Woord vooraf...vii. Afkortingenlijst...xxvii

INHOUDSOPGAVE

Woord vooraf .....................................................................................................................vii Afkortingenlijst.............................................................................................................xxvii

DEEL I:

INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING

Hoofdstuk 1:

Voorwerp van de studie ....................................................................... 3

1.

Doelstellingen .................................................................................................... 3

2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.3.

Onderzoeksmethode......................................................................................... 6 Rechtsvergelijkend ............................................................................................ 6 Historisch ........................................................................................................... 7 Afbakening van het onderzoeksgebied.......................................................... 7 Methode.............................................................................................................. 9 Positiefrechtelijk .............................................................................................. 11

Hoofdstuk 2:

Terminologie ........................................................................................ 13

1.

Chaos op het vlak van de begripsomschrijving .......................................... 13

2.

Plaatsbepaling binnen het criminologische veld......................................... 15

3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5.

Definities........................................................................................................... 17 Recidivisme en strafrechtelijk recidivisme .................................................. 17 Herhaling/recidive ......................................................................................... 20 Gewoontemisdadiger ..................................................................................... 23 Plegers van bepaalde seksuele strafbare feiten ........................................... 24 Gewoonte ......................................................................................................... 24

DEEL II: HISTORISCHE OPVATTINGEN NEDERLAND

OVER RECIDIVISME IN

BELGIË EN

Hoofdstuk 3: Inleiding: het problematiseren van recidivisme als verschijnsel.. 29 ix

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 4: Opvattingen over recidive tussen 1795 en 1810 ................................ 41 1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3.

Politieke situatie .............................................................................................. 41 De Zuidelijke Nederlanden............................................................................ 41 De Noordelijke Nederlanden......................................................................... 42 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1579-1795)....................... 42 Bataafse Republiek (1795–1806)..................................................................... 43 Het Koningrijk Holland (1806-1810)............................................................. 44

2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.2.1. 2.1.2.2. 2.1.3. 2.1.4.

Strafwetgeving................................................................................................. 45 Het recht van de Franse Revolutie in de Zuidelijke Nederlanden ........... 45 Totstandkoming .............................................................................................. 45 De wet van 19-23 juli 1791.............................................................................. 47 Police municipale ............................................................................................ 47 Police correctionnelle ...................................................................................... 49 De wet van 28 september – 6 oktober 1791 .................................................. 53 De wet van 25 september – 6 oktober 1791 (Code Pénal) en de Code des délits et des peines van 25 oktober 1795 ................................ 54 Algemeen ......................................................................................................... 54 Regeling van de recidive in de Code Pénal (1791)...................................... 59 Algemeen systeem van herhaling ................................................................. 59 Eerherstel.......................................................................................................... 64 Recidiveregeling in de Code des délits et des peines (1795) ..................... 65 Aanpassingen onder NAPOLEON aan de wetgeving van de Revolutie..... 66 De wet van 25 frimaire jaar VIII .................................................................... 66 De wet van 18 pluviôse jaar IX ...................................................................... 67 De Wet op het brandmerken van 23 floréal jaar X...................................... 68 De Bataafse Ontwerpen-Lijfstraffelijk Wetboek en het Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland in de Noordelijke Nederlanden .................................................................................................... 70 De Bataafse Ontwerpen-Lijfstraffelijk Wetboek van 1801 en 1804 ........... 70 Totstandkoming .............................................................................................. 70 Het Ontwerp-Lijfstraffelijk Wetboek van 1801 ........................................... 75 Indeling van het ontwerp............................................................................... 75 Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen ....................................... 76 Over recidive.................................................................................................... 82 (i) Artikel 16, hoofdstuk 5, Boek I .............................................................. 83 (ii) Artikel 31, hoofdstuk 6, Boek I .............................................................. 83 Het Ontwerp-Lijfstraffelijk Wetboek van 1804: algemeentheoretische opvattingen en recidive............................................................ 85 Het Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland van 1809............... 87 Totstandkoming .............................................................................................. 87 Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen ....................................... 89 Indeling van het ontwerp............................................................................... 94 Recidive ............................................................................................................ 95 Gelijkheidsrecidive.......................................................................................... 95 (i) Het niet naleven van de verbanning .................................................... 96

2.1.4.1. 2.1.4.2. 2.1.4.2.1. 2.1.4.2.2. 2.1.4.3. 2.1.5. 2.1.5.1. 2.1.5.2. 2.1.5.3. 2.2.

2.2.1. 2.2.1.1. 2.2.1.2. 2.2.1.2.1. 2.2.1.2.2. 2.2.1.2.3.

2.2.1.3. 2.2.2. 2.2.2.1. 2.2.2.2. 2.2.2.3. 2.2.2.4. 2.2.2.4.1.

x

Inhoudsopgave

2.2.2.4.2.

(ii) Trouwen of geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden....... 97 (iii) Brandstichting door een gevangene met het oog op ontsnapping... 97 Groepsrecidive................................................................................................. 98 (i) Brandstichting ......................................................................................... 99 (ii) Diefstal en roof ...................................................................................... 100 (iii) Valsheid en bedrog ............................................................................... 101

Hoofdstuk 5: Opvattingen over recidive in de Code Pénal van NAPOLEON van 1810.................................................................................................. 103 1.

Politieke situatie ............................................................................................ 103

2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Het Strafwetboek van 1810 .......................................................................... 103 Algemeen ....................................................................................................... 103 Totstandkoming ............................................................................................ 105 Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen ..................................... 106 Indeling van het wetboek............................................................................. 109

3. 3.1.

