ZORGANNO. Diversiteit in beleving van lijden en sterven

Verenigingsblad van NU’91

ZORGANNO December 2011 - 20e jaargang N r.124

...zorgen dat je op de hoogte blijft!

Diversiteit in beleving van lijden en sterven Functioneringsjaargesprek, meer dan een verplicht nummer Pilot Nightfever Event Ieder zijn ding

werkt voor de zorg

Gratis workshop Dag & nachtritme IZZ Wie in de zorg werkt, verzekert zich bij IZZ

Dag en nacht in touw op een gezonde manier Veel medewerkers in de zorg hebben een onregelmatig

ritme en de balans tussen werk en privé. Zo kunt u

beroep. Daardoor hebben ze meer behoefte aan pre-

gezond de dingen blijven doen die u belangrijk vindt.

ventieve zorg dan anderen. IZZ organiseert daarom voor

Meer weten of direct aanmelden? Bel 0900 - 0274

bij haar verzekerde zorgmedewerkers gratis workshops,

(lokaal tarief) of kijk op www.izz.nl en ontdek alle

bijvoorbeeld om te leren omgaan met hun dagen nacht-

voordelen van IZZ.

IZZ Zorg voor de zorg 2 ZORGANNO NU December 2011

Teenslippers en pepernoten Het is te bizar voor woorden: de hele zomer zijn we weggeregend, maar met de pepernoten al in de winkels, zorgt het

4

NU Nieuws

6

NU Nieuws Xtra

8

Meer dan een verplicht nummer

dit lezen zijn de kerstdagen alweer nabij. Hoe relatief kan tijd

10

Pilot Nightfever Event

Dat tijd een bijzonder begrip is, wordt me duidelijk als ik de

11

Woordzoeker

net over de gezondheidszorg heeft afgeroepen. Vóór eind

weer in Nederland ervoor dat mensen hun korte broek en teenslippers weer te voorschijn hebben gehaald. Het is half september en mijn zomervakantie komt er aan, maar als jullie zijn?! goedbedoelde efficiencymaatregelen lees die ons nieuwe kabi2013 moeten er bijvoorbeeld 12.000 nieuwe gezondheidszorgers worden gevonden. Dat betekent dat er vanaf NU 103 nieuwe collega’s per week bij moeten komen, en dan mag er niemand ontslag nemen of ontslagen worden. …. Niet echt een realistische doelstelling, lijkt me. Terugkijkend op het jaar 2011 tot nu toe, kan ik met tevredenheid vaststellen dat door de aansluiting van de Vereniging voor Gipsverbandmeesters, de Nederlandse Vereniging voor

12

Diversiteit in beleving van lijden en sterven

16

Taboe rond prostaat doorbreken

18

Ieder zijn ding

Hart en Vaatverpleegkundigen en de MS verpleegkundigen, NU’91 voor een steeds grotere groep de collectieve belangen mag behartigen. Actuele beroepsinhoudelijke thema’s als werken in de nachtdienst, opsporen van verspillingen in het werkproces en agressie in de zorg werden opgepakt, en kwamen uitgebreid aan bod in workshops, via de media en in ons blad. Voor 2012 heeft NU’91 weer duidelijke ambities en doelen. Het strategisch beleidsplan NU aan de slag is daar de weerslag van; daarmee kunnen we tot 2014 vooruit. Samen met onze vele actieve vrijwilligers zullen wij ons de komende jaren sterk blijven maken voor al onze leden en aangesloten beroepsverenigingen. Dank voor jullie vertrouwen; ook het komende jaar zullen we er alles aan doen dat niet te beschamen. Met de septemberzon in m’n rug wens ik jullie genoeglijke kerstdagen, een gezellige jaarwisseling en een goed en gezond 2012!

21

Kick-off Europees project

Monique Kempff, voorzitter NU’91

NU ...zorgen dat jij NUfo ontvangt! NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

ZORGANNO NU December 2011 3

NUNieuws NUNieuws NUNieuws Werken in de zorg: een lust of een last? Verpleegkunde het mooiste vak dat bestaat!? Het contact met de patiënten, het afwisselende werk, er voor iemand anders kunnen zijn: het zijn belangrijke redenen om voor dit vak te kiezen.

NU Academie

De keerzijde van de medaille is dat verpleegkundigen vaak stress-

Op 31 december 2011 gaat de NU Academie offline. Vanaf 1 janu-

volle werkdruk ervaren, waardoor zij soms het gevoel hebben er

ari kunnen NU’91 leden dus geen trainingen meer volgen via de

niet voldoende te kunnen zijn voor hun patiënten. Stress heeft

NU Academie. Heb je nog credits voor de NU Academie? Maak

negatieve gevolgen voor de gezondheid. Een relatief groot aantal

deze dan nog deze maand op. Voor een update van de beroeps-

verpleegkundigen krijgt te maken met stressgerelateerde ziekten.

inhoudelijke kennis kunnen NU’91 leden nog wel trainingen,

Bovendien gaan elk jaar veel verpleegkundigen op zoek naar een

congressen en workshops op locatie volgen. Een overzicht vind

baan buiten de zorg.

je op www.nu91.nl / NU’91 training.

Nieuwe vrijwilligerscoördinator

De Open Universiteit Nederland doet in samenwerking met NU’91 en een aantal hogescholen onderzoek naar de manier waarop stress zich ontwikkelt onder beginnende verpleegkundigen. Ben je tussen de één en vier jaar werkzaam als verpleegkundige? Of zit je nog op school maar werk je minimaal vier dagen per week in de zorg (stage/deeltijd)? Dan willen wij heel graag weten hoe jij hierin staat. We verzoeken je de digitale vragenlijst op www. thesistools.com/ou in te vullen.

Eveline Baarsma

Mede door jouw bijdrage hopen we meer inzicht te krijgen in de manier waarop stress zich ontwikkelt onder beginnende verpleeg-

Sinds 15 november ben ik de nieuwe vrijwilligerscoördinator bij

kundigen, en op grond daarvan duidelijk te krijgen welke moge-

NU’91. Eerder werkte ik als intercedente, junior HR adviseur en

lijkheden er zijn hierop in te grijpen.

bureaumanager. In de uitoefening van die dienstverlenende func-

De vragenlijst kan tot uiterlijk 24 december ingevuld worden.

ties stonden de medewerkers van het bedrijf centraal. De inzet

De gegevens zullen anoniem worden behandeld. Onder de deel-

van mijn huidige functie is de actieve leden van NU’91 zoveel mo-

nemers verloten we vijf boekenbonnen van €20. Voor vragen

gelijk te ondersteunen in hun inspanningen voor de vereniging

of opmerkingen kun je contact opnemen met Sander de Vos,

en nog meer leden te werven voor uiteenlopende activiteiten.

afstuderend psycholoog aan de Open Universiteit via

Ik kijk ernaar uit om met jullie samen te werken.

[email protected].

Ik woon samen met Egbert en onze zoon Siem van 9 maanden in IJsselstein. Ik vind het leuk om te koken voor vrienden en dan vooral gerechten uit Italië, ons favoriete vakantieland.

Lever je Caremiles in! Reminder : Op 31 december stopt NU’91 met het Caremiles spaarsysteem. Heb je nog Caremiles? Wissel ze dan vóór het einde van deze maand in. Kijk in de Caremiles geschenkengids en geef jezelf - of iemand anders - iets leuks. Meer informatie en de geschenkengids vind je op www.nu91.nl

4 ZORGANNO NU December 2011

NUNieuws NUNieuws NUNieuws NU collectief voordeel

Vanuit de Ledenraad

NU’91 heeft samen met Wilkens & Partners Financiële Dienstverlening een online verzekeringspakket samengesteld waarbij

Nel Koppelaar

leden van NU’91 direct financieel voordeel krijgen.

Als 18-jarige begon ik aan de in-service opleiding A; ik kon mij geen mooier beroep voorstellen. Mensen helpen, iets beAutoverzekering Deze verzekering is in een zogenaamde pool

tekenen voor anderen.

verzekerd waarbij meerdere maatschappijen intekenen voor (een

Tegenwoordig werk ik als

deel) van het risico; Nationale Nederlanden is de hoofdverzeke-

transferverpleegkundige in het

raar. Alle vervoersmiddelen - van fiets tot scooter en van auto tot camper - kunnen worden verzekerd.

UMC Utrecht. Hoewel ik dus niet meer echt met de handen aan het bed sta, ligt mijn hart - ook na ruim 30 jaar werken in de zorg - nog altijd bij de patiënt/cliënt

ZZP’ers in de zorg Voor ZZP’ers bieden we de mogelijkheid de

die goede zorg nodig heeft.

