Zorg dragen voor het religieuze karakter

Uit het leven van de Kerk

Zorg dragen voor het religieuze karakter Heilig Bloedprocessie Brugge

Om de religieuze beleving van de deelnemers en de toeschouwers van de Heilig Bloedprocessie van Brugge te versterken, zal de huidige groep van priesters en religieuzen verbreden en verruimen. Verder zullen de religieuze activiteiten, die de processie omkaderen, nog meer bekend gemaakt worden. De Heilig Bloedprocessie van Brugge is UNESCO-werelderfgoed en ruim bekend als toeristisch topevenement maar ook als de religieuze optocht die als pure geloofsuiting ontstaan is op het einde van de dertiende eeuw en sindsdien deel uitmaakt van de geschiedenis van de stad Brugge. Elk jaar brengen 1700 deelnemers in 52 groepen straattoneel in vijf delen: er wordt gezongen, gedanst en geacteerd. Het overheersende thema is de herinnering aan het lijden van Jezus Christus en de Bijbelse verhalen vormen de basis van de processie. De evocatie begint met het Oude Testament – van de Schepping tot de profeten. Vervolgens komt het Nieuwe Testament met de Geboorte in Bethlehem tot Pinksteren. Het derde deel is het historische deel dat verhaalt hoe de relikwie van het Heilig Bloed in Brugge terechtkwam – dat onderdeel is recent historisch gecorrigeerd. In het laatste deel van de processie stappen de leden van de Edele Confrérie van het Heilig Bloed op, gevolgd door de bisschop van Brugge en zijn gasten en een groep priesters. Zes diakens dragen afwisselend het schrijn waarin de kostbare relikwie is opgeborgen. Op de vooravond van de processie is er een eucharistieviering voor de figuranten en medewerkers. Op de dag van de processie is in de voormiddag verering van de relikwie mogelijk in de basiliek van het Heilig Bloed totdat de rector van de basiliek de relikwie opbergt in het schrijn voor de overbrenging, begeleid door de Edele Confrérie van het Heilig Bloed en een muziekkorps, naar de Sint-Salvatorskathedraal waar de bisschop van Brugge voorgaat in de pontificale eucharistieviering. Na deze viering is er gelegenheid tot verering van de relikwie in de kathedraal – tot 13 uur. Daarna wordt de relikwie overgebracht naar de startplaats van de processie. Na de slotplechtigheid op de Burg is er 193

© Michel Vanneuville

194


opnieuw gelegenheid tot verering van de relikwie in de basiliek. U vindt het overzicht van de verschillende gebedsmomenten en vieringen onder dit artikel. Sinds jaren 1970 wordt permanent gedacht en gewerkt aan vernieuwing en verjonging van de taferelen, mits behoud van de oorspronkelijke boodschap. Recenter is er, als een van de borgingsmaatregelen (bewaren en doorgeven van immaterieel erfgoed), een auditcomité of klankbordgroep geïnstalleerd. Sinds 2011 doet dat auditcomité aan onderzoek rond de toekomstgerichte ontwikkeling van de Heilig Bloedprocessie. Vertegenwoordigers van de verschillende partners (stadsbestuur, Confrérie van het Heilig Bloed, bisdom Brugge, Erfgoedcel Brugge) engageerden zich om drie jaar lang na te denken over belangrijke uitdagingen voor de processie. Hoe blijven we kinderen en jongeren enthousiasmeren? Wat kunnen we ondernemen om de boodschap van de processie te verduidelijken en eventueel te vernieuwen? Hoe bewaken we het evenwicht tussen authentieke beleving en toeristisch evenement? Omdat de vraag naar het religieuze karakter van de processie en de zorgen daaromtrent geregeld even werden aangeraakt, stelden wij voor deze thematiek grondig aan te pakken en een onderzoek te voeren. Het onderzoek was bedoeld om te reflecteren over het religieuze karakter van de Heilig Bloedprocessie. Hoe kan dit wezenlijke aspect van de processie bewaakt en versterkt worden en hoe kan de religieuze inleving en beleving vertaald worden naar een publiek dat in een geseculariseerde wereld leeft? Daarbij is het goed een aantal factoren in het achterhoofd te houden. Zo is er een grote variëteit in de intensiteit, in de (geloofs)beleving en in de motivatie van de toeschouwer. Als organisator moet men er zich voor hoeden de eigen vragen en twijfels te projecteren op de toeschouwer. Het is ook belangrijk te bedenken dat men de processie niet moet aanpassen aan diegene van wie men weet dat hij niet komt kijken. Het onderzoek is geen evaluatie van de processie. Net zoals de coördinatie, de regie en de recrutering van figuranten en medewerkers is het evalueren van de processie een taak voor het organiserende processiecomité. Om te vermijden dat de reflectie beperkt zou blijven tot een eenmalige gedachtewisseling of een filosofisch of theologisch discours – hoe waardevol ook – opteerden wij voor een reeks van individuele gesprekken met personen die sterk vertrouwd zijn met het religieuze luik van de processie (daarmee bedoelen wij het laatste deel van de processie die vanzelfsprekend in haar geheel een 195



