WUD 1111 De Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie is een onafhankelijke wetenschappelijke en beroepsvereniging van individuele leden. De vereniging zet zich in voor een kwalitatief hoogwaardige en wetenschappelijk verantwoorde ontwikkeling en uitoefening van het specialistische vak van de cognitieve gedragstherapie. Dit doet zij in het belang van goede psychologische en psychotherapeutische zorg aan cliënten en patiënten. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat cognitief gedragstherapeutische behandelingen bij veel psychische problemen, waaronder angst, depressie en verslaving, de voorkeur moeten krijgen.
De VGCt heeft eigen kwaliteitsregistraties op postacademisch- en post HBO-niveau en voert een eigen keurmerk VGCt®. De meeste leden zijn naast hun registratie bij de VGCt bij de overheid BIG geregistreerd als GZ-psycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut, arts/psychiater of verpleegkundige.
De vereniging bewaakt de kwaliteit van opleidingen in het vakgebied, organiseert bijeenkomsten en congressen, doet aan collectieve belangenbehartiging en informeert haar leden en geïnteresseerden hierover. Kijk voor meer informatie op www.vgct.nl.
Postbus 14081 • 3508 SC Utrecht • T 030 254 30 54 • www.vgct.nl •
[email protected]
1
Wist u dat... Cognitieve Gedragstherapie
2
Inleiding De (geestelijke) gezondheidszorg in Nederland is, op aandringen van de overheid, een soort markt geworden waar zorgvragers (patiënten, verzekeraars), zorgaan bieders (zelfstandige therapeuten, instellingen), verwij zers (vaak huisartsen) en toezichthouders (inspectie, overheid) elkaar treffen. Dit kunt u goed vinden of niet maar het feit blijft. De rollen van alle marktdeelnemers zijn door deze stelselwijziging veranderd. Een van de zorgaanbieders op deze nieuwe markt, dat bent u: de Cognitief Gedragstherapeut VGCt®. Iemand die op een markt zijn producten of diensten aanbiedt heeft de meeste kans op succes als de kwaliteit goed is en hij zijn waren op een aantrekkelijke manier weet aan te bieden. Vorm en inhoud zijn beide van belang om de klant over de streep trekken. Over een goede dienst beschikken we: cognitieve gedragstherapie door een goed opgeleide therapeut, waar een bloeiende vereniging achterstaat die de kwaliteit van de opleiding bewaakt en garandeert. Het komt er nu dus enkel nog op neer onze dienst op een aantrekkelijke en overtuigende manier aan te bieden. Om u te helpen een goede marktkraamhouder te zijn heeft de VGCt een flink aantal sterke argumenten verzameld waarmee u uw klanten kunt overtuigen uw kwaliteitsproduct af te nemen. De emoties van de klant (subtiel) bespelen, dus de juiste vorm erbij bedenken, dat moet u zelf doen. Wij hopen dat deze argumenten u van pas komen in de gesprekken met alle mensen die u voor uw marktkraam tegenkomt. Wij wensen u veel succes in uw nieuwe rol op de markt van gezondheid en geluk.
3
Dit is de tweede editie van de Wist u dat brochure van de VGCt. Deze kennisdatabase is vanaf begin 2012 ook beschikbaar op de site van de VGCt. Daar vindt u ook de bronvermeldingen en eventuele toelichting op deze Wist u datjes. Deze kennisdatabase zal voortdurend worden geactualiseerd. U kunt zelf een bijdrage leveren aan deze database door te mailen met
[email protected]. Namens de redactie, Hubert van der Kleij, directeur Utrecht, november 2011
4
Geestelijke Gezondheidzorg Wist u dat • in Nederland 43% van de huidige bevolking ooit in zijn of haar leven te maken heeft gehad met een psychische stoornis en dat 18% van de volwassen bevolking in het afgelopen jaar beperkingen in het dagelijkse functio neren heeft ondervonden als gevolg van dergelijke psychische problemen? • per jaar in Nederland 1 miljoen mensen in behandeling zijn in de GGZ? • één derde van de Nederlanders die ziek of arbeids ongeschikt zijn een psychische aandoening heeft? • in Nederland in 2011 circa 50 miljard euro is uitgegeven aan de gezondheidszorg, waarvan 5,8 miljard euro (11%) aan de geestelijke gezondheidszorg?
