Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen:

Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen: kenmerken, predictoren en samenhang met taakopvatting en handelingsbekwaamheid van leerkrachten OBPWO project 09.05 http://www.ond.vlaanderen.be/obpwo/projecten/2009/0905

Vlaamse context Ø  Geïntegreerd onderwijs (‘Gon’) (sinds 1980) Ø  CLB-decreet (2000) Ø  Gelijke Onderwijskansen decreet (‘GOK’) (2002) Ø  Inclusief onderwijs (‘Ion’) (2003) Ø  Zorgcoördinatie in basisonderwijs (2003) Ø  Voorontwerp decreet Leerzorg (2008)

2

1 kader: ‘Geïntegreerde zorg’ •  Hele schoolteam betrokken in zorg Ø  Centrale rol leraren in de klas Ø  Ondersteunende rol van de zorgverantwoordelijke(n)

•  ‘Whole school approach’: kenmerken van de school: Ø  duidelijke zorgvisie, Ø  ondersteunende rol directie, Ø  ondersteunende structuren en procedures, Ø  schoolinterne samenwerking, Ø  samenwerking met ouders, Ø  samenwerking met externen en Ø  professionalisering schoolteam

HGW 3

•  Samenhang zorg met leerkrachtkenmerken “De centrale rol die de leraren innemen in de zorg voor leerlingen, brengt met zich mee dat de leerkracht leerlingenbegeleiding tot zijn takenpakket moet rekenen en dat hij over de nodige handelingsbekwaamheid op vlak van zorg moet beschikken” (Detrez et al., 2002; Rothi et al., 2008).

< Handelingsbekwaamheid < Taakopvatting

•  Samenhang zorg met schoolkenmerken -  Relatie kenmerken whole school approach en dragers BVV -  achtergrondkenmerken van de school

4

Onderzoeksvragen •  Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen?

•  Onderzoeksvraag 2. In welke mate hangen de leerkrachtkenmerken taakopvatting en handelingsbekwaamheid op vlak van zorg samen met verschillen in zorgbeleid?

•  Onderzoeksvraag 3. In welke mate hangen algemene schoolkenmerken (o.a. contextuele kenmerken zorgbeleid, beleidsvoerend vermogen van de school) samen met verschillen in zorgbeleid?

5

Methodologie •  Kwantitatief onderzoek: survey -  Gesloten vragen -  6-puntenschaal

•  Respondenten -  166 basisscholen •  2035 leraren •  207 zorgverantwoordelijken •  148 directies

-  82 secundaire scholen •  1859 leraren •  109 zorgverantwoordelijken •  56 directies

6

Resultaten Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen?

7

Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid ①  Een gedragen zorgvisie (vertrekkende vanuit een handelingsgericht kader) ②  Ondersteunende rol directie ③  Zorgstructuren en –procedures ④  Schoolinterne samenwerking ⑤  Samenwerking met ouders ⑥  Schoolexterne samenwerking ⑦  Professionalisering

8

1.  Oefening 2.  Presentatie resultaten 3.  Bespreking resultaten -  -  -  -  - 

Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Verklaringen? Oplossingen? Wat neem je mee naar je eigen praktijk?

9

Zorgvisie - resultaten •  Gedragen zorgvisie: -  Ook inspraak -  BaO > SO

•  Inhoud zorgvisie: -  HGW: De leerkracht doet ertoe => ‘leraar als 1ste lijns zorgverlener’ (5 items) •  Item 1: Nagenoeg alle zorgleerlingen kunnen geholpen worden binnen het gewoon onderwijs •  Item 2: Het is onze opdracht om te blijven zoeken naar de geschikte zorginterventies •  Item 3: Onze school stelt als doel om elke leerling de zorg te geven waar hij of zij nood aan heeft •  Item 5: Zorg wordt het best verleend door de klastitularis/klasleraar •  Item 9: Alle leraren moeten in staat zijn om de begeleiding van zorgleerlingen op zich te nemen