Recidive .......................................................................................................... 110 Algemene herhaling in Boek I van de Code Pénal: misdaden en wanbedrijven ................................................................................................. 111 Opvattingen over recidive ........................................................................... 111 Bepalingen die gelden voor alle gevallen van algemene herhaling in de Code Pénal............................................................................................ 113 Voorwaarden ................................................................................................. 113 Bewijs .............................................................................................................. 116 Overgangsrecht ............................................................................................. 118 Wetsartikelen ................................................................................................. 120 Artikel 56 Code Pénal: plegen van een misdaad na een veroordeling wegens misdaad .................................................................... 120 Wetsgeschiedenis .......................................................................................... 121 Inhoud van artikel 56 Code Pénal............................................................... 123 (i) Een veroordeling wegens misdaad .................................................... 124 (a) ‘Wegens misdaad’ of tot een lijf- of eerstraf ............................... 124 (b) ‘Wegens misdaad’ of wat destijds ter plekke misdaad werd genoemd................................................................................ 125 (c) Wegens een gecorrectionaliseerde misdaad?............................. 126 (d) Door een minderjarige?................................................................. 127 (e) Na gratie? ........................................................................................ 127 (ii) Taak van het Hof van Assisen............................................................. 127 (iii) Gevolg: geen eerherstel ........................................................................ 128 Artikel 57: plegen van een misdrijf dat van aard is om met een correctionele straf te worden gestraft na een veroordeling wegens misdaad ............................................................................................ 128 Artikel 58: plegen van een wanbedrijf na een veroordeling wegens wanbedrijf ........................................................................................ 129 Artikel 58 Code Pénal ................................................................................... 129 La surveillance de la haute police ..................................................................... 131

3.1.1. 3.1.2. 3.1.2.1. 3.1.2.2. 3.1.2.3. 3.1.3. 3.1.3.1. 3.1.3.1.1. 3.1.3.1.2.

3.1.3.2.

3.1.3.3. 3.1.3.3.1. 3.1.3.3.2.

xi

Inhoudsopgave

3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.2.1. 3.3.2.2. 3.3.3.3.

Gelijkheidsrecidive in Boek III van de Code Pénal................................... 132 Inzegenen van een kerkelijk huwelijk voordat het burgerlijk huwelijk is voltrokken .................................................................................. 133 Smaad ............................................................................................................. 133 Groepsrecidive in Boek IV van de Code Pénal: overtredingen............... 134 Basisartikel voor recidive van overtredingen............................................ 134 Klassegebonden strafbepaling in geval van recidive ............................... 136 Recidive van overtredingen van klasse 1................................................... 136 Recidive van overtredingen van klasse 2................................................... 136 Recidive van overtredingen van klasse 3................................................... 137

Hoofdstuk 6: Opvattingen over recidive ten tijde van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ............................................................. 139 1.

Politieke situatie ............................................................................................ 139

2. 2.1. 2.2.

Strafwetgeving............................................................................................... 142 Gesel- en Worgbesluit van 11 december 1813 ........................................... 142 Ontwerp-Crimineel Wetboek voor de Vereenigde Nederlanden van 1815 .......................................................................................................... 143 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 143 Recidiveregeling ............................................................................................ 149 Algemene recidive ........................................................................................ 150 Gelijkheidsrecidive........................................................................................ 150 Bannissement ................................................................................................. 151 Trouwen of geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden............. 151 Brandstichting door een gevangene met het oog op ontsnapping ......... 152 Bedelarij .......................................................................................................... 152 Groepsrecidive............................................................................................... 153 Brandstichting................................................................................................ 154 Roof en diefstal .............................................................................................. 154 Valsheid, meineed en bedrog ...................................................................... 155 Ontwerp-Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1827 .................................................................................. 156 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 156 Recidiveregeling ............................................................................................ 161 Voor misdaden en wanbedrijven ................................................................ 161 Algemene recidive ........................................................................................ 161 Gelijkheidsrecidive........................................................................................ 162 (i) Bannissement......................................................................................... 163 (ii) Geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden ......................... 163 (iii) Herbergiers ............................................................................................ 164 (iv) Bedienaren van godsdienst.................................................................. 164 (v) Ambtenaren van de burgerlijke stand................................................ 165 (vi) Bedelarij.................................................................................................. 165 (vii) Afpersing................................................................................................ 166

2.2.1. 2.2.2. 2.2.2.1. 2.2.2.2. 2.2.2.2.1. 2.2.2.2.2. 2.2.2.2.3. 2.2.2.2.4. 2.2.2.3. 2.2.2.3.1. 2.2.2.3.2. 2.2.2.3.3. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.2.1. 2.3.2.1.1. 2.3.2.1.2.

xii

Inhoudsopgave

2.3.2.1.3.

2.3.2.2.

Groepsrecidive............................................................................................... 167 (i) Roof en diefstal...................................................................................... 167 (ii) Valsheid, meineed en bedrog .............................................................. 168 Overtredingen................................................................................................ 169

DEEL III: RECIDIV(ISM)E IN BELGIË

SINDS 1830

Hoofdstuk 7: Periode 1830-1867: voorlopige handhaving van het Strafwetboek van NAPOLEON ............................................................. 173 1. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.2.1. 1.1.2.2. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.2.1. 1.2.2.1.1.

1.2.2.1.2. 1.2.2.1.3. 1.2.2.2. 1.2.2.2.1. 1.2.2.2.2. 1.2.2.3. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2.

Opvattingen over recidive die tot uiting komen in pogingen tot invoering van een Belgisch Strafwetboek .................................................. 174 Het Ontwerp van de Commissie LEBEAU van 1834................................... 174 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 174 Recidive .......................................................................................................... 176 Artikel 56 ........................................................................................................ 176 Artikel 200 ...................................................................................................... 177 Het officieus voorstel tot herziening van het Wetboek van 1810 door J.J. HAUS ................................................................................................. 178 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 178 Recidive .......................................................................................................... 179 Herhaling in Boek I ....................................................................................... 181 De herhaling van twee misdaden ............................................................... 181 (i) Artikel 54................................................................................................ 181 (ii) Artikel 55 en 56...................................................................................... 183 (iii) Artikel 57................................................................................................ 185 Wanbedrijf na misdaad: artikel 58 .............................................................. 185 Herhaling van twee wanbedrijven: artikel 59 ........................................... 186 Herhaling in Boek II...................................................................................... 186 Het voltrekken van een kerkelijk huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk .......................................................................................................... 187 Laster of smaad.............................................................................................. 187 Herhaling in Boek III: overtredingen.......................................................... 188 Wijzigingen aan het voorlopig gehandhaafde Strafwetboek van NAPOLEON ...................................................................................................... 189 Wet van 29 februari 1832.............................................................................. 189 Wet van 31 december 1836 op het bijzonder politietoezicht ................... 190 Wet op de verzachtende omstandigheden van 15 mei 1849.................... 191 Interpretatie in de rechtspraak van de recidiveregeling van NAPOLEON ...................................................................................................... 191 Voorgaande militaire veroordeling ............................................................ 192 Interpretatie van artikel 56 van het Strafwetboek..................................... 192 Permanente recidive ..................................................................................... 192 Vroegere veroordeling met verzachtende omstandigheden ................... 193

xiii

Inhoudsopgave

3.3. 3.4.

