog. Doe ook je huis een warme jas aan, dat scheelt in energiekosten, is comfortabel en is goed voor het milieu! Campagnebeeld Een huis met een jas. Het campagnebeeld heeft als doel de zichtbaarheid te vergroten en het isoleren van je huis “logisch” te maken. Hoe (communicatieplan) 1. Algemene informatie op de website over gevelisolatie (en evt. andere onderwerpen, zie ook bepaling “Wat”) 2. Organiseren voorlichtingsavond en deze aankondigen in Soest. 3. Doel van de voorlichtingsavond is mensen enthousiasmeren en informeren. (Attention, Interest en Desire van het AIDA communicatiemodel). Op de voorlichtingsavond 1 of 2 sprekers die uitleg geven over gevelisolatie. Aanwezigen uitnodigen om zelf een werkgroep te starten voor het evt. verder uitdiepen van vragen die nog niet beantwoord zijn, en het evt. uitzoeken van een geschikte leverancier voor gezamenlijke inkoop. (Dus uitnodigen tot zelf invullen van Action van AIDA model). 4. Zorgen voor follow-up. Dat kan verschillende vormen krijgen: ondersteuning van een werkgroep, maar ook zelfstandige actie, gericht op het concretiseren van de belangstelling van aanwezigen. 18
Communicatiemiddelen en planning Om aan te klampen bij het campagnebeeld-gedachte is dit bij een uitstek een herfstactie. De voorlichtingsavond en de aanloop ernaartoe moet dan ook bij voorkeur in november plaatsvinden. (In december is iedereen druk met de feestdagen). De voorlichtingsavond is gepland op 19 november. De aankondiging hiervan (en start van de campagne) vind plaats tussen 1 en 18 november, door middel van: aankondiging op de website, artikel in de krant, flyers en spandoeken.
6.4.2. Energieambassadeurs Vanuit deze kennis, maar ook vanuit de ervaringen in de 14 pilots die in het kader van de subsidieregeling “Blok voor Blok” zijn uitgevoerd is verreweg de effectiefste manier om mensen te bereiken het persoonlijk gesprek: ambassadeurs. Dat betekent dus: aanbellen, liefst als buurman en je (persoonlijke) verhaal doen. Dat is een effectieve, maar ook een uiterst arbeidsintensieve aanpak. Het is daarom zaak om in dit verband creatief te zijn. Vanuit hun geworteldheid in de wijken wil EAS daarom graag nauw samenwerken met de Wijk Bewoners Teams. Daarbij mag niet verwacht worden dat de leden van die teams ambassadeur worden, maar wel dat ze meedenken over wie in hun wijk op het punt van energiebesparing aanspreekbaar is. Maar er zijn wel meer mogelijkheden. Stichting Balans heeft een “buro vrijwilligerswerk” waar mensen aankloppen, die als vrijwilliger aan de slag willen. Ook van daaruit kunnen mensen worden gezocht. En in Soest bestaat sinds kort stichting POWER, een stichting die mensen met afstand tot de arbeidsmarkt op weg wil helpen naar werk. Daarbij is als uitgangspunt gekozen voor samenwerken aan een sterke Soester samenleving. Ook daar kan worden aangeklopt om mensen bij het project te betrekken. Voor hen (bijstandsgerechtigden, maar ook ZP’ers zonder opdracht) zou een opleiding tot ambassadeur een impuls kunnen zijn om nieuwe vaardigheden aan te leren, maar ook om mensen te ontmoeten en daarmee hun netwerk (voor werk) te vergroten. Voor zo’n opleiding zou gebruik kunnen worden gemaakt van ervaringen in andere energieprojecten, maar ook zou binnen het ZP netwerk Soest Netwerk naar trainers kunnen worden gezocht.
6.4.2. Communicatie Een ambassadeur is weliswaar het meest effectief, hij/zij kan niets zonder publicitaire ondersteuning. Aanbellen gaat een stuk gemakkelijker als mensen “er al over hebben gehoord”.
