Inleiding op de conferentie “WETENSCHAPPERS TUSSEN AMBITIE EN ILLUSIE”
Zelfsturing in werk- en loopbaanontwikkeling: Wie is de universitaire wetenschapper? Ben Fruytier
WETENSCHAPPERS TUSSEN AMBITIE EN ILLUSIE”
WETENSCHAPPERS TUSSEN AMBITIE EN ILLUSIE” Ik start mijn verhaal met het voorlezen van een passage uit het boek “Taoïsme: de weg om niet te vervolgen” van Patricia de Martelaere: De legendarische Gele Keizer (lees hier de universitaire bestuurder) gaat naar de Meester van de TAO met de volgende vraag: ‘Wat kan ik doen om de wereld te verbeteren en mijn medemens in zijn noden bij te staan” De Keizer heeft op dat moment al 19 jaar op de meest onbaatzuchtige en menslievende manier zijn rijk bestuurd. Maar de sturingsvraag blijft hem pijnigen. En in zijn idealisme en gedrevenheid gaat hij verder: “Ik zou yin en yang willen kunnen besturen om de groei te verzekeren van al wat leeft”. In ons Westers meer prozaïsche taalgebruik zegt hij dus: Ik zou de kool en de geit willen sparen en toch een goede bestuurder zijn. (Maar wellicht is dit een wat cynische duiding) Hoe nobel deze doelstelling ook moge zijn, de Meester oordeelt de vraagsteller onwaardig om onderricht te worden: “Je bent zwak en oppervlakkig,“ zegt hij, “je hebt het hart van een praatzieke onbenul” . De Gele keizer trekt zich verslagen terug, stopt met besturen en sluit zich drie jaar op in een kleine hut. Tot zoverre deze passage. Nu brandt natuurlijk bij u allemaal de vraag op de lippen: Wat had de Gele Keizer dan moeten vragen?? Over die vraag gaat mijn inleiding.
T
WETENSCHAPPERS TUSSEN AMBITIE EN ILLUSIE” Toen Hans Knip mij vroeg om een inleiding te verzorgen op de conferentie nav zijn boek: Wetenschappers tussen Ambitie en Illusie” zei ik volgaarne Ja in de verwachting dat ik een verhaal zou moeten houden over het vraagstuk van de organisatie van de wetenschappers: ofwel de vraag van de gele keizer: hoe stuur je professionals aan zodat zij optimaal presteren en zich nog gelukkig voelen ook? Echter de vraag van Hans was een andere: Probeer nu eens een zo genuanceerd mogelijk beeld te schetsen van het wetenschappelijk personeel en confronteer dat eens met het aanwezige en door bestuurders gewenste organisatie- en personeelsbeleid. Op het eerste gezicht vreemd om mij die vraag te laten beantwoorden. In tweede instantie een wijze vraag: Gaat aan elke vraag naar het management van professionals niet de vraag vooraf: Wie zijn die professionals? Wat drijft hen? En moet dus niet elke wetenschapper (en ook bestuurder) die zich met de inrichting van de universitaire organisatie bezighoudt, een antwoord hebben op de vraag naar de aard en menselijke noden van de universitaire medemens? Zit iets in niet waar? En daarom ben ik er maar ingestapt. Ik ga met u kijken welke antwoorden er allemaal gegeven zijn op de vraag: wie is de universitaire professional. En dat doe ik dan met in het achterhoofd de vraag van de de gele keizer: hoe moet ik sturen?
Opzet van mijn verhaal • Wie is de universitaire professional? Een literatuur search; • Wie is de universitaire professional?
Drie “cases” onder de loep genomen: prof. K, prof. R en prof. P;
• Wat had de Gele Keizer dan moeten vragen?
Wie is de universitaire professional? Een literatuur Karakteristieke persoonskenmerken:
•analytisch
•eigengereid
•rationeel
•creatief
•onconventioneel
•leergierig •gedreven/onderzoekend •onafhankelijk •arrogant
•origineel
•nauwkeurig
•te weinig besluitvaardig
•te weinig communicatief •conflictvermijdend
Wie is de universitaire professional? Een literatuur search Kenmerken van professionals/wetenschappers: • Expertise (Mintzberg) • Autonomie tav means ánd ends (Van der Krogt) • Betrokkenheid (Pelz/Andrews; Raelin) • Limited participation (Kornhauser) • Meer cosmopolitan dan local (Gouldner) • Collegiale besturing (Lammers) • Ethische code en dienstverlenende instelling (Van Doorn) Kantekeningen • Empirische generalisatie of kenmerken ideaaltype? • Ideologische bepaaldheid • Weinig empirische studies • Sterke verschillen in de tijd, per land/cultuur, per leeftijdscategorie, per sexe, per functie, per organisatorische setting
Wie is de universitaire professional? Een literatuur search
Empirische kwantitatieve studies: •Slootman 1991:arbeidsbeleving van WP; •Timmerhuis & Thunissen 1998: motivatie ouder WP; •Smeenk 2007:invloed HRM-stijlen op attitude van WP in EU Conclusies: •Hoge variantie bij alle regressie-analyses •Stereotype attitude van de WP-er •Uitkomsten artefact van de aard van het onderzoek?
Wie is de universitaire professional? Drie “cases”: prof K, prof R, prof P Persoonskenmerken gedreven
K
R.
X
P
X
X
X eigenwijs
X Origineel/creatief
X
van de professional:
X
X weinig assertief
rationeel/analytisch
X
X X
nauwkeurig
X
X
X ongeduldig
X weinig besluitvaardig
leergierig
X
X X
X
onconventioneel
X arrogant X
X
onafhankelijk
weinig communicatief
X X
X conflictvermijdend
Wat had de Gele Keizer dan moeten vragen?
Wat had de Gele Keizer dan moeten vragen?
Hoe kan ik zo veel mogelijk ruimte voor zelfsturing geven? Wat is de minimaal noodzakelijke sturing die de wp-er zelfsturend laat zijn? Wat is de weg die ik niet op moet gaan, hoe graag ik ook wil? Wat moet ik aan mezelf doen? (vraag van de gele keizer) ? ?