Vermelding in de akte van inbeschuldigingstelling en in het arrest van verwijzing ............................................................................................... 193 Vereiste vermeldingen in de veroordeling ................................................ 194

Hoofdstuk 8: Periode van 1867 tot 2009 .................................................................... 195 1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.2.1.1. 1.2.1.2. 1.2.1.3. 1.2.1.4. 1.2.1.5. 1.2.2. 1.2.2.1. 1.2.2.1.1. 1.2.2.1.2. 1.2.2.1.3. 1.2.2.1.4. 1.2.2.2. 1.2.2.2.1. 1.2.2.2.2. 1.2.2.2.3. 1.2.2.3. 1.2.2.3.1.

1.2.2.3.2. 1.2.2.4. 1.2.2.5. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.1.1. 2.1.1.2.

xiv

Schets van het Strafwetboek van 1867 zoals het destijds werd ingevoerd........................................................................................................ 195 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 195 Recidiveregeling ............................................................................................ 197 Opmerkelijkste verschillen met het Wetboek van 1810 ........................... 198 Facultatieve in plaats van verplichte strafverzwaring ............................. 198 De herhaling laat de aard van de feiten ongemoeid................................. 200 Invoering van een verjaarbare recidive bij wanbedrijven ....................... 201 Gewijzigde redactie van de wetsartikelen inzake herhaling: veroordeling ‘tot een criminele straf’ en niet ‘wegens misdaad’ ............ 202 Gewijzigde straffen ....................................................................................... 203 De wetsartikelen met betrekking tot de herhaling in het Strafwetboek van 1867.................................................................................. 203 Herhaling in Boek I van het Strafwetboek ................................................. 203 Misdaad na criminele straf: artikelen 54 en 55 .......................................... 204 Wanbedrijf na criminele straf: artikel 56, eerste en derde lid.................. 207 Wanbedrijf na correctionele straf: artikel 56, tweede en derde lid ......... 208 Artikel 57 (militaire misdrijven).................................................................. 211 Bijzondere herhaling van wanbedrijven in Boek II .................................. 212 Het inzegenen van een huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk (artikel 267)..................................................................................................... 213 Tweegevecht (artikel 433 van het Strafwetboek) ...................................... 214 Artikel 544 van het Strafwetboek ................................................................ 215 Herhaling van overtredingen ...................................................................... 216 Artikel 565 Strafwetboek: basisartikel voor de herhaling van overtredingen................................................................................................. 216 (i) Wetsgeschiedenis .................................................................................. 216 (ii) Inhoud van artikel 565 Strafwetboek ................................................. 219 Klassegebonden strafbepaling in geval van recidive ............................... 219 Artikel 21 van het Strafwetboek: de wettelijke onbekwaamheid ........... 221 Het bijzonder politietoezicht ....................................................................... 222 Opvattingen over recidive die tot uiting komen in hervorming(spoging)en van het recidivesysteem van 1867 .................... 223 Vruchteloze pogingen tot hervorming van het systeem van de algemene herhaling in Boek I van het Strafwetboek van 1867................ 223 Het Ontwerp-LEJEUNE sur l’aggravation des peines de la récidive uit 1890 ................................................................................................................. 223 Algemeen ....................................................................................................... 223 Recidive .......................................................................................................... 224

Inhoudsopgave

2.1.1.2.1. 2.1.1.2.2. 2.1.1.2.3. 2.1.1.2.4. 2.1.2. 2.1.2.1. 2.1.2.2. 2.1.2.3. 2.1.3. 2.1.3.1. 2.1.3.2. 2.1.3.2.1. 2.1.3.2.2. 2.1.3.2.3. 2.1.3.2.4. 2.1.3.2.5. 2.1.4. 2.1.4.1. 2.1.4.2. 2.1.5. 2.1.5.1. 2.1.5.2. 2.1.6. 2.1.6.1. 2.1.6.2. 2.1.7. 2.1.8. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.2.5.

2.2.6. 2.2.7. 2.2.7.1. 2.2.7.2.