19
Daarom zal de campagne moeten worden ondersteund door publiciteit via verschillende communicatiemiddelen. Daartoe wordt een communicatieplan gemaakt. Dit plan wordt opgesteld in overleg met de gemeente Soest en in samenhang met de gemeentelijke campagne “Soest duurzaam goed bezig”. Er zal in de communicatie gebruik worden gemaakt van de media van de betrokken partijen (denk aan wijkkranten, nieuwsbrieven van Energie Actief Soest en bedrijven Platform Duurzaamheid, informatiepagina’s van de gemeente Soest). Daarnaast zal actief contact worden gezocht met lokale media voor inhoudelijke artikelen. Maar er kan nog meer: ook door aansluiting te zoeken bij andere organisaties, zoals kerken, sportclubs, ouderenclubs, enzovoort, die via hun media en/of op andere manieren aandacht kunnen vragen voor de campagne. Denk aan een kerkdienst of een voetbalkamp.
6.4.3. Promotie- en informatiemateriaal Voor een geslaagde campagne is ook promotie en informatiemateriaal nodig. Daarvoor is al een mooie basis met de website van Energie Actief Soest en de reeds beschikbare promotiefolder. Maar voor een campagne zal ook ander en meer specifiek materiaal nodig zijn. Denk aan sandwichborden, lichtkranten, reclameborden, … Vanuit de campagne zal worden bezien waaraan behoefte is. Voor de financiering zal afstemming nodig zijn met de gemeente, maar er zal ook worden nagedacht over sponsoring mogelijkheden. In de begroting is wel vast een stelpost opgenomen, omdat het uitvoeren van een campagne zonder budget voor materiaalkosten niet mogelijk is. De hoogte van het daar opgenomen bedrag is een inschatting, die nog niet is onderbouwd door concrete materialen.
6.4.4. Educatie Een zeer effectief campagnemiddel is educatie. Niet alleen leidt het tot kennis en bewustwording bij kinderen (basisscholen) en jongeren (Griftland), maar via hen zijn ook ouders te bereiken. Om basisscholen te betrekken vraagt dat om het opnemen van goed lesmateriaal in de leskist van het NME Centrum. Het vraagt ook om het oppakken van het gesprek met mevrouw Plekkenpol van het Griftland College. Zij had belangstelling om aan de slag te gaan met lesmateriaal rond energiebesparing. In het schooljaar 2013-2014 is dat uiteindelijk niet meer gelukt, maar we zullen voor dit schooljaar 2014-2015 het gesprek heropenen.
20
6.4.5. Culturele activiteiten en/of andere publieksactiviteiten Met culturele activiteiten is op een andere manier een ander publiek e bereiken. Soest heeft op cultureel gebied diverse interessante ingangen: Artishock, IDEA, Cabrio, landgoed De Paltz. EAS wil snel in gesprek met culturele instellingen in Soest om te bezien of er in hun programmering in 2015 ruimte kan worden gemaakt voor activiteiten met een raakvlak met energie of, iets breder, duurzaamheid. Als dat het geval is, zal worden gezocht naar interessante films, theaterproducties of andere culturele “ingangen”. Daarnaast zien we het als een uitdaging in de campagneperiode (week, maand) ook andere publieksactiviteiten te stimuleren. Het gaat dan om activiteiten die bijdragen aan de “opvallendheid” van de campagne.
21
7.