naar schatting 30% van alle aan gezondheid gerela teerde kosten in Europa veroorzaakt wordt door geestelijke gezondheidsproblematiek? • dat mannen veel meer kans maken op een alcohol- of drugsverslaving en vrouwen op een angststoornis, een depressie of een eetstoornis? • wereldwijd depressie en angststoornissen tot de vijf ernstigste aandoeningen van de mensheid gerekend worden en dat deze goed zijn te behandelen met cognitieve gedragstherapie?
Vergoedingen & concurrentie
5
Wist u dat • therapeuten die volgens protocollen en richtlijnen werken de belangrijkste kwaliteitsvraag van zorg verzekeraars al beantwoord hebben, maar dat het bij de kwaliteitsbewaking door zorgverzekeraars in de toekomst zal gaan om het doen van Routine Outcome Montoring (ROM) en dus om de beschikbaarheid van informatie over zorguitkomsten? • elke GZ-psycholoog, zeker die met een VGCtregistratie, DBC’s mag openen en sluiten en dus ook psychotherapie mag registreren? • dit nog niet wil zeggen dat deze GZ-psycholoog psychotherapie ook vergoed krijgt vanuit de Zorgverzekeringswet (ZVW)? Dat ligt aan de onderhandeling van de zorgaanbieder met de zorgverzekeraar. • de Zorgverzekeringswet functionele verstrekkingen vergoed en dat bijvoorbeeld ‘eerstelijns psycho logische zorg’ wordt vergoed en niet een ‘eerstelijns psycholoog’? • dankzij de marktwerking in de zorg er met zorgverzekeraars en andere betalers van zorg (bijvoorbeeld patiënten zelf of hun werkgevers) over kwaliteit onderhandeld kan worden en dat dat voor cognitief gedragstherapeuten gunstig kan uitpakken?
6
Cognitieve Gedragstherapie (CGt) Wist u dat • CGt voor de meeste psychische problemen de eerst aangewezen behandeling is? • CGt niet één specifieke behandeling is maar eerder een systematische en wetenschappelijk onderbouwde manier van probleembenadering en probleem oplossing? • net als in andere vormen van psychotherapie ook in CGt een goede therapeutische relatie mede bepalend is voor behandelsucces? • CGt zich bezig kan houden met zowel het verleden, het heden als de toekomst van de patiënt?
CGt gebruik maakt van wetenschappelijke kennis over de hele breedte van het menselijk functione ren: van hersenfuncties tot sociaal gedrag? • CGt de behandelvorm is waarvan het effect het meest is onderzocht? • CGt zich met zowel bewuste als onbewuste cognitieve processen bezighoudt? • CGt er naar streeft om de zelfredzaamheid van patiënten te vergroten door ze heel actief bij de behandeling te betrekken?
• CGt een bewezen effectieve en efficiënte psycho logische behandeling is voor bijna alle psychopathologische beelden, bij allerlei opvoedkundige problemen en als ondersteuning bij veel medische procedures?
7
• CGt bovendien nauwelijks negatieve, maar wel positieve bijwerkingen heeft (bijvoorbeeld een positief effect op andere gezinsleden)?
Angststoornissen Wist u dat • één op de vijf Nederlanders last heeft van een angststoornis? • meer dan driekwart van de mensen met deze pro blemen hersteld is van zijn of haar klachten dankzij cognitieve gedragstherapie? • sociale angststoornis, na depressie en alcohol verslaving, de meest voorkomende psychische aan doening is? • mensen met een sociale angststoornis het langst wachten met zoeken naar hulp (gemiddeld 15 jaar)? • mensen met een sociale angststoornis niet alleen vrezen dat anderen hen niet aardig vinden maar dat ze ook werkelijk negatieve reacties bij anderen oproepen? • mensen met een obsessief compulsieve (dwang)stoornis de kans op een nare gebeurtenis overschatten én de ernst van de gevolgen daarvan ook?