Herhaling van misdaden.............................................................................. 224 Wanbedrijf na misdaad en misdaad na wanbedrijf.................................. 224 Herhaling van wanbedrijven ....................................................................... 226 Herhaling van overtredingen ...................................................................... 226 Het Ontwerp-LEJEUNE établissant, dans les prisons, un regime special pour les recidivistes van 1893 ......................................................................... 227 Algemeen ....................................................................................................... 227 Toepassingsgebied van de maatregel ......................................................... 228 Inhoud van de maatregel ............................................................................. 228 Het Ontwerp-VAN DEN HEUVEL van 1906................................................... 229 Algemeen ....................................................................................................... 229 Recidive .......................................................................................................... 230 Herhaling van misdaden.............................................................................. 230 Herhaling van wanbedrijven en misdaden ............................................... 231 Herhaling van wanbedrijven ....................................................................... 232 Herhaling na een veroordeling als recidivist ............................................ 232 Herhaling van overtredingen ...................................................................... 232 Het Voorstel-DE VIGNE uit 1906................................................................... 233 Algemeen ....................................................................................................... 233 Recidive .......................................................................................................... 234 Het Voorontwerp-LEGROS uit 1985 ............................................................. 235 Algemeen ....................................................................................................... 235 Herhaling........................................................................................................ 236 Commissie HOLSTERS .................................................................................... 237 Algemeen ....................................................................................................... 237 Herhaling........................................................................................................ 238 Commissie ter evaluatie van de straftoemeting ........................................ 239 Recente wetsvoorstellen in verband met recidive .................................... 239 Drijfveren achter de invoering van nieuwe wanbedrijven met een recidiveregeling in Boek II ........................................................................... 244 1936: artikel 508bis Strafwetboek ................................................................ 244 1962: artikel 386ter Strafwetboek (het huidige artikel 388 Sw) ............... 245 1963: artikel 360bis Strafwetboek (het huidige artikel 424 Sw) en artikel 391bis Strafwetboek..................................................................... 247 1963: artikel 508ter......................................................................................... 249 1994: het afluisteren, kennisnemen en opnemen van privécommunicatie en -telecommunicatie (artikel 259bis) en misdrijven betreffende het geheim van privécommunicatie en -telecommunicatie (artikel 314bis) .............................................................. 250 2000: informaticacriminaliteit (artikelen 210bis § 4, 504quater § 3, 550bis § 8 en 550ter § 5 Sw) .......................................................................... 251 2000: strafrechtelijke bescherming van minderjarigen ............................. 253 Artikel 382 Strafwetboek: het exploiteren van de ontucht of prostitutie van een meerderjarige ............................................................... 254 Artikel 388 Strafwetboek: openbare schennis van de goede zeden........ 255

xv

Inhoudsopgave

2.2.7.3. 2.2.8. 2.2.9. 2.2.10. 2.3. 2.4. 2.5. 2.5.1. 2.5.1.1. 2.5.1.1.1.

2.5.1.1.2.

2.5.1.2. 2.5.1.3. 2.5.2. 2.5.2.1. 2.5.2.2. 2.5.3. 2.5.3.1. 2.5.3.2. 2.5.3.2.1. 2.5.3.2.2. 2.5.3.3. 2.5.3.3.1. 2.5.3.3.2. 2.5.3.3.3. 2.5.3.4. 2.5.3.4.1. 2.5.3.4.2. 2.5.3.4.3. 2.5.4. 2.5.4.1. 2.5.4.2.

Artikel 424 Strafwetboek: het verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen................................................. 256 2003: artikel 391quater Strafwetboek (misdrijven en wanbedrijven inzake adoptie) .............................................................................................. 256 2005: artikel 192ter Strafwetboek (valsemunterij)..................................... 257 2007: artikel 534bis Strafwetboek (graffiti)................................................. 260 Hervorming van het stelsel van de overtredingen ................................... 263 Drijfveren achter de invoering van recidiveregelingen in bijzondere wetten ............................................................................................................. 265 Aandacht voor recidivisme in aanvullende wetten: wetsgeschiedenis ........................................................................................... 267 De Wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling ..................................... 267 De Wet-LEJEUNE ............................................................................................. 268 Recidivisme en de invoering van de Wet-LEJEUNE ................................... 268 (i) Voorwaardelijke invrijheidstelling ..................................................... 270 (ii) Voorwaardelijke veroordeling ............................................................ 271 Recidive en de toepassing van de Wet-LEJEUNE........................................ 272 (i) Voorwaardelijke invrijheidstelling ..................................................... 272 (ii) Voorwaardelijke veroordeling ............................................................ 274 De wet van 5 maart 1998 .............................................................................. 275 Wet externe rechtspositie van 17 mei 2006 ................................................ 278 De wet van 25 april 1896 inzake het herstel in eer en rechten................. 281 Ideologie en totstandkoming ....................................................................... 281 Recidive .......................................................................................................... 282 De Wet tot Bescherming van de Maatschappij tegen abnormalen, gewoontemisdadigers en plegers van bepaalde seksuele feiten............. 282 Inleiding.......................................................................................................... 282 De wet van 9 april 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en gewoontemisdadigers............................................. 283 Ideologie en totstandkoming ....................................................................... 283 Bepalingen in verband met recidivisten en gewoontemisdadigers........ 287 De wet van 1 juli 1964 ................................................................................... 290 Totstandkoming ............................................................................................ 290 Het VAN DROOGENBROECK-arrest en de wetswijziging van 1990............ 290 Wijziging na de DUTROUX-zaak ................................................................... 291 Wet op de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank..... 291 Ideologie en totstandkoming ....................................................................... 291 Gewijzigd en verruimd toepassingsgebied ............................................... 292 Aard en duur van de terbeschikkingstelling ............................................. 293 Wet externe rechtspositie van 17 mei 2006 ................................................ 295 Ideologie en totstandkoming ....................................................................... 295 Recidive .......................................................................................................... 295

Hoofdstuk 9: Regeling van de recidive in België anno 2009 ................................ 297 1. xvi

Vindplaats van regelgeving in verband met recidive .............................. 297

Inhoudsopgave

2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.2.1. 2.1.2.2. 2.1.3. 2.1.4. 2.1.4.1. 2.1.4.2. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.3.1. 2.2.3.2. 2.2.3.2.1. 2.2.3.2.2. 2.2.3.2.3. 2.2.3.2.4. 2.2.4. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4. 2.4. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.2.1.

