Inhoud Woord vooraf
3
Waar we nu staan
5
Onze visie
8
Onze missie
9
Uitgangspunten
10
2013 als basis voor onze toekomst
15
Het transformatieprogramma
20
Kerngegevens LSG-Rentray & Zonnehuizen
21
Bijlage: Strategiekaart
23
2
Woord vooraf LSG-Rentray & Zonnehuizen helpt kinderen, jongeren en gezinnen met complexe problematiek. We hebben veel kennis en kunde in huis: geestelijke gezondheidszorg (GGZ), zorg voor licht verstandelijk beperkten (LVB) en verstandelijk gehandicapten (VG), jeugdzorg, jeugdzorgPlus en justitiële jeugdzorg (Justitiële Jeugdinrichting, gedragsbeïnvloedende maatregelen). Zo bieden we kinderen en jongeren ook variaties en combinaties van verschillende zorg en behandelingen. We doen dat in verschillende settings, van kleinschalige leefomgevingen in het eigen gezin tot en met tijdelijk verblijf, met daarbij onderwijs, arbeidstoeleiding en allerlei diensten op het gebied van welzijn. We doen dat vanuit een visie op het mens-zijn die door de antroposofische inspiratie van Zonnehuizen een verdieping doormaakt. Zonder twijfel is LSG-Rentray & Zonnehuizen de afgelopen jaren een van de meest veelzijdige specialistische jeugdzorgaanbieders in Nederland geworden. Medewerkers van LSG-Rentray & Zonnehuizen zetten zich in voor de toekomst van kinderen en jongeren die op alle mogelijke manieren buiten de boot dreigen te vallen. Dit doen we vanuit onze maatschappelijke opdracht: om ervoor te zorgen dat alle kinderen en jongeren een goede start in het leven krijgen. Wij denken dat we in de rol van specialistisch concern nog meer kunnen bijdragen aan de zorg voor jeugd. Vooral voor die kinderen en jongeren die buiten de eerste- en tweedelijnshulp dreigen te vallen. In de komende jaren zullen wij ons dan ook meer en meer tot specialistisch concern gaan ontwikkelen, met als kern een duidelijke derdelijnsfunctie voor alle cliënten. Om ons die rol van specialist goed aan te meten, is een transformatie nodig. Die transformatie omvat de volle breedte van de organisatie: van het anders en beter organiseren van ons werk tot en met het beter laten zien wat we doen. Ook wordt van ons een andere manier van samenwerken met ketenpartners gevraagd en moeten we bouwen aan een nieuwe en flexibele bedrijfsvoering. Dit document is de hoofdlijn van de transformatie die we in de komende jaren met elkaar en met onze partners zullen vormgeven. In 2013 starten we intern met de fysieke vormgeving van deze transformatie terwijl het normale werk gewoon doorgaat. De zorg voor onze cliënten heeft de absolute prioriteit. We realiseren ons dat de transformatie elke medewerker veel tijd en energie zal kosten. Maar het is noodzakelijk en het moment is nu daar.
3
Wij zijn bereid om ons er het komende jaar voor 100% voor in te zetten. Dit is het startschot. Wij zullen u elk kwartaal informeren over de voortgang van deze transformatie en verzoeken u gevraagd en ongevraagd met ons mee te denken over onze toegevoegde waarde in de gedecentraliseerde zorg voor jeugd.
Raad van Bestuur LSG-Rentray & Zonnehuizen Ans van de Maat en Frank Candel
januari 2013
4
Waar we nu staan De jeugdzorg is door de kwetsbaarheid van het kind een werkveld waarin de maatschappij terecht kritisch meekijkt. Kinderen en jongeren liggen ons na aan het hart. Dat motiveert ons en tegelijk maakt de stapeling van complexe problematiek onze organisatie kwetsbaar. LSG-Rentray & Zonnehuizen heeft de afgelopen jaren aanzienlijke slagen gemaakt als het gaat om het beter voldoen aan de verwachtingen van de buitenwereld. Zo hebben we de doorlooptijd in de jeugdzorgPlus teruggebracht tot minder dan een jaar, en dat wordt nog korter. Alle jongeren in de jeugdzorg en zorg voor (Licht) Verstandelijk Beperkten krijgen - indien nodig - aanvullende GGZ-diagnostiek en behandelingen, waardoor we meer bereiken in kortere tijd. Met partners zetten we ook stappen vooruit, zo hebben we bijvoorbeeld met Jarabee in Twente afgesproken dat we zo met hen samenwerken dat zij het voorveld bedienen en wij daarin naadloos op hen aansluiten in de tweede/derde lijn. Ieder vanuit zijn eigen kracht. Een soortgelijk proces loopt ook in de andere provincies. De maatschappij kijkt zeer kritisch naar de zorg voor jeugd. Zaken als demedicalisatie, vermaatschappelijking van de zorg, betere veiligheid voor cliënten en de samenleving en een grotere participatie van de burgers zijn slechts een paar thema’s die aandacht vragen. En niet een beetje aandacht. Een recente illustratie daarvan is het belangrijke onderzoek over seksueel misbruik van minderjarigen in de jeugdzorg van de Commissie Samson. De resultaten leggen een groot probleem bloot: seksueel misbruik komt bij kinderen en jongeren in residentiële instellingen twee keer zoveel voor als in normale gezinnen. Slechts 2% van het misbruik binnen de jeugdzorg wordt gesignaleerd.1 Daarmee is – terecht – de discussie opgelaaid over de rol van de jeugdzorg als het gaat om het bieden van veiligheid aan kwetsbare kinderen en jongeren.