Beroeps Aansprakelijkheid te verzekeren. Helaas kan de premie,

Daarin is eigenlijk niet veel veranderd. De zorg blijft voor mij een

die zal liggen tussen € 55 en € 100 per jaar, nog niet online wor-

vak om trots op te zijn! Maar je merkt soms wel hoe weinig waar-

den opgevraagd. Neem voor meer informatie contact met ons op:

dering anderen hebben voor dit mooie vak.

bel 0321-382323 of stuur een mail naar [email protected].

In de 17 jaar waarin ik voor een thuiszorgorganisatie werkte, moest de productie omhoog, werd het condoleancebezoekje eigen tijd,

Voor studenten Ook studenten kunnen zich collectief verze-

werden de taken van verpleegkundigen naar lager geschoolden

keren in een basispakket voor Inboedel, rechtsbijstand en aan-

gedelegeerd omdat dat goedkoper was …. Zo kan ik nog wel even

sprakelijkheid. Het is een misvatting te denken dat je als student

doorgaan. En wat me ook verbaasde was dat een HBO-V afge-

automatisch via je ouders bent verzekerd. Meer informatie:

studeerde een salaris ontving dat niet in verhouding stond met

www.nu91.nl > NU voordeel voor jou > NU Collectiviteit.

wat bijvoorbeeld een HBO ICT-er kreeg. Bij toeval kwam ik in die periode in de OR terecht. In een OR zit-

NU Social Media

ten leden op eigen titel of als vertegenwoordiger van een vakbond.

Om optimaal met onze leden in contact te komen en te blijven,

regiovertegenwoordigers van NU’91 bij onderhandelingen voor

vind je NU’91 ook op Twitter, Facebook en Linkedin. Twitter

een sociaalplan. Er ging een wereld voor mij open, een club die zo

voor de highlights, Facebook om optimaal verbonden te zijn en

vierkant achter de werkenden in de zorg staat: super! Vanaf dat

Linkedin om gezondheidszorgers een platform te bieden elkaar

moment draag ik NU’91 een warm hart toe.

op een makkelijke manier te treffen en met elkaar in discussie te

Toen ik drie jaar geleden las dat NU’91 nieuwe mensen voor de

gaan. Kijk op www.nu91.nl

ledenraad zocht, heb ik me aangemeld. Ik vind het leuk om naast

Ik was al jaren lid van NU’91 - dat hoort gewoon bij je vak, vind ik - maar was me nauwelijks bewust van wat NU’91 eigenlijk allemaal deed. Ik stapte er nogal naïef in, maar al snel zat ik met

mijn werk mee te denken over de zorg in het algemeen. Het was even wennen, maar ik heb mijn draai binnen de ledenraad gevonden en vind het leuk om samen met de andere leden toe te zien op het beleid binnen NU’91.


X

X

tra NUNieuws

tra

is NU’91 echter nog geen partij in de cao Ambulancezorg en kunnen we de collectieve belangen dus niet behartigen. Graag willen wij met leden die binnen de ambulancezorg werken in gesprek komen, om te onderzoeken op welke manier wij hun specifieke belangen kunnen behartigen, waarbij toetreden als partij bij de cao-onderhandelingen zeker niet is uitgesloten. Opstarten van een klankbordgroep ambulancezorg kan een goede manier zijn om deze collectieve belangenbehartiging vorm en inhoud te geven. We roepen onze leden die werkzaam zijn in de ambulancezorg op,

Oproep ambulancepersoneel

ons te laten weten of NU’91 partij zou moeten worden bij de cao-ambulancezorg. En ben je bereid om deel te nemen aan de voorgestelde klank-bordgroep, dan horen we dat ook graag.

Steeds vaker krijgt NU’91 van leden vragen over de cao Ambu-

Het profiel daarvoor kun je opvragen via [email protected].

lancezorg. Natuurlijk beantwoorden wij deze vragen graag en be-

Je kunt je reactie - graag vóór 1 januari - mailen aan Rolf de Wilde:

hartigen wij al de belangen op individueel niveau. Op dit moment

[email protected].

General Assembly van de EFN Directiesecretaris Esther de Vries heeft op 6 en 7 oktober j.l. NU’91

Op dit moment is het nog onduidelijk hoe de European Health

vertegenwoordigd tijdens de 95ste General Assembly van de

Professional Card vorm zal krijgen: wordt het een fysieke kaart

European Federation of Nurses (EFN) in Polen. Tijdens deze bij-

of een digitaal register? In ieder geval zal de card alle gegevens

eenkomst werd uitgebreid gesproken over Directive 2005/36

gaan bevatten die van belang zijn voor een nieuwe werkgever.

/EC (Europese richtlijn betreffende de erkenning van beroeps-

Tijdens de General Assembly kwamen ook de verschillen in de

kwalificaties) en de European Health Professional Card. Beide regelingen moeten het voor verpleegkundigen makkelijker maken om

arbeidsomstandigheden en de werkgelegenheid van verpleegkundigen in de diverse landen aan de orde. In de meeste landen gaan verpleeg-

binnen de gehele Europese Unie te kun-

kundigen er weliswaar niet in salaris op

nen werken. In Directive 36 wordt

achteruit, maar de arbeidsomstandig-

onder andere geregeld aan welke eisen

heden kunnen verslechteren, omdat

een opleiding moet voldoen om de

veel vacatures niet meer (kunnen)

leerlingen te kunnen laten slagen

worden ingevuld. Dat gaat zeker ook op

als verpleegkundigen. Een aspirant

voor Nederland, waar de zorgsector - bij

leerling moet bijvoorbeeld 12 jaar voor-

onveranderd beleid - in de komende

opleiding hebben gehad alvorens aan de

jaren geconfronteerd zal worden met

opleiding tot verpleegkundige te mogen beginnen. Ook is het aantal uren die de gehele opleiding minimaal moet omvatten, vastgelegd.

een nijpend tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen. Ierland, Portugal, Spanje, Griekenland en Denemarken hebben daarentegen

Dat de verschillen tussen de Europese landen discussiepunten

juist te maken met een steeds groter wordend overschot aan ver-

oplevert, blijkt uit iets ‘simpels’ als de vraag wat precies onder

pleegkundigen. Landen als Roemenië, Polen, Slovenië en Hongarije

een uur wordt verstaan? In het ene land duurt een lesuur

hebben vooralsnog weinig problemen met het aantrekken, aan het

45 minuten, in het andere duurt het de volle 60 minuten.

werk houden en betalen van verpleegkundigen.


X

X

tra NUNieuws

Nieuwe richtlijnen

tra

Als het gaat om zorginhoudelijke zaken dan zijn richtlijnen van groot belang.

Goede richtlijnen bieden houvast en onderbouwen het handelen, en door een juiste toepassing kun je betere zorg verlenen en hiaten en fouten voorkomen. In oktober werden de twee onderstaande richtlijnen gepubliceerd.

Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging De richtlijn Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging vervangt de Herziening Consensus Verpleegkundige Verslaglegging die dateert uit 1999. Een belangrijk verschil met de consensusrichtlijn is dat de nieuwe richtlijn ook bestemd is voor verzorgenden. Gegevens noteren en op een juiste wijze omgaan met het dossier is een beroepsinhoudelijke en een juridische plicht. De praktijk laat echter te wensen over. Dat blijkt uit onderzoek van

roepsinhoudelijke en juridische normen en regels verpleegkun-

de Inspectie voor de Gezondheidszorg, uit verhalen van patiënten

digen en verzorgenden rekening moeten houden.

en hun naasten en uit tuchtzaken.

De nieuwe, breed gedragen richtlijn - NU91, V&VN en Sting

Het belang van goede verslaglegging is de afgelopen jaren alleen

waren vertegenwoordigd in de Expertgroep - ondervangt dit pro-

maar groter geworden. Niet alleen neemt de complexiteit van de

bleem. Hij geeft antwoord op vragen als: waarom is verslaglegging

zorg toe, ook het aantal zorgverleners dat betrokken is bij de pa-

van belang? Welke gegevens moet je noteren? Uit welke onder-

tiënt dijt uit. Dat vergroot de kans op hiaten in de zorgverlening,

delen moet de verslaglegging bestaan en welke aspecten moeten

op fouten en op onduidelijkheden over verantwoordelijkheden.

daarin aan de orde komen? Welke rechten heeft de patiënt? Wat

Tegelijkertijd komen patiënten en hun naasten vaker op voor hun

zegt de wet?

rechten en verwachten ze - terecht - dat zorgverleners hun doen

In een bijlage staat een overzicht van gegevens die zorgverleners

en laten verantwoorden.

op grond van landelijke regels en afspraken in het dossier moeten

Deze ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe eisen en voor-

noteren. Al met al biedt de nieuwe richtlijn verpleegkundigen en

waarden voor de verslaglegging en het dossier. Die zijn vastgelegd

verzorgenden houvast bij het in praktijk brengen van de dossier-

in weten regelgeving, in beleidsdocumenten, richtlijnen, hand-

plicht. Met natuurlijk als uiteindelijk doel een goede en verant-

reikingen, checklisten van zorgkoepels, beroepsorganisaties en de

woorde zorgverlening aan de patiënt. Je vind de richtlijn en de

inspectie. Het is echter niet zonder meer duidelijk met welke be-

samenvattingskaart op www.nu91.nl / nieuws.

