ZorgFacilitair. Deze maand:

Eerste jaargang • nummer 3 • november 2010

ZorgFacilitair Deze maand: Brabant vooruitstrevend met streekproducten Technische dienst zorginstelling gevaarlijkst Europese uitspraak over uitbesteding dreunt na

3

Vakbeurs ZorgFacilitair 19, 20 en 21 januari 2011 Brabanthallen, ’s-Hertogenbosch

Gratis toeGanG?

www.zorgfacilitair.net

mers van Heineken nu werkzaam voor Albron een bom gelegd onder outsourcing. Een discussie die door diverse grote partijen nog niet beantwoord durft te worden. Waarschijnlijk willen alle partijen wachten op de uitspraak van het Hof van Amsterdam op 9 december 2010. Een uitspraak die verstrekkende gevolgen kan hebben • Henny Brullemans

voor alle partijen, die betrokken zijn bij outsourcing. De opdrachtgever, de aannemer maar in de eerste plaats voor de werknemers. Met het intreden van de wet, die regelt dat personeel dient te worden overgenomen indien de opdracht aan een nieuwe leverancier wordt gegund werd een eerste stap ter bescherming van werknemers gezet. De uitspraak van het Europese Hof zou outsourcing van diensten en of

3

werkzaamheden en daaruit volgend de totale overname van personeel tot een veel minder aantrekkelijke doelstelling maken. Een groot aantal financiële voordelen • Peter van Oosten

zullen vervallen. Een betere reden voor een coverstory kan er niet zijn. Vandaar de eerste aanzet van onze redactie.

Uitgave HoLaPress Communicatie B.V. Postbus 130, 5550 AC Valkenswaard T. 040 - 208 60 00 - F. 040 - 208 60 09 E. [email protected] W. www.zorgfacilitair.info REDACTIE Henny Brullemans (hoofdredacteur), Peter van Oosten (hoofdredacteur), Nicole Kluijtmans, Ton de Kort, Ralf Pijnenburg (eindredacteur), Willem-Jan Schampers T. 040 - 208 60 28 - E. [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Eline Cox, Peter J. Latjes, Yvonne Meijer, Johan Nota, Ron van der Pluijm, Wessel van Soest Abonnementen Per jaar: € 50,- (excl. BTW) opgave via website www.zorgfacilitair.info of [email protected] Advertenties Liesbeth Habraken, Esther Geldens T. 040 - 208 60 00 E. [email protected] VORMGEVING Berbel van Duppen Auteursrechten Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave zijn uitdrukkelijk voorbehouden aan HoLaPress Communicatie B.V. c.q. de betreffende auteur

hoofdredactioneel

Heeft een uitspraak van het Europese Hof in de zaak tussen de voormalige werkne-

Deze maand: Services Patiënten moeten betalen voor service in het ziekenhuis. Het gebruik van telefoon, televisie en internet mag apart bij de patiënt in rekening worden gebracht. .......................................................................................... Trappen Trappen moeten beter zichtbaar zijn in gebouwen. Meer bewegen kan positieve gevolgen hebben voor de gezondheid van werkend Nederland. .......................................................................................... Outsourcing Het Europees Hof heeft met een uitspraak over een overeenkomst tussen Heineken en Albron een precedent geschapen, waarvan de facilitaire dienstverleners de gevolgen nog niet kunnen of durven overzien. .......................................................................................... Streekproducten Brabantse zorginstellingen lopen voorop als het gaat om het gebruik van streekproducten. Dat bewijst het driejarig project ‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’.

6 9 10 16

ZorgFacilitair | november 2010 | 3

Richt u zich op de kern, dan regelen wij alles eromheen

StarConsult Postbus 1055 4700 BB Roosendaal tel: 0165-520820 [email protected] www.StarConsult.nl

Nieuws

Werknemers snakken

Uit nieuw onderzoek van Regus blijkt dat Nederlandse professionals sterk overwegen na de zomervakantie hun baan

naar iets extra’s

op te zeggen. Bedrijven die niet zorgen voor voldoende extra's lopen daardoor kans dat hun toptalent vertrekt, aldus de specialist in werkplekoplossingen. daardoor kans dat hun toptalent vertrekt. De hoeveelheid

aan niet te blijven bij een bedrijf waar het management niet

stress die mensen ervaren is tijdens de recessie uit de hand

voldoende communiceert en 47% gaat weg bij een bedrijf

gelopen, doordat mensen harder en langer zijn gaan wer-

met onvoldoende visie. Voor 43% geldt dat het uitblijven

ken om hun hypotheek te betalen. Er is door veel bedrijven

van een volgende carrièrestap reden is om te gaan. Tijdens

gesneden in bonussen en emolumenten om de moeilijke tijd

de zomervakantie hebben veel mensen meer tijd om na te

door te komen. Nu de economie aantrekt zullen werkne-

denken over de voor- en nadelen van hun baan. Onderzoek

mers in groten getale naar andere werkgevers - die hen be-

laat zien dat een van de effecten van een rustperiode is dat

tere arbeidsvoorwaarden bieden – uitwijken’, aldus Eduard

meer medewerkers besluiten hun baan op te geven en om

Schaepman, algemeen directeur Regus Benelux.

zich heen gaan kijken.

Andere factoren die veel stress veroorzaken en ervoor zor-

'Bedrijven die niet zorgen voor voldoende extra's lopen

gen dat werknemers uitgaan kijken naar een nieuwe baan Foto: Regus

Iets meer dan de helft (53%) van de respondenten geeft

zijn een baas die de credits neemt voor het werk dat iemand zelf heeft geleverd (26%). Een kwart stoort zich aan het gebrek aan vertrouwen in de competentie van collega's. En een op de vijf respondenten overweegt te vertrekken door een lange reistijd naar het werk. Andere factoren die kunnen zorgen voor de 'laatste druppel' bij het besluit om van baan te veranderen zijn lompe, onheuse collega's en een gebrek aan flexibele (thuis)werkmogelijkheden. In het onderzoek werden respondenten ook gevraagd wat bedrijven zouden kunnen doen om een 'braindrain' van hun toptalent te voorkomen. Naast een loonsverhoging gaf in Nederland 36% van de werknemers aan dat een verhoging van het pensioen en particuliere medische verzekeringen bovenaan

 Een gebrek aan flexibele werkmogelijkheden zou voor werkne-

de lijst staan. Daarnaast wil bijna een kwart van de mensen

mers de laatste druppel kunnen zijn om van baan de veranderen.

flexibeler om kunnen gaan met hun werktijden.

Laat hackers epd kraken

regeld. Ook zouden patiënten moeten kunnen bepalen wie

De CG-Raad, de belangenorganisatie van gehandicapten en

hun gegevens mag bekijken.

chronisch zieken, wil hackers inschakelen om het elektronisch patiëntendossier (epd) te kraken. De raad heeft minister Ab

Gebouwen moeten rookvrij

Klink van Volksgezondheid hiervoor toestemming gevraagd.

Er moeten in Nederland rookvrije gebouwen en bedrijven

De overheid wil het elektronische patiëntendossier invoeren

komen. Het ministerie van Volksgezondheid zou het goede

om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Nu weten artsen

voorbeeld moeten geven en alle rookruimtes en rookpauzes

bijvoorbeeld vaak niet welke medicijnen een patiënt zoal

in het ministerie dienen te schrappen. Daarvoor heeft voor-

slikt. Als iemand tijdens een vakantie bij een andere arts

zitter Rien Meijerink van de Raad voor de Volksgezondheid

terechtkomt, kan die het dossier van de patiënt niet raadple-

en Zorg (RVZ) gepleit tijdens een congres in Den Haag. De

gen. Omdat er veel twijfel is over de veiligheid van de elek-

RVZ is een adviesorgaan van de regering. Volgens Meijerink

tronische dossiers ligt de invoering van het project al enige

heeft het Nederlandse antirookbeleid niet genoeg opgele-

tijd stil. De CG-raad wil de impasse nu doorbreken. Als de

verd. Onderzoek toont aan dat 29 procent van de Nederlan-

hackers het systeem niet kunnen kraken, kan het vertrouwen

ders rookt; in andere westerse landen ligt dat percentage op

in het elektronisch patiëntendossier weer groeien, hoopt de

23,5 procent. In Noord-Europa rookt ongeveer 15 procent

organisatie. De CG-Raad is in principe voorstander van het

van de bevolking. Volgens hem is in Nederland 13 procent

elektronisch patiëntendossier, mits de veiligheid goed is ge-

van alle ziektegevallen te danken aan roken.


Nieuws

Patiënt moet betalen voor services

Patiënten moeten betalen voor service in het ziekenhuis, verpleeg- en verzorgingshuis en in de gehandicapteninstelling. Het gebruik van telefoon, televisie en internet mag apart bij de patiënt in rekening worden gebracht. Deze kosten worden niet door de ziektekostenverzekering of de AWBZ gedekt.

Dit schrijft demissionair minister Ab Klink van Volksgezond-

gingshuizen wordt betaald uit de AWBZ. Ook daar mogen

heid (CDA) aan de Tweede Kamer. Het SP ¬Kamerlid Henk

extra diensten dus apart bij de patiënt in rekening worden

van Gerven had Klink vragen gesteld naar aanleiding van

gebracht. Klink laat in het midden of ziekenhuizen winst mo-

een artikel in de Consumentengids. De Consumentenbond

gen maken op de extra dienstverlening. ‘Of ziekenhuizen

signaleert in het artikel dat ziekenhuizen ieder voor zich

op deze diensten winst maken en hoeveel geld hier lande-

bepalen welke diensten zij in rekening brengen bij patiën-

lijk mee omgaat, is mij niet bekend.’ Patiënten moeten vol-

ten. Volgens de bond zijn alle diensten bij het Alysis Zieken-

gens Klink wel weten waar ze aan toe zijn.

huis in Arnhem gratis. Het Martini Ziekenhuis in Groningen

‘Bij

brengt volgens de bond bij twee weken verblijf 96,60 euro

van

in rekening voor televisie, internet en telefoonaansluiting.

diensten moet de

Klink vindt dat ziekenhuizen zelf mogen bepalen voor welke

basiszorg voorop

diensten zij een rekening naar de patiënt sturen. Zij mogen

staan en moet er

ook zelf de hoogte van de tarieven bepalen. Hij veronder-

transparantie

stelt dat de tarieven afhangen van de contracten van het

over de aangebo-

ziekenhuis met telefoon- en televisieaanbieder.

den diensten. Cli-

De minister wijst erop dat niet alleen ziekenhuizen geld mo-

ënten moeten van

gen vragen voor de extra diensten. ‘Ik ben van mening dat,

tevoren weten wat

net als bij de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, er

de kosten zullen

voor instellingen vrijheid moet zijn aanvullende diensten en

zijn.’