Heilig Bloedprocessie 2011


196


religieus gebeuren is). Alle geïnterviewden zijn om heel uiteenlopende redenen nauw betrokken bij de processie (bij de voorbereiding, de organisatie, de omkadering en/of de uitvoering) of ze beschikken over ervaringen omtrent het religieuze luik vanuit hun eigen zeer specifieke taak (binnen de organisatie van de processie) of vanuit hun kerkelijk ambt of kerkelijke functie. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze gefundeerde (geen losse of alleen maar persoonlijke) bedenkingen hebben bij de huidige invulling van het religieuze luik van de processie en constructieve ideeën en suggesties aanleverden voor een mogelijke andere en betere invulling van het religieuze aspect van de processie. De interviews leverden dan ook interessante bevindingen, voorstellen en opmerkingen op. De onderzoeksresultaten werden verwerkt in een document dat als basis kon dienen voor een geleidelijke maar grondige aanpak van het religieuze luik van de processie. Uiteraard voorzagen wij ruimte voor bespreking en verfijning binnen het auditcomité. De klankbordgroep onthaalde het document unaniem positief en toonde zich onmiddellijk bereid om meteen werk te maken van een aantal voorstellen. Met elke gesprekspartner bespraken wij dezelfde onderwerpen: de processie en haar betekenis voor de stad; het religieuze karakter van de processie (wat is de religieuze boodschap van de processie, waarin zit het religieuze karakter van de processie); het specifieke gegeven van de relikwie van het Heilig Bloed en de plaats van de relikwie in de processie; vernieuwen en actualiseren van het religieuze deel van de processie (moet dat en als men ertoe overgaat, hoe dient dat dan te gebeuren); de samenstelling, de houding, de kledij en de act (zingen en/of bidden) van de groep van de ‘geestelijkheid’ en de problematiek van de terugkeer met de relikwie (voorstel van oplossing: parcours wijzigen); de goede en eventueel minder goede punten van de slotplechtigheid op de Burg. Uit de gesprekken kwam naar voor dat de processie dan wel een gedachtegoed evoceert dat confronterend is met de hedendaagse leefwereld maar dat is altijd zo geweest, in alle tijden. Het is nu de vraag hoe dat denken een plaats kan krijgen in het leven op vandaag. Is het dan een goed idee om tussen de groepen door ‘iets’ mee te dragen dat de taferelen duidt en onmiddellijk betrekt op het eigen leven? “Wat is jouw kwaad? Welk kruis draag jij? Welke stemmen halen in jouw leven de bovenhand? Wie is Jezus voor jou? Krijgt het monddood maken van mensen de bovenhand?” Een ander voorstel focust op het programmaboekje, dat alle processietaferelen beschrijft en de religieuze 197