Pijn en pijnmedicatie bij kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen kunnen anders reageren op pijn en pijnmedicatie dan jongere patiënten. Vanuit de overtuiging dat pijn bij kwetsbare ouderen onvoldoende herkend en behandeld wordt, heeft Verenso de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde - de richtlijn Herkenning en behandeling van chronische pijn bij kwetsbare ouderen opgesteld met een speciale handleiding voor verpleegkundigen en verzorgenden. Hierin wordt uitgelegd wat pijn is en hoe het ontstaat, en wat je als verpleegkundige kunt doen. Pijnmedicatie en mogelijke bijwerkingen worden besproken, maar ook vormen van pijnstilling zonder medicatie komen aan bod. Meer informatie over deze richtlijn vind je op www.verenso.nl>richtlijnen. De speciale handleiding voor verpleegkundigen en verzorgenden kun je downloaden via www.nu91.nl > nieuws > beroepsinhoud.


Nynke Vellema en Karin Vrielink

De Isala klinieken in Zwolle hebben een onderzoek ingesteld naar de functioneringsjaargesprekken om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het proces en de inhoud ervan. Nynke Vellema is met dit onderzoek afgestudeerd aan de opleiding Personeel & Arbeid aan de Hanzehogeschool Groningen.

Meer dan een verplicht nummer Functioneringsjaargesprek kan medewerker én organisatie iets opleveren

Dat het functioneringsjaargesprek een aansprekend onderwerp

Levert het functioneringsjaargesprek jou iets op of kun jij je tijd wel

is, wordt bevestigd door het feit dat meer dan 1700 van de 5000

beter besteden? Uit het onderzoek is gebleken dat het functioner

benaderde Isala medewerkers de tijd en moeite namen om een

ringsjaargesprek het meest oplevert als beide partijen er op dát

vragenlijst over het onderwerp in te vullen.

moment belang bij hebben. Een functioneringsgesprek kan ook

Het functioneringsjaargesprek is een gesprek tussen een medewer-

weerstand oproepen bij de medewerker en de relatie tussen mede-

ker en de direct leidinggevende over het (toekomstig) functione-

werker en leidinggevende verslechteren.

ren van de medewerker in relatie tot omstandigheden in het werk,

Het is uiteraard van belang dat de leidinggevende betrokken is bij

de afdeling, de organisatie en de balans werk/privé. Het is een

de werkvloer, niet alleen moreel maar ook fysiek. Medewerkers

middel om zowel de medewerker als de organisatie verder te hel-

van Isala klinieken gaven aan dat de effectiviteit van het functione-

pen in hun ontwikkeling.

ringsgesprek minder kan zijn, als de leidinggevende niet of nauwe-

De term functioneringsgesprek levert soms verwarring op. Niet

lijks aanwezig is op de werkplek. Een fysieke afstand hoeft een

alleen het functioneren van de medewerker staat centraal tijdens dit

goed gesprek echter niet in de weg te staan, zolang er maar echte

tweezijdige gesprek, maar eigenlijk alles wat het functioneren, de

betrokkenheid en onderling vertrouwen is. Een goede stijl van

ontwikkeling en de motivatie van de medewerker kan beïnvloe-

leidinggeven en duidelijke communicatie het gehele jaar door heeft

den, positief dan wel negatief. De balans tussen werk en privé,

effect op het succes van het functioneringsjaargesprek.

kennis en ervaring in het team, werkomstandigheden en werk-

Een andere veelgemaakte opmerking van medewerkers: Het gaat

methodiek, samenwerking met collega’s en leidinggevende en het

elk jaar weer over dezelfde onderwerpen, maar dan vaak met een

takenpakket zijn mogelijke gespreksonderwerpen.

nieuwe leidinggevende. Een stabiele gesprekspartner blijkt voor medewerkers dus ook van belang te zijn.


De zeven bronnen van arbeidsvreugde:

• Fysiek welbevinden: fysieke werkplek, gezond en veilig gevoel • Collegialiteit: werkrelaties met collega’s, groepsgevoel, goede samenwerking • Waardering en vertrouwen: ruimte om te handelen en waardering krijgen • Goede prestaties: resultaten bereiken, competent zijn • Groei: talenten ontwikkelen, anderen helpen • Werken met hart en ziel: uitdrukking geven aan wie je bent • Hogere zingeving: iets kunnen betekenen voor anderen.

ven liggen tot het volgende jaargesprek. Anders voelt het gesprek als een verplicht nummer. Overigens is 90% van de medewerkers van Isala klinieken tevreden over de afspraken die tijdens het functioneringsgesprek worden gemaakt. Er kan nog een verbeterslag worden gemaakt wat betreft de wijze van verslaglegging, gezien de volgende veelgemaakte opmerkingen van de medewerkers: het formulier is te uitgebreid en te complex.

Voorbereiding en evaluatie Literatuuronderzoek bevestigt dat beide partijen het gespreksdoel duidelijk voor ogen dienen te hebben, zodat zij zich kunnen voorbereiden op hetzelfde gesprek. Het is een misvatting dat voorbereiding enkel de taak is van de leidinggevende; het functioneringsjaargesprek is echter een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Weet waarover je het wilt hebben en stem dit voor het gesprek

Bron: Kouwenhoven K. De zeven bronnen van arbeidsvreugde -

plaatsvind, met elkaar af.

Methode voor werken met plezier en goed presteren, 2005 Het functioneringsgesprek wordt regelmatig verward met het (eenzijdige) beoordelingsgesprek. Dat is kwalijk, want dat gesprek heeft een heel ander doel en dus een andere lading; een Vanuit de CAO voor ziekenhuizen heeft iedere medewerker recht

beoordeling krijgen is spannend. Er is tijdens zo’n gesprek per

op een functioneringsjaargesprek. Maar one size fits all, dat gaat niet

definitie een hiërarchische relatie tussen leidinggevende en mede-

op. Elke medewerker zit in een andere levens- en ontwikkelings-

werker. Deze zou echter niet manifest mogen zijn tijdens het func-

fase. De medewerker die geen functioneringsjaargesprek heeft

tioneringsgesprek, omdat dat een open en oprecht gesprek in de

gehad, maar gewoon - zonder problemen - lekker werkt, zal het

weg kan staan.

gesprek ook niet missen, terwijl een andere medewerker juist graag

Als er behoefte aan is, dan kan feedback gegeven worden aan elkaar

vaker per jaar in gesprek zou willen met de leidinggevende. Drie-

(leidinggevende aan medewerker én visa versa), maar dat is niet

kwart van de medewerkers van Isala klinieken vindt het belang-

het doel van het gesprek. Feedback geven kan beter gewoon door

rijk om het functioneringsjaargesprek op jaarlijkse basis te voeren,

het hele jaar heen op de werkvloer. Liever zelfs, aldus de Isala me-

de overige 25% wil dat liever vaker (5%) of minder vaak (20%).

dewerkers. Na het gesprek is het voor de leidinggevende goed om te weten

Draagt het gesprek bij aan je arbeidsvreugde of vreet het alleen

hoe de medewerker het gesprek heeft beleefd. Was er een open

maar energie?

gespreksfeer? Was het gesprek een dialoog op basis van gelijk-

Kees Kouwenhoven heeft een methode ontwikkeld om arbeids-

waardigheid? De leidinggevende kan zichzelf verbeteren als hij in

vreugde te meten: de zeven bronnen van arbeidsvreugde. Deze

een evaluatie van het functioneringsgesprek feedback accepteert.

methode is bij de Isala klinieken toegevoegd aan het formulier

Op het moment dat een leidinggevende zich ontwikkelt in het

functioneringsjaargesprek, omdat deze zeven bronnen van arbeids-

voeren van functioneringsgesprekken, kan het maximum uit de

vreugde alle belangrijke elementen omvatten die in zo’n gesprek

gesprekken worden gehaald. Dat kan veel opleveren voor zowel de

thuishoren.

organisatie als de medewerkers. De ondernemingsraad heeft inbreng in de wijze waarop de func-

Belangrijk is dat beide partijen zich realiseren dat het gesprek meer

tioneringsgesprekken worden ‘vormgegeven’. Zich verdiepen in

moet zijn dan het invullen van het formulier. De behandelde pun-

dit soort gesprekken is aan te raden, want communicatie kan ver-

ten, afspraken en actiepunten worden idealiter samengevat en

draaid lastig zijn.

vastgelegd. Zo nodig worden er evaluatiemomenten ingepland, met als doel te garanderen dat afspraken door beide partijen worden nagekomen. Medewerkers van de Isala klinieken vinden het van cruciaal belang dat afspraken worden nagekomen en niet blij-

Noot: Co-auteur Karin Vrielink is HR Specialist Informatie en Control bij de Isala klinieken


OORDZOEKER De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen - achter elkaar gelezen - de oplossing.