Tegelijk

producten te bieden’, schrijft Klink de Kamer.

moet

duidelijk

Verblijf in gehandicapteninstellingen, verpleeg- en verzor-

zijn wat de ‘ba-

het

aanbieden

aanvullende

siszorg’ is die de Legionellacontrole in de zorg

ziektekostenver-

De komende drie maanden controleren de drinkwaterbe-

zekering

drijven bij een groot aantal verpleeg- en verzorgingshuizen

AWBZ dekt. Van

of zij zich houden aan de regels om legionella te voorko-

oudsher

men. In 2009 bleek dat bijna de helft van deze instellin-

zorg om tweedeling. De

gen daarin tekortschiet. Bedrijven die een sterk verhoogd

kwestie kan verder opspe-

risico opleveren, worden meteen overgedragen aan de

len als zorginstellingen meer

VROM-Inspectie. De VROM-Inspectie kan handhaving van

moeten gaan concurreren.

of

de

speelt

de

de regels afdwingen door een dwangsom op te leggen. Als een instelling geen risicoanalyse én geen beheersplan heeft

de Gezondheidszorg (IGZ) heeft dat bekendgemaakt. Vol-

gemaakt en ook niet de verplichte monsters neemt, zegt de

gens de inspectie worden er te veel fouten gemaakt door

VROM-Inspectie meteen een proces-verbaal aan. De ruim

de artsen die bij een patiënten zijn betrokken. Die fouten

6600 verpleeg- en verzorgingshuizen horen tot de instel-

kunnen zelfs leiden tot de dood van een patiënt. Het komt

lingen waar drinkwater wordt geleverd aan kwetsbare groe-

vaak voor dat de ene arts niet weet wat de andere heeft

pen. Legionellabesmetting kan ernstige gevolgen hebben.

voorgeschreven, bijvoorbeeld omdat de dossiers verouderd

Jaarlijks worden ongeveer 800 mensen ziek door legionel-

zijn of omdat de informatie niet goed wordt overgedragen.

labacteriën, ongeveer 10 procent daarvan overlijdt.

Het centrale elektronische systeem moet daaraan een eind maken. Volgens de inspectie zijn vrijwel alle apotheken en

Arts moet elektronisch voorschrijven

driekwart van de huisartsenpraktijken bezig om zich bij het

Artsen moeten per 1 januari 2012 hun recepten elektronisch

systeem aan te sluiten. De rest heeft nog iets meer dan een

voorschrijven via een landelijk systeem. De Inspectie voor

jaar de tijd om dat te doen.

6 | november 2010 | ZorgFacilitair

Foto: SXC

zijn

Nieuws

Te weinig aandacht voor reiniging endoscopen

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) roept ziekenhuizen op om blijvend aandacht te besteden aan het goed reinigen en desinfecteren van endoscopen. Uit onderzoek blijkt dat 20 van de 22 ziekenhuizen nog altijd niet voldoen aan de geldende protocollen en richtlijnen voor het reinigen

Tijdens het onderzoek heeft de inspectie direct handhaven-

en desinfecteren van endoscopen.

de maatregelen opgelegd aan de ziekenhuizen, waarop zij de tekortkomingen hebben opgelost. Endoscopen zijn

Dit bleek in 20 van de 22 ziekenhuizen nog onvoldoende

medische instrumenten waarmee lichaamsholtes worden on-

het geval. Zo bleek in de helft van de ziekenhuizen het be-

derzocht. Het onvoldoende reinigen en desinfecteren van

leid rond dit proces onvoldoende tot matig en voldeden de

endoscopen levert een potentieel gezondheidsrisico op voor

gebruikte materialen en middelen niet aan de meest recente

de patiënt. Zo kan een patiënt besmet raken met een bacte-

veiligheidsnormen. De reiniging en desinfectie van TEE-

rie of virus, afkomstig van een eerdere patiënt. Ook kunnen

transducers (een instrument voor het maken van een hartfilm-

foute diagnoses worden gesteld doordat lichaamsmateriaal

pje via de slokdarm) en scopen op de afdeling KNO was in

van een andere patiënt wordt verzameld voor onderzoek.

vrijwel alle ziekenhuizen onvoldoende.

De 22 ziekenhuizen die tussen september 2008 en juli 2009

Al tijdens het onderzoek zijn aan de 20 ziekenhuizen

zijn onderzocht waren geselecteerd op basis van resultaten

handhavende maatregelen opgelegd. Zo moesten al deze

van onderzoek in 2008 naar de reiniging en desinfectie

ziekenhuizen een plan van aanpak voor verbetering indie-

van endoscopen in ziekenhuizen. Ook toen bleek dit proces

nen. Deze zijn door de inspectie getoetst. Bij de 12 slechtst

in deze ziekenhuizen niet volgens de daarvoor geldende

scorende ziekenhuizen is daarnaast een herinspectie uitge-

eisen te verlopen. Het recente onderzoek was bedoeld om

voerd om te kijken of de verbetermaatregelen daadwerkelijk

te controleren of deze ziekenhuizen de aanbevelingen van

waren doorgevoerd. Dit was het geval binnen de daarvoor

de inspectie inmiddels hadden geïmplementeerd.

gestelde termijn.

Foto: Maasstad Ziekenhuis

Iftar-maaltijden in ziekenhuis

Tientallen patiënten, familieleden en medewerkers hebben onlangs gesmuld van twee iftar maaltijden op beide locaties van het Maasstad Ziekenhuis. Met de iftar doorbreken moslims na zonsondergang het vasten tijdens de maand ramadan. Het ziekenhuis schotelde een buffet voor met gerechten uit de Wereldkeuken van het ziekenhuis. Ook waren er diverse zoete lekkernijen en de traditionele harira-soep. Het Maasstad Ziekenhuis wil ook het verblijf van gelovigen zo aangenaam mogelijk maken. Daarom organiseerde het dit jaar voor het eerst twee iftar-maaltijden voor alle patiënten, hun familie en de medewerkers van het ziekenhuis. Ook volgend jaar staat een iftar-maaltijd op het programma. Het ziekenhuis zal de iftar dan in zijn nieuwe onderkomen naast NS-station Lombardijen uitserveren.


Nieuws

Vieze spelletjes in

schoonmaakbranche in Noord-Holland. Tot november volgend jaar wordt daar extra gelet op uitkeringsfraude, belastingontduiking, onderbetaling en illegale arbeid.

Foto: HLP

schoonmaakbranche

De Arbeidsinspectie gaat extra hard controleren in de

Dat heeft de inspectiedienst van het ministerie van Sociale Zaken onlangs bekendgemaakt. Er zijn bij de Arbeidsinspectie verschillende tips binnengekomen dat het nodige mis zou zijn in de schoonmaaksector in Noord-Holland. Ook wordt in de branche zelf geklaagd over oneerlijke concurrentie. Vorig jaar bleek bij gerichte controles dat bijna drie op tien bezochte schoonmaakbedrijven in Noord-Holland werknemers illegaal in dienst hadden. Dat is hoger dan het landelijke gemiddelde in de schoonmaak van ruim 20 procent en dat is al erger ten opzichte van de meeste andere sectoren. In de schoonmaakbranche is volgens de Arbeidsinspectie de concurrentie groot tussen bedrijven. 'Personeel vormt de belangrijkste kostenpost. Een deel van de bedrijven probeert die kosten te drukken door bijvoorbeeld belastingfraude en illegale arbeid', aldus de inspectiedienst. Inspecteurs controleren zowel bij schoonmaakbedrijven zelf als bij ondernemingen die de schoonmaakdiensten inhuren. Het gaat onder meer om bedrijven die bedrijfsgebouwen schoonmaken, maar bijvoorbeeld ook treinen en om de glazenwassersbranche. Het is de bedoeling dat een speciaal interventieteam een einde maakt aan de maffiapraktijken in In de glazenwassersbranche vinden volgens de Arbeidinspectie

de glazenwassersbranche, aldus de woordvoerder van de

maffiapraktijken plaats.

Arbeidsinspectie. Er zijn veel klachten over bedrijven die andere bedrijven en wijken van concurrerende glazenwassers op een onvriende-

Ziekenhuis krijgt geen staatssteun voor nieuwbouw

lijke manier overnemen. De Stichting Raad voor Arbeidsver-

Ziekenhuis Bernhoven heeft eerder dit jaar vergeefs bij de

houdingen Schoonmaak en Glazenwassersbranche (RAS)

provincie Noord-Brabant aangeklopt voor steun toen het

heeft geadviseerd om dit probleem het hoofd te bieden met

ziekenhuis nog geen lening kreeg voor de nieuwbouw in

een interventieteam. De inspectie verwacht over enkele we-

Uden. De provincie wees het verzoek om garantstelling

ken een tussenbalans te kunnen geven.

af. Manon Velde van de raad van bestuur heeft dat desgevraagd gezegd bij de viering van de ondertekening van de financieringsovereenkomst die het ziekenhuis uiteindelijk op

al verschillende ziekenhuizen om steun van de provincie

eigen kracht met de Rabobank en ING heeft afgesloten. De

nadat die borg stond voor het sociaal plan van het nood-

nieuwbouw van het ziekenhuis kost 130 miljoen euro en is

lijdende Orbis Medisch Centrum in Sittard. De rechter oor-

volledig gefinancierd. Ondanks de kritische opstelling van

deelde dat de waarborg geen staatssteun vormde.De bouw

de banken valt de rente - dankzij de recente daling - lager

van het ziekenhuis in Uden begint volgende week officieel

uit dan gedacht, aldus Velde. Een provinciewoordvoerder

en oplevering staat eind 2012 gepland. Begin 2013 verhui-

zegt dat het ziekenhuis een beroep wilde doen op de kre-

zen de patiënten van de huidige locaties in Oss en Veghel

dietcrisismaatregelen van de provincie. In Limburg vroegen

naar Uden


Achtergrond Trappen moeten beter zichtbaar zijn in gebouwen. Onlangs was de vierde Nationale Traploopweek. Een initiatief van het Diabetes Fonds en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB). ‘Meer bewegen kan positieve gevolgen hebben voor de gezondheid van werkend Nederland’, aldus René Sielhorst, directeur van High Five Health Promotion & Intenz.

Trap moet ‘aanwezig’ zijn Foto: HLP

Volgens Sielhorst is traplopen een van de beweegvormen die gemakkelijk is in te passen in werkende leven. ‘Dertig minuten per dag of tienduizend stappen. Dat is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). Om te voldoen aan die deze norm, faciliteren we niet alleen fitnessactiviteiten in het pand van onze opdrachtgevers, maar nodigen we de werknemers van de bedrijven ook uit om naar een fitnesscentrum toe te gaan. Al realiseren we ons ook meteen dat het voor veel mensen toch nog een hele stap is. Die moeilijk is in te passen in hun toch al drukke leven.’ Vandaar ook dat Sielhorst een initiatief als de Nationale Traploopweek toejuicht. ‘Het is niet vanzelfsprekend dat mensen op hun werk de trap nemen’, erkent hij. ‘Het is een onderbelicht fenomeen: bewegen door trap te lopen. In veel bedrijfspanden is de lift prominent aanwezig en moet je soms bijna zoeken naar de trap. De trap nemen is een bewust proces, waarin je mensen als het ware moet trainen. We leven toch in een gemaksmaatschappij. Dan is de lift nemen een logisch stap. De trap is eigenlijk alleen voor noodgevallen.’

tussen waar High Five Health Promotion & Intenz mee bezig zijn – namelijk gezondheidsbevordering – en waar de

Aantrekkelijker

bouwbedrijven c.q. de architecten hun aandacht op richten.

Sielhorst is van mening dat je ‘meer bewegen op de werk-

‘Dat zijn twee totaal verschillende dingen. Bij de meeste

vloer’ op twee manieren kunt inkleden. ‘Ten eerste zou je

bedrijven waar we te gast zijn, vallen we onder het facili-

in bestaande situaties de trap beter vindbaar moeten ma-

tair management. Het faciliteren aan de doelgroep is uiter-

ken. En ook het gebruik ervan aantrekkelijker. Je moet als

aard het belangrijkste. Dus zorgen dat alles goed werkt en

traploper niet het gevoel hebben dat je in een bedompte,

functioneert. Maar op het moment dat je inhoudelijk over

niet afgewerkte ruimte komt, die alleen maar gebruikt wordt

programma’s gaat praten, - zoals preventie en gezondheid

voor nood. Dat zie je namelijk ook nog wel eens bij som-

– is daar een facilitair manager of facilitaire afdeling veel

mige gebouwen. Dus het is zaak dat de trappenhal er fris

minder in thuis. Dan zouden we meer onder hr-management

en schoon uitziet. Bovendien zou je als gebouwbeheerder

of arbo-management moeten vallen.’

ook nog wel wat creatiever kunnen zijn met en op de trap.’

