Aan de vooravond van zijn lijden en sterven zijn Jezus en de leerlingen bijeen. Gewoon om de paasmaaltijd te houden

Preek 02-04-2015, Witte Donderdag, ds. Els de Clercq,

1


Lieve mensen, Aan de vooravond van zijn lijden en sterven zijn Jezus en de leerlingen bijeen. Gewoon om de paasmaaltijd te houden. Vier uw feesten, hoorde ik iemand ooit zeggen. Wat er ook gebeurt: houd feesten hoog. Blijf ze vieren. Dat geeft structuur, dat is met elkaar de vele vormen van de verbinding met de Eeuwige steeds door het dagelijks leven heen weven. Zo doet Jezus dat met de discipelen. Gewoon Pesach vieren, het feest van verlangen en bevrijding. En het toepassen op de werkelijkheid van nu. Jezus weet het en heeft het ook bekend gemaakt: ik zal lijden en sterven én opstaan… Er is lijden en sterven en een weg door dat lijden en het sterven heen. Brood en wijn. Voedsel voor onderweg en overgave tot in de dood aan wat groter is dan jij, dan jouw leven. We lezen de afscheidswoorden uit Johannes, een gedeelte, waarin Jezus de leerlingen voorbereidt op zijn naderende afscheid en op wat er blijft, de verbondenheid… We lezen de instelling van het avondmaal bij Marcus Én we lezen het gedicht ‘De donkere nacht van de ziel’ van Johannes van het Kruis, 15e eeuws mysticus uit Spanje. Nico zal dat doen. Daarna delen we samen brood en wijn op deze intieme avondviering van Witte Donderdag. Een woord van toelichting van Lia op het liturgische bloemschikwerk dat zij in deze stille week maakte. Gij die boven ons bent…. De hoofdstukken 13 t/m 16 van Johannes, beste mensen, zijn de hoofdstukken waarin Jezus zijn leerlingen voorbereid op zijn naderende afscheid. Ik vind het prachtige hoofdstukken en heb er talloze malen overdenkingen over geschreven. Waarom weet je niet, maar soms heb je iets met bepaald teksten… Misschien komt het wel doordat het over afscheid nemen gaat. Ik ben niet iemand die van nature gemakkelijk afscheid neemt. Ik kan soms ook enorm sentimenteel doen over het verleden. Als ik in een oude buurt loop waar ik gewoond heb bijvoorbeeld, dan kan ik helemaal verdwijnen in een soort: ach, ja, ach ja, zo was dat. Tot ik het merk en mezelf tot de orde roep met de woorden: En nu loop je hier. Nu, wat is er nu? Ja, je hebt een cursus mindfulness gedaan of je hebt het niet gedaan…


2

Afscheid nemen. Het hele leven is hechten en onthechten, zei iemand ooit. Ook waar. En zeker voorstelbaar als je te maken hebt gehad met mensen die veel voor jou betekenden en jij voor hen. Zoals de leerlingen en Jezus. Want de leerlingen waren één voor één door Jezus gevonden, zoals dat door Johannes genoemd wordt. Elkaar vinden… zoals je de ware vinden kunt. De persoon die echt bij je past. Dat is eigenlijk een wonder. Zo was het ook een wonder geweest dat de leerlingen door Jezus gevonden werden en dat ze elkaar vonden. Dat wat bij elkaar paste, vond elkaar. Ze vonden en werden gevonden en zij, de leerlingen, voelden zich gezien en gekend. Een diep verlangen ging in vervulling. Het verlangen om gezien te worden zoals je werkelijk bent. Om dat wat je bent naar buiten te brengen en verder te ontwikkelen en zo ontwikkelden zij zich, die eerst vissers waren, tot vissers van mensen. Om die mensen ook te zien en op te roepen werkelijk zichzelf te laten zien als mensen die door God bemind zijn. Prachtig die boodschap van het evangelie: Je krijgt te horen: het is helemaal goed met jou, jij bent helemaal goed zoals jij bent, en jij ook, en jij… En het mooie is, dat de persoon die dat hoort, dat die persoon kan ontdooien, dat spanning kan verdwijnen en er ruimte komt voor zachtheid. De leerlingen waren gezien door Jezus en ze zijn met hem op weg gegaan, ze werden leerlingen en zij zagen hoe hij al verkondigend rondging. Jezus verkondigde het koninkrijk van God. Het koninkrijk van de zachtheid, de onbevangenheid en de aanvaarding van jezelf en van elkaar. Het koninkrijk van vergeving. Waarbij wat in de weg staat en soms onoverkomelijk lijkt, verdwijnt als sneeuw voor de zon. Het is soms een hele weg om zo met elkaar te leven, maar soms ook licht het gewoon op, zomaar, soms even, soms langere tijd. Als de goede geest er is tussen mensen. Het koninkrijk van God, je kunt ervan dromen. Ieder heeft zijn eigen droom van recht en gerechtigheid of eerlijkheid. En het mooie is dat ieder er ook een heel eigen bijdrage in kan hebben, al naar gelang hoe je in elkaar zit. Jouw unieke talenten…ze passen precies… Je kunt jouw steen bijdragen aan die wereld van vrede en recht… Want dat is wat Jezus verkondigde: dat alles reg (recht) zal komen, ooit eens, en soms zomaar ineens in het hier en nu. Je kunt je voorstellen dat de leerlingen aan Jezus gehecht waren geraakt.