ADVENT CHOCOLADEMELK DINER ENGELEN GEZELLIG GLAD GUIRLANDE GUUR HANDSCHOENEN HULST JAARWISSELING KAARS KERSTBAL KINDEKE KNUS KOUD MIRRE

NATUURIJS PIEK SFEERVOL SJAAL SLOTONTDOOIER SPAR STAL STER VETBOL VORST VRIEZEN WANTEN WEERALARM IJSBAAN IJSVRIJ IJZEL

Mail de oplossing van de jubileumpuzzel vóór 9 januari 2012 naar [email protected] Ook niet-leden kunnen hun oplossing insturen. Vermeld ook je naam en adres. Onder de inzenders met de juiste oplossing verloten we tien ResQMe’s. Geef jezelf de kans om uit de auto te ontsnappen wanneer elke seconde telt!

Auto te water jóuw zorg?

ResQMe™

Omdat je auto binnen 1 minuut zinkt? En de elektronica binnen enkele seconden uitvalt? Kunnen ontsnappen uit de auto wanneer elke seconde telt?

zorgt voor 20% korting Kortingscode: NU91


Wees voorbereid en kijk tot 20 januari op autoveiligheidwinkel.nl

Anja Cremers

Joost de Bie

Pilot

Nightfever Event

Negatieve effecten van nachtdienst erkennen en aanpakken In samenwerking met het Waterland ziekenhuis te Purmerend werd op 19 september j.l. de aftrap gegeven voor de Nightfever Events. Verpleegkundigen die bij het ziekenhuis arriveerden om hun dienst te beginnen, werden bij de ingang verwelkomd met windlichten die hen naar de sfeervolle ruimte leidde waar het Event plaatsvond. Zowel de verpleegkundigen die de nachtdienst ingingen als degenen die uit de avonddienst kwamen, werden verrast met een drankje, vers fruit en veel cadeautjes die iets met het werken in de nacht te maken hebben. Het ziekenhuis had voor extra koolhydraatrijke magnetronmaaltijden gezorgd. Het is bewezen dat vanaf de tweede helft van de nachtdienst een koolhydraatrijke maaltijd langdurig energie geeft.

Samenwerking

Het Waterlandziekenhuis haalde het

Nightfever Event in huis in het kader van de Vitaliteitsweek. In overleg met het ziekenhuis is een Event op maat samengesteld, waarbij gekeken is wat het ziekenhuis en wat NU’91 kon bijdragen om het Event te laten slagen. NU’91 zorgde voor de sfeervolle ambiance en het uitgebreide voorlichtingsmateriaal over hoe men fit de nacht door kan komen. Ook waren er voor iedereen tal van cadeautjes zoals oordopjes, slaapmaskers om het licht buiten te sluiten

Persoonlijke ervaringen en wetenschappelijke

tijdens een powernap en roze zonnebrillen. Het ziekenhuis had voor

onderzoeksresultaten maken duidelijk dat

iedereen twee gezichtsmaskers toegevoegd, waarvan er één - voor-

negatieve effecten van werken in nachtdienst

zien van een wenskaart - aan een collega cadeau gedaan kon worden.

op verschillende manieren tegengegaan kunnen worden.

Verder werden er nog enkele setjes etherische oliën uitgedeeld; krachtige ontspannende geuren om te relaxen en frisse geuren voor de concentratie.

Om de mogelijkheden voor het fitter doorkomen van de nachtdienst onder de aandacht te brengen, organiseert NU’91 in een aantal zorginstellingen een Nightfever Event.

Reacties

De verpleegkundigen die voorzien van cadeautjes,

eten en voorlichtingsmateriaal begonnen aan hun nachtdienst of na hun avonddienst naar huis gingen, waren blij verrast en enthousiast over de aandacht voor dit onderwerp. Nog dagen na het Event is erover nagepraat. Personeelszaken van het Waterland Ziekenhuis heeft aangegeven zich verder in te zullen zetten voor het fit houden van de medewerkers. Er zijn al gesprekken gaande over een lichtsysteem dat duurzame fitheid garandeert. Ook de plaatselijke radio heeft aandacht besteed aan het Event. Het ziekenhuis is in het nieuws gekomen als een organisatie die aandacht heeft voor zijn personeel. Wil jij een Nightfever Event in jouw organisatie? Bel of mail met Anja Cremers: 030-2840431 / [email protected]


Gert van Dijk en Ineke Lokker

Een goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergrond van zijn patiënt

Diversiteit in beleving van lijden en sterven Christelijke ouders die pijnbestrijding weigeren bij hun ernstig gehandicapte pasgeborene, een islamitische familie die sondevoeding eist voor een terminale alzheimerpatiënt, een arts die bij een Hindoestaanse familie op een muur van onbegrip stuit als hij voorstelt een ‘zinloze behandeling’ te staken. Regelmatig worden zorgverleners geconfronteerd met visies op lijden en sterven die afwijken van hun eigen zienswijze.


Lijden en de dood zijn universele, essentiële ervaringen in het menselijk leven. Iedere cultuur en iedere levensbeschouwing geeft op een eigen manier invulling aan die ervaringen. Zo wordt binnen de islam lijden gezien als een middel om mensen te beproeven: …en Wij stellen jullie op de proef met het slechte en het goede, als een beproeving, en tot Ons worden jullie teruggekeerd (Koran 21: 35). Of als een gevolg van menselijk handelen: Wat jou van het goede overkomt, het is van Allah; en wat jou van het slechte overkomt,

Het is niet vanzelfsprekend dat iedere patiënt altijd weet wil hebben van het naderende sterven

het is van jezelf (Koran 4: 79). De dood is binnen de islam een middel om het eeuwige te bereiken. Een moslim mag de dood echter niet wensen. Pijn moet geduldig tegemoet worden getreden en

maals of een wedergeboorte. Het lijden wordt in dergelijke visies

euthanasie is verboden.

niet altijd gezien als iets dat koste wat kost afgewend moet worden.

Het is de wil van Allah, is een uitspraak die zorgverleners regel-

Lijden kan louterend zijn, de mogelijkheid bieden tot persoonlijke

matig horen. Voor sommige moslims geeft deze uitspraak de reden

groei, of wordt gezien als een straf van god.

aan voor hun eigen passiviteit. Voor anderen is het juist een ver-

Het is ook niet vanzelfsprekend dat een patiënt altijd weet wil

klaring voor opstandig gedrag, bijvoorbeeld wanneer de arts voor-

hebben van het naderende sterven. In veel culturen is het gebruike-

stelt een behandeling te staken. Voor de eerste groep mensen

lijk om de patiënt tot het laatste moment hoop te blijven geven op

betekent het dat Allah het tot zover heeft gewild en dat het geen

genezing. Men ziet het als respectloos en ongevoelig om iemand

zin meer heeft om nog verder te gaan met de behandeling.

met zijn naderende dood te confronteren.

Anderen zien het als de wil van Allah om verder te gaan met de behandeling omdat het niet is toegestaan om in zijn plaats te be-

Voorkom vertrouwensbreuk

palen wanneer het einde is gekomen.

Maar met het inzicht dat er vele visies op lijden en sterven zijn en

Uit deze verschillende interpretaties blijkt dat het steeds weer

dat een individuele aanpak nodig is, zijn niet alle conflicten te

noodzakelijk is om te achterhalen wat mensen precies bedoelen.

voorkomen. Op bijvoorbeeld de IC is onenigheid over het al dan

Ook onder moslims zijn grote individuele verschillen in de bele–

niet stoppen van een als medisch zinloos beschouwde behande-

ving van hun geloof. Sommige moslims zijn streng in de leer,

ling een terugkerend iets. In een Netwerkdocumentaire van 4 ja-

anderen zijn liberaal en meer geseculariseerd. Mensen vallen niet

nuari 2007 werden beelden getoond van het staken van de beade-

samen met hun religie, maar geven vanuit hun levensbeschouwing

ming van een Hindoestaanse patiënt met een ernstig CVA en een

op individuele wijze vorm aan het leven én aan lijden en dood.

infauste prognose. De familie protesteert hevig tegen het besluit

Bewust sterven

van de ic-arts om de beademing te staken, en dit leidde tot dramatische taferelen.