Wat Sielhorst vaak merkt bij nieuwbouw, is dat er relatief

De NISB geeft daarvoor een paar leuke tips. Sielhorst: ‘Zet

weinig aandacht is voor gezondheidsaspecten. ‘In het voor-

er bijvoorbeeld eens een keer fruit neer of zorg dat er be-

traject is er volop contact geweest tussen architect en facili-

paalde informatie te halen is of andere leuke gadgets, waar-

tair manager over het inrichten van de kantoorruimten, maar

door het ‘spannend’ wordt om de trap te nemen. Maar zorg

niet of nauwelijks over gezondheid. Wat wij propageren is

ook dat de mensen weten waar die zich bevindt. Dat kun je

dat de trap wat meer ‘aanwezig’ is in het gebouw, zodat

versterken door voetstappen op de grond, richting de trap.

het wat minder vanzelfsprekend is dat men de lift neemt.

Of via een grafische weergave op de toegangsdeur. Dit zijn

We beseffen echter wel dat daarvoor een hele cultuurom-

in bestaande situaties hele interessante opties.’

slag nodig is. Ook in processen die te maken hebben met het realiseren van een gebouw, waarop we geen invloed

Gezondheidsbevordering

hebben.’ 

Maar er is ook nog de ‘leuke discrepantie’ (aldus Sielhorst)

Willem-Jan Schampers


Achtergrond Het uitbesteden van activiteiten aan gespecialiseerde ondernemingen wordt voor bedrijven een stuk minder interessant. In dat soort gevallen behouden werknemers die met hun bedrijfsonderdeel mee overgaan, namelijk hun oude arbeidsvoorwaarden. Het Europees Hof heeft met een uitspraak over een overeenkomst tussen Heineken en Albron een precedent geschapen, waarvan de facilitaire dienstverleners de gevolgen nog niet kunnen of durven overzien.

Facilitaire dienstverleners houden zich vooralsnog op de vlakte

Foto's: HLP

Europese uitspraak over uitbesteding dreunt nog na genoten ging Roest de strijd aan, met de Wet Overgang Onderneming als ruggensteun. Daarin staat immers vermeld dat wanneer werknemers bij hetzelfde bedrijf hetzelfde werk blijven doen, ook hun arbeidsvoorwaarden gelijk moeten blijven. Het geduld en de vastberadenheid werden anderhalve week geleden beloond met de uitspraak. Die moet dan weliswaar nog worden overgenomen door het Amsterdamse gerechtshof, maar dat lijkt slechts een formaliteit. ‘Nee, ik ben gedurende die jaren nooit moedeloos geworden’, zo stelt Roest, die al die tijd gewoon bij Albron bleef werken. ‘De belangen waren in deze zaak voor beide partijen zó groot, dat we wisten dat het Europees Hof het eindstation zou worden. En dat kon jaren gaan duren.’

Felicitaties Roest heeft het gevoel dat de strijd gewonnen is. Dat gevoel werd alleen nog maar versterkt door de talloze felicitaties, die hij de voorbije week ontving. ‘Die kwamen uit heel het land, zelfs uit België. Ook de directeur van Albron en de algemeen directeur van Heineken hebben me met de uitspraak gefeliciteerd.’ En dat zijn toch de partijen, die flink in de portemonnee zullen moeten. Roest en zijn collega’s kunnen immers met terugwerkende kracht hun te weinig ontvangen salaris bij de cateraar claimen. En dat zal ook niet zonder gevolgen blijven voor de overeenkomst met Heineken. ‘Er zijn in deze zaak eigenlijk alleen maar verliezers’, stelt Roest vast. ‘Ook wij. Maar ik ben toch blij dat werknemers in het algemeen nu beter beschermd worden. Er is eindelijk duidelijkheid.’ Hij twijfelt er geen moment aan dat de uitspraak van het Europees Hof straks over wordt genomen Cateringmedewerker John Roest (46) uit Leiden was degene

door het Amsterdamse gerechtshof. ‘De zaak staat voor 9

die het juridische balletje aan het rollen bracht. Hij ging

december op de rol. Wij gaan daar vol vertrouwen naartoe.

samen met tientallen collega’s in 2004 over van Heineken

Ik hoop dat er in de toekomst nu weer op kwaliteit geconcur-

naar Albron. Daar moesten zij flink inleveren aan salaris en

reerd gaat worden, en niet meer op arbeidsvoorwaarden.’

andere arbeidsvoorwaarden. Met de steun van FNV Bond-

De uitspraak van het Europees Hof is met belangstelling ge-


Achtergrond volgd door Ronald Beltzer, hoofddocent arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. ‘De kans is 99,9 procent dat het Amsterdamse gerechtshof deze uitspraak overneemt’, klinkt hij stellig. ‘Er is geen ruimte om iets anders te beslissen. Deze uitspraak is keihard, daar zullen we dus iets mee moeten gaan doen.’ Beltzer meent dat de uitspraak gevolgen heeft voor onze wetgeving. ‘Die gaat daar tegenin. Je bent hier alleen maar werkgever wanneer je een arbeidscontract met iemand hebt. Je kunt geen twee heren dienen. Kijk maar naar de uitzendconstructie. Dan ben je in dienst van het uitzendbureau, niét van het bedrijf waar je aan het werk bent. Nu is gesteld dat de mensen hun werk volgen. Dat is al snel permanent en dan houden de werknemers dus hun arbeidsvoorwaarden’ Volgens Beltzer zijn de directe gevolgen van de uitspraak niet te overzien. ‘Dit raakt duizenden mensen die in hetzelfde schuitje zitten. Die kunnen tot een jaar of vijf terug hun te weinig ontvangen loon

 Werknemers zullen in het algemeen nu beter beschermd worden.

claimen. Ik neem aan dat de vakbonden wel blij zullen zijn met deze bescherming van de werknemers.’

dat alle officiële payroll-bedrijven zich daar ook keurig aan

Beltzer vindt dat het Hof streng heeft geoordeeld. ‘Daar zit

houden.’

niet zoveel muziek meer in. Je zou je hooguit nog kunnen afvragen wanneer er sprake is van permanente detache-

‘Remmend effect’

ring. Ik denk dat dit ook voor de payroll-sector gevolgen

Bij de grote facilitaire dienstverleners in het land vond men

gaat hebben. Daar werkt men immers op soortgelijke wijze.

de tijd nog niet rijp om al op de uitspraak en de mogelijke

Ik verwacht dat veel verkrijgers, zoals facilitaire dienstverle-

gevolgen te reageren. In navolging van Heineken en Albron

ners, zich nu achter de oren zullen gaan krabben. Wanneer

wacht men de definitieve uitspraak van het Amsterdamse

die een uitbestedingsdeal aangaan worden ze meteen ge-

gerechtshof af. FMN was wél al zover dat een reactie kon

confronteerd met extra personeel, dat ook nog eens

worden gegeven. Voorzitter Wim Ledder van de jubilerende vereniging durft zich nog

zijn bestaande arbeidsvoorwaarden houdt. Er

niet aan te sluiten bij de conclusie dat

is bij grote partners nogal eens sprake van clausules in de overeenkomst. Daarbij

draait

de

vervreemder

op

voor de extra kosten, wanneer er lijken in de kast worden aangetroffen. Het zou me niets verbazen als dat ook bij Heineken en Albron het geval is.’

‘Dit raakt duizenden mensen die in hetzelfde schuitje zitten.’

outsourcing. ‘De uitspraak zal wellicht wel een tijdelijk remmend effect kunnen hebben’, zo voorziet hij. ‘Er zijn diverse motieven om tot uitbesteding over te gaan, zoals kwaliteitsverbetering, toekomstperspectief en kostenbe-

Beltzer verwees al naar payroll-sector, waar

sparing. Door outsourcing krijgt een orga-

veelvuldig het werkgeverschap voor onder meer administratieve activiteiten wordt overgeno-

de uitspraak een bom legt onder de

nisatie meer flexibiliteit voor wat betreft de inzet

men. Directeur/eigenaar Jonathan Opdam van Direct Pay-

van medewerkers. Het aantal medewerkers waarvoor

rolling uit Arnhem verwacht niet dat de Europese uitspraak

men direct verantwoordelijk is neemt af. Ik onderken dat kos-

voor zijn sector grote gevolgen heeft. ‘Je hebt in dit soort

tenbesparing vaak een belangrijke drijfveer zal zijn en dat

constructies immers ook te maken met opvolgend werkne-

de salarissen van de medewerkers een factor van betekenis

merschap. Wanneer iemand dezelfde functie blijft uitoefe-

zijn. Hoewel hier geen één-op-één vergelijking kan worden

nen in dezelfde omgeving, ben je als werkgever verplicht

gemaakt, wordt in andere facilitaire sectoren gekeken naar

om alle arbeidsvoorwaarden mee te nemen. Wanneer een

de (keten van) goed opdrachtgeverschap. FMN participeert

opdrachtgever iemand op payroll zet, doen wij grondig on-

daarin omdat op basis van marktontwikkelingen daar de ke-

derzoek naar de situatie van die individuele medewerker.

ten van goed opdrachtgeverschap in het gedrang leek te ko-

Die kan en mag er nooit op achteruit gaan.’ Opdam bena-

men. Het is zaak dat goed opdrachtgeverschap in de keten

drukt dat de wettelijke bescherming voor de werknemer er

van alle gevallen van uitbesteding uitgangspunt is.’ 

binnen de payroll-sector dus al is. ‘En ga er maar van uit

Ton de Kor t


Achtergrond

Rampenbestrijders pleiten voor betere training en opleiding

Kloof tussen papier en praktijk Het stadhuis aan de Grote Markt en het stadskantoor en UWV-kantoor aan de Claudius Prinsenlaan in Breda werden onlangs in allerijl ontruimd. De gemeente kreeg omstreeks één uur een bommelding. Binnen tien minuten stond al het personeel buiten. Het ontruimingsplan in Breda werkte dus prima. Terwijl uit onderzoek van Berenschot, Nicis Institute, TU Delft en de gemeente Amsterdam is gebleken

Foto: SXC

dat crisisbeheersingsplannen in de praktijk nauwelijks worden gebruikt.