10

Zorgvisie •  Inhoud zorgvisie: -  HGW: De leerkracht doet ertoe => ‘leraar als 1ste lijns zorgverlener’ (5 items) 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

DIR

LER

ZV

DIR

SO

11

Zorgvisie •  Inhoud zorgvisie: -  In SO schoolteam wel overtuigd van een zorgopdracht voor het gewoon onderwijs. Maar vaak wordt deze zorg, volgens de gangbare zorgvisie op school, beter verleend door specialisten in en buiten de school. -  In BaO: principes HGW grote inspiratiebron zorgbeleid Maar: interactionistische gedachtegoed nog niet aanwezig

12

Item 5: Zorg wordt het best verleend door de klas6tularis / klasleraar

Item 9: Alle leraren moeten in staat zijn om de begeleiding van zorgleerlingen op zich te nemen

13

Item 4 Onze school wil een weerspiegeling zijn van de samenleving of regio waarin ze is ingebed

De draagkracht van de school is een belangrijk aspect in de afweging of we zorgleerlingen al dan niet kunnen opvangen

Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling -‐ stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling

14

Item 6 We hebben allereerst oog voor de tekorgen en probleemsituaties, zodat die snel kunnen aangepakt worden

We focussen allereerst op de positieve aspecten van zorgleerlingen. Dit behoedt ons voor een te eenzijdige aanpak van tekorten


15

Item 7 Een zorgnood komt vooral voort uit een gebrekkige afstemming tussen de noden van een leerling en het aanbod op school

De oorzaak van een zorgnood is vooral verbonden met de kenmerken van de leerling en zijn thuissituatie


16

Item 8 Voor gelijkaardige problemen is een gestandaardiseerde aanpak mogelijk

Het is noodzakelijk om voor elke leerling een individuele aanpak uit te werken


17

Item 10 Alle leerlingen moeten uitgedaagd worden om zich maximaal te ontwikkelen

We geven voorrang aan het remediëren van tekorten en het oplossen van problemen


18

Item 11 Attestering (bv. Attest dyslexie) is een voorwaarde om een individueel zorg- of handelingsplan aan te bieden

Ook voor zorgleerlingen die (nog) geen attest hebben kan een individueel zorg- of handelingsplan opgesteld worden


19

Bespreking •  •  •  •  • 


20

Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid ①  ②  ③  ④  ⑤  ⑥  ⑦ 

Een gedragen zorgvisie Ondersteunende rol directie Zorgstructuren en –procedures Schoolinterne samenwerking Samenwerking met ouders Schoolexterne samenwerking Professionalisering

21

Ondersteunende rol directie •  Directies nemen de schoolvisie op zorg en de implementatie van het zorgbeleid ter harte en stimuleren hun lerarenteams op het vlak van zorg. 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

LER

ZV SO

•  Een aandachtspunt is wel dat in het SO leraren minder overtuigd zijn dat de directie feedback vraagt over het zorgbeleid.

22

Zorgstructuren en -procedures •  = kwaliteitsbewaking zorgbeleid + planmatige procedures in zorg naar leerlingen 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

LER

ZV SO

•  Hoewel zorgstructuren uitgebouwd zijn, zijn leraren in het SO minder overtuigd van hun aanwezigheid dan leraren in het BaO. •  In SO worden leerlingen meer betrokken bij opstelling handelingsplan of zorgplan 23

Schoolinterne samenwerking •  De samenwerking is goed uitgebouwd. 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

LER

ZV SO

•  Leraren BaO>SO -  Leraren SO stellen zich enigszins kritischer op ten aanzien van de samenwerking met de zorgverantwoordelijke(n), dan wat betreft de samenwerking tussen de leraren.