Cultuur is niet alleen iets van de anderen, ook het doen en laten

Op de ic-neonatologie van het Sophia Kinderziekenhuis speelde

van de zorgverlener wordt mede door de eigen culturele achter-

onlangs een soortgelijke casus. Hier weigerden orthodox christe-

grond bepaald. Alleen is de eigen cultuur vaak moeilijk te herken-

lijke ouders pijnbestrijding bij hun ernstig lijdende pasgeborene,

nen omdat die zo alomtegenwoordig is, breed wordt gedeeld en

en ook weigerden zij akkoord te gaan met het staken van de beade-

zo vanzelfsprekend aanvoelt. Een goudvis vindt het ook moeilijk

ming, hoewel het kind een infauste prognose had. Zij waren bang

om het water te zien waarin hij zwemt.

dat het kind door de pijnstilling sneller zou overlijden, en niet meer

De meeste zorgverleners hebben een ‘moderne’ visie op lijden en

zou kunnen vechten. Omdat er een vertrouwensbreuk dreigde te

de dood. Het sterven is in deze visie het eind van het leven, hoort

ontstaan tussen de ouders en het team, hebben de ic-medewer-

vrij van pijn en lijden te zijn en bij voorkeur thuis plaats te vinden,

kers contact opgenomen met een arts uit dezelfde geloofsgemeen-

omringd door vrienden en familie. De patiënt heeft in deze visie

schap als de ouders. Deze heeft uiteindelijk de ouders ervan kun-

recht op informatie over diagnose en prognose. Het naderende

nen overtuigen dat het beter was om de beademing te staken.

overlijden moet openlijk worden erkend en het sterven dient

Dit proces van overreding vergde veel tijd: uiteindelijk heeft de

bewust te gebeuren: emotionele en relationele zaken moeten af-

pasgeborene bijna een maand langer aan de beademing gelegen

gerond worden en innerlijke conflicten opgelost.

dan de artsen verantwoord achtten.

Vaak wordt echter in andere culturen sterven niet gezien als een eindpunt maar als een overgang naar een andere fase, een hierna-

Lees verder op pagina 14


Lees verder op pagina 13 Het komt dus voor dat er doorbehandeld wordt ten behoeve van de naasten van de patiënt, ook al heeft de patiënt hier geen baat meer bij. In de genoemde casus op de ic-neonatologie werd de hulp ingeroepen van een vertrouwenspersoon uit de eigen geloofsgemeenschap. In andere gevallen wordt soms contact opgenomen met een ziekenhuis in het land van herkomst, zodat de familie in de eigen taal een second opinion kan krijgen. Ook kan dit een effectieve methode zijn om een eventuele vertrouwenscrisis te herstellen.

Kies je woorden bewust Het is eveneens van belang om de juiste woorden te kiezen tijdens gesprekken over ‘het staken van een medisch zinloze behandeling’. Voor veel zorgverleners is dit een normale uitdrukking, maar voor patiënten kan het onbegrijpelijk zijn: in veel levensbeschouwingen is het leven gegeven door god, en iedere behandeling die dit leven rekt per definitie zinvol. Als de arts stelt dat hij een zinloze behandeling wil staken, kan dit de suggestie wekken dat het leven van de patiënt zinloos is. Dit zal uiteraard op veel weerstand en verzet stuiten. Daarom is het vaak beter om niet te spreken van zinloos, maar te zeggen dat alles is gedaan om het leven te redden, maar dat dat helaas niet is gelukt. Voor veel mensen is het immers een geruststellende gedachte dat alles is gedaan voor de patiënt, omdat dat voor veel mensen een uiting van genegenheid is. Een andere valkuil voor ‘moderne’ zorgverleners is dat zij het als een goede gewoonte zien om alles aan de patiënt en diens naasten uit te leggen, en ook eventuele twijfels voor te leggen en openlijk te bespreken. Deze cultuur van openheid zien veel zorgverleners als een verworvenheid, maar in andere culturen wordt dit soms gezien als een teken van zwakte, en veroorzaakt het wantrouwen. Want als de dokter het niet zeker weet, is het dan wel een goeie dokter?

Het goede doen Een goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergronden van zijn patiënten, is zich bewust van het eigen normen- en waardenpatroon en is in staat het eigen taalgebruik aan te passen aan de specifieke patiënt of diens naasten. Daarnaast is het van belang dat binnen afdelingen - met name de ic’s - duidelijke afspraken worden gemaakt over hoe om te gaan met conflicten met patiënten en hun naasten, maar ook over hoe zij conflicten kunnen voorkomen. Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uiteindelijk hetzelfde nastreven: het goede doen voor de patiënt. De conflicten gaan over wat in een specifieke situatie ‘het goede’ is, niet over de vraag of het moet worden gedaan.


In sommige gevallen wordt contact opgenomen met een ziekenhuis in het land van herkomst, zodat de familie in de eigen taal een second opinion kan krijgen.

NIVEL onderzoek De vaak grote rol van de familie, taalproblemen, andere zorgopvattingen en gebruiken stellen zorgverleners voor de vraag hoe zij palliatieve zorg bij mensen uit andere culturen moeten vormgeven. Onderzoekers van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) deden in samenwerking met IKNL en Pharos onderzoek naar de opvattingen en gebruiken van mensen met een niet-westerse achtergrond over de behandeling van pijn, braken en misselijkheid, obstipatie, depressie en delier in de palliatieve fase. Zij richtten zich primair op mensen met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse, Arubaanse of Antilliaanse achtergrond, omdat zij de grootste niet-westerse groepen vormen binnen de Nederlandse samenleving. Tegelijkertijd geven de onderzoekers aan dat aandacht voor diversiteit in opvattingen, wensen en gebruiken zich niet alleen moet uitstrekken tot allochtonen, maar tot iedereen. Een individuele benadering van iedere patiënt en zijn omgeving is altijd van groot belang. De onderzoekers legden hun bevindingen vast in een Handreiking Palliatieve zorg (download www.nivel.nl). De handreiking is te gebruiken als aanvulling op de bestaande richtlijnen voor pijn, depressie, delier, misselijkheid/braken en obstipatie in de palliatieve fase, zoals die zijn te vinden op www.pallialine.nl. De handreiking is nadrukkelijk niet bedoeld als vervanging van deze richtlijnen. (toevoeging redactie ZaN)

Auteurs: Gert van Dijk, ethicus en secretaris van de Commissie Medisch Ethische Vraagstukken, Erasmus MC Rotterdam Ineke Lokker, verpleegkundige en wetenschappelijk onderzoeker, Erasmus MC Rotterdam Dit artikel verscheen eerder in Medisch Contact, 25 februari 2011.

Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uiteindelijk hetzelfde nastreven: het goede doen voor de patiënt.


Cees van Schilt

Blue Ribbon maakt mannen bewust

Taboe rond prostaat doorbreken Iedere man kan vroeg of laat prostaatklachten krijgen. Door onwetendheid of uit schaamte is het geen onderwerp dat makkelijk besproken wordt. Blue Ribbon wil gezonde mannen bewust maken van de prostaat en van de risico’s op prostaatkanker en het taboe rond het onderwerp doorbreken. Met 9.500 nieuwe gevallen per jaar is prostaatkanker de meest

dan moeilijk om de urine door de plasbuis te persen. Door de extra

voorkomende vorm van kanker bij mannen. Prostaatkanker is na

inspanning wordt de blaaswand zwakker en raakt soms uitgerekt.

longkanker de tweede doodsoorzaak voor mannen. Jaarlijks ster-

Na verloop van tijd lukt het de blaas niet meer alle urine naar bui-

ven er evenveel mannen - ongeveer 3.000 - aan de gevolgen van

ten te krijgen en blijft er urine achter. Dit kan leiden tot blaasont-

prostaatkanker als vrouwen aan borstkanker. Maar voor prostaat-

steking en nierproblemen.

kanker is veel minder aandacht dan voor borstkanker. De in 2007 opgerichte stichting Blue Ribbon heeft als doelstelling bij het

Symptomen van een vergrote prostaat zijn:

grote publiek, de media en de politiek aandacht te vragen voor

• minder krachtige urinestraal

prostaatkanker. Blue Ribbon ontvangt geen subsidie en werkt

• niet goed kunnen beginnen met plassen

hoofdzakelijk met vrijwilligers en ambassadeurs. De inkomsten

• meer aandrang en steeds weer moeten plassen

zijn afkomstig uit fondsen, sponsorwerving en particuliere giften.