De herhaling in Boek I van het Strafwetboek ............................................ 298 Vroegere veroordeling aan de basis van de herhaling............................. 298 Het bestaan van een vroegere veroordeling .............................................. 298 De veroordeling moet door een Belgische rechtbank uitgesproken zijn ................................................................................................................... 301 Principe en uitgangspunten ......................................................................... 301 Uitzonderingen.............................................................................................. 302 De veroordeling mag eventueel door een Belgische militaire rechtbank zijn uitgesproken ........................................................................ 305 De vroegere veroordeling moet in kracht van gewijsde zijn gegaan maar ze hoeft niet (deels) te zijn uitgevoerd.............................................. 306 Vroegere veroordeling in kracht van gewijsde ......................................... 306 Vroegere veroordeling niet uitgevoerd...................................................... 309 Nieuwe strafbare feiten in combinatie met de vroegere veroordeling .. 310 De herhaling beperkt zich niet tot één enkele veroordeling.................... 310 De feiten ten grondslag aan de tweede veroordeling staan los van de eerste veroordeling .................................................................................. 310 Het zich voordoen van nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn: de termijn van artikel 56 van het Strafwetboek......................................... 311 Beginpunt van de termijn............................................................................. 311 Eindpunt van de termijn .............................................................................. 312 Invloed van de voorwaardelijke invrijheidstelling................................... 312 Invloed van de proefperiode verbonden aan het uitstel van de tenuitvoerlegging van de veroordeling...................................................... 312 Invloed van een genadebesluit.................................................................... 315 Invloed van een ministeriële maatregel tot voorlopige invrijheidstelling............................................................................................................. 315 Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten .................. 316 Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring ............................................................................................. 317 Misdaad na een vroegere criminele veroordeling (artikel 54-55 Strafwetboek) ................................................................................................. 318 Wanbedrijf na een vroegere criminele veroordeling (artikel 56, 1) ........ 318 Wanbedrijf na een vroegere correctionele veroordeling (artikel 56, 2) .. 319 Vroegere militaire veroordeling (artikel 57) .............................................. 319 Natuurlijke persoon/rechtspersoon ........................................................... 319 De herhaling in Boek II van het Strafwetboek........................................... 320 Toepasselijkheid van de artikelen 54-57 van het Strafwetboek............... 320 Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring ............................................................................................. 321 Overtredingen................................................................................................ 321 Misdaden en wanbedrijven ......................................................................... 322 Valsemunterij (artikel 192ter) ...................................................................... 324

xvii

Inhoudsopgave

3.2.2.2.

3.2.2.3. 3.2.2.4. 3.2.2.5. 3.2.2.6. 3.2.2.7. 3.2.2.8. 3.2.2.9. 3.2.2.10. 3.2.2.11. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.4. 4.4.1. 4.4.2. 4.4.3. 4.4.4. 4.4.5. 4.5. 4.5.1. 4.5.2. 4.5.2.1. 4.5.2.1.1. 4.5.2.1.2. 4.5.2.2. 4.5.2.2.1. 4.5.2.2.2. 4.5.2.2.3. 4.5.2.2.4.

xviii

Het afluisteren, kennisnemen en opnemen van privé-communicatie en -telecommunicatie (artikel 259bis) en misdrijven betreffende het geheim van privé-communicatie en -telecommunicatie (artikel 314bis)................................................................................................ 324 Informaticacriminaliteit (artikelen 210bis § 4, 259bis, 314bis, 504quater § 3, 550bis § 8 en 550ter § 5 van het Strafwetboek) ................. 325 Artikel 267 van het Strafwetboek: het inzegenen van een kerkelijk huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk ........................................................ 325 Artikel 382 van het Strafwetboek: het exploiteren van eens anders ontucht of prostitutie .................................................................................... 325 Artikel 388 van het Strafwetboek: openbare zedenschennis ................... 326 Artikel 391bis van het Strafwetboek (familieverlating) ........................... 327 Artikel 391quater Strafwetboek (misdrijven en wanbedrijven inzake adoptie) .............................................................................................. 328 Artikel 424 Strafwetboek (verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen) ............................................... 328 Artikel 508bis en 508ter Strafwetboek (bedrog) ........................................ 329 Artikel 534bis graffiti en beschadiging van onroerende eigendommen ................................................................................................ 330 De herhaling in bijzondere wetten.............................................................. 330 Algemeen ....................................................................................................... 330 Vroegere veroordeling aan de basis van de herhaling............................. 331 Nieuwe strafbare feiten in combinatie met de vroegere veroordeling .. 331 Nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn ................................................. 331 Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten .................. 333 Toepasselijkheid van de artikelen 54-57 van het Strafwetboek............... 333 Traditionele opvatting .................................................................................. 334 Het arrest van het Hof van Cassatie van 23 januari 1967......................... 335 De arresten van het Hof van Cassatie van 4 juni 1974 en 23 juni 1975... 337 Praktisch: het begrip ‘andersluidende bepalingen’ in artikel 100 van het Strafwetboek .................................................................................... 338 Besluit ............................................................................................................. 340 Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring ............................................................................................. 340 Overtredingen................................................................................................ 340 Wanbedrijven en misdaden ......................................................................... 340 Formulering van de recidivevoorwaarden ................................................ 341 Verplicht/facultatief ..................................................................................... 341 Termijn............................................................................................................ 341 Formulering van de toepasselijke straf in geval van recidive ................. 345 Verhoging van de strafmaxima ................................................................... 345 Verhoging van de strafminima.................................................................... 348 Verplicht maken van een facultatieve straf ............................................... 348 Indeplaatsstelling van een andere straf of toevoeging van een bijkomende straf ............................................................................................ 348

Inhoudsopgave

4.5.2.2.5. 4.5.2.2.6. 4.5.2.2.7.

Niet toekennen van een voordeel: verzachtende omstandigheden ....... 349 Het definitief maken van een tijdelijke maatregel .................................... 349 Herhaalde recidive........................................................................................ 349

5. 5.1. 5.2. 5.2.1.

Vaststelling van de recidive door de rechter ............................................. 350 Bewijs van de herhaling ............................................................................... 350 Ogenblik waarop de herhaling moet worden vastgesteld....................... 353 Autonome vaststelling door de rechter: vermelding in de dagvaarding of in de akte van hoger beroep is niet noodzakelijk.......... 353 Recidive na een beslissing door de raadkamer ......................................... 354 Recidive in hoger beroep.............................................................................. 354 Motivering van de straf(maat) in geval van herhaling ............................ 355 Leer van de wettelijk verantwoorde straf .................................................. 356 Geschiedenis .................................................................................................. 357 Toepassing...................................................................................................... 358 Onwettige herhaling ..................................................................................... 360

5.2.2. 5.2.3. 5.3. 5.4. 5.4.1. 5.4.2. 5.5. 6. 6.1. 6.2. 6.2.1. 6.2.2. 6.2.2.1. 6.2.2.2. 6.2.2.3. 6.2.3. 6.2.4. 6.2.5. 6.3. 6.4. 6.5. 6.5.1. 6.5.2. 6.5.2.1. 6.5.2.1.1. 6.5.2.1.2. 6.5.2.2.