Peter van Zanten, adviseur van Berenschot, legt uit waarom

liteit dat niet toelaat. Veel plannen worden pas na een crisis

er onderzoek is gedaan naar het gebruik van crisisbeheer-

ingezien…’

singsplannen. ‘Zelf heb ik de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam onderzocht en ben betrokken ge-

Ervaring

weest bij het onderzoek naar de brand in het cellencomplex

Binnen de gemeente Haarlem is Wout Sterken veiligheids-

op Schiphol. Uit al die ervaringen kwam naar voren dat

manager crisisbeheersing. In die functie heeft hij de afge-

vooraf opgestelde crisisplannen in geval van incidenten zel-

lopen jaren te maken gehad met enkele calamiteiten, waar-

den volledig worden uitgevoerd. Bovendien bieden ze niet

onder de crash van het vliegtuig van Turkish Airlines. Zijn

altijd voldoende aangrijpingspunten om een crisis te beheer-

ervaring is dat de plannen die er nu zijn, in de praktijk

sen.’ Papieren plannen staan vaak ver af van de praktijk,

niet worden gebruikt. ‘Het woord rampenplan of crisisplan

zo luidt één van de conclusies van het onderzoek. ‘Sterker

is daarbij geen enkele keer gevallen en wordt ook zeker

nog: talloze incidentenevaluaties wijzen uit dat plannen op

niet uit de kast gepakt. De plannen die er nu zijn, zijn veel

cruciale momenten helemaal niet worden gebruikt’, aldus

te uitvoerig en bureaucratisch. Te veel gericht op volledig-

Van Zanten. ‘Dat leidt ertoe dat tijdens de daadwerkelijke

heid en de verantwoordingsplicht. En dus te weinig op de

– operationele – voorbereiding met deze plannen weinig

praktijk.’ Volgens Sterken stelt de wet een aantal eisen aan

tot niets wordt gedaan. Zeker niet in crisissituaties. Het lage

de professionele hulpverleners en schrijft voor dat er een

praktijkgehalte is enerzijds te verklaren doordat de opstel-

plan wordt opgesteld. ‘Als je kijkt naar de gemeentelijke

lers van de plannen zelf vaak weinig ervaring hebben met

verantwoordelijkheden – denk aan het ontvangen en verzor-

het feitelijk bestrijden en beheersen van een crisis. Ander-

gen van slachtoffers, crisiscommunicatie of het plan voor het

zijds bestaat er bij rampenbestrijders geen sense of urgency

registreren van slachtoffers en schade – dat kan allemaal

met betrekking tot planvorming. Zij weten dat ze in veel

op één A4-tje. Alleen vanuit Den Haag en later ook vanuit

gevallen de plannen niet zullen raadplegen, omdat de rea-

de provincie werden er steeds meer eisen gesteld. Op die


Achtergrond manier is de werkelijkheid, zoals die wordt weergegeven in

uitvoeren – krijgen het vertrouwen, omdat ze professionals

de plannen, altijd anders dan de werkelijkheid die optreedt

zijn’, verklaart van Zanten. ‘Plannen zijn er en ze blijven

bij een ramp of calamiteit.’

nodig, omdat ze een legitimerende functie in de politiek-bestuurlijke arena hebben. Ook deze tweede benadering kent

Opleiden

een risico: professionals en professionele gemeenschappen

In de zogeheten ‘warme situaties’ worden de plannen niet

kunnen ook disfunctioneren.’

gebruikt, erkent Sterken. ‘Maar dat wordt wel van die plannen verwacht. Niet alleen door de burger of de raadsleden,

Betrokkenheid

vooral ook door de onderzoekers, zoals de Onderzoeks-

In de derde benadering is er om die reden toch weer een

raad voor de Veiligheid of de Inspectie Openbare Orde en

functie voor de spelers in de planarena, aldus Van Zanten.

Veiligheid. Die beoordelen ons daarop. Als je alles tot in

‘Niet in de klassieke betekenis – zoals in de eerste benade-

detail hebt beschreven en er gebeurt altijd iets anders, dan

ring – maar als countervailing power voor de professionele

kun je dus nooit aan die plannen voldoen.’

arena. In de derde benadering staat niet het plan centraal,

Sterken benadrukt dat de focus niet moet liggen op de plan-

maar de betrokkenheid van derden (i.c. spelers van de plana-

vorming, maar op het opleiden, trainen en oefenen. ‘Toen

rena). De derde benadering kent ook weer risico’s. Het plan

wij aankwamen in het crisiscentrum, tijdens die poldercrash,

kan sterk worden gerelativeerd of er kan onvoldoende zicht

zagen we allemaal vertrouwde structuren en vertrouwde ge-

zijn op de functionaliteit – en zo zijn we weer bij de eerste

zichten. De manier waarop we aan het werk waren, hadden

benadering...' Volgens de onderzoekers is geen van de be-

we al heel vaak geoefend. Daar gaat het om. Dat heb ik ook

naderingen altijd superieur. In de werkelijkheid zal, afhanke-

gemerkt bij andere calamiteiten waarbij ik betrokken ben

lijk van de situatie, bewust voor één van deze benaderingen

geweest. Het gaat ook niet altijd om de ‘grote klappers’, we

of voor een mix daarvan moeten worden gekozen. Feitelijk

hebben in Haarlem ook wel eens een gaslek of een brand in

is er een vierde benadering, oppert Van Zanten. ‘Het betreft

een seniorenflat gehad. Dat zijn allemaal situaties waarbij

een optie die in algemene zin als klassiek wordt beschouwd

je in een bepaalde structuur gaat werken. De praktijk oefe-

en waarvan men tot op zekere hoogte kan stellen dat deze

nen is dan veel effectiever dan een plan op papier.’

‘achterhaald’ is. Het is de vorm van planning, waarbij een ‘knopendoorhakker’ gewenst is. Dit is een daadkrachtige fi-

Weinig

guur die het opperbevel voert, een helder plan trekt en dit

Er is dus een groot verschil tussen degenen die de plannen

laat uitvoeren. Dit is een vorm van top-down-denken die het

maken en degenen die er mee moeten werken. Overigens

planvormingsproces, maar ook de uitvoering betreft. Rede-

een bekend verschijnsel voor de onderzoekers, zo blijkt uit

nerend vanuit dit perspectief wordt de kloof tussen plan- en

de woorden van Van Zanten. ‘Omdat er zich – gelukkig – re-

praktijkarena als vanzelf gedicht, want in een wereld waarin

latief weinig crisissituaties voordoen, bestaat er in de wereld

de baas excelleert en professionals precies doen wat de baas

van de openbare orde en veiligheid en crisismanagement,

zegt, bestaat geen kloof meer.’

anders dan in veel andere sectoren, weinig gelegenheid om écht te leren van de praktijk. Vandaar dat wij met onze pu-

Breda

blicatie een handreiking bieden aan plannenmakers. Een

De gemeente Breda ontving onlangs een bericht dat tussen

aantal instrumenten om operationele plannen te verbeteren

13.00 en 13.30 uur een bom zou afgaan in het stadhuis.

en de kloof tussen plan en praktijk te overbruggen.’ In de

Omdat het onduidelijk was of het dreigement het Stadhuis of

visie van de onderzoekers kan er onderscheid worden ge-

het Stadskantoor betrof, werd na overleg met de politie be-

maakt tussen drie benaderingen. Van Zanten: ‘De eerste be-

sloten beide gebouwen te ontruimen. Ook het kantoor van

nadering is min of meer klassiek. Er is een plan en dat moet

het UWV dat in een aangebouwde vleugel van het stads-

worden uitgevoerd. Om de kloof tussen plan en uitvoering te

kantoor is gehuisvest, werd ontruimd. Rob Hilders, plaats-

dichten, worden de uitvoerders – door ons als professionals

vervangend hoofd van de afdeling interne dienstverlening:

aangeduid – betrokken bij het opstellen van de plannen.

‘Gezien de korte tijd tussen het tijdstip van de bommelding

De eerste benadering kent een belangrijk risico, namelijk

en de aangekondigde ontploffing, werd besloten om niet

dat plannen een doel op zich worden, evolueren tot dikke

eerst het gebouw te doorzoeken, maar direct tot ontruiming

boekwerken en tegelijkertijd nauwelijks informatie bevatten

over te gaan. Deze evacuatie van de gebouwen verliep rus-

waar de op tacit knowlegde opererende professional in de

tig en gedisciplineerd. Het ontruimingsplan, onderdeel van

praktijk wat aan heeft.’

het bhv-plan, heeft dus prima gefunctioneerd. Er is dus geen

In de tweede benadering wordt de kloof geaccepteerd. ‘Pro-

crisisverhaal aan te pas gekomen. Gelukkig maar…’ 

fessionals – van wie verondersteld wordt dat ze het plan



Achtergrond De vele marktontwikkelingen in het werkveld zorgen voor de komst van nieuwe kantoorartikelen Daarbij wordt online bestellen enorm belangrijk. Veel facilitair managers maken gebruik van

Geen rem op het

bestelsites om zo te besparen op hoge integrale kosten. Op internet zijn steeds meer producten verkrijgbaar en bestelsites spelen steeds beter in op de huidige marktontwikkelingen.

De periode van economische teruggang heeft ervoor gezorgd dat er op veel vlakken moet worden bezuinigd. Op internet kun je tegenwoordig gemakkelijk prijzen vergelijken en dat maakt de markt een stuk transparanter. Voor Ronald Rietveld, eigenaar van EM Kantoorsystemen is het duidelijk zichtbaar dat facilitair managers proberen de kosten te drukken en volgens hem is internet daarbij een goed hulpmiddel. ‘De snelheid van het leveren speelt bij internet bestellen een belangrijke rol. Hoe sneller iets wordt geleverd, hoe minder er in voorraad hoeft te worden opgeslagen. Dat is ruimtebesparend en dus kostenbesparend. Daar staat echter tegenover dat wanneer je vaker bestelt, je ook meer facturen hebt en dus meer kosten kwijt bent aan administratie. Gelukkig is het voortaan mogelijk om te werken met een maandfactuur, zo krijg je alle bestellingen van een maand op hetzelfde factuur toegestuurd’, aldus Rietveld. Barbara van Straten, directeur Gunther Edam ziet echter niet altijd het voordeel in van kopen via internet. ‘Het is

• Traditionele archieven verdwijnen.

misschien ruimtebesparend, maar je betaalt vaak wel de hoofdprijs voor de artikelen die je bestelt. Daarbij komt dat

daarmee drukken ze hun integrale kosten.'

als je naar een goede kantoorartikelhandelaar gaat je vaak

Van Straten maakt wel een onderscheid tussen grote en klei-

uit een breder assortiment kunt bestellen dan via internet.'

ne bedrijven. Zo zou uitbesteden voor kleine bedrijven niet

Van Straten vindt dat met name uitbesteding ervoor kan zor-

aantrekkelijk zijn. ‘Grote bedrijven hebben veel artikelen

gen dat integrale kosten als inkoop en administratie worden

nodig, zij zijn degene die contracten sluiten met de marktlei-

beperkt. ‘Grote bedrijven besteden niet alleen uit vanwege

ders in de kantoorartikelensector. Daarmee wordt het werk

het gemak, maar het kan ze veel geld besparen. Grote

ze uit handen genomen, hoeven ze zelf geen voorraad meer

bedrijven hebben te maken met veel administratieve romp-

aan te leggen en krijgen ze geleverd op het moment dat

slomp. Door uit te besteden koopt een bedrijf zijn artikelen

ze dat zelf willen. Voor kleinere bedrijven werkt dat niet en

niet meer rechtstreeks van de producent, maar via een tus-

is het goedkoper om alles in eigen beheer te houden. Zij

senliggend bedrijf. Die regelen vervolgens alles voor ze en

gaan zelf bij de producent de artikelen inkopen’, aldus Van Straten. Volgens Rietveld is er nog een andere manier om de administratiekosten te drukken, hij noemt one stop shopping. ‘Dat houdt in dat je al je artikelen bij dezelfde website bestelt. Er hoeft maar een keer een orderbon gemaakt te worden, die maar een keer hoeft te worden verwerkt door de besteller, financiële administratie en geautoriseerde betaler. Je bespaart zo enorm op je integrale kosten. Daarnaast bespaar je ook op de afdeling inkoop, waar ze een stuk minder inkoopactiviteiten krijgen. Ook de logistieke mede-

 Post-its worden niet

werkers hoeven maar een keer de deur te openen en de

meer verkocht.

geleverde artikelen aan te nemen. Verder is het stukken mi-


Achtergrond dan krijgt de supervisor de mededeling dat er meer is uit-

t snelle bestellen

gegeven en moet die toestemming geven voor het meerbe-

Foto: HLP

drag’, aldus Noyens. Daarnaast speelt een andere trend, namelijk het nieuwe werken. Nieuwe technologische innovaties maken het mogelijk om werken op een andere manier te organiseren. Ger van Riek, directeur van Vink Lisse: 'In de toekomst zullen er veel gedigitaliseerde flexplekken komen. Sobere, gemakkelijk verplaatsbare en verstelbare werkplekken die aan te passen zijn aan de wil van iedere mogelijke gebruiker. Op lange termijn zal de kantooromgeving steeds kaler worden. De kasten, de archieven, de stellingen, de prikborden, alles gaat weg. De aanschaf van traditionele kantoorartikelen en inrichtingen zal erg afnemen.'