3

De mens door wie dat diepe verlangen naar gerechtigheid en heelheid voor allen gerealiseerd werd. Dat ze die mens helemaal niet graag kwijt wilden. Wie wil iemand kwijt waarbij je zoveel goeds ervaart? Iemand die echt van je houdt, met een onbaatzuchtige liefde. Jezus bereidt zijn leerlingen voor op zijn naderende afscheid in het hoofdstuk dat we gelezen hebben. En eigenlijk geeft hij de leerlingen wat mee. Hij geeft iets mee en hij belooft iets. Hij geeft hen mee hoe te leven, waar op te letten in het leven zonder hem en hij belooft hen de Heilige Geest, die over hen zal komen. En zo zal Jezus bij hen zijn in die Heilige Geest en zo zal God ook bij hen zijn, want in Johannes gaat het om eenheid, om die diepe verbondenheid, om het zijn in de ander, zoals het genoemd wordt. Ik ben één met de Vader, zegt Jezus, en jullie één met mij en ik ook met jullie. Er is eenheid, verbondenheid. Niet alleen nu, nu Jezus nog in levende lijve bij hen is, maar ook straks als hij is heengegaan, dan zal die eenheid er ook zijn. Hetzelfde, maar dan wat anders. Anders in die zin dat de leerlingen nu volwassener zijn geworden in hun geloof, in hun vertrouwen kun je zeggen. Het is hen nog meer eigen geworden. Ze kunnen dat geloof, die liefde, die verbondenheid met God en met Jezus nog meer toelaten als Jezus er niet meer is. Jezus verwoordt dat zo in hoofdstuk 16: Het is beter voor u dat ik heenga, want dan kan de Heilige Geest, de Trooster, tot u komen. Als ik niet heenga, dan kan de Heilige Geest niet komen. De Heilige Geest, de pleitbezorger, de gids en helper, vertaalt Oussoren in de Naardense bijbel . De Goddelijke Aanwezigheid, die er is, maar die je niet zien kunt. Maar je kunt hem wel voelen en merken en toelaten als je openstaat, je openstelt De leerlingen worden op geestelijk gebied volwassener omdat ze nog meer openstaan, nog meer kunnen toelaten dat ze bemind zijn. Want laat dat maar eens toe, hoe vaak hebben we geen kritiek op onszelf, hoe vaak willen we de regie niet in handen houden, het allemaal zelf doen, terwijl er eigenlijk zoveel hulp is om ons heen.. De Heilige Geest zal u alles onderrichten en u indachtig maken al wat ik u gezegd heb. Achteraf als ik er niet meer ben, zegt Jezus, dan zul je je herinneren wat ik gezegd heb en het werkelijk begrijpen. Het kwartje zal vallen: “O, dat bedoelde hij.” Soms heb je dat ook als iemand al lang niet meer in je nabijheid is, dat je pas later snapt wat die persoon bedoelde. Bewaar mijn geboden, bewaar mijn woord. Blijf in dezelfde geest doorgaan. En die geest, die kun je vinden heel simpel ook in de geboden. Niet dit, niet dat… Er zijn zaken die je niet doet en ook zijn er zaken die je wel moet proberen te doen, niet als rigide voorschriften, maar wees er mee bezig, kijk hoe je ze kunt toepassen.