• vaker moeten plassen met minder drang en weinig urine per keer

Prostaatvergroting

• nadruppelen en ongewenst urineverlies • nachtelijk plassen

De prostaat is een klier, die bij een volwassen man niet groter hoort

• een branderig gevoel bij het plassen

te zijn dan een tamme kastanje. Problemen met de prostaat kun-

• gevoel hebben dat de blaas zich niet volledig leegt

nen op elke leeftijd voorkomen, maar de kans op klachten op oudere leeftijd is aanzienlijk groter. Vanaf vijftig jaar kan de pros-

Prostaatkanker

taat - onder invloed van hormonale veranderingen - zo groot zijn

Bovengenoemde plasproblemen wijzen meestal op een (goed-

dat er geleidelijk klachten gaan ontstaan met plassen. Meestal is

aardige) vergroting van de prostaat. Prostaatkanker op zich veroor-

er sprake van een goedaardige vergroting van de prostaat. Bijna

zaakt meestal geen klachten. De kanker ontstaat namelijk meestal

iedere man krijgt er ooit mee te maken, maar ‘slechts’ een derde

in het buitenste deel van de prostaat, terwijl prostaatvergroting

van hen zal er daadwerkelijk last van ondervinden.

optreedt in de binnenste kern rond de plasbuis. In sommige ge-

Omdat de prostaat om de plasbuis heen ligt, zal hij bij een voort-

vallen kunnen de klachten van iemand met prostaatkanker echter

durende groei uiteindelijk de plasbuis dichtduwen. Het wordt

erg lijken op die van een goedaardige vergroting van de prostaat.


Bij klachten is het dus aan te raden een afspraak te maken met de

Een duidelijke oorzaak van prostaatkanker is nog niet gevonden.

huisarts. Die kan na een eerste onderzoek besluiten een PSA-test

Wel is bekend dat de ziekte vaker voorkomt bij mannen in West-

af te nemen. De PSA-test meet de hoeveelheid Prostaat Specifiek

Europa en de VS dan in de rest van de wereld.

Antigeen in het bloed. PSA (een eiwit dat in de prostaat wordt

Prostaatkanker is in ongeveer 10% van de gevallen erfelijk bepaald.

gemaakt) komt normaal gesproken in kleine hoeveelheden voor

Van erfelijke aanleg is sprake als bij drie naaste familieleden of bij

in het bloed. Van de mannen ouder dan 50 jaar blijken twee van

twee eerste- of tweedegraads verwanten jonger dan 55 jaar, de

de tien een verhoogde PSA-waarde te hebben. Die verhoogde

diagnose prostaatkanker is gesteld.

waarde kán op prostaatkanker wijzen, maar komt ook voor bij een

Over borstkanker wordt tegenwoordig openlijk gesproken.

goedaardige prostaatvergroting, een urineweginfectie of een

Onder mannen is prostaatkanker nog steeds een heikel

prostaatontsteking. Bij een verhoogde PSA-waarde is dan ook

onderwerp. De activiteiten van Blue Ribbon zijn erop gericht dit

altijd aanvullend onderzoek nodig om te kunnen vaststellen of

taboe eindelijk te doorbreken.

het om prostaatkanker gaat. Vrijwel iedere man krijgt prostaatkanker als hij maar oud genoeg wordt. Het aantal mannen dat overlijdt mét prostaatkanker is echter aanzienlijk groter dan het aantal dat overlijdt als gevolg van prostaatkanker. Uit secties van mannen die ergens anders aan zijn overleden, blijkt dat 10 tot 30% van de mannen tussen 50 en 60 jaar prostaatkanker heeft en bij mannen tussen 70 en 80 jaar geldt dat voor 50 tot 70%. De tumor groeide echter zo langzaam dat deze mannen dat nooit geweten hebben. Bij jonge patiënten is de

Meer informatie: www.blueribbon.nl www.deprostaatkliniek.nl

tumor echter beduidend agressiever.

SANITA KLOMPEN

DÉ KWALITEITSKLOMPEN VOOR DE ZORG!

NU 17,5 % KORT (code ING :n u91)

• Sanita is een Deens kwaliteitsproduct • NU 17,5% KORTING, internetkortingscode nu91 (actie is geldig van16 december 2011 t/m 16 januari 2012)

• De actie is gericht op model 560 (blauwe stippen) en model 38S (roze met zilvergrijs motief) • Meer informatie of persoonlijk advies? Mail dan naar [email protected] of bel 030 65 60 644

• Keuze uit trendy (opvallend) design en modellen met strakke, professionele uitstraling • Flexibele polyurethaan zool die geluidsarm is en schokken absorbeert, waardoor lopen, staan, tillen en/of bukken geen probleem vormt • Naar de voet gevormd voetbed • De leren klompen voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen

S A N I TA K L O M P E N . N L

Sanitaklompen.nl is onderdeel van


Jean-Pierre van de Ven

Artsen geven pillen, psychologen praten, verpleegkundigen doen het werk. Die duidelijke taakverdeling leidt niet altijd tot betere samenwerking, weet psycholoog Jean-Pierre van de Ven.

Ieder zijn ding

Artsen vinden het fijn om aan een verpleegkundige te vragen: Maar wat voor kleur had de feces dan? of Had dat ettervocht nog een speciale geur? Ook willen zij graag dat verpleegkundigen de urine ‘sticken’ op eiwitten als meneer weer eens in de hoek van zijn

Als je jarenlang als psycholoog hebt rondgelopen in een kliniek

kamer heeft staan plassen, of dat zij elke vijf minuten even bloed-

voor patiënten met ernstige psychiatrische problemen, heb je

prikken bij een patiënt die manisch staat te tieren in de rookkamer.

voldoende gelegenheid gehad de uiterst merkwaardige

Als een arts zoiets vraagt tijdens de overdracht, zegt de verpleeg-

mensensoort die daar ook rondloopt - de arts - te bestuderen.

kundige met een ernstig gezicht dat het onmiddellijk zal gebeuren.

Artsen kunnen heel aardig doen tegen ons, de gewone mensen;

Dit onmiddellijk valt nog wel eens tegen, want verpleegkundigen

dat vinden ze vooral ook zelf. In het begin van hun carrière kost

hebben erg veel andere zaken aan hun hoofd. Als blijkt dat een

het hun nog enige moeite hun superioriteit te verbergen en dat

verpleegkundige iets is vergeten, kijkt een arts bedenkelijk en

is vervelend, want dat komt zo onaardig over. Maar omdat artsen

geeft geen standje. Géén standje, natuurlijk niet. Want dat zou

zo slim zijn, leren zij snel om tegen iedereen, waar dan ook, op

onaardig zijn en artsen hechten er aan om aardig te zijn voor ge-

elk moment te glimlachen. Zij lijken dan aardige, bijna gewone

wone mensen.

mensen. In deze façade van gewoonheid komt een barst als er

Tegen psychologen doen artsen aardig om nog een andere reden,

‘artsendingen’ te bespreken zijn. In de kliniek maak ik dat bijvoor-

namelijk omdat zij ons een beetje eng vinden. Zij hebben geen

beeld mee tijdens de overdracht, het dagelijkse gesprek over

idee van wat een psycholoog eigenlijk doet. Ja, praten. Maar artsen

patiënten waaraan artsen, psychologen en verpleegkundigen deel-

denken dat je met patiënten helemaal niet kunt praten, want tij-

nemen. Dan zie je dat artsen een voorkeur hebben voor zaken die

dens hun opleiding vonden zij ‘communiceren met patiënten’

normale mensen verafschuwen. Tot de ‘artsendingen’ horen koorts,

allemaal een verdomd lastig vak.

bloedspiegels, pus, feces, pukkels en galoprispingen.

In het gunstigste geval denken artsen dat psychologen een soort


helderzienden zijn, die de patiënt genezen door exact het juiste te zeggen. In het slechtste geval denken zij dat psychologen ijdeltuiten zijn die denken dat zij superieur zijn aan iedereen. Als een arts dit laatste denkt, weet ik dat ik heb gefaald. Ik doe er namelijk alles aan om niet te laten merken dat ik boven andere mensen verheven ben. Dat vind ik zo onaardig. Als ik merk dat een arts mijn superioriteit

Landelijke respijtwijzer Vrijwel iedereen zal ooit enige vorm van mantelzorg geven of ontvangen. Op dit moment biedt een op de vier volwassenen hulp aan mensen die zorg nodig hebben. Ruim één miljoen mensen doet dat langdurig en intensief. Vooral voor deze groep mantelzorgers is het belangrijk af en toe de zorg aan een andere

heeft ontdekt, neem ik me altijd voor om nog meer te glimlachen

te kunnen overdragen en zo wat tijd voor zichzelf te krijgen.

en gewoon te doen. Ondanks zulke misverstanden, die inderdaad

Respijtzorg kan daarvoor worden ingezet. De zorg die de mantel-

meestal met een glimlach kunnen worden opgelost, verloopt de

zorger verleent wordt dan tijdelijk overgenomen door vrijwilligers

samenwerking met artsen prima. De taakverdeling is duidelijk.