Duurzaamheid Een laatste zichtbare marktontwikkeling is duurzaamheid. Veel artikelen zijn tegenwoordig recyclebaar of cradle to cradle. Rietveld vertelt: ‘Voor veel facilitair managers is een duurzame naamsbestempeling een aankoopargument met betrekking tot het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Veel fabrikanten proberen daar een slaatje uit te slaan en spelen daar sterk op in.' Pascale Noyens ziet op productniveau de ontwikkeling ook voortzetten op gebied van duurzaamheid en kwaliteit. ‘Het is een van de trends die de komende tijd de kantoorartikelensector zal overheersen. Het is belangrijk om samen met klanten en leveranciers oplossingen te implementeren die impact hebben op de duurzaamheid van de totale toeleveringsketen. Door goede lieuvriendelijker als er maar een keer transport plaatsvindt.

samenwerking zien we een verschuiving in de interactie tus-

Vaak zijn de verwerkingskosten nog hoger dan het product

sen leverancier, groothandel en eindgebruiker. Partnerships

zelf. Als je efficiënter te werk gaat kun je een hoop bespa-

maken het mogelijk om met elkaar te innoveren.'

ren’, aldus Rietveld.

Volgens Barbara van Straten zijn er naast de bekende duurzaamheidmaatregelen ook onbekendere maatregelen die

Nieuwe werken

wel erg effectief kunnen zijn. Zo benoemt zij de methode

Het bestellen via internet is een vorm van digitalisering. Di-

om artikelen niet van pvc, maar van pp te maken. ‘Vroeger

gitalisering is een van de grootste marktontwikkelingen van

werd alles gemaakt van pvc, polyvinylchloride en tegen-

het moment. Ook de websitebeheerders merken dit aan de

woordig worden er ook artikelen gemaakt van pp, poly-

afname van bepaalde producten. Zo vertelt Ronald Rietveld:

propeen. Het is nog vrij onbekend, maar het houdt in dat

‘Een simpel artikel als post-it briefjes wordt niet meer ver-

artikelen worden geproduceerd op basis van een andere

kocht. Schriftelijke communicatie is geheel vervangen door

grondstof. Pp is goedkoper en beter voor het milieu, wat

middelen als interne e-mail. Dat zie je trouwens niet alleen

het een ontzettend voordelige grondstof maakt’, aldus Van

op kantoren. Aan scholen verkopen wij bijvoorbeeld nauwe-

Straten, die producten op basis van pp aanbiedt op haar

lijks meer krijtborden. Die worden allemaal vervangen door

website. Toch is milieuvriendelijk produceren volgens haar

digitale schoolborden’.

niet de manier om je te onderscheiden. ‘Het enige waar

Pascale Noyens, major account director Benelux bij Office

echt naar gekeken wordt is de prijs. Vooral als je let op de

Depot, werkt voortaan met digitale orders die iedere maand

marktleiders. Zij bieden veel milieuvriendelijke producten

worden opgewaardeerd. ‘Wij kunnen mensen bepaalde

aan, maar de meeste facilitair managers overwegen niet

autorisaties geven. Er wordt bijvoorbeeld een afspraak met

eens om die producten in te kopen, dat vinden ze veel te

iemand gemaakt dat diegene tot 200 euro aan kantoorarti-

duur’, aldus Van Straten. 

kelen mag bestellen per maand. Gaat diegene daar boven,

Eline Cox


Achtergrond Het driejarig project ‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’ probeert door het gebruik van biologische en/of streekproducten, in combinatie met aandacht voor de ambiance, de kwaliteit van de maaltijden in zorginstellingen nog verder te verbeteren. Inmiddels is het eerste jaar van het project verstreken. Een goed moment om een eerste tussenbalans op te maken.

‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’ is een initiatief van de Vereniging voor Keukenmanagement in de Gezondheidszorg, regio Eindhoven (VKGE), de Provincie Noord-Brabant en de Stuurgroep Landbouw Innovatie Brabant (LIB). Het geeft gehoor aan de vraag van cliënten naar meer streekgebonden, herkenbare producten met een authentieke smaakbeleving. Projectleider Phyllis den Brok: ‘Na jarenlange negatieve

Brabantse zorg vooruitstrevend met streekprod

publiciteit omtrent eten en drinken in de zorg is dit het antwoord van de VKGE en haar leden. De cliënt heeft recht op een mooie maaltijd.’ Den Brok heeft jarenlange ervaring als manager in de zorg op het gebied van eten en drinken, zowel wat betreft de

‘Cliënt heeft recht o

aansturing van de productiekeukens als het vormgeven van eten en drinken op afdelingsniveau en kleinschalig wonen.

geven. Om deze resultaten te bereiken, wordt in het project

Zij fungeert als adviseur van het project ‘Een Mooie Maaltijd

niet alleen aandacht geschonken aan het product zelf, maar

in Brabant’. ‘Ik bedenk hoe eten en drinken het best tot hun

ook aan aspecten als beleving, smaak, logistiek en marke-

recht kunnen komen, in een specifieke omgeving. Omdat

ting van deze producten.

ik er voorstander van ben om het ‘bedenken’ en ‘doen’ in

Het uiteindelijke doel van het project is om succesvolle ke-

dezelfde hand te houden, is een concrete implementatie van

tens tussen producent, distributeur en klant te realiseren en

belang.’

inkooppakketten neer te zetten. Al dan niet gecombineerd met lokale activiteiten. Den Brok: ‘Door het bundelen van

Veranderde klantvraag

de vraag van de deelnemende zorginstellingen is, na af-

Door de veranderende financiering van de zorg

loop van het project, een omzet van een miljoen

en een veranderde klantvraag, krijgen eet- en

euro per jaar met streekeigen en/of biologi-

drinkgelegenheden een andere vorm dan tot nu toe het geval was, aldus Den Brok. ‘Uit rentabiliteitsoogpunt houdt dit in dat in een aantal gevallen er gebiedsoverstijgend moeten worden samengewerkt met verschillende partijen. Daarnaast zorgt

sche producten realiseerbaar. Dit betekent

Patiënten herstellen sneller met streekgebakjes.

de individualisering en mondialisering van de maatschappij er voor dat er op lokaal niveau meer behoefte ontstaat aan direct contact, oprechte aandacht en onderlinge sociale en maatschap-

dat dan negentig zorglocaties in Brabant actief bezig zijn met ‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’.'

Máx Maaltijdservice à la Carte Het Maxima Medisch Centrum (MMC), met vestigingen in Veldhoven en Eindhoven,

heeft het afgelopen jaar vooral ingezet op de beleving van de maaltijd. Hoofd voedingsdienst Adrie

pelijke verantwoordelijkheid. Deze aspecten moeten zoveel

Jongenelen: ‘Met het voedingsconcept Máx Maaltijdservice

mogelijk worden geborgd in de concrete uitwerkingen op

à la Carte bepalen de pakweg 420 patiënten zelf wat en

het gebied van eten en drinken.’

hoeveel ze willen eten. Patiënten kiezen ter plekke uit de

Den Brok is van mening dat een zorginstelling in staat moet

diverse maaltijdonderdelen op een luxe warmbuffetwagen.

zijn om, door het eet- en drinkproces te plaatsen binnen zo-

Wel of geen jus, een schepje puree erbij, vandaag even

wel het eigen facilitaire proces als de omgevingsfaciliteiten,

geen gekookte groente, maar liever sla: het kan allemaal!

een en ander op een zo efficiënt mogelijke manier vorm te

En speciaal opgeleide voedingsassistenten dienen de maal-


Foto: MMC

Achtergrond kostentransparantie, klanten omgevingsgerichtheid van groot belang. ‘We participeren vanaf het eerste uur in de werkgroep ‘Mooie maaltijd’ en zetten ons al geruime tijd in voor duurzaamheid. Ook de komende jaren zal Lunet Culinair daar sterker in ontwikkelen. Bovendien wordt, daar waar mogelijk, gebruik gemaakt van biologische producten bij de zogeheten sous vide maaltijdbereiding.’ In het personeelsrestaurant worden producten aangeboden van Groene Koe, een reeks van biologische zuivelproducten, waarvan de productie van het veevoer tot en met het eindproduct volgens de biologische methode is gegarandeerd. Ook wat de salades betreft kan Van Oorschot steeds vaker biologisch inkopen. ‘Onze serie kazen zijn ambachtelijk uit de streek, afkomstig van De Ruurhoeve in Hoogeloon. En ook onze vlees- en vleeswaren hebben een ambachtelijk karakter en worden geleverd door een ambachtelijke slager

ducten

uit Heeze. ‘Streekgebonden’ is ons motto en past in het kader van duurzaamheid.’

op mooie maaltijd’

Volgens Van Oorschot zal er in de toekomst meer gebruik worden gemaakt van Brabantse producten. ‘We denken daarbij aan onze speciale thema-avonden met streekgerechten, de proeverijen van streekproducten en de uitgebreidere menu’s voor de feestdagen. Dit wordt mogelijk ge-

tijd op een aangename wijze op.’ Met name dat laatste

maakt door een goede samenwerking met de leveranciers.

noemt Jongenelen als een belangrijke, zo niet de belang-

Uiteindelijk blijft het presenteren van een verantwoorde (h)

rijkste schakel. ‘Hun functie is veranderd van postbode naar

eerlijke maaltijd aan onze cliënten, personeelsleden en ex-

gastvrouw. Eerst leverde de voedingsassistente een plateau

terne klanten ons hoofddoel. Per week zijn dat toch zo’n

af bij de patiënt, zei ‘eet smakelijk’ en dat was het. Nu is

achtduizend couverts.’

ze beheerder. Het product was eerst ook een product van de kok, nu is het háár product. De voedingsassistenten zijn

Streekgebakjes

nu ook de ogen en oren van de voedingsorganisatie. We

Patiënten die verpleegd worden in het St. Elisabeth Zieken-

leiden ze daartoe binnen het MMC speciaal op. We richten

huis Tilburg krijgen elke zondagochtend een heerlijk ge-

ons daarbij op ambiance, klantvriendelijkheid, gastvrijheid

bakje. In overleg met een bakkerij uit Biezenmortel is het

en gastgerichtheid.’

assortiment vernieuwd en worden voortaan alleen maar lek-

Biologische en streekeigen producten zijn ook speerpun-

kernijen uit de eigen regio bij de koffie geserveerd. Tevens

ten van het MMC. ‘We zijn onder meer bezig met nieuwe

worden alle verpleegafdelingen in het Tilburgse ziekenhuis

concepten voor de lunch en met Pinksteren serveren we een

volledig gerenoveerd. De inrichting van de nieuwe kamers

streekmenu met asperges. Afgestemd op de Kempen. En eer-

is geënt op de landschappen rondom Tilburg, zoals de Dru-

der hebben we onze cliënten al smaakvolle pompoensoep

nense duinen en de Oisterwijkse bossen en vennen.

en parelhoen voorgezet. Door een goede samenwerking

Will van der Heijden, teamleider voeding: ‘Bij de nieuwe,

met onze leverancier kunnen we een hoogwaardige maal-

regionale uitstraling passen voedingsproducten die uit de

tijd garanderen. Mede hierdoor is de derving van voedsel

directe omgeving van het ziekenhuis komen. De ‘huisbak-

teruggelopen van ruim dertig naar drie procent. Een aange-

ker’ heeft daarom drie populaire streekgebakjes geselec-

name beleving van de maaltijd én duurzaamheid gaan hier

teerd: het St. Elisabeth Ziekenhuis vindt dat goede, even-

dus goed samen.’

wichtige voeding een belangrijke bijdrage levert aan de kwalitatieve ervaring van de dag. Voeding moet niet alleen

Lunet Culinair

lekker zijn. Gezonde maaltijden leveren een positieve bij-

Lunetzorg in Duizel biedt zorg en ondersteuning aan men-

drage aan het genezingsproces van de patiënten. Ook ge-

sen met een beperking. In de visie van Kees van Oorschot,

bakjes passen in een calorierijk dieet, waarmee patiënten

productleider voedingsdienst, staat de kwaliteit van de

sneller herstellen.’ 

maaltijd bovenaan. Daarnaast zijn de voedselveiligheid,



Achtergrond Het project ‘Geen nood bij brand! Veiligheid in de zorg’ heeft de Innovatieprijs Brandveiligheid 2010 gewonnen. Het winnende project is opgezet door de brandweer van Hulpverlening Gelderland Midden, Siza Dorp Groep in Arnhem en de Taakgroep Handicap en Lokale Samenleving. Het project is gerealiseerd om veiligheidbewustwording in zorginstellingen te verbeteren.