“Op de werkvloer in de residentiële jeugdzorg is sprake van grote handelingsverlegenheid waar het seksualiteit betreft. Kinderen worden in leefgroepen bij elkaar geplaatst. Hun seksuele ontwikkeling gaat gepaard met (onderling) experimenteergedrag en het opzoeken van grenzen. Jeugdzorgwerkers en groepsleiders zijn onvoldoende toegerust en missen handvatten om dit met de jongeren en met elkaar te bespreken.” Uit: Rapportage Commissie Samson
Dit vormt slechts een van de uitdagingen waar de sector voor staat. Met enige regelmaat verschijnen geluiden in de media en de politiek over de kwaliteit van jeugdzorg. De casussen die daarbij horen worden niet zelden publiek en vaak komt het voor dat dit soort casussen tot in de Tweede Kamer wordt besproken. Wat de beweegredenen van media en politiek ook mogen zijn, de feiten liegen er niet om en het zal je kind maar zijn. Van ons wordt verwacht dat we streven naar 100% foutloos werken. 1 Rapport Commissie Samson, 8 oktober 2012, Omringd door zorg, toch niet veilig, Seksueel misbruik van door de overheid uit huis geplaatste kinderen 1945 tot heden, Uitgeverij Boom, Amsterdam
5
Ook het gebrek aan transparantie van de sector vraagt om verbetering. Het is niet altijd duidelijk waar verschillen in aanpak van de zorg vandaan komen, waarom het ene kind intramuraal zit, terwijl een ander poliklinisch kan worden geholpen. En waarom de ene behandeling soms meermalen duurder is dan een andere. Of wat de resultaten zijn van wat we doen. Hoewel iedere casus anders is, hebben wij niet altijd de goede antwoorden op deze vragen. Naar onze mening behoeft dit type complexe vraagstukken een duurzaam antwoord. In dat licht komen de bezuinigingen en de overgang naar de gemeente op een bijzonder moment. Het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ zet in op sterke verbetering van de jeugdzorg en tegelijkertijd het terugbrengen van de uitgaven in jeugdzorg en jeugd-GGZ. De ruim vierhonderd gemeenten in Nederland worden per 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg, met uitzondering van de justitiële jeugdzorg. Het doel van deze stelselwijziging is de zorg dichter bij het kind of de jongere en het gezin te organiseren. De decentralisatie moet ertoe bijdragen dat de eigen kracht, het sociale netwerk en de voorzieningen in een gemeente beter worden benut. Het accent zal steeds liggen op het naar vermogen participeren in de samenleving. Maar dat is niet alles: er is ook een efficiëntieslag beoogd van tenminste 15%. Ontschotting, vroegtijdige signalering en preventie, verschuiving van zwaardere naar lichtere zorg, een verschuiving van intramurale zorg naar extramurale zorg en vereenvoudiging van (indicatie-) procedures moeten tot die efficiency leiden. Daarnaast verwijst het regeerakkoord naar de te verwachten scherpere tarifering van zorgaanbieders, het niet langer bekostigen van overcapaciteit bij de jeugdzorgPlus en het verlagen van de gemiddelde verblijfsduur.
“Ouders zijn ervoor verantwoordelijk hun kinderen veilig en gezond te laten opgroeien. Wanneer de ontwikkeling van kinderen ernstig in gevaar komt, moet de overheid tijdig ingrijpen. Dat is in het verleden ondanks toenemende budgetten niet altijd gebeurd. De jeugdzorg zal daarom de komende jaren sterk worden verbeterd. Tegelijkertijd zullen de fors gestegen uitgaven voor jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg voor de jeugd worden teruggebracht.” Uit: Regeerakkoord
Na de stelselwijziging dragen de gemeenten integrale verantwoordelijkheid voor het beleid, de uitvoering, de bekostiging en alle daarbij horende risico’s, inhoudelijk en financieel. Een herordening van het veld als gevolg van deze stelselwijziging is onvermijdelijk2. De veranderingen in de jeugdzorg zullen grote verschuivingen met zich meebrengen. Zo wordt er een verschuiving van intramurale naar extramurale zorg gestimuleerd en wordt de lokale zorg versterkt. Voor LSG-Rentray & Zonnehuizen zal deze verschuiving grote gevolgen hebben.
2
Boer & Croon, 2012, De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoedhulp, Strategische gevolgen van de stelselherziening
6
De verwachting is dat alleen al deze ontwikkelingen – exclusief de te verwachten bezuinigingen - een reductie van 30% in de totale vraag aan onze organisatie tot gevolg zullen hebben. De hier geschetste uitdagingen gaan wij niet uit de weg. Sterker nog: wij steunen de veranderingen volledig en zullen ons inzetten om dit, samen met VWS, provincies, gemeenten, zorgverzekeraars en onze partners in het veld tot een succes te maken. Op een structurele manier, dus zonder dat onze organisatie ieder jaar weer de kaasschaaf moet hanteren. Al het bovenstaande betekent een verandering met enorme impact en vraagt om grote aanpassingen. In eerste instantie een aanpassing van onze maatschappelijke rol en daarmee onze visie, onze missie en onze positionering. Alleen met een nieuwe visie, missie en positionering kunnen we echt blijven bijdragen aan de toekomst van kinderen en jongeren. Daarnaast zullen we in ons dagelijks werken veel moeten veranderen. We zullen antwoorden moeten formuleren op de vragen over veiligheid, kwaliteit en transparantie. De resultaten van ons werk moeten niet alleen (nog) beter worden, we moeten ons werk ook beter uitleggen aan de buitenwereld. Het gaat om een andere wijze van werken, onze aanpak en onze houding, en de manier van samenwerken met kinderen en jongeren en ketenpartners. Kortom: we zullen onszelf in de komende periode in zijn geheel opnieuw moeten uitvinden, zodat we ook na 2015 positief kunnen blijven bijdragen aan de toekomst van kinderen en jongeren. De komende hoofdstukken zijn daarvoor de eerste aanzet, met daarin onze visie, missie en de uitgangspunten voor ons werk in de toekomst. Daarna willen we inzicht geven in hoe we dit denken te bereiken in 2013 en hoe we daar gezamenlijk naar toe zullen bewegen.