Heilig Bloedprocessie 2011 Heilig Bloedprocessie 2010


198


betekenis ervan toelicht. Misschien kan het boekje vereenvoudigd worden tot foto’s met bijschriften die de taferelen linken aan de huidige samenleving door ze te beschrijven en te duiden? Bijvoorbeeld: ‘Jezus valt onder het kruis. Waarom doen wij mensen pijn?’ Rond de beleving en betrokkenheid van de toeschouwers is het duidelijk dat de processie grote indruk maakt op de mensen, dat de processie hen stil maakt. Wanneer het publiek een lied kan meezingen, zoals ‘Adeste’ of ‘Rorate’, breidt de religieuze sfeer zich uit. Het zou dan ook goed zijn om nog meer bekende liederen te introduceren, bijvoorbeeld een verrijzenislied. Het Bijbelse deel van de processie mag zeker niet ingekort worden ten voordele van het historische gedeelte. Ook bij dat onderdeel moet de serene sfeer behouden blijven. Is het wel nodig om te sleutelen aan de processie? Iemand opperde dat het beter is om alles laten zoals het is en goed te verzorgen wat er is. Toch is het misschien nuttig eens na te gaan of het overzicht van de heilsgeschiedenis wel volledig is. Ontbreken er bepaalde verhalen? Anderen vinden dat het van alle tijden is om te vernieuwen of te actualiseren: men moet zich steeds aanpassen aan de tijdsgeest, eventueel andere accenten leggen. Waarom geen nieuw tafereel toevoegen of een Bijbelverhaal vervangen door een ander verhaal? Iedereen is het eens dat het religieuze deel herbekeken wordt in functie van een versterking van de religieuze sfeer. Men sluit zich aan bij het voorstel om de huidige groep te verbreden en te verruimen naar een ruimere groep kerkmensen (priesters, diakens, religieuzen, parochieassistenten, gelovigen) en verschillende andere groepen (gebedsgroepen, religieuze gemeenschappen, verenigingen) zodat de groep een goed beeld geeft van de Kerk op vandaag. De deelnemers zijn mensen die actief meestappen als expressie van hun geloof. Ze getuigen van een sober maar krachtig voorkomen en een feestelijke sfeer. Identiteit en zichtbaarheid zijn belangrijk in dit verband. Uiteraard vereist dit alles een strakkere organisatie en goede afspraken – in nauw overleg met de coördinator en de regisseur van de processie. Het is namelijk de bedoeling dat de groep homogeen, gedisciplineerd en georganiseerd overkomt. De act van de groep – bidden of zingen – is een punt van discussie. Allen erkennen dat het bidden, zoals het nu gebeurt, een probleem is dat meer zorg 199



nneuville

© Michel Va



200



verdient. Momenteel zingt het gregoriaans koor en speelt de beiaard. Tussen de gezangen en de muziek zeggen de priesters gebeden op maar zij zijn niet altijd goed hoorbaar of verstaanbaar. Het is juist dat een biddende groep indruk maakt en uitnodigt tot stilte en gebed. Toch oppert iemand dat een serene gebedssfeer haaks staat op het massagebeuren dat de processie is: deze massa mensen is niet vertrouwd met de gebedscultuur. Nog iemand anders stelt voor om te zingen om op die manier misschien meer eenheid te creëren. Het is in elk geval ook waar dat het publiek de gregoriaanse gezangen meezingt. Er is nu afgesproken om goed af te wisselen tussen gebed (Onzevader en Weesgegroet) en zang (men zingt mee met het Gregoriaans koor dat de bekende liederen ‘Veni Creator’ en ‘Tantum Ergo’ brengt). Een volgblaadje voor de deelnemers zal die afwisseling aangeven. In een van de gesprekken oppert iemand ook de idee om de betekenis van de relikwie te duiden: ‘Uw bloed is ook ons bloed’ want bloed is levenskracht, “dat Uw levenskracht ook onze levenskracht mag worden”. Een algemeen probleem is de terugtocht met de relikwie voor de slotplechtigheid. Die terugtocht gebeurt “tegenstroom” en verloopt extreem moeilijk omdat het publiek de stad verlaat en geen aandacht meer schenkt aan het muziekkorps en de groep geestelijken met de relikwie. De religieuze sfeer is volledig afwezig. Men vraagt met aandrang om een kortere terugweg. Dat zou betekenen dat de religieuze sfeer kan behouden worden en dat de slotplechtigheid sneller aansluit bij de processie. Sleutelen aan het parcours is zeker mogelijk, op voorwaarde dat de relikwie een volwaardige tocht maakt door de stad: slechts op die manier blijft men trouw aan de traditie dat de relikwie door de stad gedragen wordt om bescherming te vragen over de stad. De coördinator zocht en vond een oplossing voor een vlottere terugweg via straten waar minder toeschouwers passeren. Dit alternatief houdt geen grote tijdswinst in maar haalt wel alle andere doelstellingen. Om de slotplechtigheid wat korter en soberder te maken, zal het aantal voorbeden beperkt worden. Studenten van het Europacollege lezen meertalige voorbeden voor en die internationale insteek blijft waardevol. Verder bestaat de slotplechtigheid uit het ‘Pater Noster’, een slotgebed en de zegen met de relikwie. Uit het onderzoek kwam ook het voorstel om het geheel om te vormen van een podiumgebeuren naar een altaargebeuren. Er wordt nu nagegaan hoe dit kan gerealiseerd worden. DOENJA VAN BELLEGHEM 201