4

Vrede laat ik u, zegt Jezus, mijn vrede geef ik u, niet zoals de wereld die geeft, geef ik die aan u. Jezus heeft het telkens over de wereld. Wat bedoelt hij? Het is in meerdere godsdiensten dat de uitdrukking gebruikt wordt: in de wereld, maar niet van de wereld. Ik las het ook eens in het taoïsme. In de wereld, maar niet van de wereld. Wel met beide benen op de grond, niet wereldvreemd, maar toch door iets anders in beweging gezet dan door wat in de wereld als gewoon wordt beschouwd. Niet in beweging gezet door wat de reclame ons voorspiegelt als we bepaalde producten kopen, maar in beweging gezet door de diepe droom van een wereld van vrede, openheid en gerechtigheid en noem als die begrippen maar op die mensen ergens in zichzelf kennen… Nee, eindigt dit gedeelte ontwaakt: laten je ogen opengaan voor de manier waardoor mensen soms om de tuin geleid worden met begrippen als eeuwige jeugd, van er altijd jong en ongeschonden uitzien. Nee, wordt wakker en laten we vanhier gaan, laten we ons oriënteren op de eenheid en het goede. Jezus geeft de discipelen veel mee. Hij laat ze niet als wezen achter. Nog een korte tijd en ik ga heen, maar ik kom tot u later. Jezus geeft woorden mee, richtlijnen voor hoe het leven te leiden. En de belofte van de pleitbezorger, de gids en helper, de Heilige Geest. In de andere evangeliën wordt er niet zo’n uitgebreide voorbereiding op Jezus’ afscheid gegeven als in Johannes. Bij Mattheüs, Marcus en Lucas is er wel weer wat er bij Johannes niet is, de instelling van het avondmaal. Bij Johannes is er de voetwassing. Ook een heel mooi en teder gebruik, van een nabijheid waar wij misschien wel wat van terugdeinzen, maar als je je er aan over kunt geven…. De instelling van het avondmaal. De maaltijd van brood en wijn aan de vooravond van Jezus’ lijden en sterven. Vandaar de viering van het avondmaal op Witte Donderdag, dus nog voor het lijden. Want het avondmaal is ook iets wat Jezus de leerlingen, en in de leerlingen ons meegeeft. Jezus neemt de oude tekenen van de Joodse Paasmaaltijd: brood en wijn. Zoals heel veel van het christendom gebaseerd is op het jodendom, zo ook dit gebruik van de maaltijd van brood en wijn. Jezus neemt brood en wijn en past deze tekenen op zichzelf toe. Brood zijn lichaam, hem zelf zoals hij zich gegeven heeft en wijn het bloed, het bloed van het verbond. Jezus die zich gaf in de verbondenheid met mensen, met God, zowel met mensen als met God. Brood en wijn zijn tekenen van overgave. Deze maaltijd kun je altijd houden in de Tussentijd.


5

In de tijd tussen Jezus’ overlijden en opstanding, maar ook in de tijd na zijn hemelvaart en de tijd totdat hij komt. De belofte van de wederkomst…eens definitief, en telkens als zien soms even. Hier weer de belofte dat eens hij terug zal komen, dat eens alles reg zal komen. Die maaltijd voor in de Tussentijd. In principe in elke samenkomst van de gemeente. Zoals dat ook gebeurde in de eerste christengemeenten. Zeker, het moet geen sleur worden, maar de maaltijd van brood en wijn die op de Witte Donderdag is ingesteld, is niet voorbehouden aan de Witte Donderdag. De woorden, de tekenen van brood en wijn: het is allemaal leeftocht voor onderweg. Voor als Jezus zijn lijden ingaat. Maar daarin ook voor allen die lijden tegemoet gaan, pijn, onrecht, verraad… Het donkere hoort erbij, het donkere wordt in Jezus’ weg opgenomen, dat maakt de Paastijd zo’n goede tijd. Wij hoorden het gedicht van de Donkere Nacht van de ziel van Johannes van het Kruis. Hij beschrijft op een niet direct toegankelijke wijze de weg, die de ziel gaan kan in het geestelijk omvormingsproces. De weg door de donkere nacht heen waarin geen licht te bespeuren is, alleen het innerlijke vuur. Een weg waarbij je vergeet wie je bent, waarin alles waarop je gewoonlijk vaart wegvalt. Alle wereldlijkheid is weg op een gegeven moment. Tot de dichter zelfvergeten achterblijft, terwijl hij zijn gelaat vlijt over de beminde. Zo noemt hij God zijn beminde. De eenheid waarover mystici spreken gaat heel diep. Is als het spel tussen geliefden waarbij het verschil tussen de een en de ander lijkt te verdwijnen. Het is de ontmoeting waarbij je niets achterhoudt.. Het gaat om de totale overgave… aan Dat wat groter is dan jij en wat ook ontheemdend is, het wordt donker, een tijd van loslaten en later van vinden, en gevonden worden. Misschien moeten we dat gedicht later nog eens lezen, zodat we er nog meer bij stil kunnen staan. Het is beter voor u dat ik heenga: geen gewenste boodschap, maar wel een ware. En een die nieuwe ruimte geeft. Verinnerlijking. Woorden die je alleen begrijpen kunt als je je overgeeft, als je angst durft los te laten als je de sprong van vertrouwen waagt dat wat er komt goed is, wat het ook is. Amen

Aan de vooravond van zijn lijden en sterven zijn Jezus en de leerlingen bijeen. Gewoon om de paasmaaltijd te houden

Recommend Documents