7
Onze visie Ieder mens is uniek en heeft een eigen biografie met daarin kansen, mogelijkheden en uitdagingen. LSG-Rentray & Zonnehuizen zet daarom altijd in op ontwikkeling van het kind of de jongere. Samen met het kind of de jongere en de omgeving werken we aan een betekenisvol bestaan, waarin het kind of de jongere op eigen benen staat, verantwoordelijkheid neemt en een bijdrage levert aan de maatschappij. Kinderen horen veilig thuis in het eigen gezin op te groeien, zoals beschreven in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. In de opvoeding staat het belang van het kind voorop. Opvoeden en opgroeien zijn deel van de samenleving. De ouders zijn de belangrijkste opvoeders, maar het gezin is geen eiland. Grootouders, overige familieleden en andere personen bepalen mede het verloop van de opvoeding. De woonomgeving, financiën, school, werk, verenigingen, media, kortom alle aspecten van het dagelijks leven hebben invloed op hoe kinderen opgroeien en worden opgevoed. De overheid heeft niet de regie over deze leefwereld. In principe zijn ouders, kinderen en jongeren zelf verantwoordelijk voor hun eigen bestaan. Als daarin problemen zijn, dan is het van belang dat er eerst een beroep kan worden gedaan op de directe leefomgeving. Daartoe horen vrienden, familie of de school. Als de steun vanuit de directe leefomgeving niet voldoende is, kunnen ouders en jeugdigen een beroep doen op professionele hulpverlening. De professionele hulpverlening is gericht op het versterken van de eigen kracht van de gezinsleden en hun sociale netwerk.3 LSG-Rentray & Zonnehuizen biedt deze professionele hulpverlening, aanvullend en in aansluiting op partners in de regio. De professionele hulpverlening komt dus op gang als er sprake is van gedragsproblemen waarbij de kinderen, jongeren en gezinnen er samen met hun eigen directe leefomgeving niet meer uitkomen. Aan gedragsproblemen ligt vaak een complexe (psychiatrische, psychische, LVB) problematiek ten grondslag. Deze problematiek kan, soms ook in combinatie met gedragsproblemen, een risico zijn voor het kind of de jongere zelf of de samenleving. Uit bescherming tegen zichzelf of van de samenleving is het daarvoor soms nodig over te gaan tot begrenzing van het gedrag. In onze visie is gedrag begrenzen ook onderdeel van opvoeding en opgroeien. In het geval dat dit in een instelling plaatsvindt, is het naar ons idee altijd het laatste redmiddel. Toepassing daarvan kan alleen na afweging van de belangen en op basis van een geldige juridische basis. De toepassing is altijd zo kort mogelijk en altijd gericht op de toekomst van het kind en de jongere.
3
Initiatiefgroep De Nieuwe Jeugdbescherming, 2011, Appèl voor een nieuwe jeugdbescherming
8
Onze missie LSG-Rentray & Zonnehuizen werkt samen met kinderen, jongeren (0-23), hun ouders en collega-organisaties aan de ontwikkeling van een betekenisvol bestaan. De kinderen en jongeren ervaren op meerdere leefgebieden problemen. Er kan sprake zijn van een psychisch probleem, psychiatrische stoornis, verstandelijke beperking en/of gezinsproblematiek. Hierdoor worden kinderen en jongeren bedreigd in hun ontwikkeling en dat kan ernstige gevolgen hebben voor de samenleving. LSG-Rentray & Zonnehuizen is aanvullend op het werk van anderen. Dat betekent dat er al hulpverlening/begeleiding geboden wordt en de ervaren problemen nog niet voldoende zijn aangepakt om de noodzakelijke ontwikkeling in te zetten. De ouders, de familie, de school, het werk en het sociaal netwerk hebben evenals onze voorliggende collegaorganisaties al dan niet tijdelijk aanvullende kennis, professionele steun en expertise nodig. Het begeleiden van deze kinderen en jongeren tot het bestaansperspectief dat aansluit op de individuele mogelijkheden vereist specifieke opvoeding, zorg, behandeling, onderwijs, arbeidstoeleiding of dagbesteding. LSG-Rentray & Zonnehuizen is er ook voor het kind of de jongere die niet deel wil nemen aan de samenleving en ongemotiveerd is om in de maatschappij mee te draaien. De jongere is terughoudend in de behandeling. LSG-Rentray & Zonnehuizen laat de jongere ervaren hoe het is om wél deel te nemen aan het dagelijks leven en leert ze naar vermogen verantwoordelijkheid te nemen hiervoor. Onze visie en missie vatten we samen met: “Naar een betekenisvol bestaan”.
9
Uitgangspunten Onze visie en missie zijn niet alleen mooie woorden. De transformatie die wij voor ogen hebben, betekent dat we ook daadwerkelijk invulling gaan geven aan onze voornemens. Daarvoor zijn negen uitgangspunten geformuleerd, die concreter maken wat we bedoelen. De weg naar perspectief Voor het kind, de jongere en de ouders staan het bereiken van een gewenst en haalbaar perspectief van participatie in de samenleving centraal. Het gaat over het leven van het kind, de jongere en de ouders en zij behouden de regie over hun leven. LSG-Rentray & Zonnehuizen staat naast hen om ze te helpen in het bereiken van hun perspectief. De hulpvraag is leidend in de wijze waarop wij zorg organiseren. Wij zijn er om de weg naar perspectief effectief en professioneel vorm te geven, zodat kinderen en jongeren daadwerkelijk op hun niveau kunnen participeren in die samenleving. Het definiëren, ontwikkelen en organiseren van de weg naar perspectief voor elk individueel kind of jongere op maat is onze eerste verantwoordelijkheid. Daarbij nemen we ook mee dat we dat doen vanuit een visie op onszelf en ons mens-zijn, overeenkomstig de antroposofische levensbeschouwing bij Zonnehuizen. Het kind of de jongere stelt dus samen met LSG-Rentray & Zonnehuizen het eigen perspectief vast. Het perspectief geeft antwoord op de vraag waar het kind of de jongere naar toe werkt. Dit kan bijvoorbeeld zijn een prettige leefomgeving thuis creëren, terug naar huis gaan, zelfstandig wonen of opgroeien in een pleeggezin. Onderwijs of arbeidstoeleiding maken ook deel uit van het perspectief. In het bepalen van de mogelijkheden van een kind of jongere en het perspectief is diagnostiek een belangrijk instrument. In onze werkwijze bieden we kinderen en jongeren continuïteit in de begeleiding en een duidelijk aanspreekpunt voor alle vragen van het kind, de jongere, de ouders en andere betrokkenen. De begeleider voert naast het kind of de jongere de regie over de weg naar perspectief en zal afhankelijk van de problematiek een ambulant werker of gedragskundige zijn. Soms is een kind of jongere niet in staat of onvoldoende gemotiveerd de hulpvraag te formuleren of een realistisch perspectief te benoemen. De veiligheid van het kind of de jongere en ook van de samenleving kan daarmee in het geding komen. In die uitzonderlijke gevallen zal LSG-Rentray & Zonnehuizen tijdelijk de regie overnemen. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij kinderen of jongeren in de forensische jeugdzorg of met een verstandelijke beperking.