6.5.2.3. 6.6.

Gevolgen van een (mogelijke) veroordeling met recidive....................... 360 Invloed op de aard van het misdrijf ........................................................... 360 Invloed op de straftoemeting....................................................................... 361 Bijkomende straffen ...................................................................................... 361 Verzachtende omstandigheden en strafverminderende verschoningsgronden ................................................................................... 361 Herhaling uit Boek I van het Strafwetboek................................................ 363 Herhaling bij overtredingen in Boek II van het Strafwetboek................. 364 Herhaling in bijzondere wetten................................................................... 364 Recidive en verzwarende omstandigheden............................................... 365 Recidive en samenloop ................................................................................. 365 Recidive en poging........................................................................................ 367 Penitentiaire gevolgen .................................................................................. 367 Amnestie/collectieve genade ...................................................................... 371 Rechtspositie van de veroordeelde ............................................................. 371 Interne rechtspositie...................................................................................... 371 Externe rechtspositie..................................................................................... 372 Voorwaardelijke invrijheidstelling ............................................................. 372 Invloed van de recidive op de duur van de voorwaardelijke invrijheidstellingstermijn ............................................................................. 372 Invloed van de recidive op de berekening van de voorwaardelijke invrijheidstellingsdatum .............................................................................. 373 ‘Modaliteiten’ met een tijdsvoorwaarde die afhankelijk is gesteld van de voorwaardelijke invrijheidstellingsdatum: penitentiair verlof, periodieke uitgaansvergunning, beperkte detentie, elektronisch toezicht ..................................................................................... 374 Voorlopige invrijheidstelling....................................................................... 375 De maatregel van terbeschikkingstelling van de regering zoals hij van toepassing is tot de inwerkingtreding van de Wet op de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank........................ 376 xix

Inhoudsopgave

6.6.1. 6.6.2. 6.6.3. 6.6.4. 6.6.5. 6.6.6. 6.7. 7.

Toepassingsgebied van de artikelen 22, 23 en 23bis, tweede lid van de Wet tot bescherming van de maatschappij........................................... 376 Duur en karakter van de maatregel ............................................................ 377 Juridische aard van de maatregel................................................................ 378 Gevolgen voor de straftoemeting................................................................ 379 Uitspraak van de terbeschikkingstelling door de rechter........................ 380 Gevolgen door andere wetten vastgeknoopt aan de terbeschikkingstelling van de regering ...................................................... 383 Herstel in eer en rechten............................................................................... 383 Invloed van een wijziging van de recidiveregels tussen de eerdere en de nieuwe veroordeling in...................................................................... 383

DEEL IV: RECIDIV(ISM)E IN NEDERLAND SINDS 1830 Hoofdstuk 10: Periode 1830 – 1886: voorlopige handhaving van het Strafwetboek van NAPOLEON ............................................................. 389 1. 1.1. 1.2.

1.2.1. 1.2.1.1. 1.2.1.2. 1.2.2. 1.3. 1.3.1. 1.3.2. 1.3.2.1. 1.3.2.2. 1.3.2.2.1. 1.3.2.2.2. 1.3.2.3. 1.3.2.4. 1.3.2.5. 1.4.

1.4.1. 1.4.2. 1.5.

xx

Opvattingen over recidive die tot uiting komen in pogingen tot invoering van een Nederlands Strafwetboek ............................................ 391 Achtergrond................................................................................................... 391 Het goedgekeurde en gepubliceerde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1840 ................................................................................................................. 393 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 393 Straffen in het ontwerp................................................................................. 393 Opvattingen over recidive ........................................................................... 394 Recidiveregeling ............................................................................................ 398 Ontwerp voor Boek II van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1842-1844 .............................................. 401 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 401 Recidiveregeling ............................................................................................ 402 Bedelarij .......................................................................................................... 403 Misdrijven in de sfeer van de godsdienst .................................................. 404 Verenigingen die zonder toestemming godsdienst beoefenen ............... 404 Bedienaren van de godsdienst..................................................................... 405 Misdrijven in de sfeer van vervalsing ........................................................ 405 Diefstal............................................................................................................ 406 Drukkers, uitgevers en verkopers van opruiende geschriften................ 406 Het niet behandelde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1843, opnieuw ingezonden in 1844 ....................................................................................... 407 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 407 Recidiveregeling ............................................................................................ 409 Het verbeterde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1846........................................ 411

Inhoudsopgave

1.5.1. 1.5.2. 1.5.2.1. 1.5.2.2. 1.5.2.3. 1.6. 1.6.1. 1.6.2. 1.6.2.1. 1.6.2.2. 1.6.2.2.1. 1.6.2.2.2. 1.6.2.2.3. 1.6.2.2.4. 1.6.2.2.5. 1.6.2.2.6. 1.6.2.2.7. 1.6.2.3. 1.7. 1.7.1. 1.7.2. 2. 2.1.

2.2. 2.2.1. 2.2.2. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.3. 3.4. 3.5.

Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 411 Recidiveregeling ............................................................................................ 413 Oorspronkelijk ingediend ontwerp ............................................................ 413 Zoals aangepast door de regering............................................................... 417 Beraadslagingen in de Tweede Kamer ....................................................... 420 Ontwerp voor een volledig Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1847 ....................................................... 425 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 425 Recidiveregeling ............................................................................................ 427 In Boek I.......................................................................................................... 427 In Boek II ........................................................................................................ 430 Bedelarij .......................................................................................................... 431 Openbare godsdienstoefening of –plechtigheid ....................................... 432 Uitgeven en verspreiden van bepaalde geschriften of afbeeldingen ..... 432 Godsdienstig huwelijk inzegenen voor een burgerlijk huwelijk ............ 433 Valse maten en gewichten............................................................................ 433 Laster............................................................................................................... 434 Opruiing ......................................................................................................... 434 In Boek III ....................................................................................................... 435 Ontwerp Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1859 ........................................................................... 437 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 437 Recidiveregeling ............................................................................................ 438 Wijzigingen aan het voorlopig gehandhaafde Strafwetboek van NAPOLEON ...................................................................................................... 439 De wet van 3 maart 1852 regelende de gevolgen van door den militairen strafregter uitgesprokene veroordeelingen, bij later gepleegde misdaad of wanbedrijf............................................................... 439 De wet van 29 juni 1854: afschaffing van de recidiveregeling in het Strafwetboek van 1810.................................................................................. 439 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 439 Recidiveregeling ............................................................................................ 440 Interpretatie in de rechtspraak van de recidiveregeling van NAPOLEON ...................................................................................................... 444 Voorgaande militaire veroordeling ............................................................ 444 Interpretatie van de artikelen 56-58 van het Strafwetboek ...................... 446 Een veroordeling ‘wegens misdaad’........................................................... 446 Toepasselijkheid op bijzondere wetten ...................................................... 447 Combinatie met het Gesel- en worgbesluit van 11 december 1813 ........ 448 Combinatie van strafverzwaring wegens recidive met verzachtende omstandigheden ............................................................................................ 448 Vermelding in de akte van inbeschuldigingstelling en in het arrest van verwijzing ............................................................................................... 448 Vereiste vermeldingen in het veroordelend arrest ................................... 448

xxi

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 11: Periode 1886-2006 ................................................................................. 449 1. 1.1. 1.2. 1.2.1.

Wetboek van Strafrecht van 1886................................................................ 449 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 449 Recidiveregeling ............................................................................................ 457 Groepsrecidive in de artikelen 421, 422 en 423 van Boek II van het Wetboek van Strafrecht ................................................................................ 463 1.2.1.1. Artikel 421 ...................................................................................................... 464 1.2.1.2. Artikel 422 ...................................................................................................... 467 1.2.1.3. Artikel 423 ...................................................................................................... 472 1.2.2. Speciale recidive in een aantal verspreide artikelen van Boek II en III van het Wetboek van Strafrecht ............................................................. 473 1.2.2.1. Recidive bij enkele verspreide misdrijven in Boek II: de artikelen 113, 119, 132, 134, 184, 240, 254, 271, 314 en 337 ........................................ 473 1.2.2.1.1. Artikel 113, tweede lid: misdrijf tegen de koninklijke waardigheid ...... 473 1.2.2.1.2. Artikel 119, tweede lid: misdrijf tegen bevriende staatshoofden en vertegenwoordigers van bevriende staten................................................. 475 1.2.2.1.3. Artikel 132, derde lid: misdrijf tegen de openbare orde (opruiing) ....... 475 1.2.2.1.4. Artikel 134, tweede lid: misdrijf tegen de openbare orde........................ 476 1.2.2.1.5. Artikel 184, derde lid: misdrijf tegen het openbaar gezag....................... 477 1.2.2.1.6. Artikel 240: misdrijf tegen de zeden ........................................................... 478 1.2.2.1.7. Artikel 254, derde lid: dierenmishandeling ............................................... 479 1.2.2.1.8. Artikel 271: belediging.................................................................................. 479 1.2.2.1.9. Artikel 314: stroperij...................................................................................... 480 1.2.2.1.10. Artikel 337: valsheid in particuliere merken ............................................. 481 1.2.2.2. Recidive bij enkele verspreide overtredingen in Boek III: de artikelen 424, 426, 434, 436, 437, 438, 439, 449, 453, 455 en 471 .......... 482 1.2.2.2.1. Artikel 424: straatschenderij......................................................................... 483 1.2.2.2.2. Artikel 426: overtreding betreffende de veiligheid................................... 484 1.2.2.2.3. Artikel 434: bedelarij ..................................................................................... 485 1.2.2.2.4. Artikel 436: het uitoefenen van een beroep zonder de vereiste toelating .......................................................................................................... 486 1.2.2.2.5. Artikel 437: overtreding betreffende de openbare orde........................... 487 1.2.2.2.6. Artikel: 438 overtreding betreffende de openbare orde........................... 488 1.2.2.2.7. Artikel 439: overtreding betreffende de openbare orde........................... 489 1.2.2.2.8. Artikel 449: overtreding betreffende de burgerlijke staat ........................ 489 1.2.2.2.9. Artikel 453: overtreding betreffende de zeden – dronkenschap op de openbare weg ........................................................................................... 491 1.2.2.2.10. Artikel 455: overtreding betreffende de zeden – dieren........................... 493 1.2.2.2.11. Artikel 471: scheepvaartovertreding........................................................... 494 1.2.2.3. Voorstellen tot specifieke recidivebepalingen bij misdrijven en overtredingen die niet in het Strafwetboek van 1881 voorkomen.......... 495 1.2.2.3.1. Artikelen 189 en 191 van het Ontwerp van de Staatscommissie (174 van het Strafwetboek)........................................................................... 495 1.2.2.3.2. Artikel 202 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 495 1.2.2.3.3. Artikel 366 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 495 xxii

Inhoudsopgave

1.2.2.3.4. 1.2.2.3.5. 1.2.2.3.6. 1.2.2.3.7. 1.2.2.3.8. 1.2.2.3.9. 1.2.3. 1.3. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.2. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.2. 3.3. 3.4. 3.4.1. 3.4.2. 4. 4.1. 4.2. 4.2.1. 4.2.1.1. 4.2.1.1.1. 4.2.1.1.2. 4.2.1.1.3. 4.2.1.2. 4.2.1.3. 4.2.2. 4.2.2.1. 4.2.2.2. 4.2.3. 4.2.4.