8
• mensen met dwangmatige klachten gemiddeld zeven jaar wachten om zich aan te melden voor behandeling, terwijl cognitieve gedragstherapie een bewezen effectieve aanpak ervoor biedt?
hypochondrie een angststoornis is waarbij iemand angstig is over zijn gezondheid? • mensen die bang zijn voor een ernstige ziekte veel baat hebben bij cognitieve gedragstherapie?
Depressie & stemmingsstoornissen Wist u dat • voor depressie cognitieve gedragstherapie op de korte termijn even effectief is als medicatie en dat op de langere termijn het meer duurzame effecten heeft? • gedragstherapie (gedragsactivatie) even effectief is als cognitieve therapie bij depressie? • het starten van een korte preventieve CGt bij een herstelde depressieve patiënt de kans op terugval significant verkleint, in het bijzonder wanneer de patiënt meerdere depressieve episodes heeft gehad?
doorgaan met CGt bij een herstelde depressieve patiënt de kans op terugval beduidend verkleint? • lastige patiënten vaak een niet herkende ernstige depressieve stoornis hebben waarbij irritatie en ergernis (dysforie) op de voorgrond staan? • er aanwijzingen zijn dat als er naast de depressieve stoornis ook relatieproblemen bestaan CGtrelatietherapie effectief is met als bonus een betere relatie in het huwelijk?
9
10
Eetstoornissen Wist u dat • mensen met eetstoornissen vaak intens ontevreden over hun eigen lichaam zijn en dat langdurig kijken naar het eigen lichaam leidt tot grotere tevredenheid? • obesitas een gedragsprobleem is dat veel baat heeft bij een behandeling met cognitieve gedragstherapie? • ongeveer de helft van de mensen met obesitas een milde tot ernstige depressie heeft? • CGt in de richtlijnen voor de behandeling van eetstoornissen als de beste behandeling te boek staat?
cognitieve therapie bij obesitas voorkomt dat mensen na gewichtsvermindering weer naar hun oude gewicht terugvallen? • CGt voor ouders van kinderen met flink overgewicht leidt tot gewichtsvermindering van de kinderen én de ouders?
Persoonlijkheidsstoornissen Wist u dat • een borderline persoonlijkheidsstoornis goed te behandelen is met schematherapie (een integratieve therapie waar een groot deel cognitieve gedragstherapie in zit)? • een langdurige intensieve behandeling met schema therapie bij borderline patiënten, ondanks het grote
aantal behandelsessies, kostenbesparend is en dat dit volgens onderzoek goed te implementeren is in de reguliere GGz?
11
• schematherapie in groepen voor borderline patiënten even effectief blijkt als individuele therapie en dat daar nu een groot internationaal onderzoek naar gedaan wordt?
de waardering van cliënten voor hun therapeut in schematherapie hoger is dan de waardering van cliënten voor hun therapeut in analytische therapie? • negatieve beoordelingen van cliënten en therapeuten in het begin van de behandeling voortijdige drop-out blijken te voorspellen en dat toenemende positieve beoordelingen van cliënten in de eerste helft van de therapie verdere klinische verbetering blijken te voorspellen? • zowel het werken gericht op het heden als het bewerken van jeugdervaringen effectief is in CGt voor cluster C persoonlijkheidsstoornissen?
Psychoses Wist u dat • ongeveer 40% van alle schizofreniepatiënten blijvend hinder ondervindt van psychotische symptomen? • CGt bij psychose goed verdragen wordt door patiënten en dat er weinig weigeraars en uitvallers zijn?
12
• CGt ook wordt toegepast om de allereerste psychose bij mensen met een hoog risico te voorkomen dan wel uit te stellen, en dat dit effectief lijkt? • veel psychische processen bij angst, depressie en psychose sterke overeenkomsten vertonen en dat CGt om die reden bij al die stoornissen effectief ingezet kan worden? • de Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 2005 stelt dat alle patiënten met schizofrenie met blijvende symptomen CGt aangeboden moeten krijgen?
cognitieve gedragstherapie bij psychoses even effectief is als anti-psychotische medicijnen en anti depressiva? • CGt nu ook speciaal gericht wordt op het verminderen van negatieve symptomen bij mensen met psychoses, waarbij de eerste trials veelbelovend zijn?