10
Gezinsgericht werken LSG-Rentray & Zonnehuizen ondersteunt de opvatting dat zorg dicht bij het kind, de jongere, het gezin en de leefomgeving georganiseerd wordt. Aansluiting bij het gewone leven is noodzaak; het gewone leven met ups en downs, waarin gemaakte plannen soms bijgesteld moeten worden. De inzet van jeugdzorg moet in samenwerking met de omgeving worden vormgegeven; institutionele oplossingen zijn alleenstaand geen oplossing. Dit geldt niet alleen voor de lichtere gevallen. Vooral ook voor de moeilijkste doelgroep zetten wij in op vermaatschappelijking van de zorg – alleen dan kunnen wij de grote uitdagingen waar het kind en de jongere voor staan echt duurzaam oplossen. Dit houdt ook in dat wij continuïteit van wonen en de eigen leefomgeving centraal stellen. Er zijn daartoe meer mogelijkheden dan momenteel worden ingezet en daarom wil LSG-Rentray & Zonnehuizen een verandering inzetten. Vanaf 2013 maakt LSG-Rentray & Zonnehuizen daarom een strikt onderscheid tussen behandelen en wonen en opgroeien. Dit doen we vanuit de overtuiging dat kinderen en jongeren zoveel mogelijk in hun eigen gezin moeten opgroeien, waarbij onze zorg en behandeling aanvullend kunnen worden ingezet. Binnen LSG-Rentray & Zonnehuizen zien we dat kinderen en jongeren vaak op terreinen buiten woonkernen wonen en opgroeien. Soms is dat nodig in het kader van de behandeling ter bescherming van de jongere en/of de samenleving. In een merendeel van de gevallen is het een gevolg van de historische ontwikkeling van het aanbod. Wij zijn van mening dat inhoudelijk overwegingen moeten leiden tot de keuze voor een verblijf op een terrein of in een woonkern, waarbij de laatste de voorkeur geniet. Thuis blijven wonen is de eerste weg die LSG-Rentray & Zonnehuizen voor alle kinderen en jongeren zal onderzoeken. LSG-Rentray & Zonnehuizen biedt specialistische gezinsbegeleiding om een veilige thuissituatie te realiseren. Wanneer het eigen gezin, ook met maximale hulp en ondersteuning, geen veilige basis biedt, onderzoeken we in eerste instantie de mogelijkheid van een pleeggezin bij onze collega-aanbieders. Wij denken dat de inzet van pleeggezinnen voor onze complexe doelgroep nog onvoldoende is doorontwikkeld. Daarom zullen we in 2013 de samenwerking met onze collega’s met pleegzorg versterken en de mogelijkheden van een joint venture met de gespecialiseerde pleegzorg van de William Schrikker Groep (WSG) onderzoeken. Wonen en opgroeien in een (gespecialiseerd) pleeggezin is de tweede weg die wij voor de resterende kinderen en jongeren onderzoeken. Tot slot zijn er kinderen en jongeren wier problematiek in een gespecialiseerd pleeggezin niet hanteerbaar is. Ook deze kinderen en jongeren verdienen een woonvorm die zoveel mogelijk lijkt op die van een gezin. LSG-Rentray & Zonnehuizen kent vele vormen van gezinsgerichte woonvormen: gezinshuizen, gezinswoonvormen en gezinsgroepen. In 2012 zijn we samen met Gezinshuis.com en de Rudolphstichting een onderzoek gestart of we samen expertise en gezinswoonvormen zo kunnen organiseren dat een sluitend en kwalitatief hoogstaand aanbod ontstaat voor alle kinderen en jongeren die niet in hun eigen gezin of pleeggezin kunnen opgroeien. De derde weg die wij voor het kind of de jongere onderzoeken, is dan ook opgroeien in een gezinsgerichte woonvorm.
11
Het streven is om in 2015 een kind of jongere uitsluitend wanneer dat ten behoeve van de behandeling noodzakelijk is, op te nemen in een behandelgroep. De behandelgroepen moeten daarbij zo klein mogelijk zijn (maximaal zes kinderen, liever nog vier kinderen per groep) en bij voorkeur een verticale leeftijdsopbouw kennen. Verblijf op een terrein in een behandelgroep moet aantoonbaar zo lang duren als voor de behandeling noodzakelijk is. Langer verblijf is niet in het belang van de normale ontwikkeling van het kind of de jongere. Vanuit de behandelgroep wordt gericht toegewerkt naar een zo normaal mogelijke gezins- of leefsituatie. Een specialistisch concern LSG-Rentray & Zonnehuizen werkt toe naar een positie in de markt die als specialistisch concern kan worden aangeduid. LSG-Rentray & Zonnehuizen biedt gespecialiseerde zorg; ambulant, poliklinisch en intramuraal. Dit wordt aangevuld met een programmatisch aanbod voor de moeilijke doelgroep4. Ook is LSG-Rentray & Zonnehuizen specialist in wonen en opgroeien. Kinderen en jongeren die langdurig niet thuis kunnen wonen, bieden wij een plek om te wonen en op te groeien. LSG-Rentray & Zonnehuizen richt zich daarbij op de moeilijke doelgroep waarvoor wonen en opgroeien niet vanzelfsprekend is en specialistische expertise benodigd is. LSG-Rentray & Zonnehuizen werkt grotendeels bovenregionaal en vult haar aanbod aan met speciaal onderwijs, arbeidstoeleiding (cluster 4) en justitiële jeugdzorg. Aanvullend op breed lokaal aanbod LSG-Rentray & Zonnehuizen staat voor de organisatie van de zorg dicht bij kind of jongere, gezin en leefomgeving, vanuit de visie dat zorg het meest effectief is als het aansluit bij het gewone leven van een kind of jongere. Het doel is om, samen met onze partners, voor kinderen en jongeren in ons werkgebied alle vormen van gezinsgerichte woonvormen, zorg en behandeling zo dicht mogelijk bij hun opgroeiplek beschikbaar te hebben, bij voorkeur in een straal van 10 kilometer. Voor het realiseren van dit regionale aanbod zullen we intensiever dan nu moeten samenwerken met onze ketenpartners. Voor onze eigen voorzieningen geldt dat wij ambulante zorg, poliklinische zorg, dagbehandeling, intramurale behandeling, gezinsgerichte woonvormen en onderwijs zoveel mogelijk bijeen zullen brengen in vier kerngebieden (Almere, Zeist, Stedendriehoek en Almelo). Daardoor kent de context van school, sportvereniging en vrienden bij soms onvermijdelijke overplaatsingen wel continuïteit en voldoen we aan het uitgangspunt dat we gezinsgericht werken. Waar wij dat zelf niet kunnen realiseren, zullen we dat mogelijk maken samen met onze collega-aanbieders.