Innovatieprijs Brandveiligheid voor ‘Geen nood bij brand'

Foto: Hulpverlening Gelderland Midden

Bijzondere bedrijfshulpverlening

 Ook de goede zaken worden vastgelegd, zoals een vrije doorgang.

Het project is niet vanuit regels, maar vanuit risicodenken

veiligheidsregels moest voldoen, terwijl het voor een groot

gerealiseerd, aldus de jury, die het daarnaast sterk vindt

deel gesloopt ging worden. Maar ook de rampen in En-

dat het laat zien dat je niet alleen op technisch vlak kan

schede en Volendam, waar aangescherpte regelgeving nu

innoveren, maar juist ook op de component ‘mens’. SBR,

van kracht is. En wat te denken van de gezondheidzorg? Ik

kennisplatform voor de bouw, schrijft de prijs jaarlijks uit

heb dertig jaar in die sector gewerkt, waarvan vijftien jaar

voor het meest vernieuwende idee van risicobenadering

als facilitair manager. Dus ik ken de pijnpunten. Bovendien

voor brandveiligheid in de bouwwereld. Het uitgangspunt

waren er ook in Arnhem problemen en dit was voor mij

is dat brandweer, zorginstelling en cliënt tijdens een vei-

genoeg aanleiding om aan allerlei lokale organisaties te

ligheidsexpeditie samen kijken of een gebouw brandveilig

vragen om van de minder zelfredzame mensen in kaart te

is. Projectleider Fedde Makkinga: ‘We geven inzicht in de

brengen wat hun beperkingen zijn richting de brandweer.

risico’s, in plaats van dat de brandweer in uniform binnen-

Zorginstellingen zijn in principe veilig en hebben allemaal

wandelt, technische tekorten constateert en dreigt met een

bedrijfshulpverleners in dienst. De 24-uurs economie en de

boete als de problemen niet worden opgelost.’

vele parttimers maken het echter moeilijk om continue bijgeschoolde bhv’ers op de werkvloer te hebben. De brand-

Wat is de aanleiding geweest om met dit project

weer controleert en wijst op ondeugdelijke situaties, die ter

te starten?

plaatse moeten worden aangepakt. Dat kost de instelling

‘De situatie van het Dorp in Arnhem, dat aan verscherpte

meestal – onverwachts – veel geld. In de nieuwe situatie zijn


Achtergrond er drie partijen die met elkaar een samenwerkingsverband

van zijn stoel: 'Dat kan toch helemaal niet. Als er brand

zijn aangegaan: de leidinggevenden van de zorginstelling,

uitbreekt, moet je weg!' Die jongen had echter geleerd, dat

de cliënt of bewoner/gebruiker en de brandweer.’

hij eerst zijn schoenen moest aantrekken, voordat hij naar buiten mocht. De instelling heeft de kinderen dus moeten

En daarbij heeft iedereen zijn of haar eigen in-

vertellen dat, als er een (brand)alarm gaat, ze alles uit hun

breng?

handen moeten laten vallen en naar de verzamelplaats moe-

‘Ja. Na een uitgebreid gesprek met onder meer de facilitair

ten komen. Dat zijn dingen die je niet in regelgeving of

manager, gaan de drie partijen door het pand en registre-

instructies kunt ‘pakken’. Die komen op deze manier, in een

ren ze samen veilige en onveilige situaties. Dat doen ze aan

gesprek, naar voren.'

de hand van een van tevoren opgestelde checklist. Brandweermensen moeten daarbij met andere ogen kijken naar

Je bent dus veel meer aan de preventieve kant

de zelfredzaamheid van de bewoners van de zorginstelling.

bezig?

Zij dienen zich bewust te worden van hoe het is om gehandi-

‘Het is een nieuwe manier van aanpak: dus niet controlerend

capt te zijn. Om een voorbeeld te noemen: als je blind bent,

en handhavend, maar meer voorbereidend en informerend.

heb je niets aan een bordje met uitgang erop. En brandwe-

Het is een ander idee van risicobenadering voor brandveilig-

rende deuren zijn uitstekend, maar ze gaan vaak erg zwaar

heid in de bouwwereld. Allereerst in de zorg, maar eigenlijk

open. Als je in een rolstoel zit, kan dat een probleem zijn.

ook in andere sectoren. Denk bijvoorbeeld aan het Geld-

Na de veiligheidsexpeditie worden de bevindingen bespro-

redome, hierin wordt niet alleen gevoetbald door Vitesse,

ken. Er wordt een verslag gemaakt, voorzien van foto’s, no-

maar vinden ook geregeld concerten plaats. ‘Geen nood bij

tities en waarderingen. In overleg met de leidinggevenden

brand’ is hier ook uitstekend toepasbaar. Evenals op scholen

in de instelling, kan de brandweer vervolgens met verbete-

of in kantoorgebouwen.’

ringen komen. Het project vraagt van het management dat er aandacht is voor brandveiligheid voor cliënten en gebrui-

Een gezondheidszorginstelling is zich zodoende

kers. Regels moeten tegen het licht worden gehouden, waar-

dus bewust van mogelijk gevaarlijke situaties in

bij de betrokkenen zich moeten afvragen of ze wel reëel en

haar gebouw?

haalbaar zijn voor de instelling. En eventuele oplossingen

‘Inderdaad. Daar maakt ze beleid op, zodat ze niet voor on-

moeten ook daadwerkelijk leiden tot een verbetering van de

verwachte en dure oplossingen komt te staan, als de brand-

(brand)veiligheid.’

weer komt controleren. En aan de andere kant weet de brandweer dat de instelling aandacht heeft voor veiligheid

Het gevolg is een bijzondere manier van bedrijfs-

en dat medewerkers op de hoogte zijn van maatregelen die

hulpverlening?

moeten worden genomen bij calamiteiten.’

‘De samenwerking tussen de brandweer en zorginstellingen komt tot uiting in de zogeheten e-learningmodule van NI-

Wat is de uiteindelijke doelstelling van het project?

VEO. Hierin ziet een instelling haar eigen gebouwen en si-

‘We hopen dat de instellingen, als we ze volgens de hiervoor

tuaties vertaald in een e-learningprogramma, met een paar,

beschreven methode pakweg drie keer hebben laten zien hoe

redelijk simpele, voorbeelden. Daarmee kan iemand zich

het kan, het van ons overnemen. Zodat ze het het volgend

elk moment van de dag de veiligheid van het gebouw eigen

jaar, op hun eigen manier, kunnen doen. Dus volgens een

maken en weet hij hoe hij moet handelen bij een calami-

van te voren bepaalde checklist de veiligheidsexpeditie lopen

teit. Aan de hand van een aantal praktische scenario’s, die

en naar aanleiding van de eigen, gerichte zorgvragen, een

geregeld voorkomen, moeten er bepaalde stappen worden

plan van aanpak maken.’

genomen. Het is als het ware een digitale cursus, waarin je leert om met verschillende situaties om te gaan.’

Is het de bedoeling dat er een soort keurmerk komt? ‘Daar streven we niet naar. Wat we veel belangrijker vin-

Het meeste leer je echter toch uit de gesprekken

den, is dat brandveiligheid wordt opgenomen in het beleid

met de mensen van de instellingen?

van een instelling. Zij moeten zelf hun verantwoordelijkheid

‘We hebben een veiligheidsexpeditie gedaan in een instel-

nemen. Deze manier van bedrijfshulpverlening is daartoe

ling met kinderen met autisme. Daar werd gevraagd: 'Stel

een prima aanzet. En we willen graag samenwerken met an-

dat er nu wat gebeurt, wat ga je dan doen?' 'Nou', zegt

dere brandweerkorpsen, zodat ons project en de werkwijze

die jongen, 'het eerste dat ik ga doen, is mijn schoenen

die daarin wordt gehanteerd, ook zijn weerklank krijgt in

aantrekken. Dus ik ga naar boven. Want ik mag niet zon-

andere regio’s.’ 

der schoenen naar buiten!' De brandweerman viel zowat



Sector Is er een link tussen duurzaamheid en ondernemerschap? Hoe verhouden deze begrippen zich tot sociale innovatie? Welke rol speelt het individu hierin? Hoe wordt dat vertaald naar organisaties? En op welke manier kunnen organisaties hier praktisch invulling aan geven? Dit artikel schetst helderheid.

De mens centraal: 'Ik wil zo werken!' De eerste stap richting beantwoording van deze vragen is

visie.’ Duurzaam ondernemen heeft te maken met innovatie

het vaststellen van definities met betrekking tot bovenstaan-

en balans. Innovatie, ofwel nieuwigheid, betreft het zoeken

de begrippen. Onderstaand worden de definities, zoals ge-

naar nieuwe methodes om bestaande processen uit te voe-

hanteerd in dit artikel, weergegeven.

ren. Balans zegt iets over de manier waarop dit gebeurt,

Om invulling te geven aan het begrip ‘duurzaamheid’ is

namelijk op een manier waarbij sprake is van balans tus-

van belang de verschillende dimensies van duurzaamheid

sen korte en lange termijn doelstellingen op uiteenlopende

te benoemen. Dit zijn achtereenvolgens:

gebieden.

- normen en waarden (waar sta ik voor?);

Het begrip innovatie was al helder, maar wat betekent so-

- maatschappelijke verantwoordelijkheid (wat doe ik op het

ciale innovatie? Een definitie van sociale innovatie is ‘ver-

gebied van people, planet en profit?);

nieuwing op het gebied van werken, die invloed heeft op

- maatschappelijke betrokkenheid (wat geef ik terug?).

alle aspecten van een organisatie, waaronder de strategie,

Duurzaam ondernemen c.q. duurzame ontwikkeling gaat uit

structuur, cultuur, werkwijze en sfeer’.

van aansluiting van hedendaagse behoeftes op behoeftes

Sociale innovatie kan toegepast worden op drie verschil-

van toekomstige generaties. Bij duurzame ontwikkeling is

lende niveaus, te weten:

sprake van een ideaal evenwicht tussen ecologische, eco-

- persoonlijk (gezien vanuit de optiek van het individu);

nomische en sociale belangen. Alle ontwikkelingen die op

- organisatorisch (gezien vanuit de optiek van de organisa-

vlak bijdragen aan een gezonde aarde met welvarende bewoners en goed functionerende ecosystemen zijn duurzaam. Het doel van duurzame ontwikkeling betreft het behouden c.q. creëren van een gezonde, leefbare aarde met welvarende bewoners. Ondernemerschap heeft betrekking op het signaleren van kansen en het benutten van deze kansen met betrekking tot (het opzetten van) ondernemingen. De letterlijke vertaling van ondernemen is ‘doen’ en beperkt zich niet tot ‘het starten van een onderneming’. Het creëren van ondernemerschap omvat dus ook het motiveren van mensen en het stimuleren van intrinsieke motivatie om dingen te doen en zaken in beweging te brengen. Als deze definities samengevoegd worden, ontstaat een definitie van duurzaam ondernemen, namelijk: ‘Duurzaam ondernemen is het bij alle bedrijfsbeslissingen zowel een hoger rendement nastreven, als de kansen benutten voor een beter milieu en meer welzijn van de medewerkers en de maatschappij. Het gaat om activiteiten die een stap verder gaan dan waartoe de wet verplicht; vanuit maatschappelijke betrokkenheid en een toekomstgerichte


tie); Foto's: Argentum

technologisch, economisch, ecologisch, politiek of sociaal

Sector - maatschappelijk (gezien vanuit de optiek van de maatschappij).

zij op basis daarvan vertrouwen verdienen en voldoening halen uit datgene wat zij doen. Op basis van deze 4 v’s

Op deze niveaus kunnen organisaties doelen bepalen met

(vrijheid, verantwoordelijk, vertrouwen en voldoening) heeft

betrekking tot sociale innovatie.