24

Samenwerking met ouders •  Ouders zien als actieve en evenwaardige partners -  De samenwerking met ouders is goed uitgebouwd. -  Werkpunt: nog enigszins meer bevraagd en geïnformeerd dan actief betrokken 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

LER

ZV SO

25



26



27

Schoolexterne samenwerking •  •  •  •  • 

CLB Buitenschoolse diensten en begeleiders BuO en GON-begeleiding PBD Op niveau scholengemeenschap

28

CLB School- en lerarenondersteuning -  Goed uitgebouwd 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

DIR

LER

ZV

DIR

SO

-  Ruimte voor verbetering lerarenondersteuning •  Aansluiting bij vragen van leraren •  Ondersteuning leraren om problemen te herkennen •  Materiaal ter ondersteuning van zorgleerlingen

29

CLB •  Tevredenheid: Leraren minder tevreden dan ZV en Dir

•  Leraren worden vaak niet of vooral via een mondelinge toelichting geïnformeerd over samenwerking. •  Inhoud samenwerking: Dir, zorgteam en CLB -  ZV SO voelen zich niet altijd betrokken, itt tot idee van de directies 30

Buitenschoolse diensten en begeleiders •  Al naargelang de vraag- of probleemstelling van de leerling kunnen ook externe netwerkpartners betrokken worden. •  Deze samenwerking is eerder matig uitgebouwd in het BaO en zwak in het SO. 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

LER

ZV SO

•  Het lerarenteam is gemiddeld genomen wel op de hoogte van de zorgverlening verleend door externen, maar hebben hierin - zeker in het SO - weinig inspraak. 31

BuO en GON •  De samenwerking met het BuO is weinig uitgebouwd in beide onderwijsniveaus -  het uitbouwen van een netwerk met mensen uit het buitengewoon onderwijs, -  het opzetten van samenwerkingsinitiatieven en -  het organiseren van overlegmomenten betreffende het doorverwijzingbeleid.

•  De samenwerking met de GON-begeleiding is beter uitgebouwd. Zo ondersteunen GON-begeleiders zowel de zorgleerlingen als de leraren. 6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1 LER

ZV

LER

Bao

ZV SO

BuO

1 LER

ZV

LER

Bao

ZV SO

GOn 32

PBD •  Samenwerking matig uitgebouwd in BaO en zwak in SO 6 5 4 3 2 1 DIR Bao

DIR SO

•  In beide onderwijsniveaus: eerder weinig overleg -  Indien overleg, dan eerder occasioneel en zelden met CLB

•  In het SO vindt de directie dat ze onvoldoende samenwerken. •  In het BaO werd het laatste jaar meer een beroep gedaan op de PBD voor een zorgproject.

33

Scholengemeenschap •  Samenwerking goed uitgebouwd in BaO en eerder zwak in SO -  de opbouw van een zorgnetwerk over de scholen heen, -  het opzetten van samenwerkingsinitiatieven op vlak van zorg, -  de coördinatie van zorg over de scholen heen 6 5 4 3 2 1 DIR Bao

DIR SO

•  Meer formeel overleg over het zorgbeleid op het niveau van de scholengemeenschap in BaO dan in SO 34


Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Verklaringen? Waar liggen gemiste kansen? Wat neem je mee naar je eigen praktijk?

35



36

Professionalisering •  Er is aandacht voor professionalisering, hoewel de leraren SO gemiddeld genomen maar rond het schaalmidden scoren 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

DIR

LER

ZV

DIR

SO

37

Professionalisering •  Minder vorming georganiseerd door scholen zelf -  Minder gewerkt met buitenschoolse experten die naar de school komen

•  Er wordt verwacht van de leraren dat ze de opgedane kennis delen •  Belangrijke rol ZV

38

Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen? -  Kenmerken van het zorgbeleid: §  Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid §  Ondersteuning door de zorgverantwoordelijke(n)

39

Zorgverantwoordelijke Tewerkstelling •  BaO: 2,35 (SD= 1,65), gemiddeld 0,61 VTE (SD=0,24) •  SO: 4,21 (SD= 3,22), gemiddeld 0,57 VTE (SD=0,27) • 