4
Boer & Croon, 2012, De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoedhulp, Strategische gevolgen van de stelselherziening. ‘Programmatisch aanbod betreft zorg waarbij sprake is van een geprotocolleerde werkwijze, waarbij de uitkomsten en kosten relatief voorspelbaar zijn en de kosten doorgaans ook lager liggen. Dit type werkzaamheden wordt vaak uitgevoerd door medewerkers die speciaal daarvoor zijn opgeleid. Om programmatisch aanbod te kunnen ontwikkelen is een relatief grote schaal nodig, soms zelfs een bovenregionale schaal.’
12
Medewerkers als kloppend hart Medewerkers vormen het kloppend hart van LSG-Rentray & Zonnehuizen. Medewerkers zijn betrokken bij de organisatie en hebben een hoge beroepsethiek en professionele standaard. Alles wat we doen, komt voort uit het werk van individuele medewerkers. De organisatie erkent daarbij de eigenheid en autonomie van de medewerkers en stelt tegelijk aan die medewerkers eisen en grenzen – de hier genoemde uitgangspunten zijn daar voorbeelden van. Tegelijk zijn medewerkers zelf verantwoordelijk en voeren zij de regie over hun eigen (arbeids)leven en ontwikkeling, daar waar nodig gefaciliteerd door de organisatie.5 Transparant De samenleving vraagt om transparante zorg en meetbare, zichtbare en duurzame resultaten. LSG-Rentray & Zonnehuizen maakt daarom kosten en opbrengsten inzichtelijk. Een beschrijving van het aanbod inclusief de kostprijs daarvan helpt daarbij. LSG-Rentray & Zonnehuizen meet daarnaast de effectiviteit van behandeling door middel van routine outcome monitoring en rapporteert daarover. De resultaten van de organisatie, financieel en behandelinhoudelijk, zijn voor iedereen inzichtelijk. Wetenschappelijk Om te kunnen blijven voldoen aan de gestelde eisen en om een duidelijke rol naar onze ketenpartners te kunnen vervullen, moeten we meer doen aan en met wetenschappelijk onderzoek. Zoals gezegd moet diagnostiek een prominentere rol spelen in het vaststellen van het perspectief voor het kind of de jongere. Ook in de keuze van behandelingen en het adviseren daarover moeten we onszelf op wetenschappelijk onderzoek baseren. Dit gaat om een betere verankering van ons werk in wetenschappelijk onderzoek, meer in het bijzonder in onderzoek dat zich ook in de praktijk heeft bewezen (practice based evidence). Wij willen daarin ook zelf meer gericht wetenschappelijk onderzoek verrichten. Ons eigen onderzoek is dan vooral gericht op de verdere ontwikkeling van behandelingen en het effect daarvan. Doel van deze wetenschappelijke inspanningen is altijd om de uitkomsten van het onderzoek te kunnen toepassen in ons werk. Excellente bedrijfsvoering Toenemende kosten vragen om een betere bedrijfsvoering. Constante sturing op het in lijn houden van opbrengsten en kosten is gewenst. Een goedwerkend ICT en planningen controlsysteem zijn daarvoor noodzakelijk. Daarnaast speelt de juiste inzet van personeel een belangrijke rol. Aan de ene kant om personeelskosten te kunnen beheersen omdat personeel de grootste kostenpost is en aan de andere kant om flexibel te kunnen zijn om te kunnen reageren op schommelingen in de vraag naar zorg. Ook zal LSG-Rentray & Zonnehuizen moeten inspelen op de verwachte krimp door het stimuleren van interne en externe mobiliteit van medewerkers.
5
Visie op Human Resource Management LSG-Rentray & Zonnehuizen
13
Samen met partners LSG-Rentray & Zonnehuizen werkt samen met en aanvullend op het werk van andere jeugdzorgaanbieders. Voor ketenpartners en collega-instellingen zijn wij gesprekspartner waar het gaat om gespecialiseerde zorg. Wij fungeren voor hen als de derde lijn, de specialisten die – zonder grens aan de indicatie – samen met hen en met het kind en de jongere uiteindelijk tot perspectief kunnen komen. We zetten onze expertise in om de jongere met de meest complexe problemen zorg te bieden, binnen of buiten onze organisatie. Dit houdt in dat wij onze kennis ook beschikbaar stellen voor onze ketenpartners. Wij zijn voor collega-instellingen een constructieve samenwerkingspartner en verwachten dat ook van hen, in het belang van de kinderen en jongeren. De missie, visie en deze uitgangspunten zijn voor ons geen loze termen. We hebben het geheel inmiddels omgezet in een strategiemap. Dit is een grafische weergave van de meetbare grootheden waar we naar streven. Deze strategiemap is het uitgangspunt om de balanced scorecard verder vorm te geven en is als bijlage aan dit document bijgevoegd.
