Zelfkennis als fundament voor loopbaanontwikkeling Bouwen op een onbetrouwbare ondergrond
Symposium t.g.v. afscheid Rupert Spijkerman 16 februari 2006 Tom Luken
Bouwstenen 1. Probleem: mensen kennen zichzelf slecht 2. Gevolgen: ‘kostbare’ loopbaanproblemen 3. Oorzaken 4. Oplossingen 5. Conclusies 6. Wat te doen?
1. Mensen kennen zichzelf slecht Onbewust van motieven Bijv. voorkeur voor jam/panty's… Links
O O O O Rechts 12% 17% 31% 40%
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg) Voorkeur voor letters J M G W R Y T B …. ‘Implicit Egotism’
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg) • (Zelf)reflectie helpt vaak niet. • Integendeel soms! • Implicit Association Tests IAT (https://implicit.harvard.edu/implic it/)
Ik
Anderen
Nervositeit
Kalmte
Bang Zij Mijn Relaxed ….
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg): de rol van geld
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg): de rol van werk
Resultaten ‘life satisfaction studies’: Werk .32 Gezondheid .31 Goed werkende staat .24 Levensgezel .22 Relatief inkomen (binnen hetzelfde land) .08 tot .17
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg) verklaring geld/werk paradox? • Extrinsieke motivatie verdringt intrinsieke motivatie • ‘Inequity aversion’
Mensen kennen zichzelf slecht (vervolg) Het Innovatieplatform over 2027:
“Mensen doen wat ze leuk vinden en zijn daardoor productiever en minder vaak ziek. Werken zien de mensen niet in eerste instantie als ‘de kost verdienen’, maar vooral als een bijdrage leveren aan de samenleving.”
2. Gevolgen • Onduidelijk of tegenstrijdig zelfbeeld Æ moeilijk kiezen • Negatief zelfbeeld Æ onderpresteren, kiezen voor mislukking • Stereotiep zelfbeeld Æ stereotiepe ‘keuzes’ • Onzeker zelfbeeld Æ krampachtig succes behalen maar altijd ontevreden blijven • Onrealistisch zelfbeeld Æ niet passende keuzes
‘Kostbare’ loopbaanproblemen • Uitval uit het onderwijs • Branchevreemd doorstromen in beroeps-onderwijs • ‘Onderwijsnomaden’ • ‘Mentaal verzuim’ • Arbeidsongeschiktheid • Conclusie: abominabele logistiek van human resources. Daar moeten we iets aan doen.
3. Oorzaken
• Te druk
Oorzaken (vervolg) • • • •
Sociale druk Niet op een goede manier kijken Luxe? Angst (voor vrijheid / verantwoordelijkheid / … • Taboes • Kennistheoretische problemen
Oorzaken (vervolg): bewust-onbewust • IJsberg: ±10% boven de waterspiegel • Brein: maximaal 40 / 11.000.000 deel (=0,00036%) van de informatieverwerking is bewust • Veel oordelen, stemmingen, gedachten en gedragingen komen voort uit het onbewuste • Omdat we daar geen toegang toe hebben, verzint het bewustzijn verklaringen
4. Oplossingen Een effectief mensbeeld (en wereldbeeld) hanteren Vier manieren van kijken: • Verzameling eigenschappen • (Onderdeel van) machine • Organisme • Verhaal
Oplossingen (vervolg) • Narratieve benadering past best bij wat mensen menselijk maakt. Verbindt: • verstand en gevoel • bewust en onbewust • zelf en context (tijd en ruimte) • gebondenheid en vrijheid
Oplossingen (vervolg): helpen bij het ontwikkelen van zelfkennis • • • • • • • • •
Objectieve gegevens bieden Feedback geven Goede vragen stellen Focussen Voorbeeld geven Helpen overzicht ontwikkelen Stimuleren te exploreren Aansluiten bij ontwikkelingsniveau (Niet te veel verwachten van introspectie, reflectie en zelfsturing)
5. Conclusies • Zelfkennis en zelfsturing zijn zeer problematisch, • Maar wel essentieel voor het oplossen van loopbaanproblemen. • Aan mensen (en zeker bijv. Jongeren in het beroepsonderwijs) worden eisen gesteld die hen veelal boven de pet gaan • Daarom is hulp nodig
Conclusies (vervolg) Evenwicht nodig tussen • Objectief - subjectief • Verstand - gevoel • Bewust - onbewust • Binnen – buitenwereld • Persoonlijk belang – gezamenlijk belang • Sturen – gestuurd worden • Plan – toeval … ‘Fundament’? Liever: ‘proces van zelfconstructie’
6. Wat te doen? • Investeren (tijd, know how…) • Innovatieve, wetenschappelijk verantwoorde instrumenten • Modellen • Cultuur