Arrendi het 4V-model ontwikkeld. In dit model staat vrijheid

Een aansprekend voorbeeld van sociale innovatie op maat-

op de y-as en verantwoordelijkheid op de x-as. Uitgangs-

schappelijk niveau is het bijdragen aan goede doelen. De

punt van dit model is dat vrijheid en verantwoordelijkheid

auteur van dit artikel is directeur van een organisatieadvies-

met elkaar in balans moeten zijn. Medewerkers die aan-

bureau dat jaarlijks met een team collega’s en relaties deel-

toonbaar om kunnen gaan met vrijheid en verantwoordelijk-

neemt aan Alpe d’HuZes. Alpe d’HuZes is een fietsevene-

heid verplaatsen zich richting de rechterkant van het model,

ment waarbij l’Alpe d’Huez een aantal malen achter elkaar

waarbij vrijheid en verantwoordelijkheid toenemen. In het

beklommen wordt om geld in te zamelen voor onderzoek

verlengde hiervan nemen ook het vertrouwen dat de mede-

naar kanker. Het evenement draait op vrijwilligers en alle

werker krijgt en de voldoening die de medewerker ervaart

kosten worden door de deelnemers zelf gedragen. Alpe

toe. Vertrouwen is hier het sleutelwoord. Is vertrouwen een

d’HuZes organisatie hanteert de term ‘anti-strijkstokbeleid’.

uitgangspunt in de besturing van de organisatie, of moet

Oftewel: van elke gedoneerde euro gaat er minimaal één

vertrouwen iedere keer opnieuw worden gewonnen? Dit

euro naar het KWF/Alpe d’HuZes fonds. Passie, beleving

vergt vaardigheden van de mensen, vaardigheden van het

en dromen vormen de drijvers waarop deze stichting steunt.

management en een duidelijke visie vanuit de leiding. Over

In de ogen van de auteur belangrijke drijvers om doelen te

naar de praktische invulling. Hoe ga je om met duurzaam-

realiseren op het gebied van duurzaamheid, ondernemer-

heid, ondernemerschap en sociale innovatie? En waarom

schap en sociale innovatie.

staat de mens daarbij centraal? Als de mens centraal wordt

Is er sprake van een grote gemeenschappelijke deler tus-

gesteld dan bepaalt deze zelf de keuzes en is de omgeving

sen de drie niveaus waarop sociale innovatie plaatsvindt?

ondersteunend aan die keuzes. Mensen moeten echter wel

Het antwoord op deze vraag is een kort en krachtig ‘ja!’

in staat zijn om die keuzes goed te maken. Het 4V-model is

De grote gemeenschappelijke deler is het feit dat de mens

daarbij randvoorwaardelijk.

centraal staat. Het is de mens die het verschil maakt. Het is de mens die aangeeft dat hij op een bepaalde manier wil

Vertrouwen

werken. De omgeving en organisatie worden daarin steeds

Als er geen balans is tussen vrijheid en verantwoordelijkheid

meer faciliterend. Dit brengt onder andere de volgende ge-

dan is er ook minder sprake van vertrouwen en is de weder-

volgen met zich mee:

zijdse voldoening minder. Als zaken zich in balans ontwik-

- het hanteren van nieuwe organisatieprincipes (flexibel

kelen, nemen vertrouwen en voldoening toe en ontstaat er

organiseren, innovatieve huisvesting, gebruiker betrekken

ook ruimte voor duurzame ontwikkeling. Ondernemerschap

vanaf de initiatie- of ontwerpfase);

komt dan meer tot zijn recht en mensen krijgen de kans

- het ontwikkelen van nieuwe managementvaardigheden

zich verder te ontwikkelen. De auteur vertelt dat dit model

(dynamisch managen, sturen op afstand, vertrouwen in je

centraal staat in de visie en de ontwikkeling van zijn eigen

medewerkers, sturen op output);

organisatie Argentum. En dat dit model ook wordt toegepast

- het realiseren van nieuwe arbeidsvormen om het concur-

in de dienstverlening. De auteur licht toe:

rentievermogen en de productiviteit te verbeteren (slimmer

‘Ikwilzowerken.nl gaat niet over het nieuwe werken, @nders

werken, ruimte voor ambitie van de medewerkers).

werken of werken 2.0. Wij hebben het over werken met beleving, ofwel vanuit de mens geredeneerd. Het individu

Brede keuze

staat centraal en kiest uit een breed scala van mogelijkhe-

Voor medewerkers brengt het feit dat de mens centraal staat

den. Die mens zegt:

met zich mee dat er uitgegaan wordt van het individu en dat

‘Ik wil zo werken!’ Uitgangspunt hierbij is dat werken en

er sprake is van een brede keuze aan mogelijkheden. De

ontmoeten centraal staan en huisvesting en inrichting onder-

medewerker zegt: ‘Ik wil zo werken!’ Dit houdt onder meer

steunen.’

in dat medewerkers bijvoorbeeld de keus hebben om overal

Onderstaand voorbeeld illustreert de wijze waarop een or-

en altijd te kunnen werken en overal en altijd collega’s c.q.

ganisatie inhoud geeft aan ‘Ik wil zo werken’ en ‘de mens

relaties te ontmoeten. In het verlengde hiervan betekent dit

centraal’. De organisatie is gestart met het bepalen van al-

dat medewerkers overal en altijd gefaciliteerd moeten wor-

gemene doelen, te weten:

den. Dit brengt echter ook met zich mee dat medewerkers

- dichter bij de klant staan;

goed moeten kunnen omgaan met vrijheden en verantwoor-

- medewerkers in de gelegenheid stellen altijd en overal te

delijkheden. Het is van belang dat zij zich realiseren dat

kunnen werken;


Sector

- huisvesting efficiënter inrichten;

stellen’ inhoud gegeven aan de visie van de facilitaire af-

- herkenbaar zijn;

deling. De visie van de facilitaire organisatie is tweeledig,

- een interessante werkgever blijven, ook voor toekomstige

namelijk:

medewerkers.

- een visie gericht op werken en ontmoeten;

In vervolg hierop is een aantal deelvragen voorgelegd aan

- een visie gericht op huisvesten, inrichten en beleven.

de facilitaire afdeling binnen de organisatie, namelijk:

Om de implementatie van dit gedachtegoed daadwerkelijk

- hoe zorgen we ervoor dat mensen onze panden graag

vorm te geven is een projectenkalender opgesteld waarin

binnenkomen en energiek hun werkzaamheden verrich-

de uit te voeren activiteiten met betrekking tot werken, ont-

ten?;

moeten, huisvesten, inrichten en beleven uitgewerkt zijn. Op

- hoe zorgen we ervoor dat mensen onze organisatie her-

basis van de behoeftepiramide van Maslow (1943) is in

kennen zodra ze één van onze panden binnenkomen?;

drie categorieën aangegeven welke activiteiten welke pri-

- hoe zorgen we ervoor dat mensen kunnen ontmoeten?;

oriteit krijgen. De rol van de facilitaire afdeling ontwikkelt

- hoe ondersteunen we het mobiele werken?.

zich van ontzorgen, via uitdagen en prikkelen tot een compleet andere dienstverlening.

Betekenis

Nu de begrippen duurzaamheid, sociale innovatie en on-

De facilitaire afdeling heeft daarnaast betekenis gegeven

dernemerschap toegelicht zijn, de praktische invulling van

aan ‘de mens centraal stellen’. De betekenis die hieraan

deze begrippen is uitgelegd en er een voorbeeld van de

gegeven is, is dat bij alles wat medewerkers van de afdeling

toepasbaarheid is gegeven, blijft de vraag: hoe kan ik hier

doen of zeggen daadwerkelijk is nagedacht over wat een

als mens en als organisatie mee omgaan? Het antwoord is

mens (klant, medewerker, leverancier, bezoeker) wil. Voor

even simpel als ingewikkeld; de organisatie faciliteert dat-

deze facilitaire afdeling houdt dit in dat de dienstverlening

gene waar het individu om vraagt. De mens centraal!

is afgestemd op het leveren van toegevoegde waarde voor het individu. Hierbij wordt een brede keuze aan mogelijkheden geboden die is afgestemd op de behoeften. De dienstverlening wordt hierop afgestemd; qua huisvesting, inrich-

Wessel van Soest

ting, service en beleving. De rode draad blijft: Hoe kunnen

is directeur van Argentum/Ikwilzo-

wij de mens optimaal faciliteren?

werken.nl. Hij volgde de heao (CE

De antwoorden op bovenstaande vragen hebben in combi-

& BI). Tevens is hij voorzitter van BNI

natie met de betekenis die gegeven is aan ‘de mens centraal

Chapter in Arnhem.


Sector In een periode waarin een organisatie onder druk staat zal de vraag naar efficiency en kostenverlaging toenemen. Dit is bedreigend maar biedt tevens kansen voor facilitaire organisaties die hier snel en flexibel op inspelen. Facilitair managers zullen daarbij beslissingen nemen en voorstellen doen op basis van informatie. Informatie van binnen/ buiten de organisatie die bekend is of nog vergaard moet worden. Ook kan men kennis vergaren door te reflecteren en kennis te delen.

Kennis vergaren, een kwestie van kennis delen Een facilitair manager onder (tijds)druk heeft te maken met valkuilen. Bijvoorbeeld als hij alleen uitgaat van eigen kennis om direct met een reactie te kunnen komen. Aan de andere kant is het ook niet wenselijk als bij een crisissituatie het facilitair bedrijf verzandt in allerlei werkgroepen waardoor daadkracht verloren gaat. De beste werkwijze zal daar ergens tussen zitten en is afhankelijk van de situatie en beschikbare tijd. Door in korte sessies te reflecteren met interne- en externe doelgroepen kunnen verrassende inzichten ontstaan en voelt men zich betrokken. Zo krijgt de facilitair manager een snelle kijk (quick scan) op knelpunten en verbeterpunten. Daarnaast is het van belang om schriftelijke- en digitale informatie te verzamelen waarmee men goed onderbouwde beslissingen kan nemen en acties kan uitzetten. Kennis delen en informatie vergaren leveren zowel voor de korte- als langere termijn voordeel op omdat men draagvlak creëert en sneller de juiste keuzes kan maken. Dit bespaart de organisatie tijd en geld waarmee het facilitair bedrijf haar toegevoegde waarde toont en zich profileert.