14
2013 als basis voor onze toekomst Onze uitgangspunten zoals hiervoor zijn verwoord, zijn meer dan intenties of beginselen die op de achtergrond een rol spelen in ons werken en handelen. We streven ernaar om over drie jaar voor 100% volgens die uitgangspunten te werken. We willen dat niet alleen aan onszelf kunnen laten zien, we willen dit ook extern kunnen aantonen. Dit vraagt een grote transformatie, die in 2013 van start gaat. De transformatie zal een proces van lange adem zijn, waarbij we onze organisatie – zoals gezegd – vanaf de basis opnieuw moeten opbouwen. In 2013 werken we aan negen belangrijke prioriteiten die voor ons de basis zullen leggen voor de toekomst. De weg naar het perspectief De weg naar het perspectief is niet alleen een beginsel van waaruit we kinderen en jongeren zullen helpen, het vormt ook de ingang tot onze zorg. Daar is het eerste contact en vanaf het eerste contact werken we aan een weg naar een perspectief, samen met het kind, de jongere of het gezin en in aansluiting op het werk van onze collega-aanbieders in de regio. Vanuit dit onderdeel van ons bedrijf regisseren we de zorg, in nauw contact met het kind of de jongere. Deze manier van werken, zullen wij in 2013 vormgeven en voor een groot deel ook al implementeren. Bouwstenen Ieder kind is uniek. Tegelijkertijd zien we dat bij zich aandienende problematiek en ingezette behandelmaatregelen naar schatting 80% van de hulpvraag binnen bepaalde kennisdomeinen (zie hieronder) valt en naar verwachting tweederde met een beperkt aantal specialistische effectieve behandel-, onderwijs- of zorgmodules kan worden bediend. In 2013 zullen wij voor heel LSG-Rentray & Zonnehuizen het productaanbod hergroeperen, zodat het aansluit op de belangrijkste vragen van onze unieke cliënten. Deze producten noemen we ‘bouwstenen’. Gezamenlijk vormen deze bouwstenen de weg naar het perspectief, maar ze geven ook invulling aan breed lokaal werken, onze visie op samenwerking en ons cliëntgericht werken. Deze bouwstenen zullen middels onderzoek en innovatie worden doorontwikkeld totdat deze de academische toets der kritiek kunnen doorstaan. Deze bouwstenen bieden we ook in zorgtrajecten van een collega-aanbieder. Andersom vragen we expertise en bouwstenen van een collega-aanbieder ten behoeve van de weg naar perspectief van kinderen en jongeren voor wie wij verantwoordelijk zijn. In 2013 zullen wij tenminste de helft van het huidige primaire proces in bouwstenen hebben georganiseerd en zullen wij voor alle producten een meetbaar resultaat en kostprijs hebben gedefinieerd.
15
Wonen en opgroeien Duidelijk is dat we het wonen en opgroeien essentieel anders vormgeven. Uit het voorgaande blijkt dat verblijf bij ons zo kort mogelijk moet zijn, dat lichtere vormen de voorkeur genieten, dat aansluiting op de leefomgeving moet blijven plaatsvinden en dat er een scheiding komt tussen wonen en opgroeien enerzijds en behandelen – al dan niet in combinatie met verblijf - anderzijds. Gezinsgericht werken wordt de basis van onze aanpak. Dit heeft grote gevolgen voor de manier waarop wonen nu opgezet is. In de eerste helft van 2013 zullen we de consequenties daarvan in kaart brengen en vanaf de zomer gaan we stapsgewijs, met gezond verstand en met respect voor onze cliënten verder bouwen aan gezinsgerichte woonvormen en ondersteuning. Onderwijs en arbeidstoeleiding Vanuit onze eerdere missie en visie zijn onderwijs en arbeidstoeleiding cruciaal voor het succes van ons handelen. Participatie naar vermogen is de basis van een betekenisvol bestaan. Ook dit vraagt om een andere manier van denken en inzet van deze functies. Het uitdenken van hoe dit gaat en het stapsgewijs en met verstand implementeren daarvan, zal een groot deel van 2013 en 2014 beslaan. In regio’s waar we geen onderwijs verzorgen, zullen we van onze partners eenzelfde inzet vragen. Kennisdomeinen Onze doelgroep is divers en heeft op individueel niveau specifieke vragen. Wanneer wij al die specifieke vragen van onze kinderen en jongeren inventariseren, herkennen we een aantal terugkerende thema’s, waaronder complexe trauma's, meervoudige gedragsstoornissen, LVB in combinatie met psychiatrie en problemen op het gebied van hechting, agressie, veiligheid en seksuele ontwikkeling. In 2013 zullen wij op basis van een analyse deze thema’s duidelijker formuleren, waarna we zullen streven naar clustering van expertise in kennisdomeinen, zodat gericht onderzoek en innovatie kunnen plaatsvinden op academisch niveau. In vervolg daarop zullen we de komende jaren academische zorg verder ontwikkelen. In deze zorg zal, naar analogie van de academische ziekenhuizen, de meest complexe problematiek worden behandeld, zal het wetenschappelijk onderzoek worden georganiseerd en zullen de opleidings- en/of stageplaatsen voor psychiaters, GZpsychologen en andere post-HBO- en post-WO-opleidingen worden geconcentreerd. Er zullen vertakkingen naar universiteiten en collega-instellingen zijn, bijvoorbeeld via relaties met de academische werkplaats binnen onze JJI in Lelystad, de traumaexpertisecentra van Zonnehuizen in Den Haag, Zeist en Zutphen, het Moeder&Kindhuis in Zutphen en het expertisecentrum Kwetsbare Meiden in Flevoland.