GEBEDSWEEK ROND HET HEILIG BLOED IN DE BASILIEK VAN HET HEILIG BLOED • Maandag 6 mei – Feest van het Heilig Bloed: om 11 uur gaat kanunnik Jan Tilleman voor in de feestelijke eucharistieviering. Het koor ‘Sanguis Christi’ luistert de viering op. Om 16 uur is er een vesperdienst. • Dinsdag 7 mei om 11 uur: eucharistieviering, opgeluisterd door twee solisten. • Woensdag 8 mei: om 10 uur stille aanbidding en om 19 uur eucharistieviering in voorbereiding van de processie. Deze viering wordt opgeluisterd door het koor ‘Sanguis Christi’. • Donderdag 9 mei: Heilig Bloedprocessie (zie verder). • Vrijdag 10 mei om 11 uur: eucharistieviering, opgeluisterd door het koor ‘Ars Vocalis’ uit Kortrijk. • Zaterdag 11 mei om 11 uur: eucharistieviering, opgeluisterd door een soliste, en om 16 uur (gratis) orgelconcert door Eric Hallein en met medewerking van Eva Debruyne, hobo. • Zondag 12 mei om 11 uur: eucharistieviering, opgeluisterd door het koor ‘Collegium de Dunis’ onder leiding van Ignace Thevelein. 202


De Heilig Bloedprocessie gaat uit in Brugge op donderdag 9 mei, Hoogfeest van de Hemelvaart van de Heer • Van 8.45 uur tot 10.15 uur is er in de basiliek van het Heilig Bloed gelegenheid tot verering van de relikwie van het Heilig Bloed. Om 9 uur is er een eucharistieviering in de basiliek. • Om 10.30 uur brengt de rector van de basiliek de relikwie van het Heilig Bloed over naar de Sint-Salvatorskathedraal. Hij wordt vergezeld door de Edele Confrérie van het Heilig Bloed en een muziekkorps. Aan het bisschopshuis in de Heilige Geeststraat wachten de bisschop en zijn gasten de relikwie op. • Om 11 uur begint de pontificale eucharistieviering in de Sint-Salvatorskathedraal. Mgr. Jozef De Kesel, bisschop van Brugge, gaat voor. Na de viering is er tot 13 uur gelegenheid tot verering van de relikwie van het Heilig Bloed aan het hoogaltaar. • De Heilig Bloedprocessie vertrekt om 14.30 uur aan de Beurshalle en is tegen 15 uur aan de eretribune aan de Sint-Salvatorskathedraal. • Rond 18 uur begint de slotplechtigheid op de Burg. Na de zegen door de bisschop wordt de relikwie opnieuw in de basiliek gebracht. Er is nog tot 19.15 uur gelegenheid tot verering van de relikwie van het Heilig Bloed in de basiliek.

MEER INFO: Doenja Van Belleghem e-mail: [email protected]

203

Zorg dragen voor het religieuze karakter

Recommend Documents