Forensische zorg Wist u dat • mensen met de neiging tot agressief gedrag er door hun opvoeding automatisch van uitgaan dat de ander vijandelijke intenties heeft en ze daardoor bij die ander gedrag oproepen dat ze ervaren als bevestiging van hun geloof in vijandelijke intenties? • mensen met de neiging tot agressief gedrag vooral degenen zijn bij wie de directe agressie rond die leeftijd
van 2 à 3 jaar niet is omgezet in indirecte, bijvoorbeeld verbale, agressie?
13
• bij pedoseksuele daders lang niet altijd pedofilie ten grondslag ligt aan het plegen van hun delict? • zedendelinquentie door meerdere factoren wordt bepaald, zoals intimiteitsproblematiek, algemene en emotionele zelfregulatieproblematiek en in een aantal gevallen ook antisociaal gedrag? • in 85% van de gevallen van seksuele delicten sprake is van een relatie tussen dader en slachtoffer? De vieze man in de bosjes is een zeldzaamheid. • dat uiteindelijk alle daders stoppen met criminaliteit? Veranderde levensomstandigheden, zoals het vinden van werk en/of een levenspartner, een andere woonbuurt en andere vrienden dragen daar sterk aan bij. • therapeutische interventies gericht zouden moeten zijn op de obstakels die het realiseren van dergelijke doelen in de weg staan?
de meest agressieve periode in een mensenleven de leeftijd van 2 à 3 jaar is? • TV-geweld en gewelddadige computerspelletjes gemiddeld niet zo’n negatieve werking hebben, maar juist wél op jongeren die toch al de neiging hebben anti-sociaal gedrag te ontwikkelen?
14
Verslaving Wist u dat • in de DSM V de classificatie middelenmisbruik vervalt en vervangen is door de term verslaving?
et circuit verslavingszorg binnen de GGz in 2009 h ruim 83.000 cliënten telde? • onthouding van cocaïne belonen door het betalen van een geldbedrag (contingency management) een bewezen effectieve gedragstherapeutische behandel methode is? • in veel gevallen stemmingsklachten substantieel afnemen op het moment dat het overmatig alcoholgebruik gestopt wordt? • kortdurende interventie, gebaseerd op motiverende gespreksvoering en cognitieve gedragstherapie, effectief is bij de behandeling van alcoholverslaving? • het toevoegen van een motiverende gespreksvoeringsinterventie aan een gedragstherapeutische behandeling in het kader van problematisch middelengebruik het effect wezenlijk vergroot? • CGt gericht op het in zorg krijgen van de cliënt via het actief betrekken van de naastbetrokkenen een effectieve behandeling is?
Werk gerelateerde problemen
15
Wist u dat • 7% van de volwassenen in Nederland eens in zijn leven last krijgt van burn-out? • re-integratie trajecten (opnieuw aan het werk) ook behoren tot het terrein van de cognitief gedragsmatig werkende psychologen? • cognitief gedragsmatig werkende psychologen ook inzetbaar zijn voor organisatieadvies en personeels trainingen? • de leertheoretische denkwijze en therapieaanpak van VCGt leden ook voor cliënten vaak verhelderend werkt omdat ze dan inzicht krijgen in de mogelijkheden om zichzelf te veranderen?
CGt bij werk gerelateerde problemen kortdurend, pragmatisch en resultaatgericht is? • CGt bij werk gerelateerde problemen met beperkte middelen verstrekkende resultaten kan bewerkstelligen in de (persoonlijke) effectiviteit van werknemers?