16
Veiligheid en seksualiteit Het hebben van een veilig leefklimaat is voorwaarde om goed op te groeien6. LSG-Rentray & Zonnehuizen doet er alles aan om deze veiligheid te waarborgen en hanteert daarvoor samenhangend beleid ten aanzien van seksualiteit en intimiteit. Mede gezien de actuele discussie over dit onderwerp willen we in 2013 hier separaat extra aandacht aan geven – gericht op een veilig en kwalitatief hoogwaardig behandelklimaat voor de komende jaren. Dit beleid is gericht op het stimuleren van een gezonde (seksuele) ontwikkeling door het bieden van voorlichting en weerbaarheidstrainingen en op het voorkomen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. Dit laatste door te zorgen voor voldoende deskundigheid bij medewerkers, waaronder kennis van signalen die kunnen wijzen op misbruik. Ook zullen we meer en verscherpte veiligheidsmaatregelen inzetten, zoals cameratoezicht, het toepassen van de meldcode seksueel misbruik en kindermishandeling bij vermoeden van seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik en het gebruik van risicotaxatie om eventueel risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag in kaart te brengen. Op verschillende locaties van LSG-Rentray & Zonnehuizen is dit beleid, of delen ervan, reeds geïmplementeerd. In 2013 zal implementatie binnen de gehele organisatie plaatsvinden. Vastgoedstrategie De verschuiving van intramurale naar extramurale zorg impliceert voor LSG-Rentray & Zonnehuizen een aantal uitdagingen inzake de bestemming van ons vastgoed. In 2013 zullen wij hiertoe een vastgoedstrategie bepalen en een vastgoedplan maken. Alleen met een duidelijke visie op vastgoed kunnen we op termijn de bedrijfseconomische randvoorwaarden vervullen om ook kwalitatief ons te blijven onderscheiden. Ook zullen we een nieuw – niet-kantoorgebonden – werkconcept ontwikkelen en implementeren dat enerzijds het ondersteunen van de cliënt in zijn eigen leefsituatie mogelijk maakt en tegelijkertijd de vraag naar kantoorruimte reduceert. Leegstand is daarin een vraagstuk dat niet alleen bij ons hanteerbaar zal moeten worden gemaakt. Wij verwachten van de overheden dat ze hierin ook verantwoordelijkheid nemen, want waar wij enkele jaren geleden nog op verzoek van die overheden intramurale capaciteit bouwden om wachtlijsten op te lossen, vinden wij dat ze nu ook een verantwoordelijkheid hebben in het saneren van die capaciteit op grond van de veranderende en door ons ondersteunde inzichten. Een bijzonder lastig vraagstuk is de problematiek van het failliete vastgoed van Zonnehuizen dat nog in bezit is van de curator en zwaar gehypothekeerd is door de banken. Het vormt een risico voor de continuïteit van de zorg in Zonnehuizen. Vooralsnog is een oplossing van dit vraagstuk niet in zicht.
6 Het gaat hierbij specifiek om de veiligheid van de cliënt. Veiligheid van de maatschappij is een belangrijk thema voor LSG-Rentray & Zonnehuizen en verdient nu reeds erg veel aandacht, maar wordt in dit deel van de tekst niet bedoeld. De thema’s die hier benoemd zijn, vragen in 2013 meer dan de normale aandacht en ontwikkeling.
17
Herinrichting organisatie LSG-Rentray & Zonnehuizen beschikt over ruim 2200 professionals, zowel in de directe cliëntgebonden hulp als in de ondersteunende afdelingen. Door de groei van de organisatie is in de afgelopen jaren de effectiviteit van de interne organisatie afgenomen. Dat gaat ten koste van de tijd die wij aan kinderen en jongeren kunnen besteden en aan de organisatie van de zorg die hij of zij nodig heeft. Ook belemmert het medewerkers in de uitvoering van hun werk. In 2013 zullen wij de organisatie zo inrichten dat kinderen en jongeren op hun weg naar perspectief professionals tegenkomen die professioneel en resultaatgericht naast ze gaan staan en hulp op maat bieden om het beoogde perspectief te bereiken. Waarbij leidinggevenden en ondersteunende medewerkers naast de hulpverleners gaan staan om die, op hun beurt, optimaal te faciliteren in hun werk. Zo zal iedereen dienstverlenend en professioneel een bijdrage kunnen leveren aan het resultaat voor de kinderen en jongeren. Wij zullen de organisatie in 2013 opnieuw vormgeven, helderder en transparanter en voor iedereen herkenbaar ingericht. De organisatie wordt opgebouwd rondom zelfstandige teams van professionals, die verantwoordelijkheid dragen voor de inhoudelijke en financiële resultaten. Leidinggevenden zijn integraal verantwoordelijk en faciliteren de teams. De uitgangspunten voor deze nieuwe organisatie zijn onder meer: •
Alles wat we doen, organiseren we vanuit de behoefte van de cliënt en de weg naar het perspectief.
•
De organisatie is in totaliteit omvangrijk, maar in essentie kleinschalig georganiseerd.
•
De organisatie wordt vanuit de werkvloer opgebouwd met zelfstandige (maar wel aangestuurde) teams, met zeven tot twintig medewerkers per team.
•
Medewerkers van de teams maken op hun beurt deel uit van vakgroepen, die verbonden zijn aan duidelijke kennisdomeinen.
•
Specialistische zorg wordt binnen de organisatie duidelijk gepositioneerd, zonder daarmee complexe structuren te creëren, maar waarbij wel recht wordt gedaan aan de zwaarte van onze problematiek.
•
Alle leidinggevenden, van teamleiders tot en met Raad van Bestuur, hebben duidelijke taken en rollen in de organisatie.
•
De organisatie kent maximaal drie lagen leidinggevenden (inclusief de Raad van Bestuur).
•
De organisatie zal bestaan uit vier hoofdonderdelen, te weten Weg naar het perspectief, Bouwstenen, Wonen en Opgroeien, Onderwijs en arbeidstoeleiding.
De herinrichting van de organisatie betekent in onze visie niet alleen het opstellen van een nieuw organogram en het formuleren van taken en bevoegdheden, maar omvat ook het scherper stellen van de sturingsprincipes van de organisatie, de planning en control en de verantwoordingslijnen.