Artikel 392 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 496 Artikel 539 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 496 Artikelen 541 tot en met 544 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................................................................................. 496 Artikel 575 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 496 Artikelen 584 van het Ontwerp van de Staatscommissie......................... 497 Artikel 609 van het Ontwerp van de Staatscommissie............................. 497 Overgangsbepalingen................................................................................... 497 Voorwaardelijke invrijheidstelling ............................................................. 497 Wijzigingen aan de recidive in het Wetboek van Strafrecht van 1886 ... 500 Wijzigingen die werden aangebracht na de goedkeuring maar vóór de inwerkingtreding van het Strafwetboek ...................................... 500 Redactie van de recidivebepalingen in Boek II en III ............................... 500 Strengere recidivebepaling in artikel 453 van het Strafwetboek............. 500 Nieuw strafbaar feit met recidivebepaling: artikel landloperij ............... 500 Wijzigingen na de inwerkingtreding van het Strafwetboek.................... 501 Ideeën over recidive die tot uiting komen bij de invoering van enkele maatregelen ....................................................................................... 501 De voorwaardelijke veroordeling ............................................................... 501 Voorstel-CORT VAN DER LINDEN uit 1900 .................................................... 502 Wet van 12 juni 1915 ..................................................................................... 503 Latere wijzigingen......................................................................................... 503 De nooit in werking getreden bewaring van beroeps- en gewoontemisdadigers uit 1929.................................................................... 503 2001: de SOV-maatregel (strafrechtelijke opvang van verslaafden)....... 505 Plaatsing in een instelling voor stelselmatige daders............................... 506 Ideologie en totstandkoming ....................................................................... 506 Inhoud van de maatregel ............................................................................. 511 Toepassing in de praktijk van de recidiveregeling in het Strafwetboek van 1886.................................................................................. 512 Beperkte toepassing van de herhaling........................................................ 512 Recidive in de Nederlandse rechtspraak ................................................... 513 De vroegere veroordeling ............................................................................ 514 Bestaan van een onherroepelijke veroordeling of een schikking............ 514 Geheel of gedeeltelijk ondergaan ................................................................ 515 Kwijtgescholden ............................................................................................ 515 Nog uitvoerbaar ............................................................................................ 515 Vroegere veroordeling door een Nederlandse rechtbank ....................... 516 Vroegere veroordeling door een Nederlandse militaire rechtbank........ 516 Het zich voordoen van nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn ......... 517 Duur van de termijn...................................................................................... 517 Beginpunt van de termijn............................................................................. 517 Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten .................. 518 Vervolging, tenlastelegging en bewijs van de recidive ............................ 520 xxiii

Inhoudsopgave

4.2.5. 4.2.5.1. 4.2.5.2. 4.2.5.2.1. 4.2.5.2.2. 4.2.5.2.3. 4.2.5.3.

Gevolgen van een veroordeling met recidive............................................ 522 Strafprocesrechtelijke gevolgen................................................................... 523 Invloed op de straftoemeting....................................................................... 523 Groepsrecidive............................................................................................... 524 Gelijkheidsrecidive........................................................................................ 524 Plaatsing in een rijkswerkinrichting ........................................................... 525 Penitentiair regime........................................................................................ 525

Hoofdstuk 12: Huidige regeling van de recidive in Nederland sedert 2006........ 527 1. 1.1. 1.2.

Inleiding.......................................................................................................... 527 Het Nederlandse sanctiestelsel.................................................................... 527 Vindplaats van regelgeving in verband met recidive .............................. 528

2.

Misdrijven in Boek I van het Wetboek van Strafrecht: wet van 22 december 2005 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht en de Wegenverkeerswet 1994, in verband met de herijking van een aantal wettelijke strafmaxima...................................................................... 529 Totstandkoming en ideologie ...................................................................... 529 Invloed van de statistiek .............................................................................. 529 Parlementaire geschiedenis.......................................................................... 530 Schrappen van de groepsrecidive in Boek II van het Strafwetboek en invoering van de artikelen 43a, 43b en 43c in Boek I van het Strafwetboek .................................................................................................. 534 Artikel 43a ...................................................................................................... 535 Artikel 43b ...................................................................................................... 536 Artikel 43c ...................................................................................................... 537 Overgangsrecht ............................................................................................. 537 Gevolgen voor de toepassing van de recidive in de praktijk .................. 537

2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2.

2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.3. 2.4. 3. 3.1. 3.2.

Misdrijven en overtredingen in Boek II en III van het Wetboek van Strafrecht................................................................................................. 538 Misdrijven in Boek II..................................................................................... 539 Overtredingen in Boek III ............................................................................ 539

DEEL V: BESLUIT Hoofdstuk 13: Introductie ............................................................................................ 543 Hoofdstuk 14: Gemeenschappelijke tendensen met betrekking tot de recidive in België en Nederland........................................................ 545 Hoofdstuk 15: België-Nederland: verschilpunten.................................................... 555 Hoofdstuk 16: Aanpassingen aan de Belgische recidiveregeling.......................... 567 1.

xxiv

Aanleiding...................................................................................................... 567

Inhoudsopgave

2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9. 2.10. 2.11. 2.12.

Voorstellen ..................................................................................................... 569 Recidivestatuut .............................................................................................. 569 Algemene herhaling...................................................................................... 570 Conflicten tussen het algemene en de specifieke herhalingsregimes..... 571 Sprong naar een hogere strafsoort .............................................................. 572 Verplicht karakter van de herhaling........................................................... 573 Straftoemetingsregels ................................................................................... 573 Permanent karakter van de recidive........................................................... 574 Samenloop...................................................................................................... 574 Buitenlandse veroordelingen....................................................................... 575 Algemene toepassing veiligheidsmaatregel na straf ................................ 575 Vermelding in de dagvaarding ................................................................... 576 Recidivetermijn.............................................................................................. 577

Nawoord. Weg met de recidive?................................................................................... 579 1.

There is no solution because there is no problem.............................................. 580

2.

Terughoudend strafrecht ............................................................................. 582

Summary........................................................................................................................... 589 Bibliografie....................................................................................................................... 593 Jurisprudentie .................................................................................................................. 631 Internationaal.................................................................................................................... 631 België.................................................................................................................................. 631 Verenigd Koninkrijk ........................................................................................................ 642 Frankrijk ............................................................................................................................ 644 Nederland ......................................................................................................................... 645 Curriculum vitae ............................................................................................................. 651

xxv