of professionals. Respijtzorg draagt ertoe bij dat de mantelzorger

Artsen geven pillen, wij psychologen praten, verpleegkundigen

in staat is de zorg vol te houden, waardoor de patiënt langer thuis

doen het werk. Goed, misschien let ik tijdens de overdracht wel

kan blijven wonen.

eens wat minder scherp op als het gaat over poep of schimmeltenen. En ik zie ook wel dat de aandacht van artsen verflauwt als

Mezzo - vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg - is

we komen te spreken over ‘psychologendingen’: zaken als paniek

dit jaar gestart met www.respijtwijzer.nl. Deze site biedt een

en somberheid, scores op vragenlijsten, de inhoud van dromen

landelijk overzicht van meer dan 4000 organisaties en instellin-

en de mening van patiënten over hun behandeling.

gen - zorgboerderijen, zorghotels, logeerhuizen, dagopvang, zorg door vrijwilligers - die respijtzorgvoorzieningen leveren voor

Ik doe er namelijk alles aan om niet te laten merken dat ik boven andere mensen verheven ben.

zorgvragers en hun mantelzorgers. Je vindt er ook informatie die zorgvragers en mantelzorgers stimuleert drempels te overwinnen. Uit eigen onderzoek van Mezzo blijkt bijvoorbeeld dat ruim de helft van de ondervraagden niet weet dat men een financiële

Wij psychologen vinden het fijn om aan verpleegkundigen te

vergoeding kan krijgen voor respijtzorg. Op de website worden

vragen Maar wat denk jij dat de patiënt er zelf van denkt?, of Riep

de verschillende financieringsmogelijkheden besproken.

die patiënt bij jou niet ook een enorme machteloosheid op?

Uit datzelfde onderzoek blijkt dat twee derde van de geënquê-

Psychologen willen graag dat verpleegkundigen ontspannen com-

teerden weliswaar bekend is met respijtzorg, maar er geen ge-

municeren met de psychotische patiënt en om de vijf minuten

bruik van maakt vanuit het gevoel de zorgvrager dan in de steek

aan alle bipolaire patiënten vragen hoe hun stemming is op een

te laten. Ook hebben veel mantelzorgers de neiging de belasting

schaal van nul tot honderd.

te bagatelliseren of ze zijn bang dat anderen de benodigde zorg

De verpleegkundigen voeren vervolgens niet uit wat wij vragen, want zij hebben het te druk met hun werk. Dan geven wij hen natuurlijk geen standje. Natuurlijk niet, want dan zou blijken dat wij superieur zijn. En daar zijn we te superieur voor. In plaats daarvan geven we de artsen een blik van verstandhouding, zo van: hopeloos die verpleging van tegenwoordig. Dan knikken de artsen

minder goed aankunnen. Respijtwijzer.nl is bedoeld voor zorgvragers, mantelzorgers, zorgaanbieders, gemeenten en verwijzers. Verpleegkundigen en verzorgenden zijn, door hun contacten met zowel patiënten/cliënten

instemmend, nauwelijks zichtbaar, als broeders van een geheim

als met hun mantelzorgers, in de gelegenheid hen te wijzen op

genootschap. Nee, met die samenwerking zit het wel snor.

de mogelijkheden van respijtzorg en hen te stimuleren daar ge-

Jean-Pierre van de Ven is psycholoog. Tegenwoordig is hij onder andere werkzaam bij Mentrum, waar hij mensen met ernstige psychische stoornissen behandelt. Recente publicatie: Geluk in de liefde, over de samenbindende kracht van relaties (www.jeanpierrevanderven.nl).

bruik van te maken.

Noot: Dit artikel verscheen eerder in De Volkskrant, 11 juni 2011.


Clemens Ketels

Maak kennis met ons uitgebreide productportfolio tijdens “Zorgtotaal 2011” op de stand van NU’91

Laerdal, al 50 jaar een betrouwbare partner op het gebied van medische opleidingsmaterialen Laerdal biedt producten en concepten voor de verpleegkunde opleidingen en de (gespecialiseerde) klinische omgeving Trainen met als doel: Helping save lives

SimMan 3G SimMan Essential ALS Simulator SimMom

SimJunior SimBaby SimNewB

www.laerdal.com 20 ZORGANNO NU December 2011

Anna van Luijn, MSc

Kick-off Europees project In het kader van het Europese project Creating a pilot network of nurse educators and regulators (SANCO/1/2009), zijn vertegenwoordigers uit 16 landen met elkaar in gesprek over met name de inzet van nursing assistants en health care assistants in de deelnemende Europese landen.

De kick-off meeting van het project was 21 oktober j.l. in Berlijn.

Volgende etappe

Alle deelnemers - onderzoekers, professoren, hoofden van

Nu zit het project in de fase dat alle informatie die tijdens de

verpleegkundige onderwijsinstellingen en personen die zich

meeting is gepresenteerd door het projectbureau worden ge-

met het beleid rond verpleegkunde bezig houden - ontmoetten

analyseerd en aan de deelnemers zal worden teruggekoppeld.

elkaar daar voor het eerst. Anna van Luijn is een van de ver-

Het komende jaar zullen - via enquêtes en andere methoden -

pleegkundigen die voor Nederland haar beroepsgroep vertegen-

de projectleden nader worden bevraagd om zo alle data binnen

woordigt. Zij legt uit wat dit project precies inhoudt.

te krijgen die van belang zijn om het plaatje compleet te krijgen.

Inventarisatie

Om bijvoorbeeld best practices in het werkveld te verzamelen zullen mijn collega-vertegenwoordiger Maud Pellen en ik

Dit driejarige project (2011-2013) is opgezet om vanuit ver-

waarschijnlijk ook zelf het land in gaan. Iets waar ik zeer naar

schillende perspectieven de positie van de eerdergenoemde

uitkijk.

beroepsgroepen in kaart te brengen. Per land zal onderzocht worden hoe de situatie nu is en welke vaardigheden en competenties deze zorgverleners nodig hebben. Daarbij zal uiteraard

Nederlandse vertegenwoordigers

ook het onderwijs in de diverse landen in kaart worden gebracht. Om alle input uit de deelnemende landen te verwerken

Anna van Luijn studeerde in 2004 af als verpleegkundige en deed

en te structureren is een projectbureau ingeschakeld.

werkervaring op in het UMC Utrecht en in de thuiszorg. Aan de VU

Die structuur zal nodig zijn om tijdens de volgende meeting in de herfst van 2012 doelgericht te kunnen discussiëren.

Amsterdam rondde zij de Master Health Science af met als specia-

Het was goed te zien dat bijna iedereen die aan dit project mee-

lisatie International Public Health, waarmee zij onderzoekservaring

doet een verpleegkundige achtergrond heeft en echt betrokken

opdeed in een internationale context. Op dit moment is zij ver-

is bij de beroepsgroep. Als voorbereiding voor de meeting hadden alle deelnemers in kaart gebracht wat de situatie in hun eigen land was. Voor Ne-

bonden aan het Athena Instituut VU Amsterdam. Maud Pellen is werkzaam in een managementfunctie in het UMC

derland kijken we in het kader van dit project naar de niveaus

Utrecht, afdeling Neurologie. Zij heeft een jarenlange ervaring als

1, 2 en 3, respectievelijk zorghulp, verzorgende zorg en wel-

verpleegkundige en teamleider.

zijn en verzorgende-IG. Tijdens de bijeenkomst werd het ons snel duidelijk dat in theorie de Nederlandse niveaus redelijk duidelijk zijn. Landen om

Alle landen zullen elkaar dan volgend jaar weer treffen in

ons heen hebben een veel lastiger systeem waarbij het een stuk

Brussel en wederom zullen we dan - met hulp van tolken - onze

minder duidelijk is wie de taken van een verpleegkundig assi-

bevindingen presenteren.

stent uitvoeren. In Nederland zijn de verschillende niveaus als

Het is leuk om allerlei mensen te ontmoeten die in de diverse

individuele beroepsgroepen veel meer complementair aan

landen in het verpleegkundige veld werken, maar het is voor-

elkaar dan in andere landen waar de verpleegkundige het echt

al ook genieten van het enthousiasme van alle vertegenwoor-

voor het zeggen heeft. Het definiëren van de beroepsvelden was

digers om aan dit project mee te mogen werken.

de grootste uitdaging van de dag met zoveel landen en zoveel verhalen.