18
Ook zullen wij in 2013 in de gehele organisatie de balanced scorecard invoeren, want alleen daarmee kunnen we daadwerkelijk intern sturen op kwaliteit, veiligheid, transparantie en kosten. Leidinggevenden LSG-Rentray & Zonnehuizen is in hoge mate een serviceorganisatie, waarin we iedere dag opnieuw het product vanuit de zorg voor onze cliënten vormgeven. We kunnen de zorg niet terugnemen en we kunnen er geen garantie op geven, het moet in één keer goed zijn. Onze medewerkers werken er iedere dag weer aan om dit mogelijk te maken. De rol van de leidinggevenden is in onze visie tweeledig. In de eerste plaats zijn ze aangesteld om de randvoorwaarden te creëren waarbinnen de professionals hun werk kunnen doen: dit gaat om ondersteunen, maar ook om nalopen en reflecteren op wat mensen doen. In de komende jaren komt daar een opdracht bij: leidinggeven is ook het leidinggeven aan de transformatie, die iedereen in het hart van zijn werk en dagelijkse praktijk zal treffen. We realiseren ons dat dit andere eisen stelt aan leidinggevenden, waar we niet aan voorbij gaan.
19
Het transformatieprogramma In het voorgaande hebben we uiteengezet wat onze visie is, onze nieuwe missie en hoe wij de toekomst van LSG-Rentray & Zonnehuizen zien, in onze negen uitgangspunten voor de toekomst. Om daar te komen zullen we in 2013 werken aan negen belangrijke prioriteiten die de basis moeten leggen voor onze resultaten in de jaren erna. En omdat er veel werk aan de winkel is, zullen we met een transformatieprogramma gaan werken. De Raad van Bestuur vormt samen met de directeuren in 2013 een transformatieteam waarbinnen resultaatafspraken en veranderopdrachten zijn belegd. De huidige RVEstructuur is daarbij niet leidend. De medezeggenschap is gevraagd te participeren in het beleidsproces van het transformatieteam. Het transformatieteam krijgt ondersteuning van een klein team en een transformatiemanager. In de transformatie speelt transparantie een belangrijke rol. De weg van A naar B gaat volgens de regels van B. Wij zullen over de voortgang van de transformatie intern maximale transparantie betrachten. Dit houdt onder meer in dat wij iedereen op de hoogte zullen houden van de ontwikkeling van de plannen en ieder kwartaal over de voortgang van het transformatieprogramma zullen rapporteren. We realiseren ons dat al deze plannen niet te verwezenlijken zijn zonder extra kosten en investeringen. Zo voorzien wij investeringen in kennisontwikkeling, kwaliteit, veiligheid, ICT en vastgoed, invoering van flexibel werken, ontwikkeling van balanced scorecards, aanpassing van Sirius, communicatie, marketing en kosten voor ontwikkeling van personeel en management. Maar er zullen mogelijk ook frictiekosten zijn zoals reorganisatiekosten. Met dit alles streven we in 2013 naar een normaal rendement op de gewone bedrijfsvoering van 1%, waarmee we ons doel om op termijn een solvabiliteit van 25% te bereiken kunnen waarmaken. In 2013 is daarom een extra investeringsbudget vrijgemaakt ter dekking van investerings- en frictiekosten. We verwachten dat deze kosten in de jaren 2014 tot en met 2017 worden terugverdiend uit de exploitatie. Verder verwachten wij dat eind 2013 alle organisatieonderdelen zo zijn ingericht dat vanaf 2014 2,5% rendement kan worden gerealiseerd. Daarbij zullen we ook toewerken naar een ontwikkel- en innovatiebudget van 8% van de totale omzet, want alleen door investeren in onszelf en in innovatie kunnen we een duurzame basis leggen voor onze toekomst en die van kinderen, jongeren en gezinnen die we willen helpen.
20
Kerngegevens LSG-Rentray & Zonnehuizen Overzicht locaties LSG-Rentray & Zonnehuizen
1. LSG-Rentray & Zonnehuizen
7. Nieuw Veldzicht
Hoofdkantoor Eefde
Almere*, Zeewolde, Tollebeek, Biddinghuizen, Lelystad
2. LSG-Rentray Eefde Moeder&Kindhuis, Zutphen, Eefde*,
8. Commujon
Nijkerk
Almelo*, Deventer, Ruurlo, Bergentheim
3. Nieuwmarke
9. Polikliniek Traverse
Rekken
Zutphen, Lelystad, Almelo, Maarsbergen
4. JJI Lelystad
10. Michaelshoeve
Lelystad
Brummen, Borculo
5. LSG-Rentray Onderwijs
11. Zonnehuizen kind & jeugd en onderwijs
Deventer, Rekken, Eefde
Driebergen, Zeist*, Maurik, Zutphen, Brummen, Uden, Eindhoven, Veldhoven, Den Haag
6. JOOZT De Glind*, Utrecht, Maarsbergen
* Hoofdlocaties
Barneveld, Ede, Amersfoort
21
Aantal unieke cliënten in 2012
circa 4.500 (excl. Onderwijs 650 leerlingen)
Aantal plaatsen jeugdzorgPlus
167
Omzet 2012
€ 150.000.000
AWBZ gefinancierd
€
42.000.000
ZVW gefinancierd
€
15.000.000
Provinciaal gefinancierd
€
40.000.000
Landelijk gefinancierd
€
50.000.000
Solvabiliteit (% over omzet)
15%
22
Bijlage: strategiekaart
DOELSTELLINGEN Naar een betekenisvol bestaan LSG-Rentray & Zonnehuizen als specialistisch concern
Cliënten
Partners
Financiers
Samenleving
KLANTPROCESSEN: PERSPECTIEF EN BETEKENIS
Tevredenheid
Resultaat & Effect
Prijsstelling
INTERNE PROCESSEN
Weg naar het perspectief
Levering producten & diensten
Rendementsturing
LEREN EN GROEIEN
Cliëntgericht Cliëntgericht, & betrokken betrokken,
Personeel
Productontwikkeling
Organisatie
Sturingsprincipes
Informatie
23
24