Ondersteuning 6

6

5

5

4

4 LER

LER 3

ZV

2

2

1

1 Leraren

Leerlingen

Ouders

Basisonderwijs

Externen

ZV

3

Leraren

Leerlingen

Ouders

Externen

Secundair onderwijs 40

Zorgverantwoordelijke ü  Leerlingen: trainen soc vaard (BaO en SO) en diff werken met lln (SO) behoren minder tot takenpakket ü  Leraren: BaO>SO; ondersteuning leraren in diff werken (SO) wordt minder tot takenpakket gerekend ü  Ouders: ZV als aanspreekpunt ü  Externen: vooral samenwerking CLB wordt benadrukt Tijdsbesteding

SO Leraren Leerlingen Ouders Externen

BaO

0%

20%

40%

60%

80%

100%

41

Takenpakketten

42

Verdeling over profielen BaO

SO

8,4%

14,8%

10,3%

18,7%

0,0% 2,7%

24,0%

29,0% 29,3%

29,0%

25,3% 8,4%

43

Bespreking •  •  •  • 

Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Wenselijkheid van de profielen? Verklaringen voor verschillen tussen onderwijsniveaus? •  Hoe rol van de ZV versterken?

44

Onderzoeksvraag 2. In welke mate hangen de leerkrachtkenmerken taakopvatting en handelingsbekwaamheid i.v.m. zorg samen met verschillen in zorgbeleid? -  Handelingsbekwaamheid en taakopvatting -  … in relatie tot kenmerken van zorgbeleid -  … in relatie tot takenprofielen van de zorgverantwoordelijke

45

Handelingsbekwaamheid •  ‘HB in concrete zorgmaatregelen in de klas’ •  ‘HB in samenwerken op vlak van zorg’ •  ‘algemeen Hbgevoel’ Gemiddelde score

6

BaO 5,5

SO

5 4,5 4 3,5

Concrete maatregelen

Samenwerken

Algemeen gevoel

Ø  In beide niveaus voelen leraren zich bekwaam Ø  BaO>SO (op 1 en 2) Ø  SW met collega’s en ZV > ouders en externe diensten 46

Taakopvatting •  ↓Enge TO: zorg meer als taak van leraar dan andere zorgverleners •  ↑Brede TO: aandacht voor totale ontwikkeling van lln

Ø In BaO ↓Enge TO en ↑Brede TO dan SO

47

...in relatie tot kenmerken van zorgbeleid •  Leraren die meer overtuigd zijn dat een zorgvisie met de leraar als eerstelijns zorgverlener op school wordt waargemaakt, Ø  voelen zich ook meer opgewassen om de zorgtaak op zich te nemen. Ø  beschouwen zorg minder als taak van anderen (↓Enge TO).

48

...in relatie tot takenprofielen ZV

•  Beperkte of geen significantie invloed van het takenprofiel ZV op HB en taakopvatting

49

Tevredenheid met zorgbeleid 6 5 4 3 2 1 LER

ZV Bao

• 

DIR

LER

ZV

DIR

SO

Iedereen is opvallend tevreden over het zorgbeleid in het algemeen.

50

Tevredenheid met zorgbeleid Tevredenheid is groter als: ü  de zorgvisie gedragen wordt door het hele schoolteam ü  wanneer op school een sterk uitgebouwd geïntegreerd zorgbeleid wordt gerealiseerd met een zorgvisie waarin de leraar als eerstelijns zorgverlener wordt erkend ü  de zorgverantwoordelijken een goed of sterk uitgebouwd takenpakket van het zorgteam naar de vier mogelijke partners opnemen

51

Bespreking •  Herkenbaar? Eigen ervaringen? •  Wat zijn je bedenkingen bij deze resultaten? •  Waar moet dringend werk van gemaakt worden? •  Wat neem je mee naar je eigen praktijk?

52

Vragen/opmerkingen Prof. dr. Elke Struyf [email protected]

53

Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen:

Recommend Documents