Reacties: [email protected]


Angélique van de Velde, MZ Services

Integratie Jeugdgezondheidszorg De consultatiebureaus (jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen)

Wat betekent dit allemaal voor de medezeggenschap?

gaan per 1 januari 2012 van de thuiszorgorganisaties over naar

Formeel is in dit geval voor de OR van de GGD het politiek

de GGD-en. Medewerkers van de consultatiebureaus krijgen

primaat van toepassing voor wat betreft het principe van de

een andere werkgever en een andere rechtspositie, maar daar-

overdracht van personeel naar de GGD. Echter met betrekking

naast staat hen samen met de GGD-medewerkers nog een be-

tot de vraag hoe de inpassing vorm krijgt en de nieuwe orga-

langrijk traject te wachten. De GGD-en zullen wat betreft

nisatie eruit gaat zien, en de personele consequenties daarvan

jeugdgezondheidszorg dichterbij de cliënt georganiseerd

en hoe die worden opgevangen, is adviesrecht c-f artikel 25

moeten worden: de GGD Dichtbij! Ook is integratie van het

lid 1 van de WOR van toepassing. Voor de reorganisatie en

jeugdgezondheidszorgbeleid een belangrijk doel. Bovenop

de uitwerking van de bezuinigingsplannen op organisatie en

deze ontwikkelingen komen de bezuinigingsplannen vanuit

personeel, is het adviesrecht van toepassing. Voor de OR-en

de gemeenten. Met andere woorden: een complexe opgaaf tot

van de thuiszorgorganisaties geldt ook het adviesrecht voor

veranderen met consequenties voor de organisatiestructuur,

de overdracht van personeel.

functies en formatie, maar ook voor de cultuur en werkwijze

De OR-en van de GGD namen het initiatief een bijzondere

van de verschillende instanties. De noodzakelijke reorganisatie

ondernemingsraad (BOR) in het leven te roepen zodat invloed

om de GGD Dichtbij te kunnen realiseren, is overigens al inge-

van alle partijen op de reorganisatieplannen (denk aan top-

zet voordat de medewerkers van de consultatiebureaus offi-

structuur en hoofdlijnen) geborgd zou zijn. De medewerkers

cieel overgaan naar de GGD. Onderdeel van de nieuwe werk-

van de consultatiebureaus zouden immers net als zij met de

wijze is onder anderen het werken in interdisciplinaire teams.

reorganisatie te maken krijgen. Via deze BOR zou ook (formeel) samengewerkt kunnen worden op het gebied van de overdracht

De gemeenten zullen in de nieuwe structuur nog sterker dan

van het personeel en de voorwaarden waaronder dit zou plaats-

nu een rol spelen in de vormgeving van het totale aanbod van

vinden.

diensten en voorzieningen voor kinderen en gezinnen. Gemeenten zullen vooral preventief willen werken; het streven

Samenwerking in een BOR levert dus voor alle partijen voor-

is om één doorlopende lijn in de ondersteuning van gezinnen

deel op. Aan een dergelijke medezeggenschapssamenwerking

te ontwikkelen.

zit echter wel een heel formele kant. Zo moet de BOR opgericht worden middels een convenant waarin afspraken staan over wie meedoet en

hoe besluitvorming tot stand komt. Zonder de formele aspecten kan een BOR niet opereren. Maar wat mij betreft is doorslagge-

vend dat samenwerking in een BOR ervoor zorgt dat de krachten gebundeld worden zodat


met één stem richting bestuur geopereerd kan worden.

Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van de verpleging en verzorging Hoofdredactie en eindredactie Yvonne Sturkenboom Redactie Cees van Schilt Sinanda Benjamins Marga Verbrugge Ruth Heiligers

Lize Schellevis Simone Schade Susan Konst

Redactieadres Bernadottelaan 11 Postbus 6001, 3503 PA Utrecht Tel. 030 - 296 41 44 Fax. 030 - 296 39 04 [email protected] Bladmanager Yvonne Sturkenboom Vormgeving / concept Crossings Communications - Utrecht Vormgeving en productie Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.meneer-e.nl Printmanagement MPR Services - De Meern [email protected]

Advertentie-exploitatie Verpleegkundigen lopen voorop in expliciete aandacht voor de zorg tijdens de laatste levensfase van hun patiënten. Mede door hun inzet kwam in de laatste NU’91, Utrecht decennia van de vorige eeuw een professionele en wetenschappelijke benadering T 030-2964144 van de palliatieve zorg voort. [email protected]. In Palliatieve zorg door verpleegkundigen wordt een overzicht gepresenteerd Uitgever NU’91, Utrecht ISSN 0927 - 4774

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in Dr. teAdriaan korten te redigeren. Visseren is psycholoog, onderzoeker in de psycho-sociale oncologie; assistant lector transities in Zorg, Hogeschool Rotterdam. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of Prof. dr. Johan Bilsen is diensthoofd van de vakgroep Maatschappelijke meningen zijn niet noodzakelijk en onderzoeker bij de VUB-UGENT gezondheidszorg,de Vrijestandpunten Universiteit Brussel; senior Zorg rond het levenseinde en verpleegkundige. menigen van NU’91. onderzoeksgroep Prof. dr. Anneke Francke is bijzonder hoogleraar Verpleging en verzorging in de laatste levensfase, Vrije Universiteit in Amsterdam; coördinator van het onderzoeksprogramma Verpleging en Verzorging bij het NIVEL.

Hoofdkantoor NU’91 en regio’s Postbus 6001 3503 PA Utrecht T 030-296 41 44 F 030-2963904 Groningen, Friesland, Drenthe Richard Wisman Overijssel, Gelderland Gorrit Smit Utrecht, Flevoland Ymke Hylkema Noord-Holland Esther Tibbe Limburg, Noord-Brabant Peer Meesters Zeeland, Zuid-Holland Mark Froklage

www.elseviergezondheidszorg.nl

Visser_DEF.indd 1

Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91 Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken NU’91 online www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk, graag met reden te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001 3503 PA Utrecht

In Palliatieve zorg voor verpleegkundigen wordt ingegaan op de vele facetten van palliatieve zorg: de geschiedenis, de huidige organisatie, de inhoud van de zorg en de verschillende moeilijke beslissingen aan het levenseinde. Daarnaast wordt de samenwerking tussen verpleegkundigen, verzorgenden, artsen, paramedici en vrijwilligers uitgebreid belicht. Immers een belangrijk kenmerk van palliatieve zorg is het multidisciplinaire karakter. De arts draagt de eindverantwoordelijkheid voor de ingrijpende beslissingen die in overleg met de patiënt, zijn naasten en de betrokken zorgverleners genomen moeten worden. In dat besluitvormingsproces spelen verpleegkundigen echter een belangrijke rol en zijn vaak betrokken bij de uitvoering van de uiteindelijke beslissing. In een apart hoofdstuk wordt aandacht besteed aan palliatieve zorg voor specifieke groepen - kinderen, mensen met dementie of een verstandelijke beperking, psychiatrische patiënten, mensen met een niet-westerse culturele achtergrond - en de specifieke kennis en vaardigheden die dat vraagt van de betrokken zorgverleners.

Palliatieve zorg door verpleegkundigen


van deze zorg in Nederland en Vlaanderen. Een keur van deskundigen staat op heldere wijze stil bij wat palliatieve zorg is, de geschiedenis, de huidige organisatie, de inhoud ervan, en bij de verschillende moeilijke beslissingen aan het levenseinde. Zij belichten uitgebreid de inhoud van zorg en hun samenwerking met andere professionals, zoals artsen, geestelijk verzorgers, psychiaters en psychologen. In een apart hoofdstuk wordt ingegaan op de palliatieve zorg voor specifieke groepen, zoals kinderen, mensen met dementie, psychiatrische patiënten en mensen uit andere culturen.

Palliatieve zorg voor verpleegkundigen

Visser, Bilsen en Francke (red.)

Stuur de bon, zonder postzegel, aan NU’91 / antwoordnummer 9331 / 3500 ZC Utrecht

Workshop 44-enw

Redactie

Adriaan Ph. Visser Johan J.R. Bilsen Anneke L. Francke

titel


auteur

A. Visser, J. Bilsen, A. Francke

ISBN

978 90 352 3306 5

druk

1e druk 2011 (Reed Business)

prijs

€ 37.50

30-03-11 16:39

Ik ben NU lid Wijzigingen in adres en / of werkgever? Geef ze bijtijds door! Vul hier je wijzigingen in en stuur de bon retour aan de ledenadministratie van NU’91, antwoordnummer 9331, 3500 ZC Utrecht naam lidnr.

oude postcode

nieuw adres postcode

woonplaats

tel.

bank / giro

Ik ben geen OR/MR lid meer per Ik ben per

OR/MR lid geworden. Mijn werkgever is

Bij verandering werkgever: naam instelling adres instelling postcode / plaats

ingangsdatum ZORGANNO NU December 2011 23

...zorgen dat je de nieuwe NU’91 agenda gaat gebruiken!!

Gelukkig en gezond 2012

BEROEPSORGANISATIE VOOR DE VERPLEGING EN VERZORGING

werkt voor de zorg


ZORGANNO. Diversiteit in beleving van lijden en sterven

Recommend Documents