Verwachte resultaten
Het project “Zuinig met energie” is hierboven gepresenteerd in de vorm van de invulling van een eerste campagnejaar. Als het gaat om het uiteindelijke doel, zoveel mogelijk huizen energiezuiniger maken, dan is het eigenlijk ondoenlijk daar aantallen bij te zetten als het gaat om verwachte resultaten. Ervaringen elders, maar ook eerdere ervaringen in Soest, laten zien dat dat afhankelijk is van vele factoren. Zo zal het een verschil maken of we erin slagen om een concept geïmplementeerd te krijgen, dat investeringen in energiebesparingsmaatregelen laat betalen door het “vastzetten” van de energierekening voor een x-aantal jaren. Daarop is zeker uitzicht, maar of dat meteen in het eerste jaar lukt is de vraag. Daarom wagen we ons hier niet aan een dergelijke voorspelling. Energie Actief Soest legt in dit eerste projectjaar het accent op het activeren van de Soester samenleving. Daarbij hebben we gekozen voor een ambitieuze opzet, omdat we denken dat het loont om ons zelf uit te dagen. Uit diverse ervaringen blijkt dat het mobiliseren van mensen rondom energiebesparing niet gemakkelijk is. Wij denken dat je daarom ambitieus moet zijn om wel succes te hebben. Consequentie van deze keuze is wel, dat het risicoprofiel van dit project daardoor hoger ligt dan bij bescheidener ambities. De hier gepresenteerde “Verwachte resultaten” zien we als inspanningsverplichting. Mocht de praktijk te weerbarstig zijn, dan zullen we onze ervaringen delen met de gemeente Soest en eventueel noodzakelijke aanpassingen aan de gemeente voorleggen. We concretiseren de activiteiten zoveel mogelijk in “afrekenbare” eenheden. Er komt in 2014 een opwarm campagne voor gevelisolatie, “Trek je huis een warme jas aan”. Er komt in 2015 een campagne om in een beperkte periode (week, maand) op veel verschillende manieren aandacht te vragen voor energiebesparing en duurzame energie. Op de website van Energie Actief Soest kunnen burgers van Soest informatie vinden over alle relevante energiebesparingsmogelijkheden. Er wordt naar gestreefd burgers in staat te stellen via de website zo simpel en vraaggericht mogelijk tot een passende energiebesparende maatregelen te komen. Daartoe wordt ook samenwerking gezocht met Soester ondernemers (Bedrijven Platform Duurzaamheid). De Wijk Bewoners Teams van deelnemende wijken krijgen de mogelijkheid een lezing over energiezuinig wonen te organiseren, waar energiebesparingsmaatregelen centraal staan. Deze wordt aangeboden door Energie Actief Soest, ondersteund door NMU. 22
Er komen in het eerste jaar als pilot energieambassadeurs, die in minstens twee wijken huis aan huis bezoek doen in een in samenspraak met gemeente en WBT vastgesteld aantal straten. Er komt een communicatieplan. Dit plan wordt opgesteld in overleg met de gemeente Soest en in samenhang met de gemeentelijke campagne “Soest duurzaam goed bezig”. Gedurende de projectperiode wordt ernaar gestreefd in ieder geval te zorgen voor maandelijkse aandacht voor energiebesparing in de Soester Courant. In de campagneperiode zal de aandacht veel intensiever moeten zijn. Energie Actief Soest zorgt voor een klankbordgroep, waarbinnen belanghebbende partijen elkaar treffen om acties af te stemmen, maar ook om elkaar te inspireren en te stimuleren. In deze groep zitten in ieder geval het Bedrijven Platform Duurzaamheid en Wijk Bewoners Teams en de gemeente Soest. Ook andere partijen, die bij de campagne betrokken zijn kunnen op uitnodiging van EAS deelnemen in deze klankbordgroep. De status van dit platform is informerend en adviserend. Het heeft geen besluitvormende bevoegdheid. De klankbordgroep wordt bijeen geroepen door EAS. Basisscholen en het Griftland College worden actief benaderd mee te doen met de campagne. Balans en POWER worden betrokken bij de campagne. Er doen in het eerste jaar minstens 3 Soester bedrijven mee aan de campagne. Er komt in ieder geval 1 cultureel “evenement” in rondom (duurzaam) energiegebruik. Er doet minstens 1 sportclub mee met de campagne. Er doet minstens 1 kerk mee met de campagne. Er doet minstens 1 andere maatschappelijke organisatie mee met de campagne.
23