16
Kinder- en jeugdgedragstherapie Wist u dat • er de afgelopen jaren veel nieuwe CGt protocollen voor kinderen met psychische problemen zijn ontwikkeld zoals Bedwing je dwang en Eten zonder angst? • er verschillende op cognitieve gedragstherapie gebaseerde oudertrainingen bestaan die effectief bleken te zijn, onder andere bij kinderen met ADHD en ASS problematiek?
er verschillende online behandelingen voor kinde ren en jeugdigen zijn ontwikkeld? • 50% van de kinderen en jeugdigen geen stoornis meer heeft na een behandeling met CGt? • CGt de best onderzochte en meest effectief gebleken psychologische behandeling is voor depressieve kinderen en adolescenten? • uit veel gecontroleerde onderzoeken naar voren komt dat CGt een krachtige behandelvorm is voor kinderen met een angststoornis? • dat van CGt bij kinderen en adolescenten is aangetoond dat de depressieve klachten afnemen en dat het functioneren op meerdere levensgebieden verbetert?
Oplossingsgerichte CGt
17
Wist u dat • oplossingsgerichte therapie een vorm van CGt is en dat het gebruik maakt van dezelfde leerprincipes en van hetzelfde gedragstherapeutische proces als de probleemgerichte CGt?
in oplossingsgerichte CGt soms één gesprek voldoende is? • in oplossingsgerichte CGt de gesprekken gaan over doelen en oplossingen en hoe de gewenste situatie in de toekomst eruit kan zien? • het in oplossingsgerichte CGt niet gaat over afname van het probleem of de klacht, maar over toename van de door de cliënt gewenste situatie in de toekomst? • de cliënt al de nodige kennis en vaardigheden in huis heeft om zijn doel te bereiken en competent is om deze kennis en vaardigheden opnieuw te gebruiken? • cliënten meer oplossingen creëren als de gedrags therapeut zich onwetend opstelt? • oplossingsgerichte CGt, toegepast in teams, het ziekteverzuim onder de medewerkers in GGz-instellingen doet afnemen en de stemming doet verbeteren? • oplossingsgerichte therapeuten geen dingen repareren die niet stuk zijn? • oplossingsgerichte CGt een evidence based behandeling is?
18
VGCt opleiding, lidmaatschap en registratie Wist u dat • het lidmaatschap van de VGCt een belangrijke aan vulling is op uw BIG-registratie als GZ-psycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog, arts, psychiater of verpleegkundige? • u ook zonder BIG-registratie lid kan worden van de VGCt? • het gevolgd hebben van een afgeronde erkende basiscursus CGt en het lidmaatschap van de VGCt de kans op een plek in een GZ-opleiding blijken te vergroten?
het merk VGCt® sinds 2010 beschermd is in het Benelux merkenregister? • de VGCt de grootste psychotherapievereniging van Nederland is met ruim 3500 leden, waaronder 2600 cognitief gedragstherapeuten (al dan niet in opleiding), 175 cognitief gedragstherapeutisch werkers (al dan niet in opleiding) en 700 supervisoren? • 75% van de leden een BIG-registratie heeft? • cognitief gedragstherapeuten en supervisoren zich moeten nascholen en elke 5 jaar moeten herregistreren zodat zij steeds over actuele kennis en vaardigheden beschikken?
• u als lid van de VGCt toegang hebt tot het kennisnet op de VGCt-website waarop belangrijke protocollen en literatuur te vinden zijn?
19
• Werkgevers in de zorg vanwege de aangetoonde effictiviteit van cognitieve gedragstherapie ervoor (moeten) zorgen dat zij ruim voldoende cognitief gedragstherapeuten VGCt in dienst hebben • u met een VGCt-registratie dus meer kans hebt als u solliciteert op een vacature als psycholoog, psycho therapeut of arts/psychiater?
Wist u dat deze brochure tot stand gekomen is met medewerking van: Fredrike Bannink, Claudi Bockting, Theo Bouman, Hermien Elgersma, Hannie van Genderen, Bernard ten Hag, Pieter Hageman, Kees Hoogduijn, Hubert van der Kleij, Annemiek de Kock, Ernestine de Koff, Jacomien van der Linden, Sacha Lucassen, Yvette van der Pas, Cas Schaap, Tonnie Staring en Ellen Vedel. Ontwerp: Hollands Diep, Annelie Seegers Druk: Ipskamp drukkers