Nieuwe media Nieuwe media die ontstaan via internet, televisie en mobiele telefoons zoals YouTube en Twitter maken het mogelijk dat informatie steeds sneller en in allerlei vormen tot ons komt, waardoor de opinie online en ontime beïnvloed wordt. Ook de directie en facilitair manager zullen gebruik maken van verschillende media en informatiebronnen waarmee zij hun acties zullen bepalen. Bij het ontstaan van een crisissituatie is de aangeboden informatie echter nog erg ongestructureerd en komt er pas na verloop van tijd concrete informatie en actieplannen beschikbaar. Dit heeft als gevolg dat men bij een beginnende crisis situaties inschat en acties onderneemt op basis van incomplete informatie. De impact van deze ontwikkeling mogen bedrijven niet onderschatten omdat de kracht van informatie in de huidige mediatijd enorm groot is geworden. Vooraf bedenken hoe men gebruik kan maken van nieuwe vormen

 Kennis vergaren om te besparen en tot verrassende inzichten te komen.


Sector van informatie en media is noodzakelijk. Dit voorkomt dat

baar was via een landelijk gecoördineerde website waarop

men onder tijdsdruk verkeerde keuzes maakt of uitgaat van

verschillende bronnen gebundeld worden.

beperkte of gekleurde informatie. Neem voorbeelden als epidemieën, bedrijfsongevallen, de

Kennisbank

beursval, maar ook (lokale) publiciteit, waarbij vele bedrij-

Wanneer men momenteel op zoek gaat naar externe in-

ven zo snel mogelijk na de eerste berichtgevingen werk-

formatie kan kennis vergaard worden via de media, ken-

groepen formeren om te bedenken hoe ze dit het beste

nisgroepen, vakgenoten en leveranciers. Daarnaast wordt

kunnen ondervangen. Daarbij beslissingennemend onder

steeds meer informatie gehaald van websites van de vakver-

tijdsdruk of door emoties die achteraf wellicht (te) duur of minder noodzakelijk blijken te zijn. Leveranciers spelen hier

Als een organisatie onder druk staat zal ook de druk op het

heel slim op in, omdat er dan nog veel onduidelijk is en

facilitair bedrijf toenemen. Kennis vergaren is ook dan zinvol

zij als ondernemers graag hun diensten of producten willen

omdat het inzichten biedt, informatie geeft en draagvlak cre-

verkopen. Er is onduidelijkheid over zaken als de risico’s,

ëert waardoor er sneller resultaten geboekt kunnen worden.

de omvang, de impact, de effectiviteit van maatregelen en

Daarnaast kan de facilitair manager met een centrale kennis-

of alles vroegtijdig voorbereid kan worden. Zekerheid gaat

bank tijd en kosten besparen bij het snel vergaren van rele-

dan vaak voor alles waardoor er extra geïnvesteerd wordt

vante informatie.

in

voorzorgs-

maatregelen. Misschien dragen alle acties er wel aan bij dat de gevol-

eniging en van vakbladen, websites met algemene facilitaire

gen van de situatie beperkt blijven,

informatie en zoeksites als Google en Wikipedia. Daar vind

maar wellicht hadden er kosten

je vervolgens weer links naar vele andere of gerelateerde si-

en tijd bespaard kunnen wor-

tes en teksten. Een ware zoektocht om bruikbare informatie

den indien informatie beschik-

snel te kunnen vinden. Veel tijd en geld zou bespaard kunnen worden met één centrale overkoepelende website waar alle relevante (facilitaire) informatie op staat. Een digitale kennisbank die verder gaat dan algemene berichtgevingen. Waar alle themagerichte informatie, stappenplannen, onderzoeken, rapporten, normeringen, scripties en artikelen zijn weergegeven. Dit voorkomt dat een organisatie op basis van zelf vergaarde informatie en ervaringen veel tijd en effort moet steken in het ontwikkelen van plannen die elders al bedacht en beschreven zijn. Om het beheer zo eenvoudig en duidelijk mogelijk te maken kan men voor de kennisbank denken aan een opzet volgens ‘creative commons’. Creative commons is een gedragscode, zoals bij Wikipedia, waarin vooraf afspraken worden gemaakt over de rechten bij het gebruik van informatie die in de kennisbank geplaatst is. Zo wordt de kennisbank laagdrempeliger en kan bruikbare informatie sneller gedeeld worden. Wellicht dat hier een rol is weggelegd voor de vakvereniging (FMN) zodat het vakgebied facilitair management verder geprofessionaliseerd kan worden. 

Ron van der Pluijm is interim-manager en heeft ruim vijftien jaar ervaring als facility manager met veranderen optimalisatieprocessen. Daar Nieuwe media maken

naast is hij verbonden aan HBO-

het mogelijk dat informatie

FM opleidingen als lid van het

steeds sneller en in allerlei vor-

College van Toezicht en assessor.

men tot ons komt.


Sector Elk gebouw dat voor publiek toegankelijk is of waarin wordt gewerkt, hoort voorzien te zijn van noodverlichting. Deze wettelijke verplichting komt voort uit het Bouwbesluit , het Gebruiksbesluit en de Arbeidsomstandighedenwet.Goed onderhoud van deze noodverlichting is cruciaal voor de veiligheid van mensen in gebouwen.

Besparen op onderhoud en beheer van noodverlichting Het bekendst zijn de verlichte groene pictogrammen die permanent de vluchtroute, de kortste weg naar buiten aanduiden. Die vluchtroute moet ook worden verlicht als de normale voorziening voor elektriciteit uitvalt. Deze verlichting zorgt ervoor dat mensen die vluchten snel hun de weg naar buiten kunnen vinden en veilig langs obstakels , trappen en niveauverschillen kunnen komen. De toestellen voor zowel het verlichten als voor het aanduiden van de vluchtroute moeten één uur onafhankelijk van het lichtnet blijven functioneren en worden in het vakgebied armatuur genoemd. Het onderhoud aan noodverlichting is cruciaal voor de veiligheid van mensen in het gebouw. Van welke calamiteit er dan ook sprake mocht zijn, voor de ontruiming is men steeds afhankelijk van vluchtrouteaanduiding en vluchtrouteverlichting. Dit heeft de wetgever ook opgemerkt en in het Besluit brandveilig gebruik gebouwen, kortweg het Gebruiksbesluit van november 2008, is opgenomen dat het adequaat onderhouden van noodverlichting verplicht is. Een keer per jaar moet een vakbekwaam persoon de installatie inspecteren en de bevindingen bijhouden in een logboek. De meeste noodverlichting in Nederland is van het decentrale type. Dat wil zeggen dat de tijdelijke energievoorziening, in de vorm van een batterijset, in elk armatuur is ingebouwd. Het systeem is flexibel en betrouwbaar en kent eigenlijk maar één nadeel: inspectie en onderhoud moet armatuur voor armatuur gebeuren, wat heel arbeidsintensief en dus duur is. Elk armatuur moet worden bekeken en geïnspecteerd. Omdat in de vluchtrouteaanduiding 24 uur per dag en 7 dagen in de week tl-lampen branden zijn ze na een jaar aan het eind van hun levensduur en zullen deze

 Een zelfdiagnosesysteem kan het werk van de inspecteur een stuk

vervangen moeten worden. Deze inspectie en het vervan-

eenvoudiger maken.

gen van lampen keert elk jaar terug. Bovendien moet elke vier jaar de batterijset van elk armatuur worden vervangen.

lastig. Dit kan gevolgen hebben voor de productiviteit om-

Naast de kosten die het onderhoud met zich meebrengt,

dat veel medewerkers voor hun werk afhankelijk zijn van

speelt vooral de overlast van de werkzaamheden een rol.

diezelfde netspanning.

Juist daar waar mensen aan het werk zijn moet de monteur zijn inspectie doen. Misschien hoeft de netspanning niet te

Led

worden onderbroken maar als dat wel moet, is dat extra

Gelukkig heeft de led ook al zijn intrede gedaan in nood-


verlichting. De leds geven voldoende licht om de groene pictogrammen goed te kunnen verlichten. De besparingen zijn optimaal omdat de armaturen continu branden. Het veel lagere energieverbruik is het ene voordeel, het feit dat de lampen niet meer jaarlijks hoeven te worden vervangen het andere. En er is nog een voordeel aan de toepassing

Foto's: Constructor Technics

Achtergrond

van leds in noodverlichting. Doordat er voor de leds veel minder energie nodig is dan voor tl-lampen, komen er andere vormen van energieopslag in beeld. De energie kan nu opgeslagen worden in een zogenaamde ultracondensator. Deze condensator, oorspronkelijk ontwikkeld voor hybride auto’s, kan voldoende energie opslaan voor een uur verlichting en is geheel onderhoudsvrij. De levensduur van de ultracondensator is maar liefst 10 jaar. Andere kenmerken zijn: een zeer snelle laadtijd; het armatuur is na een test of calamiteit veel sneller weer beschikbaar (dus veiliger) en de condensator is gifvrij. De traditionele batterijsets bevatten namelijk veel NikkelCadmium.Buiten het vervangen van de batterij elke vier jaar is het handmatig inspecteren en testen van armaturen een arbeidsintensieve en kostbare aangelegenheid. Gelukkig bestaan er armaturen met een zelfdiagnosesysteem die het werk van de inspecteur een stuk eenvoudiger maken. Maar feit blijft dat er dan nog steeds een ronde moet worden gedaan waarbij elk armatuur moet worden opgezocht en telkens de testresultaten moeten worden afgelezen en opgeschreven. Met moderne draadloze techniek is hiervoor een veilige en kostenbesparende oplossing bedacht. Een systeem dat nog het meest doet denken aan draadloos internet, zorgt ervoor dat elk armatuur zijn testgegevens doorstuurt naar een volgend armatuur dat vaak dicht in de buurt hangt. Anders zoekt het signaal via een andere, sterkere verbinding, lees een ander armatuur, zijn weg.

 Bij een ontruiming is men afhankelijk van vluchtrouteaanduiding

Het signaal gaat door wanden, deuren en vloeren. Zo vor-

en vluchtrouteverlichting.

men alle armaturen samen een netwerk dat uit wel 1500 apparaten kan bestaan; ruim voldoende voor de meeste

moment het overzicht in één oogopslag. Storingen kunnen

gebouwen. Een ontvanger gekoppeld aan een pc of laptop

bovendien voordelig worden verholpen omdat men precies

verzamelt de testgegevens en genereert automatisch een

weet waar het defecte armatuur zich bevindt. Het systeem

logboek. Hierin wordt, volgens de eisen van het Gebruiksbe-

laat op een plattegrond zien waar het probleem zich voor-

sluit, elke melding of storing van elk armatuur opgeslagen.

doet en is zo gemakkelijk te lokaliseren. 

Verder voert het systeem periodiek de vereiste testen uit en slaat het de verkregen resultaten op. Hiermee worden de in-

Johan Nota

spectieactiviteiten geheel automatisch uitgevoerd. De resul-

is oprichter en eigenaar van Constructor

taten blijven twee jaar in het systeem bewaard en zo nodig

Technics. Hij is noodverlichtingdeskundi-

kan het logboek geprint worden. Het eindresultaat brengt

ge en schreef voor NEN de Praktijkgids

louter voordelen: veel lagere kosten, een constant zicht op

Noodverlichting. Verder is hij mede-initia-

de status van de noodverlichting en inspecties zonder over-

tiefnemer van het Platform Veilige Noodver-

last. Doordat het systeem verder zonder kabels werkt, is het

lichting dat zich met een kring van partijen,

ook ideaal voor renovatieprojecten. Met een internetverbin-

afkomstig uit de wereld van ontwerp, realisatie

ding kunnen op deze manier een of meerdere locaties vanaf

en gebruik, inzet voor een hoger niveau van veiligheid

elke plek in de gaten worden gehouden en heeft men op elk

in gebouwen.


ZorgFacilitair. Deze maand:

Recommend Documents